Научная статья на тему 'САВДО ХИЗМАТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ХОРИЖИЙ ТАЖРИБАСИ'

САВДО ХИЗМАТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ХОРИЖИЙ ТАЖРИБАСИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
81
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
СТРАТЕГИЯ / ХАЛКАРО САВДО / ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАР / ИСТЕЬМОЛ ТОВАРИ / АХБОРОТ / ЧАКАНА САВДО

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Саттарова Н.Т.

Ушбу мақолада савдо хизмати кўрсатишнинг самарали усулларидан фойдаланиш, савдо хизматларининг янги шакллари ва товарларни сотиш усулларини жорий этилишидаги стратегик мақсадларни амалга ошириш хамда сотув жараёнида тобора кўпроқ инновацион технологиялар қўлланилиши буйича хорижий тажрибадан фойдаланиш имкониятларини тадбик этилиши. Хорижда савдо ва технологик жараённи оптималлаштириш учун турли ўз-ўзига хизмат кўрсатиш технологияларини амалиетда кулланилиши. Савдо жараёнининг самарадорлиги ахборот технологияларининг ривожланиши билан боғлиқ бўлиб, бу харид жараёнини янада соддалаштиришга имкон берилиши ўрганилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FOREIGN EXPERIENCE IN THE DEVELOPMENT OF COMMERCIAL SERVICES

This article discusses the use of effective methods of trade services, the implementation of strategic goals in the introduction of new forms of trade services and methods of selling goods, as well as the use of foreign experience in the application of increasingly innovative technologies in sales. Practical application of various self-service technologies to optimize the trade and technological process abroad. The effectiveness of the sales process is related to the development of information technology, which has been studied to allow further simplification of the procurement process.

Текст научной работы на тему «САВДО ХИЗМАТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ХОРИЖИЙ ТАЖРИБАСИ»

Саттарова Н. Т.

Самарканд ицтисодиёт ва сервис институти "Менежмент" кафедраси ассистенти

САВДО ХИЗМАТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ХОРИЖИЙ

ТАЖРИБАСИ

Аннотация: Ушбу мацолада савдо хизмати курсатишнинг самарали усулларидан фойдаланиш, савдо хизматларининг янги шакллари ва товарларни сотиш усулларини жорий этилишидаги стратегик мацсадларни амалга ошириш хамда сотув жараёнида тобора купроц инновацион технологиялар цулланилиши буйича хорижий тажрибадан фойдаланиш имкониятларини тадбик этилиши. Хорижда савдо ва технологик жараённи оптималлаштириш учун турли уз-узига хизмат курсатиш технологияларини амалиетда кулланилиши. Савдо жараёнининг самарадорлиги ахборот технологияларининг ривожланиши билан боглиц булиб, бу харид жараёнини янада соддалаштиришга имкон берилиши урганилган.

Калит сузлар: стратегия, халкаро савдо, инновацион технологиялар, истеьмол товари, ахборот, чакана савдо.

Sattarova N.T. assistant

Department of Management Samarkand Institute of Economics and Service

Uzbekistan

FOREIGN EXPERIENCE IN THE DEVELOPMENT OF COMMERCIAL SERVICES

Annotation: This article discusses the use of effective methods of trade services, the implementation of strategic goals in the introduction of new forms of trade services and methods of selling goods, as well as the use of foreign experience in the application of increasingly innovative technologies in sales. Practical application of various self-service technologies to optimize the trade and technological process abroad. The effectiveness of the sales process is related to the development of information technology, which has been studied to allow further simplification of the procurement process.

Keywords: strategy, international trade, innovative technologies, consumer goods, information, retail trade.

Кириш. Бугунги кунда савдо хизматларини ривожлантириш буйича катта хорижий тажриба мавжуд булиб, турли савдо килиш усулларини

куллаш оркали савдо хажмини ошириш корхонанинг ривожланишида мухим ахамият касб этмокда. Жахон тажрибасига асосланиб янги бозорларни эгаллаш, корхонанинг бозордаги улушини ошириш каби стратегик максадларни амалга оширишда сотув жараёнида тобора купрок инновацион технологиялар кулланиш имкониятини яратади.

Узбекистан Республикасининг инновацион ривожланиши шароитида амалга оширилаётган устивор иктисодий ислохотлар негизида вужудга келаётган янги иктисодий муносабатлар савдо хизматлари самарадорлигини оширишга, хизмат курсатиш шакллари ва усулларининг вужудга келишига кенг имкониятлар очиб беради. Ижтимоий-иктисодий тараккиёт, техника ва технологияларнинг ривожи, хусусан, узбек халки турмуш фаровонлигини юксалтириши билан бирга ахолининг моддий ва маънавий эхтиёжларини хам юксалиб бориши кузатилади.

Жахонда амалга оширилаётган халкаро савдони капиталлар харакати, туризм билан бирга ривожланиши мамлакатларнинг иктисодий усиш суръатларига таъсир этади. Янги Узбекистонда амалга оширилаётган ислохотлар натижасида очиклик, халкаро иктисодий сиёсий алокаларнинг ривожланиши юртимизда савдо тармоклари тизимини модернизация килиш,техник ва технологик жихатдан кайта жихозлаш имкониятларини юзага келтирмокда.

Мавзунинг урганилганлик даражаси. Ижтимоий-иктисодий тараккиёт, техника ва технологияларнинг ривожи, хусусан, узбек халки турмуш фаровонлигини юксалтириши билан бирга ахолининг моддий ва маънавий эхтиёжларини хам юксалиб боришига хизмат килмокда. Узбекистонда амалга оширилаётган ислохотлар миллий иктисодиёт самарадорлигини оширишга каратилган._Савдо бозор иктисодиётининг таркибий ва ажралмас кисми булган «Бозор»нинг бир адохида сохаси сифатида истеъмол товарларини ишлаб чикаришдан истеъмолчиларга олди-сотди жараёни оркали етказишдек мукаммал функцияни бажаради. Савдо жараёнида бозорнинг барча элементлари таклиф, бахо ва талаб иштирок этади. Савдода ракобат оркали бу элементлар мувофиклаштирилади.

Алохида эьтироф этиш зарурки илмий, ижтимоий - иктисодий нуктаи назардан илмий асарларда, укув ва оммабоп адабиётларда бозор хамда савдо туFрисида хар хил тушунчалар мавжуд.

Бу борада жахонинг йирик маркетологи Ф.Котлер бозорни «Мавжуд ва потенциал товар сотиб олувчилар мажмуаси», деб таърифлайди. Шунингдек дунедаги йирик иктисодчиларидан яна бир гурухи К.Р.Макконел ва С.Л.Брюлар бозор ва савдони, махсулот ва хизматни, сотувчи ва сотиб олувчиларни кушувчи механизм деб аташади.

Тадкикот методологияси. Ушбу тадкикот савдо тизимининг вазифаси, мазмун мохияти, унинг назарий ва методологик асослари, иктисодий ва ижтимоий сохалардаги урнини татбик килиш масалаларни уз

ичига олган. Макола кузатиш, таккослаш, назарий ва амалий урганиш хамда статистик тахлил усулларидан фойдаланилган. Тахлил килинган маълумотлар ва курсаткичлар расмий манбалардан олинган.

Тахлил ва натижалар.Хорижда савдо ва технологик жараённи оптималлаштириш учун турли уз-узига хизмат курсатиш технологиялари кенг кулланилади. Куйида санаб утилган технологиялар (прайс чекер, ахборот киоски, уз-узига хизмат курсатиш кассаси, радиочастотали белгилар (RFID технологияси), харидорнинг "шахсий" ёрдамчиси, "аклли" виртуал ассистентлар ва бошкалар) сунгги ун йил ичида Европа мамлакатларида фаол равишда жорий етилмокда, бу эса купрок истеъмолчиларни жалб килиш ва дуконлардаги харажатларни камайтиришга ёрдам беради. Бу тажрибалар Узбекистон Республикаси савдо тизимида жуда ахамиятли ва янги имкониятларни очиб беради. Савдо жараёнининг самарадорлиги ахборот технологияларининг ривожланиши билан боFлик булиб, бу харид жараёнини янада соддалаштиришга имкон берди. Савдо хизматлари самарадорлигини оширишда прайс чекерлар хозирда Узбекистонда кенг таркалмаган. Ушбу курилма оркали харидорлар ходимлар ёрдамисиз товарлар нархларини аниклаш имкониятига эга булади. Аммо баъзи МДХ, давлатларида, масалан, Белорусияда прайс чекерлардан кенг фойдаланилади. Бу курилмарни асосан катта ассортиментга эга йирик дуконларда учратиш мумкин.

Ахборот киоски - бу турли ахборот ресурсларига киришни таъминлаш учун мулжалланган сенсорли экранли куп функцияли электрон курилма хисобланади. Ушбу уз-узига хизмат курсатиш технологиясининг асосий вазифаси махсулот хакида батафсил маълумот беришдир.

Ахборот киоски корхоналарда аввал булган коFOЗ каталогларнинг урнини тулик босади. Сканерланган махсулот хакидаги маълумотни ушбу дуконда ишлайдиган акциялар ва сотувлар хакидаги эслатмалар билан тулдириш мумкин. Харидорга тегишли чегирмаларни хисобга олган холда якуний нархни хисоблаш мумкин. Ахборот киосклари турли немис компаниялари томонидан муваффакиятли кулланилади.

Уз-узига хизмат курсатиш кассалари - бу мижозларга дукон ходимлари ёрдамисиз товарларни узлари сканерлаш, кадоклаш ва тулаш имконини берадиган технологиялар хисобланади. Ушбу технология харидорларнинг дуконга кизикишини оширади ва чакана сотувчиларнинг аралашувисиз харид жараёнини тулик назорат киладиган инновацион истеъмолчиларни жалб килади. Ходимлар томонидан товарларни узлаштириш эхтимоли, шунингдек, калбаки банкнотлар ва тангаларни кабул килиш кабиларнинг олди олинади. Бирок харидорлар томонидан бундай холат эхтимоли сакланиб колади, чунки харидор сотиб олган махсулотни сканерлай олмаслиги мумкин, шунинг учун муайян хавфсизлик чораларини куриш талаб этилади.Бу борада алохида

таькидлаш керак дастлаб Германияда Метро Гроуп чакана савдо тармоFи томонидан 300 та дуконда уз-узига хизмат курсатиш кассалари жорий этилган. Аксарият ходимларнинг фикрига кура, ушбу технология энг тирбанд соатларда ходимлар ишини енгиллаштиришга ва дукон иш вакти соатларини купайтиришга ёрдам беради. Янги касса аппаратлари Германия бозорида ишлайдиган бошка компанияларда хам кулланилган (Едека, Икеа кабиларда).

Радиочастота белгилари (RFID технологиялари) замонавий штрих-кодларнинг урнини босади, бу харидорга харид килиш саватчаси нархини бир зумда хисоблаш имконини беради. Ушбу контактсиз курилма 1,5 м гача масофада ишлай олади ва сканер ёрдамида бир вактнинг узида юзлаб белгиларни укий олади.

Х,озирги вактда RFID белгилари Германияда фаол равишда жорий этилмокда. Deutche Bank маълумотларига кура, RFID технологияси айланмасининг уртача йиллик усиш суръати 19% ни ташкил килган. Ушбу технологиялар аллакачон Метро, Карстадт, Реве ва Гарри Вебер каби чакана савдо тармоклари томонидан турли лойихаларда кулланилишини алохида таькидлаш зарур. Агар товарлар RFID белгилари билан белгиланган булса, харидор аравача билан махсулотларни йотиб, уни кассадаги махсус турникет оркали олиб утади. Сканерлар саватдаги махсулот хакидаги барча маълумотларни автоматик равишда укийди ва чек чоп этилади, шундан сунг харидор банк картаси билан тулайди.

Харидорнинг шахсий ёрдамчиси (PSA) бу махсус курилма булиб, унинг ёрдамида харидор харид килиш жараёнида узини кизиктирган товарларнинг штрих кодларини мустакил равишда сканерлайди, дисплейда махсулотлар ва аксиялар хакидаги сунгги маълумотлар курсатилади. Бундан ташкари, шахсий ёрдамчи купинча мижознинг клуб картаси оркали фаоллаштирилади, шунинг учун у истеъмолчи томонидан утмишда килинган харидлар руйхатини акс эттириши мумкин, бу еса харид жараёнини янада осонлаштиради. Германияда ушбу ускуна хозирги кунга кадар бир катор дуконларда, хусусан, Дохле чакана савдо тармоFида ва Метро тармоFида кулланилмокда. Бу компанияларга узаро сотиш ва истеъмолчига аник уни кизиктирадиган товарларни таклиф килиш имконини берди. Бундан ташкари, курилма дисплейида рекламалар сабабли товарларни сотиб олиш даражаси ошди.

Таькидлаш жоизки, хозирги вактда савдо ва мижозларга хизмат курсатишни самарали ташкил этишда товарларни сотишнинг шакл ва усулларини танлаш билан бир каторда турли хил техник янгиликлар катта ахамият касб этмокда. Бу савдо ташкилотларининг бозордаги мавкесини саклаб колиш ва мустахкамлаш учун доимий равишда ракобатдош устунликларга эга булиш зарурати билан боFлик. ^озирги вактда чакана савдо ташкилотларида инновацияларнинг жуда куп мисоллари мавжуд (нарх текшируви, маълумот киоски, уз-узига хизмат курсатиш кассаси,

RFID белгилари ва харидорнинг шахсий ёрдамчиси), лекин хали хамон юкорида тилга олинган технологияларнинг купчилиги энди махаллий бозорга кириб келмокда. Ривожланган мамлакатларнинг савдо сохасидаги тажрибаси саноатнинг моддий-техник базасини янгилаш ва модернизация килиш, савдо жараёнларини такомиллаштириш жараёни жадаллашганидан далолат беради. Чакана савдо замонавий шароитларда товарларни сотишнинг асосий шакли булиб колмокда.

Савдо учун биринчи навбатда савдо хизмати курсатишнинг самарали усулларини излаш ва ахолига хизмат курсатиш даражасини янада ошириш муаммоларини хал килиш долзарб масала булиб колмокда. Шу максадда савдонинг янги шакллари ва товарларни сотиш усуллари жорий этилмокда. Савдонинг янги шакллари орасида, масалан, Cash & carry, биржа савдоси, Second hand - бу шакллар хали хам Узбекистонда яхши риожланмаган. Шундай килиб, Cash & carry технологияси буйича ишлайдиган дуконларнинг афзалликлари товарларнинг мавжудлиги ва харакатчанлиги, шунингдек, мижоздан куп вакт талаб килмасдан, хажми ва ассортименти буйича деярли хар кандай буюртмани такдим этиш имкониятини уз ичига олади. К,имматли коFOЗлар савдоси сотилмаган (ишлаб чикарувчилар, сотувчилар) куплаб товарлар колдикларини сотиб оладиган ва уларни арзонлаштирилган нархларда сотишни ташкил этадиган тузилмалар томонидан амалга оширилади. Шу билан бирга, Гарбда бундай тузилмалар товарларни яратиш ва сотишнинг барча боскичларида, хомашё ишлаб чикаришдан тортиб чакана савдо тармоFигача хамкорлик килади. Дархакикат, ушбу тузилмалар тартибга солиш функциясини бажарадилар, ишлаб чикарувчига ортикча ишлаб чикариш окибатларини бартараф этишга, сотувчиларга ортикча товарлардан халос булишга ва харидорларга минимал маржа билан товарларни сотиб олишга ёрдам беради.

Уз-узига хизмат курсатиш дуконларини ривожлантиришнинг характерли тенденцияларидан бири бу автоматлаштирилган касса бирликларини кенг микёсда жорий этишдир. Бунда савдонинг ижтимоий-иктисодий самарадорлиги ошади ва мижозларга хизмат курсатишнинг уртача 14-17 фоизга тезлашиши, инвентаризациядаги хатолар ва суиистеъмолликлар сонининг камайиши, бухгалтерия хисоби ва назоратининг соддалаштирилганлигида ифодаланади.

Х,озирги вактда хизмат курсатиш маданиятини оширишда хизмат курсатувчи ходимларнинг мехнати билан бир каторда турли техник янгиликлар хам катта ахамиятга эга. Шундай килиб, Германия дуконларида технологиялар ривожланиб, дуконлардаги узига хос жихатга айланди. Савдо дуконларини ривожлантириш стратегиясида марказий урин хар бир истеъмолчига индивидуал ёндашишга берилмокда. Ушбу йуналишнинг асосий вазифаси дукон ёки тармок савдосини ошириш эмас, балки харидорларнинг хар бири билан мулокот давомида савдо хажмини ошириш хисобланади. Бунда "содик" мижозлар гурухини шакллантириш

максадида савдо дуконлари махсус клуб карталарини бир неча марта дуконга ташриф буюрган харидорларга бепул таркатиш кенг оммалашмокда.

Ривожланган мамлакатларда истеъмол товарлари савдоси икки йуналишда амалга оширилади: биринчидан, стационар дуконлардан мижозларга кушимча хизмат курсатиш шакли сифатида ва иккинчидан, савдо фаолиятининг мустакил шакли сифатида. Биринчи холда, супермаркетларда буюртмалар булимлари ташкил этилади, улар телефон оркали буюртмаларни кабул килади ва уларни маълум бир вактда мижозларнинг уйига етказиб беради. Иккинчи холда, ихтисослаштирилган буюртма дуконлари яратилади. Баъзи мамлакатларда (АКШ, Франсия) буюртма дуконлари тармоFига ега булган ихтисослашган фирмалар мавжуд.

Ноозик-овкат махсулотларини сотишда буюртма буйича сотиш хамда намуналар буйича сотиш АКШ, Германия, Англия, Франция ва бошка баъзи мамлакатларда кенг таркалган. Бундай холда, телевизор экрани товарларни таклиф килиш воситаси булиб хизмат килади. Экран нафакат махсулотни намойиш этади, балки унинг афзалликлари, фойдаланиш имкониятлари, нархини хам кайд етади. Махсулотни танлагандан сунг, харидор телефон оркали ёки шахсий компютер оркали буюртма беради. Уз навбатида, савдо компанияси буюртма килинган товарларни почта оркали жунатади ёки бошка йул билан етказиб беришни таъминлайди. Товарларни сотиш умумий телевизион каналлар ёки кабел телевидениеси оркали амалга оширилиши мумкин.

Гарб мамлакатларида мобил савдо шахсий савдонинг ривожланган саноатига айланди. Савдоларнинг салмокли кисми мустакил агентлар ходимлари оркали амалга оширилади, улар ярим кунлик (хафтасига 30 соатдан кам) вакт хам савдо билан шуFулланишлари мумкин. Мустакил агентлар ихтисослашган фирмалардан иш хаки олмайдилар, балки ушбу фирмалардан товар сотиб оладиган ва уларни истеъмолчиларга таркатувчи дистрибюторлардир.

Гарбий Европа мамлакатларида жунатма (посилка) савдоси юкори даражага кутарилди: унинг товарларни сотишнинг умумий хажмидаги улуши 5-6% га, индивидуал ассортиментда еса 15-30% га етади. Чакана савдонинг ушбу шакли озик-овкат ва ноозик-овкат махсулотларининг кенг ассортиментида кулланилади. Ихтисослашган почта буюртмаси фирмалари анъанавий чакана савдо дуконларини очадиган холатлар мавжуд. Бундай дуконларнинг асосий максади сотилмаган товарларни почта оркали юбориш шаклида сотиш хисобланади. Шу билан бирга, улар махаллий товар бозорларида почта жунатмалари савдосининг ролини фаоллаштиришга, кушимча харидорларни жалб килишга хисса кушмокда. Францияда почта оркали буюртма бериш фирмалари товарларни ахолидан келган буюртмалар буйича учта канал оркали сотадилар: почта оркали, шу

жумладан электрон почта оркали, телефон оркали, баъзи йирик чакана савдо дуконларида ишлайдиган воситачи буюртма столлари оркали сотишлари мумкин.

Почта буюртмаси компаниялари купинча уйинлар, танловлар ва лотереялар утказадилар, улар доимий мижозлар орасида жуда оммалашган хисобланади. Ушбу тадбирлар товарларни реклама килиш ва сотишни раFбатлантиришнинг самарали воситаси сифатида, витриналар ёки товарларни курсатиш учун ускуналар мавжуд булмаган холатда почта жунатмалари кенг кулланилади.

Купгина мамлакатларда жунатиш савдо корхоналари харидорларнинг буюртмаларини кабул килиш, таклиф этилаётган махсулотларни реклама килиш, мижозлар - ушбу тизим абонентлари фойдаланиши мумкин булган электрон каталогларни яратиш учун компютерлаштирилган абонент маълумотномаси ва ахборот тизимларидан фойдаланадилар. Обуначилар сони ортиб бориши билан почта жунатмалари корхоналарига компютерлаштирилган маълумот-ахборот тизимларининг маиший терминаллари оркали юборилаётган буюртмалар сони хамда ушбу буюртмаларнинг почта жунатмалари корхоналарининг умумий айланмасига кушган хиссаси хам ортиб бормокда.

Товарларни автоматлар оркали сотиш хам кенг ривожланган. Савдо автоматлари саноат корхоналарида оралик овкатланишни ташкил килиш учун кенг кулланилади, бу ерда умумий овкатланиш айланмасининг 15 -20% шу тарзда сотилади. Ноозик-овкат махсулотларини автоматлар оркали сотиш хам маълум даражада ривожланмокда. Улар витриналарда, мехмонхоналарда, станцияларда, метрода (эркаклар куйлаги, жинси шимлар, бош кийимлар, галантерея, китоблар, газеталар, журналлар савдоси) урнатилади.

Хорижий тажрибадан маълумки автоматик машиналар оркали савдонинг жадал ривожланишига дебет ёки кредит картасидан фойдаланган холда товарлар учун туловнинг замонавий шаклларини куллаш савдо хизматлари самародорлигини оширишга ёрдам беради. Ушбу хисоблашнинг афзалликлари куйидагилардан иборат:

S сотиб олиш жараёнини соддалаштириш;

S товарлар нархини узгартириш кулайлиги (нарх тангалар ва банкноталар номиналига боFлик емас);

S даромадларни уFирлаш хавфини камайтириш;

S тангалар ва банкнотларни инкассация килиш ва ташиш харажатлари олинмайди;

S бухгалтерия хисоби ва хисоботини соддалаштириш.

Накд пулсиз туловни жорий килиш учун автоматлар кредит карталарини кабул килувчи махсус тулов механизмлари билан жихозланган будади.

Aвтомaтлap оpкaли савдо шаклининг муваффакиятли ишлаши aвтомaтлap оpкaли сотиш учун товapлap ишлаб чикapиш, кадоклаш, биp мapтaлик махсус идишлapни етказиб беpиш, товapлapни ташиш каби фаолият сохaлapи ишини мувофиклaштиpиш оpкaли кечади.

СУнгги йиллapдa хоpижий амалиёти электpон тижоpaт жадал суpъaтлap билан pивожлaнмокдa.Бундa кyплaб фиpмaлap савдо хизмaтлapи туpлapини кyпaйтиpишгa эътибоp кapaтмокдa. Шу муносабат билан коpхонaлapнинг ташкилий тузилмасида ноанъанавий хизмaтлapни (тозалаш хизмати, юбилей, тyйлapни видеоёзувга олиш, уй-жойни иситиш хизмaтлapи кaбилap) амалга ош^иш ва таклиф килиш бyйичa алохида бyлимлap шаклланмокда.

Савдо хизмaтлapини кypсaтиш нафакат Л^Шда, балки бошка саноати pивожлaнгaн мaмлaкaтлapдa хам савдо фиpмaлapи фаолиятининг aжpaлмaс кисми хисобланади. Савдо хизмaтлapи хapидоpлapгa талабни яхш^ок кондиpиш ва фойдани кyпaйтиpиш учун товapлapни сотиб олиш, улapни ташиш ва ишлатишда ёpдaм беpишгa ^pam^ra^ Шу боис хоpижий дaвлaтлap тaжpибaсини пухта ypгaниш ва pеспубликaмиз савдо коpхонaлapи амалиётида кУллaш максадга мувофик хисобланади.

Хулоса ва таклифлар. Юкоpидaгилapдaн келиб чикиб савдо хизмaтлapини pивожлaнтиpишнинг хоpижий тaжpибaси асосида Узбекистон Республикасида мaзкуp хизмaтлapни pивожлaнтиpишдa куйидaгилapгa устивоpлик беpиш зapуp хисобланади. Жумладан:

1. Савдо хизмaтлapи амалиётида хapидоpлap талабидан келиб чикиб сотиш учун м^лжалланган товapлap aссоpтиментигa мос улapни жойлашт^ишни тизимли ташкил этиш.

2. Савдо хизмaтлapини кypсaтишдa махсус мутахассис ходимлap томонидан хapидоp психологиясини ypгaнишгa алохида эътибоp кapaтиш хамда шу асосда савдо мaйдончaлapини махсус дизайн асосида ташкил этиш.

3. Товap сотиладиган жойлapдa хapидоpлapнинг aньaнaлapини, уpф -одaтлapини хисобга олиш хамда шунга мос сотиш мaйдончaлapи ва жapaёнини ташкил этиш.

4. Савдо хизмaтлapини кypсaтишдa сотиш мaйдончaлapи жойлашиш холатидан келиб чикиб сотиладиган товapлapиниг хусусиятлapи, зичлиги, aссоpтиментлapини хисобга олиш ва бошкaлapдaн ибоpaт.

Фойданилган адабиетлар руйхати.

1. Савдо иктисодиёти муaммолapи. Укув кУллaнмa. // F.X,.Kудpaтов, Б.А.Абдукapимов, M.K.Пapдaев, ва бошкaлap. // И.ф.д., пpофессоp M.K.Пapдaевнинг умумий тaхpиpи остида. - Т.: "ИКТИСОД-МОЛИЯ" нaшpиёти, 2016. - 43G бет.

2. Philip Койег: Marketing Essentials, 1984. / Филип Kотлеp: Основы мapкетингa. Пеpевод на pусский язык: В. Б. Бобpов. — M., 199G.

3. Коваль, А.Г., Пецольд, К. Инновации в розничной торговле: технологии самообслуживания как путь повышения конкурентоспособности компаний. Инновации / А.К. Коваль, К. Пецольд. - 2012 - №7 - с. 78-81.

4. Салливан М., Эдкок Д. Маркетинг в розничной торговле. СПб.: «Нева», 2004. - 384 с.

5. WTO (2019), World Trade Report 2019: The Future of Services Trade, Geneva: WTO.

6. http://statista.com.

7. Dr.Kulmamat Mirzaev, Nargiz Sattarova, The factors affecting trade in the Republic of Uzbekistan Uzbekistan Philosophical Readings XIII.4 (2021), pp. 2111-2117. 2111 Info@philosophicalreadings.org 10.5281/zenodo.5599778

8. Surendar Singh & Ram Singh (2022) Economic Imperatives of Evolving National Digital Policy: A Call for a Modern Industrial Policy Framework in India, The International Trade Journal. Issue 5, pp.107-121

9. Simon Abendin, Duan Pingfang & Etse Nkukpornu (2022) Bilateral Trade in West Africa: Does Digitalization Matter?, The International Trade Journal, DOI: 10.1080/08853908.2021.2015488

10. Бойжигитов С. К. Маркетинговые стратегии повышения эффективности (на примере промышленного предприятия)/СК у. Бойжигитов //Маркетинг в России и за рубежом. - 2021. - Т. 1. - С. 95-97.

11. Boyjigitov Sanjarbek Komiljon O'G'Li MARKETING FAOLIYATI SAMARADORLIGINI BAHOLASHNING NAZARIY ASOSLARI VA AMALIY IFODASI // JMBM. 2022. №1. URL: https://cyberleninka.ru/article/n7marketing-faoliyati-samaradorligini-baholashning-nazariy-asoslari-va-amaliy-ifodasi

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.