CC BY
0УДК: 321.3
САМАРАНОКИИ ИНДОРАКУНИИ СИЁСТ: ШАРОИТ ВА НИЗОМИ ТАЪМИНИ ОН.
РАХИМОВ ФИРУЗ МАШАРИФОВИЧ
Докторант, доктори фалсафа (Ph.D), доктор аз руи ихтисоси 26D050200 - сиёсатшинос'1, кафедраи сиёсатшиносии Донишгоаи миллии Толикистон
Аннататсия. Тараккиёти бомуваффакияти илтимог-иктисодг ва сиёсии ламъият ва давлат бевосита аз самаранокии идоракунии сиёсг, дарал>аи танзими давлатии раванду подисапо ва муносибатпо дар ломеа, системаи самарабахши сиёсиву пукукг, хусусияти памкории шапрвандон ва давлат вобаста аст. Кушиши баланд бардоштани самаранокии идоракунии сиёсг яке аз самтпои афзалиятноки такмили идоракунии системапои илтимоию сиёсг ва иктисодг дар давлатпои муосир мебошад. Барои Толикистони муосир ташаккули системаи нави идоракунг ва муайян намудани хусусиятпои такмилу ташаккули он апаммияти мупим дорад. Он дар асоспои махсус ташкил ёфтааст. Диккати асосг ба мопияти Давлати Толикистон, ба хосиятпои асосг - сопибихтиёрг, демократа, пукукбунёд, дунявг ва унитаризми он дода мешавад. Толикистон максади бунёди ломеаи илтимоиро ба миён гузоштааст. Талзияи покимият, ки асоси ташаккули низоми самаранок ва мутамаддини идоракунии давлатг мешавад, ба таври васеъ ифодаи пукукии худро ёфтааст.
Калидвожа: идоракунии давлатг, идоракунии сиёсг, %окимияти сиёсг, иктисодг милл'г, унитаризм, стратегияи милли.
ЭФФЕКТИВНОСТЬ ПОЛИТИЧЕСКОГО УПРАВЛЕНИЯ В ТАДЖИКИСТАНЕ: УСЛОВИЯ И СИСТЕМА ЕГО ОБЕСПЕЧЕНИЯ
РАХИМОВ ФИРУЗ МАШАРИФОВИЧ
докторант, доктор философии (Ph.D), доктор по специальности 6D050200 - Политология, кафедра политологии Таджикский национальный университет
Аннотация. Успешное социально-экономическое и политическое развитие общества и государства напрямую зависит от эффективности политического управления, уровня государственного регулирования процессов, событий и отношений в обществе, эффективной политико-правовой системы, характера взаимодействия граждан и штат. Стремление к повышению эффективности политического управления является одним из приоритетных направлений совершенствования управления социальными, политическими и экономическими системами в современных странах. Для современного Таджикистана важно разработать новую систему управления и определить особенности ее совершенствования и развития. Оно организуется на специальной основе. Основное внимание уделено сущности государства Таджикистан, его основным характеристикам - суверенитету, демократии, верховенству закона, светскости и унитаризму. Таджикистан поставил перед собой цель построения социального общества. Разделение власти, являющееся основой формирования эффективной и цивилизованной системы государственного управления, получило широкое выражение в праве.
Ключевое слово: государственное управление, политическое управление, политическая власть, национальная экономика, унитаризм, национальная стратегия.
THE EFFECTIVENESS OF POLITICAL GOVERNANCE IN TAJIKISTAN: CONDITIONS
AND SYSTEM FOR ENSURING IT
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
RAKHIMOV FIRUZ MASHARIFOVICH
doctoral student, Doctor of Philosophy (Ph.D), doctor in specialty 6D050200 - Political Science, Department of Political Science Tajik National University
Annotation. The successful socio-economic and political development of society and the state directly depends on the effectiveness of political governance, the level of government regulation of processes, events and relations in society, an effective political and legal system, and the nature of interaction between citizens and staff. The desire to improve the efficiency of political management is one of the priority areas for improving the management of social, political and economic systems in modern countries. For modern Tajikistan, it is important to develop a new management system and determine the features of its improvement and development. It is organized on a special basis. The main attention is paid to the essence of the state of Tajikistan, its main characteristics - sovereignty, democracy, the rule of law, secularism and unitarism. Tajikistan has set itself the goal of building a social society. The division of power, which is the basis for the formation of an effective and civilized system of public administration, has been widely expressed in law.
Keyword: public administration, political administration, political power, national economy, unitarism, national strategy.
Мукаддима. Тараккиёти бомуваффакияти илтимо'ьиктисод! ва сиёсии ламъият ва давлат бевосита аз самаранокии идоракунии сиёс!, даралаи танзими давлатии раванду аодисаао ва муносибатао дар ломеа, системаи самарабахши сиёсиву аукук!, хусусияти аамкории шаарвандон ва давлат вобаста аст. Кушиши баланд бардоштани самаранокии идоракунии сиёс! яке аз самтаои афзалиятноки такмили идоракунии системааои илтимоию сиёс! ва иктисод! дар давлатаои муосир мебошад, хусусан агар давлат дар шароити эътироф намудани принсипи рушди бонизом ва бомавриди низоми сиёс! ва ламъият! тааким ва такмили худро ба роа монад. Барои Толикистон масъалаи самаранокии тамоми раванду аодисаао, фаъолияти акторони низоми ламъият!, аз лумла системаи сиёс!, раванди идоракунии сиёс! аз миёнааои солаои 90-ум инлониб дар амалияи сиёс! аааммияти хосса пайдо кард. Ин масъала аам дар партави буарони давлати милл!, ки дар лааони муосир мушоаида мешавад ва аам дар робита ба буарони сиёс! -моларои сиёсие, ки Толикистонро фаро гирифта буд ва солао онро аз инкишофи босубот ва бомавриди рушд боз дошта буд, баррас! мегардад. Нишондиаандаи муаимми тавоноии актораои идоракунии сиёс1, аз лумла давлат самаранокии идоракунии сиёс1 ва кобилияти танзими раванду аодисаао ва масъулааои муаими илтимои ламъият мебошад. Ин мафаумао падидааои гуногунро тавсиф мекунанд, вале дар яклояг! барои муайян кардани робитаи байни дастовардаои даврони худ ва самаранокии дохилии муташаккили сохтори сиёс! кумак мекунанд.
Кисмати асосй Рушди самараноки сиёсии аамаи кишварао, аз лумла Толикистон бо фаъолияти макомоти давлат! ва институтаои идоракунии сиёс!, ки татбики роаи сиёсии давлатро таъмин мекунанд, муайян карда мешавад. Фаъолияти идоракун! бо раванди сиёс! ва хусусиятаои кабули карор дар соааи идоракунии сиёс! алокаманд аст. Сиёсат ва идоракун! шаклаои танзими муносибатаои ламъият! мебошанд. Бинобар ин, сиёсат ва идоракун! муаимтарин лузъи рушди прогрессивии ломеа ва давлати Толикистон баромад карда метавонанд. Дар доираи идоракунии сиёс! макомоти сиёс! бояд ба ломеа ва давлат таъсири муассир расонанд ва бо ин васила рушди босуръати ломеаро, ки дар баланд бардоштани сатау сифати зиндагии ааол! ифода ёфтаанд, таъмин намоянд. Дар навбати худ, идоракунии самарабахши сиёс! барои элитаи сиёсии толикистон! метавонад, гарави устувории мавкеи худ дар кишвар гардад, зеро ломеа муносибати худро ба кудрат тавассути призмаи идоракунии муассир ташаккул медиаад.
Барои системаи сиёсии Толикистон ва раванди инкишофи сиёси он муайян намудани самаранокии идоракунии сиёс! аааммияти аввлиндараларо соаиб мебошад. Барои дарки пурраи
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
мафауми самаранок'' мавкеи асосиро категорияи "максад" - ао муаим аст. Он самаранок гардонидани идоракунии сиёс'1 аолате эътироф карда мешавад, ки бояд ба амал бароварда шавад. Ба амал бнабаровардани максад ифодаи самаранок гардонидани идоракунии сиёс'1 буда наметавонад. Самаранок'1 аз даралаи илрошавандагии максадао бармеояд.
Идоракунии самаранокро метавон аамчун фаъолияти беатарини натилааои бадастомадаи фаъолияти акторони идоракунии сиёс'1 дар Толикистон, доир ба конеъ гардонидани талаботаои ламъият'' ва манфиатаои аъзоёни он дар шароитаои танзими захирааои сиёс'1 номид. Яъне самаранок'1 ин нишондоди то 4Ï андоза субъектони идоракун'' барои аалли масъалааои гузошташуда саами худро оид ба татбикшавии масъалаи илтимо'' ролеъ ба ноил шудан ба натилааои рушд сарфа кардаанд, мебошад.
Самаранокии идоракунии сиёс'' моаиятан таносуби натилаао ва дастовардаои максадаои илтимоиро бо истифода бурдани захирааои аокимият'' мебошад. Идоракунии самаранок - ин фаъолияти бо натилааои имконпазири беатарин конеъ намудани талаботао ва манфиатаои ламъият'' дар шароити танзими захираао мебошад» [2, с. 65].
Самаранокии идоракунии сиёс'' бо категорияаои максади ломеа, натилаао, конеъ намудани талаботи ломеа муайян карда мешаванд. Категорияаои мазкур инъикоси хоси нишонааои идоракунии давлатро дар аспектаои сиёсат маълум менамояд. Самаранокии идоракунии сиёс' бо чунин талаботао муайян карда мешавад:
- максадаои ламъият (максадаои пурааамияти сиёс');
- натилаао (объектао, хизматао, лараёнао, бо алокамандии конеъ гардонидани талаботаои ламъият ва манфиатао «дар идораи сиёсат»);
- талабот ва манфиати ламъият;
- захирааои аокимият'' (илтимоию - иктисод'', сиёс', гояв'', фараанп ва иттилоот').
О.Ф. Шабров бар ин назар аст, ки аар сиёсатро метавон вобаста ба он арзёб'' кард, ки оё ба рушди шахсият ва ломеа мусоидат мекунад ё не?. Ин донишманд боварии комил дорад, ки самаранокии идоракунии сиёсиро андоза намудан чандон мушкил'' надорад. Дар асоси талили фаъолияти максадвокеъкунонаи тамоми таркиботи институтсионалии системаи сиёс', ки даралаи муносибатаои аокимият'' - идоракунии сиёсиро дар амал татбик мекунанд, метавон нишондоди самаранокии онро муайян намуд [11, с. 7].
Метавон гуфт, ки ин хулосаи одилонаест, ки ба ташаккули муносибати меъёр'' аз нуктаи назари тадкикот ва аам аз нуктаи назари амал'' ба арзёбии самаранокии идоракунии сиёс' дар асоси нишондиаандааои объектив'' ва ченшавандаи фаъолияти идоракунй мусоидат мекунад. Мафауми абстракт'' ва «мазмуни манфиати умум»-ро, ки максади идоракунии сиёсист, хусусиятаои возеа пайдо мекунад ва аз ин ру, ба самаранокии фаъолият барои ноил шудан ба он баао додан мумкин аст. Максади стратегии идоракунии раванди сиёс'' дар ломеа ин таъмини раванди илтимо', танзими раванди таби'' ва моларо ё бараъкси аол баландравии ташаккул ва инкишофи он то сатаи худидоракун', ба аисоб меравад.
Амалияи таъмини самаранокии аокимият масъалаи мураккаб буда, фаъолияти мунтазам ва максадноки тамоми унсурони аокимиятро талаб дорад. Масъала бештар мушаххас мегардад ва фаъолияти актораои муайянро дар шакли ошкоро талаб менамояд. Аз ин лост, ки масъалаи самаранокии аокимияти сиёс'' дар шароити Толикистон низ рузмарра буда, таваллуаи муааккикон ва сиёсатмадоронру коршиносони сатаи гуногуннро талаб менамояд. Дар шароити инкишофи Лумаурии Толикистон аамчун давлат'' илтимо'' аолат ва инкишофи самаранокии идоракунии сиёс'' пеш аз аама дар раванди ташаккули инстиутаои сиёсии гайридавлат", маъмурияти давлатии он ва гайра сурат мегирад, аз лиаати дигар рушду инкишофи соаааои мазкур ба фаъолияти он таъсири аалкунанда мерасонанд.
Чумхурии Толикистон дар заминаи аукук' ва институтсионал'', фазои устувори отёс'' ва сармоягузориро лиаати татбики самараноки механизми шарик'' дар мамлакат фароаам
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
овардааст. йадаф аз лор!' намудани механизми шарик'1 ин таъмини ааол'1 ба инфрасохтор ва хизматрасониаои замонав'1 ва дастрас мебошад. йукумати Лумаурии Толикистон дар роаи татбики сиёсати фаъол баари беадошти сатаи зисти ааол'1 ва таъмини рушди босуботи иктисодиёти кишвар ва аамгироии он ба иктисодиёти лааош тавассути механизми шарикии давлат ва бахши хусус'1 чорааои зарур'1 ва самаранок меандешад.Вобаста ба мураккаб'1 ва зидиятнокии идоракунии сиёс'1 нишонааои асосии самаранокии идоракунии сиёсиро ба таври махсус нишон медиаанд.
Дар раванди идоракунии сиёс'1 соааи рушди соаааои гуногуни ламъият'1 аз лумла иктисодии кишвар маком ва накши муаимро касб менамояд. Махсусан соааи иктисодиву илтимо'1. Рушду инкишофи соаааои мазкур аз он далолат медиаад, ки ба соааи мазкур муносибати муайян пеша гирифта шавад [8, с. 235]. Дар давоми солаои охир, дар шароити Толикистони муосир муносибат ба соааи мазкур дар мадди назари роабарияти давлат, аамчун актори идоракунии сиёс'1, карор дорад. Ташаккулу инкишофи соааи иктисод'1 аз як тараф давлатро ба муносибатаои муттамаддин ворид намояд, аз тарафи дигар самаранокии идоракуниро таъмин менамояд.
Нишанои иктисодии самаранокии идоракунии давлат пеш аз аама инъикоси хешро дар тааияи сиёсати иктисодии давлат пайдо менамояд. Он пеш аз аама талласуми шакли аукмронии моликият, аалми маасулоти милл'1, захирааои табии ааамияти стратегидошта мебошад. Захираи тилло, кимати асъори милл'1, сатаи иктисодиёт, истифода намудани комёбиаои инкилоби илмию техник'1 ва гайраао аааммияти аввалиндарала доранд.
Барои Толикистон барин кишваре, ки чунин сатаи инкишофи сиёсиро дарёфт намудааст, дар соааи ааёти илтимо'1 ташаккул ва инкишофи синфи миёна ааамияти муаимро касб менамояд. Модернизатсияи сиёс'1 дар таркиботи илтимоии ломеа тагийроти зиёде ворид намудааст.
Вобаста ба сатаи омузиши нишонаи илтимоии самаранокии идоракунии сиёс'1 онро ба таври зайл нишон медиаанд:
- сатаи баланди истеасолот, ки дар доираи талаботаои умумиятао карор дошта бошад;
- ташаккули умумияти бузург ё синфи миёна;
- рушди иктисод'1 милл'1, ки бар талаботаои дохили лавоб гардонад;
- сатаи некуааволии оммаи мардум [4, с.15];
- худидоракунии аокимияти мааал'1 [8, с. 222].
йокимияти сиёс'1 дар таркиби идоракунии сиёс'1 накши бевосита дорад. Таксим ва фаъолияти он муаимтарин меъёри самаранокии идоракунии сиёс'1 метавонад бошад. Яке аз меъёраои муаимтарини таъмини самаранокии идоракунии сиёс'1 риояи ташкили таркиботи «амуд'1» ва «уфукии» аокимият дар раванди идоракунии сиёс'1 ба аисоб меравад. Таркиботи амуд'1 аокимиятро аз боло то ба паён таъсис менамояд. Таркиботи уфукии аокимият аамоаангсозии фаъолияти субъектаои аокимиятро таъмин месозад. Аммо меъёри ташкили таркиботии аокимият худ аз худ масъаларо такмил ва тааким намебахшад. Бинобари ин меъёри мазкурро бо принсипао таквият додан лозим аст. Истифодаи принсипаои функсионализм ва институтсионализм дар таъмини самаранокии идоракунии сиёс'1 ааамияти хосаро касб менамоянд. Онао имконият медиаанд, ки самаранокии аокимият тавассути таксимоти он аам дар сатаи муносибатаои байниаамдигарии ниаодаои сиёс'1 ва аам дар дохили ниаодаои сиёс'1 таъмин гардад. Низоми мазкур факат дар аолате самаранокии идоракунии сиёс'шро таъмин карда метавонад, ки агар ба коидааои эътирофи умумигашта асос ёбад. Вобаста ба вазъияти мамлакат санади сиёс'1 ва меъёрию аукук'1 тааия мегарданд ва ба таври максимал'1 мавриди истифода карор мегиранд [4, с.163].
йадафи самаранокии идоракунии сиёсииро дар шароити аозираи инкишоф факат таъмини суботи сиёс'1 ва инкишофи бе муковимати ломеа ташкил намедиаад. Дар ломеаи инкишофи
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
мутаносиб ва рушди дилхоа ба инобат гирифтан ва амал! намудани тамоми талаботу манфиатао ва уададориаои инсон ва ламоааои сиёс'1 аам дар сатаи инфирод! ва аам дар сатаи дасталамъ! ааамияти муаим пайдо менамоянд. Махсусан нигоаи илтимоию сиёс'1 ба масъали мазкур ааамияти хосаро касб менамояд. Аммо дар шароити инкишофи мутаносибу демакрат! бештар ба эътибор гирифтани талаботу дархостаои сатаи инфирод'1 афзалият пайдо менамоянд. Зеро одамон дар таркиби ламоа ва ё ташкилоте наметавонанд аадафао ва дархостаои хеш, аз лумла, андешааои сиёсиашонро ба таври озод иброз доранд ва самаранокии онаоро аис намоянд. Дар раванди сиёсии дасталамъ'1 одамон тобеи акл ва аадафаои умум гардида, махсусияти андешамандиро нишон дода наметавноанд ва фаъолияти самараноки худро таъмин намегардонанд. Аз ин лост, ки низоми инкишофи мутаъдилу мутаносиби ломеа фаъолияти инфиродиро афзал ва самаранок медонад. Зиёда аз ин худи кобилият ба афкор ва фаъолияти инфирод'1 аз сатаи баланди касбият ва донишмандии шахс дарак медиаад, ки он аамчун омили пешрафти ломеа эътироф мегардад.
Мо наметавонем самаранокии идоракунии сиёсиро дар шароити Лумаурии толикистон аз руи аавову аавас натилагир! ва ё андозанамо! кунем. Асосан, аксари адабиёти илм! ба он назар аст, ки максади идоракунии сиёсиро рушди ломеа ва инсон, соаааои мухталифи ааёти ламъиятиву сиёс'1, илтимоиву иктисод'1 ва маънавии ломеа ташкил медиаад ва аз аамин хотир вобаста ба меъёраои максад! самаранокии идораунии сиёсиро андозагир! мекунанд. Мо метавонем чуноне, ки аксаран ба модели махсус «методикаи бааодиаии самаранокии идоракунии сиёс'1» аамчун меъёри анзоданамо! таваллуа менамоянд, барои андозанамоии самаранокии идоракунии сиёс'1 дар шароити Лумаурии Толикистон такя намоем.
Дар байни усулаои сершумори бааодиаии самаранокии идоракунии сиёс'1 маъмултаринашон инаоянд:
- нишондоди даралаи рушди инсон (Human Development Index);
- нишондоди рушди аукумати электрон! (E-Government Development Index, EGDI);
- нишондиаандаи интегралии идоракунии давлат! (Governance Research Indicator Country Snapshot, GRICS);
- нишондоди иктисодии дониш (The Knowledge Economy Index);
- нишондоди даралаи кабул ва ё напазируфтани ришвахур! (Corruption Perceptions Index);
- нишондода ракобатпазирии кишвар (Global Competitiveness Index);
- индекси шаффофияти равандаои сиёс'1 - демократ! (Index Opacity, CLEAR);
- нишондодаи озодиаои иктисод! (Index of Economic Freedom);
- нишондоди сифати идоракунии сиёс'1 (Bertelsmann Stiftung Transformation Index) [3, с.16].
Тааияи стандартаои универсалии байналмилал! дар соааи идоракунии сиёс'1 дар доираи аамкории муштараки созмонаои байналмилал! метавонад ихтилофаои ошкоршударо аал кунад. Дар баробари ин набояд шароити иклим, иктидори иктисодию демографии давлат, режими аокимияти сиёс'1, тафаккури мардум, вазъияти сиёсатии беруниро аз мадди назар дур кард. Ин аз тарафи баъзе давлатао ба сифати моделхои намунав!, рушд кардани баъзе давлатхои миллии идоракунии сиёсиро аз байн мебарад. Дар баробари ин, аангоми тааияи меъёраои универсал!' бояд меъёраои аукуки байналмилал! ба инобат гирифта шаванд, ки ба татбики меъёрао дар низоми аукукии давлатао мусоидат мекунанд. Дар шароити Лумаурии Толикистон хушбахтона, Асосгузори сулху вахдати миллй-пешвои миллат Эмомал! Раамон аамчун шахсияти таърих! тавонист самаранокии идоракунии сиёсиро аамчун сарвари сиёс! собит ва таъмин намуда, макоми онро дар ломеа тааким бахшида, онро аамчун ниаоди дорои кудрати тавонои идоракун! муарриф! намояд.
Суханронии Асосгузори сулау ваадати милл! - Пешвои миллат, Президенти Лумаурии Толикистон Эмомал! Раамон дар вохур! бо соаибкорону сармоягузорони кишвар дар соли лор! далели он аст, ки танао таааввулот дар системааои идоракун! ва умуман дар таркиби
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
идоракунии муносибатаои ламъият'' метавонад ба натилааои назаррас ва дилхоа оварда расонад. Махсусан, ишора кардан бо лалб ва такя ба неруи лавон дар татбики барномаао ва амал'' гардонидани максадаои стратегии давлат диккатлалкунанда аст. Пас саволе ба миён меояд, ки системаи идоракунии муосири Толикистон бо лалби бюрократияи лавон метавонад самаранок ва солим бошад? Метавонад. Маълум аст, ки неруи асосии кишварро лавонон ташкил медиаанд. Барои самаранок ва мутамаддингардонии системаи идоракунии давлат'' ва лалби бюрократияи лавон аолатаои зерин бояд ба эътибор гирифта шаванд [1, с. 317].
- доштани аисси ватандуст'', ки дар вакти татбики аадафао на барои худ, балки барои манфиатаои милл' андешанд ва фаъолият намоянд;
- дар таъмини илрои карораои сиёс'' ва илрову ба инобат гирифтани санадаои гуногуни меъёр'' кобилият ва мааорати касб'' дошта бошанд;
- ахлок ва сатаи маърифати аукукию сиёсии комилро доро бошанд;
- коидааои расман мукарраршударо ба эътибор гиранд ва риояи онаоро таъмин созанд.
Дар ауллати барномав'' ва стратегии «Стратегияи миллии рушди Лумаурии Толикистон барои давраи то соли 2030» [9] таакими неруи институтсионалии кишвар аамчун низоми самарабахши идоракуш, аз лумла идоракунии давлат'' эъьтроф карда шудааст. йалли бомуваффакияти масъалааои рушди минбаъда пеш аз аама бо фаъолияти самараноки низоми идоракунии давлат'', ки дар истифодаи яклояи окилонаи усулаои мустаким ва гайримустакими танзими равандаои илтимоию иктисод'' асос ёфтааст, алокаманд мебошад. Шаффофият ва аисоботдиаии фаъолияти ниаодаои давлат'' омили муаим буда, кобилияти таъмин намудани рушди пешгирикунанда, индустриал'' ва инноватсионии кишварро дорост.
Фароаам овардани шароити то аадди имкон мусоид барои зиндап ва инкишофи минтакаао бояд принсипи асосии фаъолияти кормандони макомоти аокимияти давлат'' гардад. Бо ин максад бояд иктидори ниаодаои давлат'' тааким дода шуда, низоми аамкор'' бо бахши хусус'', ломеаи шаарванд'' ва шарикони рушд такмил дода шавад. Таакими минбаъдаи аокимияти суд'', такмили раванди суд'', баланд бардоштани накши суд дар аифзи аукуку озодиаои инсон ва шаарванд, аифзи аукукаои молу мулк'', аимояи манфиатаои давлат, таъмини волоияти конун ва адолат самтаои муаими рушд ва таакимдиаии давлатдории мардуми толик мебошад.
Баари ташаккули маърифати идоракун' метавон аз унсурао, принсипао ва арзишаои фараанп истифода намуд. Аз нигоаи ахлок' - порахур'' аамчун бадахлок' дониста шуда, маакум мешавад.
Дар омода кардани мутахассисони лавон дар соааи идоракунии давлат'' масъалааои истилоаии «аукук ва ахлок», «сиёсат ва ахлок», «волоияти конун», «адолатнок'' ва хайрият», «манфиатаои милл'» мавриди назари даккик карор мегиранд. Мукаррароти сиёсию аукук' ва эътибори шаарвандист, ки «йудуди Толикистон таксимнашаванда ва лудонопазир аст...» [5]. Лавонони кишварро зарур аст, ки барои Толикистон фикру амал намуданро максади асосии худ карор диаанд. Асосгузори сулау ваадати милл'' - Пешвои миллат, Президенти Лумаурии Толикистон Эмомал'' Раамон ишора бар он карда буд, ки «...йадафи сиёсати давлатии мо дар бахши лавонон тарбияи кадрао, мутахассисони донишманду соаибмаърифат, насли дорои лааонбинии васеъ ва хислатаои ватандустиву ватанпарастй мебошад...» [9].
Хулоса. йамин тавр, барои Толикистони муосир ташаккули системаи нави идоракун' ва муайян намудани хусусиятаои такмилу ташаккули он аааммияти муаим дорад. Он дар асосаои махсус ташкил ёфтааст. Мавриди зикр аст, ки дар ташаккули системаи идоракунии давлат'' тааия ва кабули Конститутсияи Лумаурии Толикистон аааммияти бузурги назарияв'' ва амалию сиёсиро касб намудааст. Дар он асосаои системаи идоракунии давлат'' инъикоси арзиш'' ва меъёрии хешро пайдо намудаанд. Дар ибтидо асосаои сохтори конститутсионии Толикистон мавриди таваллуа карор мегиранд. Диккати асос' ба моаияти Давлати Толикистон, ба
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
хосиятаои асос! - соаибихтиёр!, демократ!, аукукбунёд, дуняв! ва унитаризми он дода мешавад.
Толикистон максади бунёди ломеаи илтимоиро ба миён гузоштааст. Талзияи аокимият, ки
асоси ташаккули низоми самаранок ва мутамаддини идоракунии давлат! мешавад, ба таври васеъ
ифодаи аукукии худро ёфтааст.
АДАБИЁТ
1. Асламзода Н. Идоракунии давлат! ва низоми бюрократ! / Н. Асламзода // Паёми Донишгоаи миллии Толикистон. Бахши илмаои илтимо! - иктисод! ва ламъият!, 2019 № 6. - С. 317.
2. Батчиков С.А., Глазьев С.Ю. Эффективность государственного управления. - М., 1998. - С. 243
3. Decade A. of Measuring the Quality of Governance. Governance Matters 2006; World Bank [The digital resours]. - Washington: DC, 2006. - Р. 342.
4. Зокиров Г. Н. йокимияти сиёс!: тавоно!, таксимот ва самаранокии он. Душанбе, 2013. С.
5. Конститутсияи Лумаурии Толикистон. Моддаи 7 [Захираи электрон!] URL: (санаи муролиат: 10. 01. 2024 с.).
6. Политический менеджмент и политическое управление [Электроные ресурс] URL:https://studme.org/49916/politologiya/politicheskiy menedzhment politicheskoe upravlenie# gads_btm (санаи муролиат: 10. 01. 2024 с.).
7. Сковиков А.К. М. Гаэтано об акторах политического управления и власти / А.К. Сковиков / PolitBook №4, 2012. - М. 2012. - С. 105 - 106.
8. Сморгунов Л. В. Государственная политика и управление. - М., 2006. - С. 235.
9. Стратегияи миллии рушди Лумаурии Толикистон барои давраи то соли 2030 [Захираи электрон!] URL: http://investcom.tj/uploads/strateg2030.pdf (санаи муролиат: 10. 01. 2024 с.)
10. Холдоров О. Н. Соотношение категорий «Актор» и «Субъект», «Участник», «Агент» в политической теории / О. Н. Холдоров // Вестник Поволжского института управления. Политологические науки. 2016 №4 (55). - С. 128 -132.
11. Шабров О.Ф. Политическое управление: проблема стабильности и развития. - М., 1997. С. 7.
12. Ятимов С.С. Пойтахти давлат ва истиклоли миллат [Матн] / С.С. Ятимов // "Илм ва Ломеа", №5(27), соли 2021.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
