CC BY
9ЧОЙГО^И ЗАН ДАР СИЁСАТИ ДАВЛАТЙ МЕСТО ЖЕНЩИНЫ В ГОСУДАРСТВЕННОЙ ПОЛИТИКЕ THE PLACE OF WOMEN IN STATE POLITICS
АБДУЛЛОЕВА ЛАТОФАТ МУЗАФАРОВНА
Ассистент Международный университет туризма, предпринимательства Таджикистана
Аннотация. Политический лидер это человек, обладающий способностью объединять, организовать и направлять массы руковидить и брать на себя ответственность за состаяние всех сфер общественной жизни. Для этого руководителю необходимо быть инициативным, уметь убеждать людей, красноречиво говорить, обладать высокой политической культурой и этикой, соблюдать справедливость в решении общественных вопросов. Лидерство женщин -новое явление в политической жизни современного общества. Это требует от нее инициал воли, эффективных действий эффективной деятельности. Каждый индивид, субъект, большие и малые групповое общества, у которых есть общность политически интересов и социальное привилегии, могут стать лидером. Поскольку в современном обществе, где мы с вами живем, политическое лидерство не определяется полом.
Ключевые слова: политка, женщина, лидер, руководитель, развитие общества, государственность, суверенитет.
Annotation. A political leader is a person who has the ability to unite, lead, and take over all areas of social life. For this, it is necessary for the leader to be more proactive, to convince people, to speak logically and correctly, to have the ability to dialogue with opponents, to have high political culture and ethics, to observe justice in solving public issues. The leadership of women is a new phenomenon in the political processes of modern society. it requires effective actions and demanding activities. The leadership of women also includes the individual, the subject, the big and small gurus of the society, who have their own political interests and privileges. Because in today's society, where you and I live, political leadership is not directly determined by gender.
Key words: politician, woman, leader, leader, development of society, statehood, sovereignty.
Шумораи занон дар чахон хадди акал нисфи шумораи умумии ах,олии руйи заминро ташкил медихад. Х,арчанд зан дар хар давру замон ва хар кишваре корхои мушкилтарин ва барои хаёти чомеа мухимтаринро ичро мекард, аммо дар тамоми тули таърихи гузаштаи башарият чойгох ва хукуку озодихои у нисбат ба мард хеле тангу махдуд буд. Танхо дар замони муосир дар партави инкилобхои фархангй ва густариш гояи озодй ва баробархукукии инсон новобаста аз мансубияти чинсй, динй, миллй ва нажодй, харакати феминистй сурат гирифт ва зан барои тарвичу тахкими макому накшахо ва хукуку озодихои фардию ичтимоии худ, балки расман ва вокеан тасдику татбик шудани баробархукукии худ бо мард садо баланд кард ва ба мубориза бархост. Дар пайомади ин равандхо дар тамоми кишвархо ва чомеахои миллии чахон дар нигариш ба зан, ба ин кишри ичтимой дигаргунихои куллй ва назаррас ба вучуд омадаанд. Аз ин ру, тахлили мукоисавии дидгоххои анъанавию муосир дар бораи накш ва макоми ичтимоии зан барои шинохти амики мазмун ва мохияти ин дидгоххо, хамохангй ё таззоди байни онхо ва накши онхо дар сарнавишти имрузаву ояндаи занон хеле мубраму мухим мебошад.
Агар ба таърихи афкори чамъиятй назар афканем дар гузашта чунин акида доштанд, ки мардон аз чихати зехнй ва кувва аз занон бартарй дошта, фикронии онхо хеле дакику амик
мебошад. Аммо зандо, чун сарчашмаи эдсосот, ба тафаккури мардон тандо маънй мебахшанду бас. Шояд дамин акидаи назари гузаштагон сарварони кавму кабиладо ва давлатдои кадимро ба андешае овард, ки зандо гайр аз тавлиди фарзанд дигар коре карда наметавонанд ва чои ондо сари оташдон, яъне сари дегу табак аст. Бешубда зане, ки дар мадкамаи рузгордорй бо задмат умр ба сар мебарад ва бо меднати каммадсул машгул аст, дар арсаи вучуд ба коми рузгор фуру рафта, шинохти кудрату неру ва макоми аслиаш кодида, дар равшан дар карда, ичро намудани вазифаи ичтимойи худ нисбатан каммасъул мегардад. [7. с. 89 ]
Аз ин ру, бояд тазаккур дод, ки шинохти вазифаи аслй ва масъулияти зан дар раванди воридшавии ондо ба даёти сиёсии чомеа имруз низ мартабаи баландро дорост. Тадлили накши зан дар рушди даёти чомеа аз нигоди таърих нишон дод, ки тафовути чисмонии занону модарон даргиз садди роди ташаккули неруи нидодии зан ва аклу заковати у шуда наметавонад, илова бар ин, зан ва мард чун ду чинси як зот дорои тагйирпазирй ва кувваи якхелаи худнигоддорию мудофизкорй мебошад, ки дар мавриди зарурй бо чандин шаклу намуд худро ошкор месозанд. Ондо дар ичрои барномаи мушаххаси даёт, нигаддошту мудофизати насли одамизод дар дамбастагй бо дамдигар иштирок намуда, бардавомй ва дастии насли башарро таъмин менамоянд.
Аслан мафдуми "сарвар" аз калимаи англисй "tolead" маншаъ мегирад ва ё ин ки баранда мебошад. Яъне сарварй яке аз воситадои якчоянамоии фаъолияти дастачамъоиаи шахс ё ин ки гуруддои ичтимоие мебошанд, ки барои ба даст овардани докимият ва ё дигар манфиатдои умумй мубориза мебаранд. [ 3. с. 65]. Сарварй хосиятдои гуногунро доро буда, он ба унсурдои мудими фаъолияти давлатй, иттидодиядои чамъиятй, созмондои ичтимой, гуруддои этникй, дизбдои сиёсй хосияти идоранамоиро мебахшад ва муносибатдои байни ондоро муттадид сохта, ба самти муайян равона мекунад.
Ин падидаи мудими сохти сиёсй дошта, бештари диккати мутафакиронро аз кадимулайём то ба имруз ба худ чалб намудааст. Х,ануз дар Юнони кадим Афлотун, Арасту Х,еродот андешадои пурарзиши худро дар ин бобат гуфтаанд. Ондо ба сифати сарвар кадрамондо, сарлашкардо, подшодонеро, ки офарандагони таъриху маданият мебошанд, тасвир намудаанд.
Дар асрдои миёна гарчанде бештар таълимоти теологй арзи дасти карда буд низ оиди ин масъала ибрози андеша намудааанд, махсусан дар фалсафаи форсу точик ба масъалаи сарварй мароки махсус зодир намудаанд. Аз чумла, дар асардои пурарзиши "Шоднома" - и А. Фирдавсй, "Сиёсатномаи" - и Низомулмулк ва инчунин дар "Насидатнома" - У. Кайковус андешадо дар барои шоди одил баён шудааст. Унсурмаолии Кайковус дар "Насидатномаи" -и худ сарварии шодигариро ба масъалаи ахлокй мепайвандад ва кайд менамояд, ки сарвар бояд бештар ба авдоли халки худ диккат дидад, на ба айшу ишрат дода шавад. Дар баробари ин Низомулмулк низ сарвариро ба пояи баланд мебарад ва бештар ба вазифаи шод, амалдорони давлатй, накши сафирон диккати махсус зодир намуда, фаъолияти мусбати ондоро дамчун пояи идораи давлат ва раиятпарвар нишон медидад.
Дар Замони нав низ нисбати ин масъалаи мазкур мутафакирони ин давра марок зодир намудаанд. Аз чумла А.Адлер сарвариро ба шахсоне мансуб медонист, ки ход аз чидати чисмонй ё маънавй нокисй доранд. Ба акидаи дигари мутафакири ин замон Н. Макиавелли сарвар бояд бадри ба даст овардани максаддояш аз тамоми роду воситадо истифода намоянд.
Сарвари сиёсй ин шахсест, ки кобилияти муттадиду родбарй намудани пайравони худ дидани пешомади додисаю вокеадо ва самтдои фаъолияти даёти ичтимоиро дорад. Барои ин сарварро зарур аст, ки ба ташаббускор, зирак, сазоври боварии мардум, сухандон, маданият ва ахлокй баланди сиёсй дошта бошад ва дар далли масъаладои чомеа адолати ичтимоиро риоя намояд ва гайра. [ 3. с. 66]
Асоси сарвари сиёсиро масълаи ба даст овардани докимият ташкил медидад, ки рудшинос Зигменд Фрейд назарияи психоналитики рафтори сарварро тадлил намуда, кайд мекунад, ки асоси
рафтори сарвариро маглуб кардани шавки шахвоният ташкил менамояд, ки дар ин асос рагбати у ба фаъолияти сиёсиву маданй инкишоф меёбад.
Тачриба нишон медихад, ки сарварй хамчун падидаи сиёсй, заминаи ичтимой ва равонй дошта, холати равонии инсонро нисбат ба вокеахои ичтимоию сиёсии чомеа инъикос менамояд. Зеро махз тинати инсон табиатан фардгаро, сохибмулк ва шефтаи иродаи хокимият аст.
Имруз чомеа чахони кушидааст, то макоми занонро дар масъалаи сарвари ва рохбарй пеш аз беш баланд бардорад. ва мо низ имрузаи тасмим гирифтем то андозае дар масъалаи сарварй ва ё рохбарии занон дар самти сиёсати давлати тахлилу бараси намоем. Бояд тазаккур дод, ки баланд бардоштани макоми зан дар самти сиёсати давлати махсусан сарварии занон яке аз масъалахои доги руз аст. Х,арчанде ки дар таърих кариб тамоми мухаккикон макоми занро дар чодаи сиёсй ва идоранамой рад намуда бошанд хам, буд замоне низ буд, ки хамчун давраи модаршохй маъмул аст ва имруз баркарор намудани мартабаи бузурги занон ахамияти хам назарявй ва хам амалй дорад.
Агар ба таърихи афкори чамъиятй назар афканем дар гузашта чунин акида доштанд, ки мардон аз чихати зехнй ва кувва аз занон бартарй дошта, фикронии онхо хеле дакику амик мебошад. Аммо занхо, чун сарчашмаи эхсосот, ба тафаккури мардон танхо маънй мебахшанду бас. Шояд хамин акидаи назари гузаштагон сарварони кавму кабилахо ва давлатхои кадимро ба андешае овард, ки занхо гайр аз тавлиди фарзанд дигар коре карда наметавонанд ва чои онхо сари оташдон, яъне сари дегу табак аст. Бешубха зане, ки дар махкамаи рузгордорй бо захмат умр ба сар мебарад ва бо мехнати каммахсул машгул аст, дар арсаи вучуд ба коми рузгор фуру рафта, шинохти кудрату неру ва макоми аслиаш кохида, дар равшан дар карда, ичро намудани вазифаи ичтимойи худ нисбатан каммасъул мегардад. [7. с. 89 ]
Аммо агар амиктар фикр кунем, тафаккур чун падидаи ичтимой худ натичаи инъикоси мухит, дарки маънй ва андешаронй буда, раванди тавлиди фикру маърифта аст. Пас ин васила занон, ки кудрати хаётбахш бар насли инсонро доранду тавлидкунй яке аз вазифахои аслии онхо мебошад, вале ин маънии онро надорад, ки зан набояд бо дигар корхои чамъиятй банд бошад. Чунки таърихи тачриба нишон медихад, ки занхо чигуна тавонистан ба замми вазифаи чонии худ боз дар макомотхои гуногуни давлатию чамъиятй фаъолият намоянд. Аз чумла шучоату далелии Хутак Хотун, Фотимаи Хуросонй, Рухшонаи Сугдй, Гурдофарид, Хумой, Гирдуя, Манижа, Бурондухт, Фарангис, Понту, Пурондухт, Динаг, Озармидухт ва дигарон хело шухрат дорад ва хар кадоми онхо вазифаи сарварии кишварро ба ухда дошта, хомии механи хеш буданд. [ 14. санаи мурочиат 11.11.2022]
Сарварии занон хамчун падидае тозае дар равандхои сиёсии чомеаи чахонй яке аз далелхои боэътимоди тасдики ин фикр буда, он аз занон ташаббускорй, иродаи каввй, амалхои муассир ва фаъолияти пурсамаро талаб менамояд. Ба катори занони сарвар хар як фард, субъект ё ин ки гурухои хурду бузурги чомеа шомил аст, ки дорои манфиат ва имтиёзхои сиёсии худ мебошад. Чунки дар чомеаи имруза, ки мову шумо умр ба сар мебарем, сарварии сиёсй бевосита аз руи мансубияти чинсй муайян карда намешавад [ 12. санаи мурочиат 11.11.2022].
Раванди таърихи муосир, рушди падидахои сиёсй ба мо имкон медихад, ки ахамияти макоми занон дар рохбариро дарк намоем ва махорату кобилият ташкилотчигй, рохнамой ва ташаббускории уро дар хаёти сиёсй муайян созем. Дар назар аст, ки занони кобилияти сарварй сиёсидошта ба сиёсат назокати хоси занонаро ворид намуда, бо ин амали худ дар ичрои тадбирхои андешида латофату нармй зохир намоянд.
Дар айни замон чомеа аз онхо умед дорад, ки масъалахои ба истилох "занона", манфиатхои гуногунсамти ахамияти занонадошта химоя, пешниход, барассй ва халли онхо сахми арзанда мегузорад. Бояд кайд намуд, ки дар адабиёти илмй вазифахои сарварии занон дар сиёсат ба се шакл таксимбандй карда шудааст [ 2. с. 18]:
1. Модар. Хусусияти хосси ин шакли сарвари сиёсй аз таваччуд, нармй
ва гамхорй нисбат ба атрофиён ва вобастагй аз онон иборат мебошад. Фаъолияти Модар бо дифзу димояи муносибатдои фарзандон дар чомеа алокаманд аст;
2. Саворазан. Дар ин самт у бо акл ва неруи худ боварй дорад, кавй
аст, метавонад атрофиёнро ба худ моил намояд, кувваи зиёд дорад ва аз атрофиёнаш вобастагй надорад;
3. Ашрофзан. Вай аслан боаклу заковатпеша буда, дилрабой, назокату
зебоии зодирй ва маълумоти дарачаи олй дорад. Махсусан бо мудити мардона хуб муомила мекунанд. Хусусияти ифротии рафтори ин намуд занон дар он ифода меёбад, ки зебогии зодирии худро барои ба манфиатдои худ кор фармудани атрофиён истифода мебарад, дарчанде ки ингуна истифодабарй барои бедбудй обуруву эътибори у хизмат наменамояд.
Бинобар ин, барои зани сарвар пеш аз дама ба даст овардани обуруву эътибори сиёсй мушкилатар аст. Зеро ки барои ба боварй дамчун манбаи боэътибори сиёсй ноил шудан у бояд содиби сифатдои анъанавии родбарй дар сиёсат, яъне мачмуи сифати мардона бошад. Аз тарафи дигар, у бояд назокати занонаи худро аз даст надидад, зеро у пеш аз дама зан аст. Дар ин бобат низ шоирон гуфтаанд:
Сано бодо ба зандое, ки марданд, Баёзи зиндагиро байти фарданд. Ба номардон бидода дарси мардй, Даме дусни заниро кам накарданд.
Дар чомеаи имрузаи Точикистони низ Асосгузори сулду ваддати миллй - Пешвои миллат, Президенти Чумдурии Точикистон Эмомалй Радмон аз руздои аввали ба сари кудрат омадан кушидааст, ки то макоми занонро дар чомеа баланд бардоранд. Ин максад тавассути конундои амалкунандаи аз нигоди баробарии гендерй, баланд бардоштани дукук ва озодидои занон, чалби васеи ондо ба раванди татбики сиёсати давлатй, интихоб, тарбия ва чобачогузории кадрдои родбарикунанда аз дисоби занон такмил дода шудаанд.
Ногуфта намонад, ки дамап дар тамоми 70 соли Иттиаоди Шурав'1 дар ин кишвари пуркудрат 4 нафар зан вазифаи вазириро ба уада доштанд. Дар сатаи баланди роабарии замони Шурав'1 0,5% занон буданду бас. Дар Толикистони Шурав'1 шумораи вазирзанон низ ангуштшумор буд. Чунонч'1, соли 1928- Угулой Шамсиддинова- аввалин вазири маориф, солаои 1950-1953 Мунаввара Косимова- вазири саноати сабук, солаои 1954-1957- вазири саноати хуроквор'1, солаои 1960- 1978 Анзурат Рааимова- вазири таъминоти илтимоии РСС Толикистон, солаои 1954-1957 Тоирова йамро Зоировна- вазири сохтмони шаар'1' ва деаот, солаои 1957-1961 вазири сохтмон ва феврали 1985-августи 1990 Гулнора Пулодова- вазири тандуруст'1 кор кардаанд. [12. Санаи мурочиат 11.11.20222]
Вокеан, дар Толикистони Шурав'1' номи вазирзанон ходимони сиёсиву ламъият'' ба монанди Махфират Каримова, Низорамоа Зарипова, Ибодат Рааимова, Гуллааон Бобосодикова, Биаолал Рааимова, баъдан Валентина Абдусамадова, Тамара Абдушукурова, Бозгул Додхудоева, Мунира Иноятова, Рафика Мусоева, Адолат Раамонова, Киматгул Рустамова барои насли мо шиносу намунаи ибрат шуданд. Аксарияти онао аамчун котиби идеологии КМ ftK Толикистон, узви бюрои КМ ftK Толикистон буданд. Боиси ифтихор аст, ки Биаолал Рааимова дар замони бозсоз' ба вазифаи муовини Сарвазири СССР интихоб гардида буд, ки макоми баландтарини занони ин минтака эътироф гардида буданд.
Бо шарофати содибистиклолии Чумдурии Точикистон дар такдири занони точик дам як садифаи тоза огоз гардид. Таи чанд соли охир масъалаи баланд бардоштани накш ва макоми зан дар чомеа бо саъю талошдои Хукумату давлат ва шахсан Президенти Чумдурии Точикистон мудтарам Эмомалй Радмон ба сатди сиёсати давлатй расонида шуданд. «Хадафи нидоии мо аз
тадбирхое, ки то имруз дар доираи сиёсати давлатй оид ба масъалахои занон андешида шудаанд ва дар оянда низ андешида хоханд шуд, таъмини озодии вокеии зани точик мутобики меъёрхои тамаддуни муосир ва дар айни замон хифзи арзишхои фархангу тамаддуни бостонии миллиамон мебошад. [6. с.8]
Асосхои хукукии баланд бардоштани накш ва макоми зан дар чомеа, таъмини иштироки фаъолонаи занон дар хаёти чамъиятй ва идоракунии давлатй, баланд бардоштани макоми ичтимоии зан, солимгардонии генофонди миллй, болоравии накши зан дар тахкими пояхои ахлокию маънавй ва сулху вахдат ва мутобики моддахои 64, 69 ва 70 Конститутсияи Чумхурии Тохикистон баъди ба тавсиб расидани фармони Президенти мамлакат «Дар бораи тадбирхои баланд бардоштани макоми зан дар чомеа» аз 3 декабри соли 1999 дар арсаи чахон! дунявй будани чомеаи Точикистонро бори дигар таъкид сохт. Кабули ^онуни Чумхурии Точикистон «Дар бораи кафолатхои давлатии баробархукукии мардону занон ва имкониятхои баробари амалигардонии онхо»-ро хамчун асоси хукукй дар ин масъала номбар кардан чоиз аст. Яке аз омилхои иштироки занон дар хаёти сиёсии чомеа узвияти онхо ба хизбхои сиёсй мебошад. Тибки маълумотхои оморй намояндагии занон дар хизби Халкии Демократии Точикистон дар сатхи зиёда аз 43%, буда, боиси ифтихор аст, ки занони Точикистони мо низ чун аъзоёни Х,ХДТ бахри амалй шудани барномаи пешазинтихоботии хизб ва дастури Раиси хизб, тамоми истеъдоду махорати касбии худро истифода намуда, дар устувор гардидани пояхои давлатдорй чун симои хакикии занони сиёсатмадори точик азму талошхо меварзанд. [6. с.10]
Модару кудак тахти химоя ва гамхории махсуси давлатанд. Падару модар барои тарбияи фарзандон ва фарзандони болигу кобили мехнат барои нигохубин ва таъмини падару модар масъуланд. Давлат барои хифзи кудакони ятим, маюб ва таълиму тарбияи онхо гамхорй менамояд. (Моддаи 34) [4. с.201]
Пешвои миллат Э.Раамон дар Паёми худ ба Маллиси Ол! аз 23-юми апрели соли 2014 чунин таъкид намуда буданд: «йукумати Толикистон дар раванди татбики сиёсати давлатии кадрао ба масъалаи баланд бардоштани макоми занону лавонон, фаъол гардонидани накши онао дар ааёти ломеа ва лавонгардонии синну соли аайати кадраои роабарикунандаи макоми давлат! таваллуаи лидд! медиаад. Дар байни аъзои йукумат имруз занон ду баробар зиёд гардида, дар макомоти олии намояндагии кишвар 11 нафар зан фаъолият доранд. Аз 18300 нафар хизматчии давлат!, ки дар макомоти марказиву маааллии аокимияти давлат! ва ламоатао фаъолият менамоянд, 4315 нафар ё 24 дарсадро зан ташкил медиаанд. Айни замон танао дар мансабаои роабарикунандаи макомоти давлат! 1100 нафар зан фаъолият доранд, ки аз ин 500 нафар ба сохтораои роабарикунандаи вазорату идораао рост меояд. Имруз аз 193 аазор нафар корманди соааи маориф 54,9 дарсад ё кариб 106 аазор нафар ва дар соааи тандуруст! аз 88 аазор нафар корманд 66,5 дарсад ё кариб 60 аазор нафар зан мебошанд. Солаои охир нуфузи занон дар самти соаибкор! бештар гардида имруз онао беш аз 30 дарсади соаибкорони мамлакатро ташкил медиаанд. Дар баробари лалби бештари занону лавонон ба идоракунии давлат! зарур аст, ки ба баланд бардоштани сатаи донишу малакаи касб! ва кобилияи ташкилотчигии онао диккати доим! дода, онаоро дар руаияи ватандуст!, поквилдон! ва хизмати содикона ба халку Ватан тарбия ва аидоят намоем» [4, с.322]
Дар Паёми навбатии Пешвои миллат ба парлумони мамлакат аз 26-уми декабри соли 2018 доир ба иштироки занон дар соааи сиёс!, илтимо!, идоракун! чунин маълумот оварда мешавад: «Тибки маълумоти омор! соли 1991 дар соааи маорифи кишвар аз 95 аазор нафар корманд аамаг! 52 дарсадро занону духтарон ташкил медоданд. Соли 2018 ин нишондиаанда ба 70 дарсад расидааст.
Имруз шумораи занон дар сафи хизматчиёни давлат! афзоиш ёфта, соли 2018 дар мансабаои роабарикунанда 19 дарсад ва дар аайати хизматчиёни давлатии макомоти марказ! ва
сохтораои тобеи онао 25 дарсадро занону духтарон ташкил медиаанд. Ба ин хотир, мо масъул аастем, ки ба ин мавлуди офарандаи инсоният арл гузорем, ранлу машаккат ва заамату хизматаои уро кадр намоем» [5, с. 31-32]
Бо итминони комил метавон гуфт, ки баъди ба даст овардани истиклолияти давлатй, сиёсати хирадмандонаи Пешвои миллат, Эмомал'1 Раамон, ба баланд бардоштани макому манзалати зан дар ааёти сиёс'1, идоракунии давлат шароиту имкониятаои васеъро фароаам овард ва занро аамчун неруи пешбарандаи ломеа, тарбиятгар ба макоми шоиста ва арзанда гузошт. Имруз сафи занаои сиёсатмадор, аз лумла бонувони дипломат ва довталабони ин касб, зиёд гашта истодааст. Кабули Консепсияи сиёсати хорилии кишвар (2002- 2015) ва аз нав дида баромадани конун «Дар бораи хизмати дипломат» (2015) ва дар малмуъ беш аз 20 ауллати муаим доир ба масъалаи баланд бардоштани мавкеи занон дар ломеа кабул карда шуд, ки онао барои бонувони мамлакат, аз лумла дипломатао, боз аам заминааои мусоиди фаъолиятро фароаам оварданд. [9, декабри 2018]
Бо саъю кушиши Хукумати Точикистон ва шахсан Сарвари давлат Эмомалй Радмон масъалаи баланд бардоштани накш ва макоми зан дар чомеа, далли муаммодои иктисодию ичтимоии модару кудак, таъмини иштироки дарчй бештари занон дар даёти чамъиятиву сиёсй, ичтимоиву фардангй ва идоракунии давлат ба яке аз вазифадои мудими сиёсати давлат табдил ёфт ва чорадои мушаххас андешида шуд. Пеш аз дама дар сохтори Хукумати чумдурй ва Хукуматдои вилояту шадру нодиядо Кумитаи кор бо занон ва оила таъсис дода шуд. Точикистон яке аз аввалиндо шуда, дануз 27-уми декабри соли 1993 -юм «Созишнома оид ба бардам додани дама гуна намуддои маддудияти дукуки занон»-ро имзо кард.
Хамчунин, ^онуни Чумдурии Точикистон «Оид ба дукуки кудак» кабул шуд. Соли 1994 Точикистон дар баробари гузаронидани интихоботи Президент, инчунин, Конститутсияи чумдуриро кабул намуд. Яъне, аз нуктаи назари дукукй дар чумдурии мо нисбати занон ягон маддудияте вучуд надорад ва дадафи асосии сиёсати давлатй аз он иборат аст, ки барои зандо ва мардон имкониятдои баробар дастрас бошанд. ^абул ва дар амал татбик шудани карордои Хукумати Чумдурии Точикистон дар бораи «Накшаи миллии тадбирдои Чумдурии Точикистон оид ба баланд бардоштани маком ва накши зан барои солдои 1998-2005», (10.09.1999 № 363), «Дар бораи ба низом даровардани кабули духтарон ба мактабдои олии Чумдурии Точикистон мувофики квотаи Президентй барои солдои 2001-2005» (19.04.2001), Барномаи давлатии «Самтдои асосии сиёсати давлатй оид ба таъмини Хукуку имкониятдои баробарии мардон ва занон дар Чумдурии Точикистон барои солдои 2001- 2010» (8.08.2001, № 391), Барномаи давлатии «Тарбия, интихоб ва чобачогузории кадрдои родбарикунанда аз дисоби занону чавондухтарони лаёкатманд барои солдои 2007-2016», «Стратегияи миллии фаъолгардонии накши занон дар Чумдурии Точикистон барои солдои 2011-2020» (29.05.2010, № 269) ва даддо санаддои дигар ба фародам овардани шароити мусоид бадри рушди дамачонибаи зани точик, беддошти вазъи ичтимоиву иктисодй, фардангиву маънавии хонаводадо, омода намудани кадрдои содибтахассус аз дисоби духтарон, баланд бардоштани маърифати дукукии занон ва бедтар намудани вазъи сидатии модару кудак равона карда шудааст.
Хамзамон Президенти Чумдурии Точикистон, мудтарам Эмомалй Радмон дар дар як баромаддои худ гаштаю баргашта таъкид менамояд, ки "Мо минбаъд низ макоми занонро дар чомеа баланд бардошта, мавкеи ондоро дар татбики сиёсати ичтимоии давлат дастгири менамоем. Мо ба азму ирода ва масъулиятшиносии занон дамчун неруи бузурги чомеа эътимоди комил дорем. Баробари ин мо медонем, ки зан модар аст, яъне ягона мавчудест, ки инсонро ба дунё меорад ва ба у даёт мебахшад. Ба ин хотир, мо масъул дастем, ки ба ин мавчуди офарандаи инсоният арч гузорем, ранчу машаккат ва задмату хизматдои уро кадр намоем." [4. с. 606 — 607]
Аз гуфтахо хулоса кардан мумкин аст, ки дар Чумхурии Точикистон занон - модарон макоми барчаста дошта, бо шарофати сиёсати хирадмандонаи Пешвои муаззами миллат накши онхо дар корхои давлатдорй ва сиёсат хеле хам мухим буда, дар макомотхои конунбарор, ичроия, сохторхои хифзи хукук, вазорату муасиссахои дигари давлатй вазифахои хело масъулиятнокро ба ухда доранд, ки ин хам нишонаи сохиби иззату эхтиром будани онхо дар чомеа мегардад. Х,амаи ин аз он шаходат медихад, ки дар чумхурй нисбат ба занон, хукуку озодихои онхо ягон махдудияте чой надорад.
РУЙХАТИ АДАБИЁТИ
1. Жохова А.А., Гендерное неравенство: региональное аспекты и проблемы М.- 2021. С.369.
2. Мачалаи "Дин ва чомеа" №3(72) марти 2020.- С.18.
3. Политология. Краткий словарь основных терминов и понятий. Под ред. Пусько В.С. М., -2010.- С. 65.
4. Паём ва рисолати созандаи он: Малмуи Паёмаои Асосгузори сулау ваадати милл'1, Пешвои миллат, Президенти Лумаурии Толикистон Эмомал'1 Раамон ба Маллиси Олии Лумаурии Толикистон (солаои 2000- 2016).- Хуланд: Нури маърифат, 2017.- 516с.
5. Паёми Президенти Лумаурии Толикистон Эмомал'1 Раамон ба Маллиси Олии Лумиаурии Толикистон, 26 декабри соли 2018.- Душанбе: Шарки озод, 2018.- 48с.
6. Ралабов С.Р. Ахбори Вазорати маорифи Лумаурии Толикистон/С.Р.Рачабов.- Душанбе: Шарки Озод, 2003.- 360с
7. Ильин Е.П. Дифференциальная психофизиология мужчины и женщины. СПб.: ПИТЕР, 2003. 567 с.
8. Шарипов Р. М., Тураев А., Аз паём то паём. - Душанбе, 2021. - С.606 -607
9. .Шаало,Р.Бонувони дипломати толик/Р.Шахло.- Лумаурият.- 2018.- 12 март
10. йасанова, Ш.Мавкеи занон дар ломеаи муосир: Маводао барои таргиботчиён/Х,асанова Ш-Хуланд, 2013.- 12с
11. Юсуф'1 ft. Бонувон дар сиёсат- бозгуи фаъолияти сиёсии занон/Х,.Юсуфй.- Минбари халк.-2016.- 14 дек.
Сомонахо:
12. https:\\ comon. tj. (санаи мурочиат 11.11.2022)
13. https:\\ апЛ.^.(санаи мурочиат 12.11.2022)
14. http:\\sugd.tj. (санаи мурочиат 11.11.2022)
