CC BY
8
Мирсаидов Аброр Бобоевич -
доктори илмпои иктисодг, профессор, ноибректор оид ба илми ДДЫБСТ, Орифлонова Дилфуза Иномлоновна -
ассистенти Донишкадаи иктисод ва савдои ДДТТ
ДАР РОШИ КАСБИ УФУКШОИ НАВ
(Андешапо дар партави Суханронии ламъбастии Президенти Шумпурии Толикистон муптарам Эмомалг Рапмон дар маллиси васеи Ыукумати Толикистон доир ба натилапои рушди иктисодиву илтимоии кишвар дар соли 2010-ум ва вазифапо барои соли 2011 (18 январи соли 2011)) Толикистон ва латони муосир Охири карни бист ва ибтидои аазорсолаи нав дар паанои ламъият!-сиёсии лааони зудтагйирёбанда ва равандаои мавкеъгирии геополитик! тагйироти кулл! руи кор омадааст. Аммо ин малро идома дорад, чаро ки он аалли нисбатан ниаоии худро аануз наёфтааст. Аз ин лиаоз, масъалаи фардои Толикистон, лойгоаи он дар ломеаи имрузи лааон! боз аам дакикиву мушахассиро такозо дорад. «Дар ин росто бо возептар шудани раванди шиддатёбии ракобати кудратпои бузург барои тапкими нуфузи худ дар манотики мухталифи олам, пустулу ва пайдо намудани ропу василапои бептарини пимоят ва татбики манфиати миллг ташаббусу ибтикороти тоза ба тозаро такозо мекард. ... Осиёи Марказг чун нуктаи мупими ракобати геополитикг ва геостратег'г... имруз дар чорропаи бархурди манфиатпои мухталиф карор дорад. Ин амр аз памаи мо пиёда намудани сиёсати басо санлида ва ботавозунро талаб менамояд».1
Вокеан аам дар шароити муосир лойгааи ояндаи кишварро бидуни омузиши решагии тамоилу вазъи он дар тагйироти нави мавкеъгирии кудратао пешгу! ва ё муайян намудан гайриимкон аст. Гузоришао ролеъ ба ин масоил мухталифанд ва сатау сифати он албатта аз аокимияти сиёсии кишвар, ломеаи илм! ва афкори мардум вобастаг! дорад. Имруз дар лааон муборизаи тезутунди тарафдорони ташаккули лааони яккутба - ИМА ва тарафдорони лааони бисёркутба арзи ааст! дорад. Ин ло таъкид намудан бамаврид аст, ки буарони молияв!-иктисодии лааон! (асосан солаои 20092010) неруи тарафдорони тамсилаи аввалро коаиш дода, нуфузи тамсилаи дуввумро, аарчанд таркибу сохтори он (лааони бисёркутба) алаол ноаён аст, кав! гардонидааст. йокимияти сиёсии кишварамон низ дар ин майдони баасу талошаои лааон! мавкеи устувори худро муайян намудааст: Толикистон лонибдори тамсилаи дуввум мебошад.
1 Паёми Президенти Лум^урии Толикистон Эмомал! Ра;мон ба Маллиси Олии Лумхурии Толикистон. 25 апрели соли 2010.// «Омузгор», 29.04.2010.
Бояд таъкид кард, ки мавкеъгирии устувори мамлакат дар лааони пурталотуми имруз аз сатаи интихоби стратегияи дохилии илтимо!-иктисодии кишвар, ки мааз ба таалили пурмазмуни раванду аодисоти аам лааон! ва аам кишвараои дар давраи гузариш кароргирифта такя менамояд, вобаста аст. Вай набояд ба тарики субъектив! ба ин ё он аслаои идеолог!, бавижа ба идеологияаои мазааб!, гуруа! ва ё аз беруни кишвар воридшуда, ки аз доираи манфиатаои милл! берун аст, тобеъ бошад.
Дар миёни ду раванди гузариши лапонг Дар лааони мутараккии муосир ташаккул ва давраи гузариш ба типи нави такрористеасол! суръат гирифтааст, ки ин мараилаи гузариш ба инкишофи сифатан навро бархе иктисодшиносон, сиёсатмадорон, умуман ломеашиносон чун зинаи постиндустриал! тавсиф додаанд. Аммо олим -иктисодчии маъруфи рус академик Л.Абалкин хеле бамаврид таъкид кардааст, ки чунин тавсифдиаии зинаи нави инкишофи ломеаи муосир маадуд буда, аз нигоаи назарияв! чандон каноатбахш аам намебошад.1 Вокеан аам, лааон бидуни индустрия - раао! аз бунбасти коммуникатсион!, инкишофи соаааои энергетика, сохтмони манзили истикомат!, пажуаишу азхуд кардани кайаон ва г. инкишоф намеёбад ва ё ин корао аз аарвакта дида имруз зарур аст. Пайваста бо инкишофи равандаои индустриал! «иктисодиёти нав», технологияи аслан нав, ки ба азхуд кардани низоми бисёрлабааи иттилоот такя дорад, руи майдон омадааст. Бинобар он ломеаи нав, типи нави такрористеасолиро мантикан зинаи иттилоотг-индустриалг номидан мазмунан мувофик аст. Ин муайян! имруз хусусиятаои муаими давраи аввали ин гузаришро (аарчанд дар сатаи лааон! хеле нобаробар сурат мегирад), ифода мекунад.
йамзамон дар кишварамон мисли дигар кишвараои Аврупои марказиву шарк! ва ИДМ равандаои дувуми гузариш - аз низоми маъмур!-фармондиа! ба иктисоди бозории муосир идома дорад, ки мааз ин мараиларо коршиносон давраи гузариш, иктисодиёти давраи гузариш тавсиф медиаанд ва асосан бо аалли масоили он маадуд аам мебошанд. Ин давраи гузариш, чунонки шоаид аам аастем, дар шароити буарони низом! карор гирифт ва дар ибтидо ба таназзули истеасолот, хатараои техноген!, факиргардии ааол!, умуман фалалгардии тамоми бахшао боис гардид. Хушбахтона, имрузао мараалаи эаё руи кор омадааст. Ташаккули бозор ва инфрасохтораои он зина ба зина ба сатаи коф! расида истодааст. Аммо аз бозори комил - бозори ру ба илтимоиёт нигарону ба риштаи танзими самаранок лойгирифта (чунонки дар ИМА, Япония, Олмону Фаронса ноил шудаанд) ва бо хусусияти хоси тамсилааои тамаддуни имруз созиш дошта, ба дуриао карор дорем.
Бааодиаии натилааои давраи гузариш дар маърази бахсу талошаои коршиносон карор гирифтааст. Муаммоао ва тазодаое, ки даврааои гузариши аам аввал ва аам дуюм руи кор оварданд, метавон гуфт, ки аксари
1 Абалкин Л. Размышления о долгосрочной стратегии, науке и демократии.// Вопросы экономики, 2006, № 12. - с.5.
таълимоту назарияаои иктисод! ба онао лавоб дода натавонистанд. Аз ин лиаоз, зарурати берун рафтани илмаои иктисодии «тахтаи синф!» ва ба вокеияти ааёт! пайваст шудани онао такозои давр аам мебошад.
Кайд кардан лоиз аст, ки дар афкори ломеа, сиёсатмадорон ва расонааои иттилоот! дарки ягонаг!, алокаманд! ва зиддиятаои дохилии ин ду равандаои гузариш чандон аис намешавад. Ин аодисот ихтилофоти лиддиро дар илму дар сиёсат тавлид аам кардааст. Аз ин лост, ки аадафу мараалааои барномааои дарозмуддат бо таври мухталиф муаяйн мешаванд. йатто луръатаое мешаванд, ки (бидуни дарназаргирии мантики ааёт) бо як ласт ва ё лааиш ба фардои фарааманд! гузарем. Талрибааои таърих! шааодат медиаанд, ки чунин масъалагузор! ба аалли муаммоао мусоадат намекунад. Кулли барномаао ва таркибу мазмуни ислоаотао бояд вазифааои аар ду даврааои гузаришро дар бар гиранд ва ин ло онао на пай дар пай, балки дар якбораг! аалли худро пайдо кунанд ва ё лузъаои аар дуи ин равандао омезиш ёбанд. Масалан, истифодаи захирааои бойи табии кишвар, ашёи хоми мааалл! ва дар ин росто рушди саноати куаиву маъдан ва коркарди ашё лалби сармояи мустакими хорилиро суръат бахшида, ба рушди бахши вокеии иктисодиёт неру мебахшад. Аммо «рушди сотаи зикршуда ислототи лиддии конунгузорг ва танзими фаъолияро дар ин самт такозо дорад, зеро конунгузории амалкунандаи кишвар ба талаботи муосир пурра лавоб дода наметавонад ва бояд бо дарназардошти талрибаи пешрафта ва тимояи манфиаттои давлат дар сотаи истифодабарии каъри замин такмил дода шавад».1 Илрои ин кор илрои барнома ва мараалааои дурнамои рушди ин соааро бо равандаои аввали умумилааон! пайваст хоаад кард.
Такмили баподипии оморг
Пайвастшав! ба равандаои гузариш ба сатаи ломеаи индустриал!-иттилоот!, ки аз тамоюл ва сатау сифати идораи равандаои илтимо!-иктисод!, мазмуни вокеъбинонаи кабули барномаао, стратегияаои дарозмуддати давлат!, карораои асоси илм! дошта, ислоаоту такмили бахшаои мухталифи иктисодиёти кишвар ва гайраао бармеояд, бо сифат ва дакикии иттилоот ва далелаои омор! алокаманд! дорад. Имрузао ломеаи мутаракк! инкишофи худро на аз руи нишондиаандааои микдории иктисод!-илтимо!, балки аз нигоаи рушди сифатаои инсон! баао медиаад.
Дар лаласааои йукумати лумаур! ва парлумони кишвар масъалааои бисёри марбут ба бахши иктисодиву илтимоии мамлакат муаокимаву аал мешаванд. Аммо дар ниаояти кор аамаи он масъалаао асосан ба муаокимаи рушди ММД ва сатаи таваррум тобеанд. Ба андешаи мо, кулли масъалааои
1 Суханронии ламъбастии Президенты Лумаурии Толикистон муатарам Эмомал! Раамон дар маллиси васеи йукумати Толикистон доир ба натилааои рушди иктисодиву илтимоии кишвар дар соли 2010-ум ва вазифаао барои соли 2011 (18 январи соли 2011)).//«0музгор», 21.01.2011.
мубраму мураккаб дар схемаи оддии алокамандии ин ду нишондиаанда маадуд намешавад. Масалан, афзоиши аалми ММД, аз як тараф, рушди кишварро комилан инъикос намекунад ва, аз тарафи дигар, бархе муаммоаоро низ аал карда наметавонад. Камбудиаои аалми ММД аам дар кишвар ва аам дар хорила маълум аст.
Дар лаласааои корхонаву ташкилот, вазоратао низ дар мавриди ламъбаст ва ё ояндабин! масъалаи ноил шуданро ба сатаи ММД-и охираои солаои 1990 баррас! мекунанд. Аммо дар ин гузориш аслаои мукоисаву таалил метавон гуфт, ки вайрон мешавад: асосан бааодиаии микдор!, ки моаияти сифатии аодисотро шара намедиаад, ба назар мерасад. Охир сохтори иктисод!-илтимоии ломеаи имруз ва ломеаи даврони шурав! комилан фарк мекунад. Имруз гуногуншаклии моликият, манбаи сармояаову сармоягузор!, таркиби соаав!, воридоту содирот аслан тагйир ёфтааст, аиссаи хизматао, даромади ааол!, сатаи тафрикаи он сифатан дигар шудааст. йалму таркиби талаботи дохил!, тамоили иктисодиву илтимоии он куллан тагйир ёфтааст. Бархе бахшаои иктисодии ломеаамон чунон рушд ёфтааст, ки мислаш дар даврони шурав! набуд. Суръатнокии рушди давраи истиклолро лиаати бунёди сохтмонаои арзиши умумимилл! дошта -неъматаои ламъиятиро агар дар ченаки вакт гирем, хеле бузург аст. Аз тарафи дигар, самараи комилан мусбии низоми нави иктисод! - иктисоди бозор! аануз руи кор наомадааст. Ин кор албатта бо сабаби заифии синнусолии фондаои асос!, хатараои техноген! ва дигар омилаои бунёд! давраи тулониро такозо дорад. Ба хотир меорем, ки самараи мусб! ва ё баландтарин куллаи инкишофи низоми сотсиализми давлат! миёни факат солаои 70-80-уми карни бист (баъди 40-50 соли мавлудият) мушоаида шуда, аммо мутаассифона аз ибтидои солаои 80-ум тамоили таназзул пайдо карда буд.
Баъзан субъектаои мухталифи иктисод! аз кайди расм! мегузаранд ва микдори онао дар агентии омор инъикос мешаванд, аммо оид ба фаъолияти вокеии онао маълумот пайдо карда наметавонем. Чунонки дар суханронии Президенти кишварамон таъкид шуда буд, аз 1068 корхонаи дорои сармояи хорил! танао 172 -тоаш оид ба фаъолияти худ аисобот пешкаш намудаанду халос. Чунин падидаао ва аз он лумла паст нишон додани натилааои фаъолият бисёранд. Аз ин лиаоз, аз лониби Президенти мамлакат дар маллиси васеи йукумати лумаур! (18 январи соли 2011) доир ба маълумоти омор!, ки сатаи инъикоси вокеияти ааёти илтимо!-иктисод! дар онао каноатбахш нест, махсус кайд гардидааст ва дар масъалаи такмили сатау сифати нишондиаандааои омор! чунин вазифагузор! шудааст: «Агентии омор дар памкорг бо вазорату идорапо ва корхонаву муассисапо, сарфи назар аз шакли моликият ва тобеъияти онпо, пешбурди писоботи омориро аз руи таснифоти намудпои фаъолияти иктисодг ба роп монанд».1
1 Суханронии ламъбастии Президенти Лумаурии Толикистон муатарам Эмомал!' Раамон дар маллиси васеи йукумати Толикистон доир ба натилааои рушди иктисодиву илтимоии
Ру ба тавлиди машсулоти илмгунлоишдор ва тафаккури инноватсиот
Таъсиси корхонааои истеасолии нав заминаи аввалро дар ворид шудани кишвар ба раванди иттилоот!' - индустриалии лааон! ташкил мекунад. йарчанд ин кор маблаги нисбатан калонро лиаати ба кор даровардани корхонааои аз кор бозмонда талаб мекунад, аммо самарааои минбаъдаи он барои муддатаои тулон! ояндаи кишварро равшан мекунад ва лойгоаи онро дар иктисоди лааон! устувор мегардонад, зеро ин кор ба тавлиди маасулоти илмгунлоияш баланд, ки дар бозори дохиливу лааон! ракобатпазир аст, мусоидат мекунад. Бинобар он, дар ин кор лалби ааматарафаи сармояи зеании азияткашида ва бузургсол вазифаи муаим аст. Дар ин росто мо онро натанао эатиёт менамоем, балки меросгирии насли навро аз онао, ки иктидори илмиро ган! мегардонанд, таъмин менамоем. Бе илми тараккикарда ва татбики мунтазами лараёни инноватсионии пайваста бо лааони нав ояндаи кишвар тира аст.1
Барои талдиди вокеии мамлакат даралаи афзоиши солонаи инвеститсион! боло рафта истодааст. Аз ин лиаоз, соли 2010 беш аз 32 фоизи маблагаои булаи давлат! барои рушди иктисоди воке! ва сохтмони корхонааои стратег! сафарбар шудааст, ки ин нишондиаанда нисбат ба солаои пешин хеле бузург аст. Соли аисобот! беш аз 2 миллиард сомон! фондаои асос!, ки 32 фоизи онро фондаои таъиноти истеасол! ташкил медиаад, ба истифода дода шудааст, ки нисбат ба соли 2009 - 2,3 маротиба зиёд аст. Дар кишвар 27 лоиааи муштараки инвеститсион! бо маблаги умумии 2,5 миллиард сомон! (1 миллиардаш маблагаои грант!) амал! мешавад. йамин тарик, маблаггузориаои хорил! низ меафзояд. Дар ин шароит дар кишвар имконияти интихоби аамон равандаое, ки ба аадафи ташаккули ломеаи иттилоотьиндустриал! лавобгу аст, ба вукуъ меояд. Заминааои аалкунандаи бунёди иклими мусоиди инвеститсион! имконият додааст, ки раванди коаишёбии вазни бахши воке! дар таркиби ММД боздошта шавад ва беш аз 94 корхонааои нави саноат! руи майдони фаъолият оянд. Аммо «боиси нигаронист, ки дар соли сипаришуда дар 231 корхонаи саноатг нисбат ба соли пешин суръати афзоиш таъмин нагардида, 74 корхонаумуман фаъолият накардааст».2
кишвар дар соли 2010-ум ва вазифаао барои соли 2011 (18 январи соли 2011))//«0музгор», 21.01.2011.
1 Материалы II международной научно-практической конференции «Перспективы развития науки и образования в XXI веке». - Душанбе: Издание Таджикского технического университета им. акад. М. Осими, 2006. - 412 с.
2 Суханронии ламъбастии Президента Лумаурии Толикистон муатарам Эмомал! Раамон дар маллиси васеи йукумати Толикистон доир ба натилааои рушди иктисодиву илтимоии кишвар дар соли 2010-ум ва вазифаао барои соли 2011 (18 январи соли 2011)).//«0музгор», 21.01. 2011.
Имрузао сабабаои фаъолияти заифи бисёр корхонааои саноатиро, ки дар онао метавон маасулоти илмгунлоиаш баландро истеасол кард, ба норасоии молияв! ва вулуд надоштани супориши давлат! маънидод мекунанд. йамин тавр аам ааст, аммо ин кисман аакикат дорад. Агар хатто маблагаои азим пайдо шаванду супоришаои дарозмуддат муаяйн гарданд аам, аммо бино бар нарасидани кадраои баландихтисоси касб! ва муаандисон муваффакияти коф! ба даст намеояд. Онао ба кораои дигари муздаш баланд ва ё берун аз кишвар рафтаанд. Дар истеасолот коргарони боистеъдоду тахассусашон баланд кам монданд ва ё умуман нестанд. Иктисодиётро ба зинаи иттилоотьиндустриал! факат ташабусскорони танао кашида наметавонанд. Дар тайи 20 соли ислоаот оид ба таъсири манфии даромади пасти ааол! ба даралаи инкишофи иктисод! хеле бисёр гуфтанд ва навиштанд. йарчанд даралаи музди меанати аам номинал! ва аам воке! хеле боло рафтааст, аммо ин бузург! ба татбики васеи равандаои илм!-техник! мусоидат накардааст. Зеро даралаи пасти музди меанат, истифодаи куввааои кории арзон ва меанати одии дастиро мусоидат кардааст. Дар ин маврид аам аз аисоби сармояи хусус! ва аам сармояи ламъият! барои равнаки илму техника маблаг чудо намегардад. Пас, рушди илму техника факат дар мавриде имконпазир аст, ки харолоти татбики он аз фонди музди меанати сарфашуда кам бошад.
Паст рафтани талабот ба коркарди амаливу хизматаои бюрои конструктор! (хадамоти лоиаакаш!) алокаи миёни тадкикотаои бунёд! ва амалиро коаиш додааст. Мааз ин пажуаишао, ки асоси рушди илму техника ва тавлиди маасулоти илмгунлоро ташкил мекунад, дар як кунли раванди илтимо! карор гирифтааст ва аз гизои молияв! маарум аам ааст. Онро метавонад сармояи корпоратив! ва хусус! маблаггузор! намояд, агар албатта музди меанатро то сатаи музди меанати «стандарт!» муайян намояд.
Заминаи дигаре, ки раванди инноватсиониро суръат мебахшад - ин бунёди инфрасохтораои фарогири гуногунлабаа мебошад. Ин ло сухан оид ба ташаккули низоми коммуникатсион!, сохтмони мехмонхонаао, сохтори бонк!, мусаллаашавии минтакааои кишвар бо низоми муосири иттилоот! ва г. меравад, ки ин заминаао дар кишвар хеле суръатнок рушд ёфта истодаанд. Дар ташаккули он фаъолияти муштараки давлату соаибкор! низ назаррас аст. Азбаски кулли навгониао ва татбики онао дар равандаои фаъолияти иктисод! бо маблаг, сармоя алокаманд аст, бинобар он такмили низоми молияв!-бонк! чун лузъи муаими низоми инфрасохтор!, ки мааз бо шабакааои вай рушди баробари минтакааои мухталифи кишвар алокаманд аст, дар маркази таваллуаи йукумати лумаур! карор мегирад. «Дар баробари бепбудии нишондипандапои дигари низоми бонкг, ба монанди зиёд кардани шуъбаю марказпои хизматрасонг, шумораи мизолон, бакияи пасандозпо ва карзпо бояд зикр кард, ки маблаги карзпои хурд, хусусан
карзпои хурди ба нопияпои купистон додашуда памагг 5,3 фоиз зиёд шудааст, ки поло пам басанда нест».1
Давлат нитоди бузурги ангезишбахши равандтои инноватсиош
Дар бархе масъулони идорааои бахшаои мухталиф руаияи махсус ташаккул ёфтааст, ки неруи инертсиониро дар бар гирифтааст. Онао ба кабули карораои куллан нави иктисод!, ки равандаои инноватсиониро дар бар мегирад, монеъ гашта инкишофи ломеаро бозмедоранд. «Омилпои зикргардида ва дигар монеапо илрои саривактг ва самараноки барномапои кутопмуддат ва дарозмуддати рушди илтимог-иктисодии кишварро мушкил мекунад. Аз ин ру, ба Вазорати рушди иктисод ва савдо супориш дода мешавад, ки вазъи сопапои мухталифи иктисодиёти кишварро дар асоси равандпои рушди иктисоди лапониву минтакавг мунтазам таплил намуда, пешниподпои худро доир ба ислопи камбудипо ва роппои палли мушкилоти лойдошта пар семопа ба Ыукумати Толикистон манзур намояд».2
Дар майдони баасао оид ба накши давлат, тарафаои манфиву мусбии он аксаран вазифаи давлат ва фаъолияти армияи бисёрнафараи хизматчиёни давлатиро, ки хизматаои онро дар тамоми зинаао ба илро мерасонанд, омехта мекунанд. Чунин омезиш, ки асосан дар расонааои ахбор бисёр ба назар мерасад, ба яке аз афкори нусхабастаи хатаровар аам табдил ёфтааст. Яъне аз руи фаъолияти номатлуби як ва ё ду хизматчии давлат! мазмуну вазифаи давлатро тавсиф медиаанд, ки ин аз руи адолат намебошад. Вале бояд кайд кард, ки агар дар ибтидои истиклолияти давлат! вазифаи неру бахшидан ба рукнаои давлат дар мадди назари аввал карор гирифта бошад, пас имруз мубориза зидди суистифода аз мансаби бархе аз хизматчиёни давлат!, аодисоти расмиятбоз! (бюрократ!), бесарусомон! ва гайраао чун вазифаи муаими давлати демократ! руи кор омадааст. Вокеан аам такмилталабии конунао ва нуфузи зиёди санадаои меъёриву аукук! боис мегарданд, ки баъзе аз хизматчиёни давлат! аз мавкеи худ суиистифода намоянд: онао метавонанд чизеро илозат диаанд ё на, барои илозатномадиа!, бакайдгирии корхонаао чизеро талаб кунанд, ба хизматаои коммунал! тарифао муайян намоянд ва г. Агар пеши роаи суиистеъмоли вазифааои давлат! гирифта нашавад, пас эътимоди мардум ба давлат коаиш меёбад ва карораои нави макомотаои давлатиро аам соаибкорон ва аам мардум бо нобовар! кабул мекунанд: оё маротибаи дигар моро фиреб намекарда бошанд!? Бинобар он, аз лониби Президенти кишварамон бори дигар ба хизматчиёни давлат! чунин таъкид шудааст: «Фаромуш набояд кард,
1 Суханронии ламъбастии Президенти Лумаурии Толикистон муатарам Эмомад! Раамон дар маллиси васеи йукумати Толикистон доир ба натилааои рушди иктисодиву илтимоии кишвар дар соли 2010-ум ва вазифаао барои соли 2011 (18 январи соли 2011))/ Руз. «Омузгор», аз 21.01.2011.
2 йамин ло
ки мардуми Толикистон имруз ба мову шумо бо эътимод ва умедтои нек менигаранд ва интизоранд, ки мо тарчи зудтар мушкилоти дар назди давлати сотибистиклоламон мавлударо бартараф карда, султу субот ва оромии ломеаро татким бахшем ва барои зиндагии шоистаи халкамон шароити заруриро фаротам меорем».1
Миёни сиёсатмадорону ломеашиносон ва иктисоддонони солимфитрат аксаран саволе пайдо мешавад, ки дар мубориза алайаи фасод!, ки монеаи асос! дар татбики равандаои инноватсион! мебошад, ч! бояд кард ва ч! чораао андешид? Лавобао мухталифанд. Гумон мекунам, ки доир ба ин саволао лавоби тайёру мушаххас мавлуд нест. Табиист, ки дар ин лода бояд конунаову карораои тааияшавандаро муфассал мавриди таалил карор дод, то ин ки сатаи заминааои истифодаи гаримаксадноки онао ва даралаи инъикоси манфиатаои гуруа! (лоббизм) дар онао паст гардад. Зарур аст, ки илрои санадаои меъёрии мавлударо таъмин намуд, фишангаои малбуркуниро дар амалигардонии он бо истифода аз муковимати ломеа ва гуруааои илтимо! тааким бахшид, то ин ки нуфузу таъсири он неру гирад. Масалан, риояи интизоми илроия, талаботи Кодекси одоби хизматчии давлат! ва Конуни Лумаурии Толикистон «Дар бораи хизматчии давлат!» ва назорати харли максадноки маблагаои давлат! аам аз поён ва аам аз боло, падидааои худсариву зуроварии бархе масъулинро маадуд хоаад сохт. Роаеро бояд луст, ки нуфузи масъулини такроран ба вазифа омада дар аама зинаао кам шавад.
Калидвожашо: сатаи ломеаи индустриал!'-иттилоот1, маасулоти илмгунлоишдор, лааони яккутба ва бисёркутба, сармояи инсон!, бааодиаии омор!', таффакури инноватсион!, руаияи инертсион!', давлат, ниаодаои илтимох-сиёс!, одоби хизматчиёни давлат!. Ключевые слова: расстановка сил, мировая арена, наукоемкое производство, одно - и многополярный мир, человеческий капитал, информационно-индустриальный тип общества, рыночная экономика, инновационные процессы, инертная психология, роль государства. Key words: alignment of forces, world arena, knowledge-intensive works, one-and multipolar world, human capital, information-industrial type of society, market system, innovative processes, inert psychology, state's role.
Пайнавишт:
1. Паёми Президенти Лумхурии Толикистон Эмомал! Рах,мон ба Маллиси Олии Лумхурии Толикистон. - 15 апрели соли 2009. -Душанбе:Шарки озод, 2009, с.26
1 Суханронии ламъбастии Президенти Лумаурии Толикистон муатарам Эмомал! Раамон дар маллиси васеи йукумати Толикистон доир ба натилааои рушди иктисодиву илтимоии кишвар дар соли 2010-ум ва вазифаао барои соли 2011 (18 январи соли 2011))/ Руз. «Омузгор», аз 21.01.2011.
2. Паёми Президенти Лумхурии Толикистон Эмомал! Рах,мон ба Маллиси Олии Лущурии Толикистон. - 25 апрели соли 2010. //«Омузгор», 29.04.2010.
3. Суханронии ламъбастии Президенти Лумаурии Толикистон муатарам Эмомал! Раамон дар маллиси васеи йукумати Толикистон доир ба натилааои рушди иктисодиву илтимоии кишвар дар соли 2010-ум ва вазифаао барои соли 2011 (18 январи соли 2011)).//«0музгор», 21.01.2011.
4. Абалкин Л. Размышления о долгосрочной стратегии, науке и демократии.//Вопросы экономики, № 12, 2006.
5. Материалы II Международной научно-практической конференции «Перспективы развития науки и образования в XXI веке». - Душанбе: Издание Таджикского технического университета им. акад. М.Осими, 2006.- 412 с.
6. Дежина И., Киселева В. «Тройная спираль» в инновационной системе России.// Вопросы экономики. - 2007. № 12.- С.123-136.
Мирсаидов Аброр Бобоевич-
доктор экономических наук, профессор, проректор по науке ТГУПБП Арифджанова Дилфуза Иномджановна -
преподаватель Института экономики и торговли ТГУК На пути достижения новых горизонтов
В статье анализируется проблема определения будущего места республики в процессе расстановки сил на мировой арене в контексте двух переходных процессов - процессе перехода к информационно-индустриальному типу общества и переходу от командно-административной к рыночной экономике. В связи с этим рассматриваются особенности инновационных процессов, происходящих в республике, факторы, сдерживающие эти тенденции, а также необходимость совершенствования статистических оценок социально-экономических явлений общества. Здесь на особое место выделяется роль государства в формировании инновационной системы в республике, а также вопросы смешивания функций государства и огромной армии чиновников, обслуживающих его деятельность на всех уровнях управления.
Mirsaidov A.B., Arifjanova D.I.
On the way of new achievement horizons
The problem of republic future place definition in the process of force alignment on a world arena in a context of two transient processes is analyzed in the article: - transition process to information-industrial type of society and transition from command-administrative to market economy.
Thereby, the feature of innovative processes occurring in republic, the factors constraining these tendencies, and also necessity of statistical perfection estimations of social and economic phenomena of a society are considered. Here is emphasized a special place of a state role in formation of innovative system in our republic, and also questions
