CC BY
22
Абдураимова Ж.Ц.
1 курс Mazucmpi
Шыршыц мемлекеттк педагогика институтыныц
СЭЗ ТАПТАРЫН ОКЫТУ ЭД1СТЕМЕС1: ЖАЦА ТЕНДЕНЦИЯЛАР
/
Аннотация: Ал, дамудыц нег1з1 бшм мен зылымза келт т1релер1 свзсгз. Сондыцтан да, элемдегг дамыган елдер сияцты Тэуелаз елгмгзде бшм жуйеа сапасын жетшдгру ец нег1зг1 взектг мэселелердщ 6ipi болып отырганы белгт. Осыган орай, бШм беру жуйестде жастарга сапалы бШм берт, олардыц yйлесiмдi дамуы мен тулга реттде цалыптасуында устаздыц кэаби шеберлж кврсеткштертщ бiрi - жалпы педагогикалыц, гылыми - теориялыц, ддiстемелiк жацалыцтар мен озыц тджiрибенi жетж мецгерудщ мацызы зор.
Тyйiндi свздер: дайындыц, педагогика, ана тш, морфология, свйлеу, синтаксис.
Abduraimova Zh.K.
1st year master Chirchik State Pedagogical Institute
VOCABULARY TEACHING METHODOLOGY: NEW TRENDS
Abstract: And, of course, the basis of development is education and science. Therefore, it is known that in our independent country, as in developed countries, improving the quality of the education system is one of the most pressing issues. In this regard, one of the indicators of a teacher's professionalism is the mastery of general pedagogical, scientific-theoretical, methodological innovations and best practices in the education system to provide quality education to young people, their harmonious development and formation as a person.
Keywords: preparation, pedagogy, native language, morphology, speech, syntax.
Бшм беру жYЙесiн жетiлдiру осы максатка кол жетюзуде мацызды рел аткарады. Болашакта еркениегл, дамыган елдер катарына ену y^h заман талабына сай бшм кажет.
Каз1рп устаздар алдындагы мшдет: гылым мен техниканын, даму децгешне сэйкес окушыныц бiлiмi терец, юкер жэне ойлауга кабшетл, элемдж стандарттар непзшде жумыс iстей алатын кузырлы тулганы калыптастыру. Мундай талапка сай кызмет iстеу y™h устаз уздшшз iзденiсте кэсiби бiлiктi болуы тшс.
Инновоциялы; о;ыту нэтижелерi окушыныд e3 бетiнmе эрекет етyi ор^шы бiлiмдi медгеруше етyi тиiс. 0;ушыныд ой-epicÍH кедейтiп,
дYниетaнымдык; кeзк;aрaстaры мен тaнымдык; белсенлiлiгiн aрттырyдa, зерттеymiлiгi ор^шы mыFaрмamылык; икемдiлiгiн дaмытyдa, бiлiктiлiкке ^мтылудо, яFни т¥ЛFaны жaн-жaк;ты дaмытyды жузеге aсырyдa о;у Yдерiсiне инновоциялы; технолгиялaрды енпзу mеmymi рeл от^роды, од нэтиже береди
ЖaдaртылFaн бiлiм беру бaFдaрлaмaсыныд ед негiзгi мaк;сaты-бшм aлymылaрдыд о;у нэтижелерiн жетiлдiрy болып тaбылaды
ЖaдaртылFaн о;у бaFдaрлaмaлaрыныд ерекmелiктерi 10 бeлiмнен т^ротын жaдa ^рылым болып тaбылaды:
1. Пэннiд мaдыздылыFы;
2. Пэн бойыншa о;у бaFдaрлaмaсыныд мaк;сaты;
3. Ymтiлдiлiк caHcarrb iске aсырy;
4. О;ыту Yдерiсiне ¥ЙымдaстырyFa к;ойылaтын тaлaптaр;
5. Пэндi о^ытудо к;олдaнылaтын педaгогикaлык; эдiс- тэсiлдер;
6. ТYрлi мэдениет пен кeзк;aрaстaрFa к^рмет;
1. Ак;пaрaттык;- коммуниквциялы; технологиялaрды цолдону
;^реттшп;
S. Ок;ymылaрдыд коммyникaтивтiк дaFдылaрын дaмытy;
9. О;у нэтижелерiн бaFaлay жолдaры;
10. О;удыд мвзм^ны, ¥Йымдaстырылyы мен бiрiздiлiгi.
Елiмiздiд бiлiм беру жYЙесi м^рп кезде eзгермелi жэне eскелед тaлaптaр мен кaжеттiлiктердi к;aнaFaттaндырa отырып, отонды; бiлiм сaлaсын элемдiк бiлiм кедюттне бiрiктiрyге ^мтылыс жосоудо. Б^л бшм сотасын жетiлдiрy жэне оны жоFaры дедгейге кeтерyдi aлFa тортоды. OcbiFaH сэйкес, Fылыми - зерттеу борысындо элемдiк озы; тэжiрбиелер мен отонды; бiлiм жYЙесiндегi ерекmелiктер зерделенуде.
О;у сотасын орттырудо бiлiм мо^сотторыньд ^тшетш нэтежеге бaFдaрлaнyы жон - жо;ты бiлiмдi, e3 мaмaндыFын жетiк бшетш бэсекеге ^обшета жеке т¥ЛFaны бaстayыш сотыдон бостоп дaйындayFa бaFыттaйды. Мектептщ бaстayыm сотыдон о;ушыныд сaпaлык; жэне сонды; бiлiм дедгейiн a^i^ray ор^шы о;у сотасын жетiлдiрyге мYмкiндiк туоды.
Сол себептi мектептiд бaстayыm сотысындо о;ыту мозм^нын жодолоу жэне жодо эдiс - тэсiлдердi пaйдaлaнyFa бойлонысты жетiлдiрy ж^мысторы жYргiзiлyде. Жеке т¥ЛFaны рухони тэрбиелеуге, одомныд aдaмгерmiлiк болмысыныд к;aлыптaсyынa босо нозор оудорылоды. Бшм мозм^нындо жодо aкпaрaтты болжоу H^^r^rn жэне к;ойылFaн мiндеттi mыFaрмamылыкпен дaмытyFa кeдiл бeледi.
«Козо; тш» пэш - бiлiм беру бaFдaрлaмaсындaFы жолпы бiлiмнiд негiзiн ;^райтын осо модызды пэндердiд бiрi болып тобылоды.
«Козо; тш» пэнiнiд мaдыздылыFы ок;ymылaрды ^asa; тiлiнде окyFa, жaзyFa, тыддayFa жэне ea ойын еркiн, д^рыс жетюзе бiлyге Yйретyiмен,
мектепте о^ытылотын бос^о до пэндердi медгерту ^^ролы болуымен aйк;ындaлaды. Эйткенi, о;ушыныд тiлдiк дaFдылaрдыд борлы; тYрiн жетш медгерyi жэне кез келген бос^о пэндi игерyi, негiзiнен, кaзaк тшн бiлy дедгейiне бойлонысты.
«Козо; тш» пэнiнiд босты бaFыты - тш ор^шы о;ушыныд о^ыл-ой ^бтет мен тшдш эстетиколы; тaлFaмыныд дaмyынa, т¥ЛFaлык; кaсиеттерiнiд к;aлыптaсyынa, коммyникaтивтiк дaFдылaрыныд жетшуше жэне mыддaлyынa iргетaс и^ой отырып, eздiгiнен бiлiм олуыно мYДделiлiк тyFызy.
«Козо; тiлi» пэнiн о^тудо негiзгi бо^тдылы; коммyникaтивтiк дaFдылaрды, сeйлеy эрекетшщ тeрт тYрiн - тыддолым, ойтылым, о;ылым, жозылымды медгертуге, ayызекi жэне жозбо тiлде к;aрым-к;aтынaс жосоу дaFдылaрын жетiлдiрyге, окyдaFы жэне жaзyдaFы функционолды; сayaттылыFын дaмытyFa бaFыттaлaды.
«Козо; тш» пэнiн о;у борысындо ок;ymылaр элем туролы, жолпы aдaмзaт туролы бшм олоды, R^maFaH ортоны тону, эр тYрлi мэселелерге деген ^з^росьи дэлелдеу ^^anbi ретiнде тiлдiд жэне эдеби м^роныд ;¥ндыль^ын ^ытады.
«Кaзaк тш» пэнi ок;ymылaрдыд о;у жэне болaшaк; кэсiптiк эрекетiнде коммyникaтивтiк бiлiк-дaFдылaрын орынды ^олдоно отырып, жылдом eзгерiп жот^он eмiрге бейiмделе олуыно, eз тюрш бiлдiрy жэне дэлелдеу YmiH эр тYрлi отпорот кeздерi мен «^рп зaмaнFы aкпaрaттык технологиялорды пойдолоно бшуше кeмектеседi.
«Кaзaк тiлi» пэнi бaFдaрлaмaсыныд мaк;сaты - тiлдiд функционолды; жэне коммунистов™ ;;ызмет ор^шы к;оFaмдык;-элеyметтiк ортодо тiлдiк к;aтынaсты жYзеге осыротын жеке т¥ЛFaны дaмытyFa мYмкiндiк жосоу.
Сез таптарын жацартылFан бiлiм мазм^ны аясында окытуда колданылатын педагогикалык эдк - тэсшдер
Кaзiргi кезде жолпы бшм беретш мектептерде о;ытудыд тYрлi формолорыныд пойдолонуы о;ытудыд эдiс-тэсiлдерiнiд жодоруы, бэсекелестшке сбтет мол, mыFaрмamылык; бaFыттa едбектенетш, ой кaбiлетiмен ерекmеленетiн aзaмaтты тэрбиелеyдi кeздейдi.
Кaзiргi мектеп жaFдaйындaFы бшм берудщ ^лтты; моделiне eтy о;ыту мен тэрбиелеyдiд содFы эдiс-тэсiлдерiн, инновоциялы; педaгогикaлык технологияны игерген, психологиялык;-педaгогикaлык; диогностиконы ^обылдой олотын, педaгогикaлык ж^мысто к;aлыптaск;aн б^рьюты ескi CYрлеyден тез ородо aрылyFa сбые"!'!! жэне Ha;™ тэжiрибелiк iс-эрекет Yстiнде eзiндiк дaFдылы жол сaлyFa икемдi, mыFaрмamыл педaгог-зерттеymi, ойшыл мYFaлiм болуын ^ожет етедi.
Громмотиконы о^ытудо жaттыFy ж^мысыныд мэнi зор. Ок;ymылaр грaммaтикaлык; мотериолды о;улы; пен прогрaммaFa сой бiлгендерiмен (терминдердi медгеред^ aнык;тaмaлaрды индyктивтiк жолмен есте кaлдырaды), жaттыFy ж^мысторы жYргiзiлмесе, ол ^a^a бормойды,
Умытылып кaлaды. Сондыктан дa мyFaлiм окyшылaрFa грaммaтикaдaн сaнaлы дa терец, тyрaкты дa берiк бiлiм бергiсi келсе, жaттыFy, дaFдылaндырy жyмыстaрын жYргiзy aркылы олaрдыцдaFдылaрын кaлыптaстырaтын жэне кaлыптaскaн дaFдыны тiлдiц бaскa дa yKcac кyбылыстaрынa тaсымaлдaй aлaтын (ережелердi жaцa фaктiлерге колдaнa aлaтын) жaттыFy эдютерш бiлyге тиiс. ЖaттыFy нэтижесшде окyшылaр aлFaн теориялык бiлiмдерiн прaктикaдa тез де дэл колдaнa any дaFдысынa ие болaды. ЖaттыFy aркылы бaлaлaрдыц aлFaн бiлiмдерi ныFaйтылып, нaктылaнып кaнa коймaйды, сонымен кaтaр eз беттерiмен жумыс жaсayFa, ойлay кызметiне дaFдылaнaды. Эйткенi окyшылaр жaттыFy процесiнде уздшшз aнaлиз-синтез жaсaйды, бiр тyлFaны екiншi тyлFaмен сaлыстырaды, aбстрaкциялaйды, жaлпылaйды, жaттыFy aркылы бiлiмiн жYЙелейдi. Грaммaтикaлык жaттыFyлaр, окyшылaрдыц кaндaй тiлдiк мaтериaлмен жумыс жaсayынa кaрaй, фонетикaлык, морфологиялык, синтаксистш жэне лексикaлык болып бeлiнедi.
Морфологиялык жатть^лардыц максаты - aнa тшнщ морфологиялык курылысын окyшылaрFa сaнaлы турде мецгерту. Мязмуны жaFынaн морфологиялык жaттыFyлaр екi тYрлi болaды; 1) сeз тyлFaсын оку бaрысындaFы жaттыFyлaр, 2) сeз тaптaрын оку бaрысындaFы жaттыFyлaр.
Сeз тyлFaсын оку бaрысындaFы жaттыFyлaрдыц сeздiц морфологиялык кyрaмын, мaFынaлы бeлшектерiн, морфемaлaрды сaнaлы тYPде мецгерiп aлy Yшiн мэнi зaр. Сeздiц морфологиялык кyрaмын тaлдay, кeбiнесе сол сeздiц мэнiн дурыс yFынып aлyFa жэрдем етед^ сeздiц мaFынaлы эрбiр элемента тYбiр, жyрнaк, жaлFay- бyлaрдыц эркэйсысы eзiнше сeзге мэн бередi, aл осы мэндердiц жинaFы бiрiгiп, сeздiц жaлпы мaFнaсын тyдырaды. Mорфемaлaрды соныц iшiнде жyрнaкты aйырa бiлyдiц бaлaлaрдыц тiлiн жетiлдiрy Yшiн де зор мэш бaр. Эйткенi бул жaцa сeздер жaсayFa жэне сол сeздердi орынды жерiнде колдaнa бiлyге мYмкiндiк бередi.
Сeз тyлFaсынa бaйлaнысты жYргiзiлетiн жaттыFyлaрFa мынaндaй тaлaптaр койылaды: 1) aлдымен, мYмкiндiгiне кaрaй, негiзгi тYбiрлердi, онaн эрi туынды тYбiрлердi, ец соцындa тYбiрлес сeздердi тaлдaйтындaй жaFдaй жaсaлaды, 2) белгiлi бiр сeздердiц iшiнен негiзгi тYбiрдi тaпкызy Yшiн, сол негiзгi тYбiрден жaсaлaтын туынды сeздермен сaлыстырy жумысы ескерiледi, 3) туынды сeздер мен негiзгi тYбiрдi aжырaтy бaрысындa мaFынa жaFынa нaзaр ayдaрылaды.
Сeз тaптaрын окыту бaрысындa жYргiзiлетiн жaттыFyлaр сeздердi белгiлi бiр топкa бiрiктiрiп, жYЙелеyге YЙретедi, жaттыFy жyмыстaрыныц бaрысындa окyшылaр эрбiр сeз тaбыныц кaсиетiн, ерекшелiктерiн сaнaлы тYсiнедi, септiк, кeптiк, жiктiк, тэyелдiк жaлFayлaрын мецгередi, олaрды жaзбaшa, ayызшa сeйлегенде дурыс, орынды колдaнa aлaды.
Сeз тaбы бойыншa жYргiзiлетiн жaттыFyлaр:
1) мэтшнен керектi сeздердi тaпкызy;
2) кереки сeздердi косыш, eздiктерiнен сейлемдер немесе эцпме курастару;
3) сездщ магынасын тYсiнiп, сeйлемдегi кызметш байкату;
4) сeздердiц лексикалыщ жагынан болсын, грамматикалыщ жагынан болсыш, калай езгеретшш ацгарту;
5) магына жЭне тулга жагынан кандай уксастыщ, айырмашылык барын салыстыру аркылы аныктау;
6) уксас сeздердi топтату;
7) байкаган кубылыстары жeнiнде жеке-жеке корытындылар шыгару сиякты жумыстарды камтиды.
Елiмiздщ болашагы, кeркейiп eркениеттi елдер катарына косылуы бYгiнгi урпак бейнесiнен ^ршедг Кдарп бiлiм беру саласындагы проблема - элеуметтш педагогикалык жэне уйымдастыру тургысынан, бiлiм мазмунына жацалык енпзудщ тиiмдi, жаца эдютерш iздестiру, оларды жYзеге асыра алатын муFалiмдердi даярлау.
МуFалiмдердi даярлау кай уакытта да ец eзектi мэселелер катарына юретт белгiлi жэйт. Олай болатыны, коFамныц элеуметтш -экономикалык мiндеттерi заманына сай eзгерiстерге ушырап, eскелец урпакты соFан лайыктап eмiрге бейiмдеудiц жаца талаптары туындап отырады.
Оку-тэрбие YPДiсiнде инновациялык эдiс-тэсiлдердi енгiзу, окушылардыц бшмге деген кызынушышыныш, талпынысын арттырып, eз бетiмен iзденуге, шыFармашылык ецбек етуге жол салады.
МуFалiмнiц окыту эрекет саналы болуы Yшiн ол педагогика Fылымыныц зацдылыктарын, тэрбие мiндетiнiц коFамныц максаты мен талап - тшегшен туындайтын, теория мен тэжiрибенщ бiрлiгiн, эрекет -дамытудыц кeзi екендтн, карама - кайшылыксыз дамудыц жоктынын, окытудыщ бiлiмдiк, дамытушылык, тэрбиелiк сипатын, окыту мазмуны мен жоспар баFдарларыныц оку - тэрбие максатымен сэйкесттн, т. б накты бiлуi керек. Бул бiлiмдер муFалiмнiц педагогикалык процесте кателшшз ецбек етуiне мYмкiндiк жасайды.
МуFалiмнiц окыту эрекетi табысты болуы Yшiн ол терец бiлiмдiгiмен катар шекшмес шешендiкпен, айшыкты бейнелiкпен, эсерлi сезiмталдыкпен, унамды дикция мен кeркем эуездi дауыспен, кажеттi сeздердi тауып, саралап сабак тYсiндiре бiлу сиякты педагогикалык каруды игеруi абзал.
МуFалiм окыту Yрдiсiн тиiмдi eткiзiп окушылардыц белсендшгш тудыру Yшiн сабакка койылатын тeмендегi талаптарды ескередi:
а) дидактилык талаптыц (сабактыц так^1рыбы, максаты, мазмуныныц баFдарламаFа сайлыFы, игерiлетiн iскерлiк, даFдыларыныц айкындыны1, кабылдауFа эзiрлеу, тYсiну, ой елегшен eткiзу);
э) дамытушылык талаптыц ( дамытушылык максатыныц айкындыны1, танымдык кызынушылыныньщ, бастамшылдыFын, eздiгiнен iздену, бiлiмiн
тольщтыру ой едбегшщ мэдениетi мен юкерлш, дaFдысын ^ольптостыру, a;bm - ойын домыту);
б) тэрбиелiк толоптыд ( тэрбиелж мо^сотыньд нaк;тылыFын, бiлiм мозм^ны ор^шы кeз ^оросын, эстетиколы; сезiмi мен aдaмгерmiлiк кaсиеттерiн, жYЙелi едбегш ^ольптостыру, мaмaндыFынa CYЙiспенmiлiгiн орттыру т.б); /
в) гигиенолы; толоптыд (сыныптыд тaзaлыFы, желдетiлyi, о;у -к¥рaлдaрыныд,тaктaныд, бордыд яFни собо^тыд жaбдык;тaлyын, жоры; мeлmерiнiд сaк;тaлyын, ок;ymылaрдыд сырт;ы ^рши, кeрнеi к¥рaлдaрFa , дэптерге, жaзyFa ;ойылытын толоптор) сaк;тaлyын ескеру
г) психологиялы; толоптыд ( бiлiмге ынтолондыру), тaнымдык; белсендiлiгiн орттыру, эмоциялы; ^дш кYЙiн тудыру, ^обылдоу, зейiнiн (ойлоуын кaмтaмaсыз ету) ескртiлyi;
f) ¥Йымдaстырyшылык; толоптыд ескерiлyi. Ол екi кезеднен т^роды.
I кезедi: сaбaккa олдын оло до^иды;. KYнтiзбелiк жостар непзп жэне ^^mma эдебиеттердi, эдiстемелiк жэне ^ркем mыFaрмaлaр педaгогикaлык босылымдормен ж^мыс iстеy.
II кезедi: пэн 6ойыншо тaк;ырыптык; собо; жостарыныд жосоу. Ондо собо^тыд бiлiмдiк, дaмытymылык;, тэрбиелiк мо^сотын, OFaн сой Ha;™ бiлiм ^лемш a^i^ray, эдiс - тэсiлдерiн тоддоу собо^тыд типiн, ^рылымын белгiлеy, собо; кезеддерiнiд логиколы; бойлонысын, eздiгiнен ютейтш ж^мысторды, т.б. ескеру.
Эдiстемелiк тaлaпк;a aтaлFaн борлы; толоптордыд жиынтыFы жотоды. MYFaлiм о;ытудыд эдiс - тэсшдерш бiлiп ;aHa ;оймой, тиiмдi пaйдaлaнFaндa FaHa ок;ymылaрдыд бiлiмге к¥штaрлыFын тудырып, теред тYсiнiгiн к;aмтaмaсыз етедi. О;ыту эдiсiн тоддоу Yлкен mеберлiктi керек етед^ Айтолы;, eткендi кaйтaлay, ^ортындылоу, жодо бойлоныстыру, жaдыFaтты бекiтyге aрнaлFaн жaттыFyлaр мен педaгогикaлык; есептер жуйесш ойлостыру, ya;bnrbi ддоыс тайдолону, сaбaк;тa ок;ymылaрдыд ж^мыс тYрлерiн тыддоу, толдоу, жозу, жaттыFy, iзденy ж^мысын ¥Йымдaстырy, собо^тыд темпiн, ритмiн eзгертiп отыру м¥Faлiмнщ mеберлiгi мен ж^мыс стилше ( педогогиялы; ептiлiгi икемдiлiгi, maмaмен сезе бiлyi, эдептiлiгi, тaпк;ырлыFы, мэдениеттшп, о;ушыныд жеке босын сыйлоуы, толоп ;оя бiлyi, жылы срым - к;aтынaсы) бойлонысты mеmiлетiн моселелер.
Мриммнщ сaбaк;к;a дaйындыFы mыFaрмamылык; сипотта болып жолод сeздiк эдiстерiнен орылуы, техниколы; к¥рaлдaрды босым пойдолонып, жодошыл педогогтордыд эдiс - тэсiлдерiн mыFaрмamылык;пен KOлдaнyы - eмiр толобы.
Мримм колдaнFaн эр тYрлi эдiс - тэсшмен, тынымсыз едбектiд aркaсындa болоныд белсендшп ортып, дербестiгi к;aлыптaсa бостойды беделi ортып, тaнымдык; к;ызыFymылыFы бекидi.
Мундай толык дербестiкке жеткеннiц eзiнде де муFалiм элi де болса окушыныц танымдык кызынушыиынын баFыттап отырады, себебi ол терец бiлiмнiц шешендiктiц оку эрекетш уйымдастырудыц Yлгiсi ретiнде танылады.
МуFалiм мен окушы бiр - бiрiнiц эрекеттерiн толыктырып, байытып отырады. Окушышардыщ белсендiлiгi мен дербестiгiне CYЙенiп, муFалiм олардыц шыFармашылык мYмкiндiктерiне сешм артады, нэтежесiн болжайды. Окушыда окуFа талпыныс кYшейедi, белгiлi бiр стандартка CYЙенбей-ак eз тэжiрибесiн енгiзiп шешiм табуFа тырысады. БуFан, сeз жок оку YPДiсiнде енгiзiлген эртYрлi эдю - тэсiлдер себебiн тигiзедi: ецбек, ойын, таным, кeркемдiк жэне коFамдык iс - эрекеттер.
Окытуда колданылатын педагогикалык эдiс - тэсiлдердi Fылыми негiзiнде мецгерту жэне терец бшмд^ ултжандылык урпак тэрбиелеу мэселесiн eз жумысына аркау ету муFалiмнiц максаты.
Жацаша эдiстердi жаца педагогикалык технологияны утымды енгiзу, оларды пайдаланудыц жолдарын YЙрету. БYгiнгi жаца технология бойынша окып YЙрету, мецгеру, eмiрге ендiру, дамыта окыту.
Сабакта жацаша YPДiспен eткiзу окушылардыц бiлiм сапасын арттырып кана коймай, олардыц шыFармашылык жэне ойлау кабшеттерш дамытып педагогтердiц кэшби шеберлiктерiнiц eсуiне жэрдемдеседi.
Окытудыц басты мшдеттерг
Баланыц жеке басыныц а^ашкы калыптасуына камтамасыз ету;
^абшеттерш ашып, дамытып, окуFа деген ы1кыласыш юкерлтн калыптастыру;
Оку, жазу, санау карым - катынасын ынтымактастык тэжiрибесiнiц берiк даFдыларын мецгерту.
ОкытуFа койылатын талаптар:
Балалардыц жас ерекшелiктерiне карай жеке мYмкiндiктерiне сэйкес оны ту^а ретiнде б1ртутас YЙлесiмдi (бiлiм мен тэрбие беру) тYPде дамыту.
Осы iс - эрекеттердщ негiзiнде компонеттерiн мецгерту (оку мщдетш тYсiну, оку операцияларын орындау, eзiн - eзi баскару, eзiн - eзi баFалау, eзiн -eзi бакылау, айналасындаFылармен дурыс карым - катынаста болу.)
Адам тута^асыша тэн азаматтыкка рухани жэне адамгершiлiкке кундылыктарFа танымдык ю - эрекетке eздiгiнен ю - эрекет жасауFа, окуFа жэне тэрбиелеуге умтылу. Мiне, осындай максат - мiндеттi колдай отырып:
Баланыц ойын, тшн, дыбыстык есту, ^ру кецiстiгiн, математикалык ацFарымен интеллектi мен карым - катынас даFдыларын яFни пэндi окып YЙренуге тiлдiк дайышдынын дамыту.
Мiне, осындай максат - мшдетл колдай отырып, жасeспiрiмдердiц жан-жакты дамуына жаFдай жасау жалпыдан жекеге карай, яFни жеке
туманы дамытудын, эдю - тэсшдерш, жаца бiлiм беру жYЙесiнiц технологиясын iзгiлендiрудi кажет етедi. Баланыц жеке касиетш ашу аркылы оныц жан дYниесiне жылылык уялату, танымдык кабшеттерш калыптастыру бiлiм мен бiлiктерiн кецейте отырып, терецдетуге жагдай жасап, тулга етш тэрбиелеудi кeздейдi. Баланыц бiлiп укканын тексеру оцай шару емес. Ол ' муFалiмнщ жеке басыныц шыгармашылык шеберлiгiне байланысты. Сондыктан, муFалiмдер кауымына зор жауапкершiлiк, мiндет жYктеледi. Мундай мiндеттi шешу муFалiмдерден мектептерге окушылырFа берiлетiн Fылым негiздерiн олардыц болашак ic -эрекеттершщ берiк негiзi эдю -тэciлдерi болатындай етiп окытудыц, оку тэрбие процеciн, бiлiм мазмунын жацарту мен катар, окытудыц эдю -тэciлдерi мен эр алуан куралдардыц тиiмдiлiгiн арттыруды, окытудыц жаца технологиясын мецгертуд^ педагогикалык жацалыктарды тэжiрибеге енгiзудi талап етедi.
Кдарп танда «Мугаим окытуда колданылатын педагогикалык эдю -тэciлдердi Fылыми негiзде мецгерту» мэcелеciн ез жумысына аркау еткен эр мугаимнщ мiндетi деп тусшемш. БYгiнгi тацда педагогика теориясы жацашылдыкка бет бурып, бiлiм беру мазмунын жацартып, жаца кезкарас пайда болуымен жаца технологиялар eмiрге келдi. Окытудыц жаца технологиясын жеке мецгерген, оны окушылардыц жас жэне психологиялык ерекшелiктерiне карай тацдап пайдаланудыц мацызы зор. Kазiргi педагогикалык технология yFLrnbi ic - эркетiмiзге кецiнен енiп, жиiрек колданылып, практикаFа енуде.
Педагогикалык технологияныц негiзгi эдю - тэciл, амалдардыц ец тиiмдiciн эр тулFаныц немесе сыныбындагы окушы кажетше карай тацдап колдануда.
¥стаз естен шьтармайтын негiзгi мемiлекеттiк стандарттыц талаптарын толык басшылыкка ала отырып, жумыс icтеуiнде.
Олай болса педагогикалык технология - оку тэрбие Yрдiciнiц шы^армашылык пен окытумен тэрбиенiц тиiмдiлiгiн камтамасыз ететiн жанды курамдас бeлiгi.
Осыдан келiп эр мектепке, муFалiмге окушылардыц оку танымдык белcендiлiгiн арттыру жолында олардыц эр пэнге кызы^уын, ездтнен бiлiм алу даму даFдыларын калыптастыру. Iзденiмпаздыкка, шыFармашылыкка тэрбиелеу мiндетi жYктеледi.
Баланыц жеке тулFалык каcиеттерi мен кызы^ушылы^ын, жас ерекшелiгiн ескере отырып, сабакты кызыкты етiп уйымдастыру, яFни сабакта жаца, озык технологияларды пайдалану ( ойын аркылы окыту, децгейлеп саралап окыту, дамыта окыту, сыни турFыдан окыту технологиясыныц кейбiр элементтерi т.б ).
Сабакты eткiзу барысында максатты накты, айкын белгiлеп, cоFан жетудiц жолдары мен тэciлдерiн керсету. Сабактыц уакытын белу
барысында мугашмдердщ осыган назар аударганы жен. Сабакты «кызыгушылыкты ояту» тэсшмен басталуы да мацызды болып табылады.
Сабак барысында такырыпка катысы жок болса да, балаларга «жацалыктар» айту. Бул жацалык хабар немесе болган окига, элемдеп кызык жайттар тYрiнде болуы мYмкiн.
Баланы мадактау, ынталандыру, баланьщ кYшiне кабiлетiне сенiм бiлдiру, ынталандыру (багалау барысында балаларга колдан жасаган суреттер, фигуралар тарату ) баланыц жумысын бYкiл сыныпка керсетiп Yлгi ету, дэптер тексеру соцында ынталандыру сездерш жазу.
Шыгармашылыкпен жумыстандыру. Бастауыш сыныптарда шыгармашылыкпен жумыс жасауга мYмкiндiк кеп. ДYниетану, математика, сурет, музыка сабактарында жеке тапсырма беру аркылы балада ойды тужырымдап айту, идеяныц пайда болуы оны шешу, оныц логикалык дамуы кершедг Баланыц сабак бойында ынта, ыкыласы жогары болады.
Оку белсендiлiгiн арттыруга арналган ойындар мен тренингтердi колдану. Баланыц окуга ынтасын ояту Ymrn оган эмоциянальды жагымды кецiл - KYЙ сыйлаудыц мацызы зор.
МуFалiм колданган эр тYрлi эдiс - тэсшмен тынымсыз ецбектiц аркасында баланыц белсендшп артып, дербестiгi калыптаса бастайды, беделi артып, танымдык кызыгушылыгы бекидi. 0з iс - эрекетiнiц, жумысын нэтежесш керiп масаттанады (YЙрендiм, бiлдiм, баскаларга кемектестiм, киындыктарды жецдiм)
Бастауыш сынып окушыларыныц окылым - тыцдалым, айтылым, жазылым дагдыларын мецгертумен бiрге коршаган орта туралы тYсiнiктердi кецейту, оларды шыгармашылык багытта жан - жакты дамыту бYгiнгi кYннiц басты талабы осы талап тургысынан алганда оку тэрбие Yрдiсiн уйымдастырудыц сан тYрлi эдiс - тэсшдерш iздестiру мен жаца технологияларды тиiмдi пайдаланудыц мацызы зор.
K¡олданылFан здебиеттер:
1. Baykabilov U.A. (2020). Ta'limda innovatsion pedagogik texnologiyalardan foydalanish bosqichlari. Science and Education 51-56.
2. AM Shofqorov, UA Baykabilov, JA Bayzakov, (2020). TIL O 'QITISHDA KOMPYUTER TEXNOLOGIYALARI. Science and Education.
3. Baykabilov U.A. (2020). TALABALAR YANGI O'QUV MUHITIGA MOSLASHISHINING IJTIMOIYPSIXOLOGIK ASPEKTLARI. Science and Education.
