CC BY
30INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
БАСТАУЫШ МЕКТЕПТЕГ1 ОЦУШЫЛАРДЬЩ ШЫГАРМАШЫЛЬЩ ЦАБ1ЛЕТШ
ДАМЫТУ Балтамуратова Аксунгул Пердебай кызы
Низами атындагы Ташкент мемлекеттiк педагогика университет Бастауыш тэлiм педагогикасы кафедрасыныц окытушысы Абд1калиева Венера Турд1кали кызы
Бастауыш тэлiм факультетi, 4-курс талапкерi https://doi.org/10.5281/zenodo.7295379
Аннотация. Мацалада шыгармашылыц, цаз1рг1 уацытта бастауыш сынып оцушыларыныц шыгармашылыц белсендшгт ерте жастан дамытудыц взектшт, бастауыш сынып оцушыларыныц шыгармашылыц эрекетт психологиялыц тYргыдан оцыту мYмкiндiктерi мен мацыздылыгы.
Негiзгi свздер: Шыгармашылыц, шыгармашылыц белсендшк, бастауыш бшм, оцу-тэрбие процеа, мYгалiм, оцушы белсендшт.
РАЗВИТИЕ ТВОРЧЕСТВА УЧАЩИХСЯ НАЧАЛЬНЫХ КЛАССОВ
Аннотация. В статье речь идет о творчестве, актуальности развития творческой активности младших школьников с раннего возраста, возможностях и значении психологического обучения творческой деятельности младших школьников.
Ключевые слова: Творчество, творческая деятельность, начальное образование, образовательный процесс, учитель, деятельность, учащихся.
DEVELOPMENT OF CREATIVE ABILITIES OF PRIMARY SCHOOL STUDENTS
Abstract. The article reveals the importance of creativity, creative abilities, the importance of developing children's creative activity in modern society from an early age, the psychological potential and importance of teaching creativity to younger schoolchildren.
Keywords: creativity, creative activity, primary education, learning process, teacher, student activity, psychological feature.
INTRODUCTION
^аз1рп тацда жас урпакка жан-жакты бшм беру, тэрбиелеу ap6ip устаздыц басты мшдет болып табылады. Жас урпакты окытып - тэрбиелеу Yлкен жауапкершшкп, iзденiс пен шыдамдылыкты, устаздыц заман кешше сай бшмнщ кыр-сырын терец мецгерш, жаца акпараттык технологиялармен каруланганын, жан-жактылыгын талап етедь Себебi устаз алдында заман талабына сай-жеке индивид тулганы калыптастыру мшдет тур. Жан-жакты калыптаскан, бшм мен тэрбиеш катар тiзгiндеген, емiр кешiнен езiндiк орын алар тулганы тэрбиелеп, калыптастыру оцай шаруа емес екенш устаздыц езi де тYсiнiетiнi белгiлi. Тулганы окытып, тэрбиелеу ец алдымен отбасы-ошак касынан бастау алып, жаца мектеп табалдырыгын аттаган-ягни бастауыш сатыдан басталуы керек.
Бастауыш сынып окушысыныц зейiнi тураксыз, импульсивтi, кабылдау мYмкiндiктерi эр тYрлi. Сол себепт окушыларыныц бiлiм сапасын кетеру- эр устаздыц мшдет! Окушыныц жеке тулгалык кYшiн дамыту Yшiн, оныц шыгармашылык мYмкiндiгiнiц дамуы басты рел аткарып отыр. Олай болса, казiргi устаздар кауымыныц алдындагы Yлкен максат: емiрдiц барлык саласындагы белсендi, шыгармашылык ю-эрекетiне кабiлеттi, еркiн жэне жан-жакты жетшген тулга тэрбиелеу.
METHOD AND METHODOLOGY
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
Мугал1м алгашкы сабактан бастап ap6ip окушыныц жеке ерекшелiктерiн, ынтасы мен бешмдшгш, оку мен ецбекке укыптылыгын ескере отырып оку YPДiсiн жYргiзуi керек.
Ертещне лайык урпак тэрбиелемеген елдщ келешегi жок десек, сол урпакты тэрбиелеудегi устаз ецбеп - улы ецбек. «¥стазын сыйламаган елдщ урпагы азады», — дейдi халык даналыгы. Осыган байланысты шыгармашылык, iзденiс деген эр устаздыц алдында турган Yлкен мiндет деп ойлаймын.
Шыгармашылык - бул адамныц eMip шындыгында e3rn-e3i тануга умтылу, iздену. Эмiрде дурыс жол табу Yшiн адам дурыс ой тYЙiп, eздiгiнен сапалы, дэлелдi шешiмдер кабылдай бiлуге Yйренуi кажет. Адам бойындагы кабiлеттерiн дамытып, олардыц eмiрден ез орнын табуга кeмектеседi.
Шыгармашылык жумыста, эсiресе, бала киялыныц орны ерекше. Бул жeнiнде М.Жумабаевтыц айткан тамаша пiкiрi бар: «Жаратылыстыц кушагында, меруерт себiлген кeк шатырдыц астында, хош иiстi жасыл кшем Yстiнде, кYнмен бiрге кYлiп, тYнмен бiрге тYнерiп, желмен бiрге жYгiрiп, алдындагы малымен бiрге eрiп, сары сайран далада турып eсетiн казак баласыныц киялы жYЙрiк, eткiр, терец болуга тшсп». «Баланыц атага тартуы рас болса, сикырлы даланыц баласы - казак баласы киялкумар болуга тшсп». Педагог галымныц айтканыныц сeз eнерi — эдебиетке тiкелей катысы бар. Сабактарды тYрлендiрiп eткiзудiц мацызы ерекше. Шыгармашылык сипаттагы сабактар тYрлерiн жYЙелi уйымдастыру аркылы окушылардыц танымдык белсендiлiгi калыптасып, устазы берген акпаратты, iс-эрекет тэсiлдерiмен багалау eлшемдерiн камтитын когамдык жэне ужымдык тэжiрибе тагылымдарын игерiп кана коймай, окушы барлык iс-эрекетте шыгармашылык багыт устанады, кабшет бiлiгiн уштай тYседi. Окушыга белгш бiр кeлемдегi бiлiм - бшк, дагдыларды мецгерте отырып, жаца педагоги калыктехнологияларды шебер пайдалана бiлу аркылы окыту YPдiсiн демократияландыру жэне iзгiлендiру, сабактагы окушыныц шыгармашылык рeлiн арттырып, еркiндiгiн камтамасыз ету, сол аркылы окушылардыц даралык, интеллектуалдык жэне шыгармашылык кабшеттерш, бейiмдiлiктерiн ашу жэне дамыту кажеттiгi туындап отыр.
RESEARCH RESULTS
Шыгармашылык барлык адамда болуга тшсп сапа. Алайда, бiздiц eмiрiмiзде эр адамныц жацалык ашуы сирек кездесетш жагдай. Неге? Американдык галым Н.Роджерстщ эр адам бала кезiнен бастап «Сен мынаны дурыс жасамадыц!», «Бул кате!», «Олай емес!»деген сынау сeздердi кeп естидi.Кейде тiптi жаза да колданып жатады. Адамдардыц eз бойында гы, «ол менiц iсiм емес» деген сенiмсiздiк осыдан басталады екен. Осы пшр саналы адамныц баршасына ой саларлыктай.
Шыгармашылык кабiлеттi тэрбиелеудщ алгы шарттарына мыналарды жаткызуга болады.
1. Шыгармашылык кабшетшщ децгейiн аныктау.(топтау, бакылау, калыптастыру)
2. ^ызыгушылык жэнешыгармашылык пен таным белсендiлiгiн арттыру.
3. Окушы мYмкiншiлiгiне (потенциалына) сай шыгармашылык тапсырмаларды эдiстемелiк тургыда жYЙелi тYPде орындату.
4. Шыгармашылык кабiлетiн тэрбиелеу барысында кездесетiн киындыктар мен карама- кайшылыктарды есепке алып, зерттеу.
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
5. Окушыныц шыгармашылык кабшеттерш тэрбиелеудi кезец бойынша сатылап дамыту.
6. Шыгармашылык кабшеттерд^эрбиелеу YPДiсiн тэжiрибе негiзiнде жинактап, зерттелiп отырган мэселенiц есу динамикасын бакылау.
7. МуFалiм ез iсiнеiзденiмпаздыкпен карап, сабакты шыгармашылыкпен еткiзу. Осы мэселелер ез шешiмiн тапса, жан-жакты дамыган тулганы тэрбиелеу ici ез максатына жетедi. Жогарыда аталган мэселенщ екiншi тармагына токталатын болсак, кызыгушылык, акыл-ойды жетiлдiру жеке адам тэрбиесшде байланыстырушы буын болып табылады. Бастауыш класс окушыларында жаца, езi бшмейтш icке деген кызыгушылык басым болады. Ондай icтер баланыц бар акыл-ойын, iшкi кYштерiн жумылдырады жэне ерекше куат береди ^ызыгушыльщтыц аркасында бшм де, оны игеру YPДici де, интелект дамытуда козгаушы кYш жэне жан-жакты дамыган адам тэрбиелеудегi мацызды фактор болуы мYмкiн. К.Д. Ушинский: «Ершаз кендiрумен, кYштеумен алган бшм дамыган акыл тудыра кояр ма екен?» - деген екен. Ендеше, окыту ерiктi кызыгушылык жагдайда болуы керек.Сондай-ак окушы шыгармашылыгын дамытуFанегiзделген эдю - тэciлдердi тек сабакта гана емес, кластан тыс жумыстарда Yнемi колданып отырса, сонда гана кездеген нэтижеге кол жетерi cезciз.
Окушыларды шыгармашылыкка баулудыц, езiндiк ic-эрекетiн уйымдастырудыц тYрлерi ете кеп.
Бiлiм беру жYЙеciндегi мацызды мэcелелердiц бiрi-окытудыц жаца технологияларын енгiзу, халыкаралык гылыми коммуникациялык байланыска шыгу, бiлiм берудi акпараттандыру.
^азiрri акпараттык когам жагдайында мектеп окушыларында болуы керек сапалар:
1Дажетп бiлiмдi ез бетiнше ала отырып, пайда болган алуан тYрлi мэcелелердi шешу Yшiн оларды тэж1рибеде бшктшкпен пайдалану, жылдам езгерiп отырган емiр жагдайларына оцай бейiмделу.
2.Эздерiне ездерi сын кезбен карай алу, кездесетш киындыктарды керiп, оларды шеше бшу, дурыс эрi уакытылы шешiм кабылдай алу.
З.Акпарат агынымен дурыс жумыс icтей алу, макcат-мiндеттердi дурыс аныктап, болжам жасап, тиicтi корытынды шыгарып, проблемаларды шеше бiлу.
Муныц езi елiмiздегi бiлiм беру жYЙеciнiц бурынгы калпында болмайтынын керcетедi. Сондыктан оку агарту саласыныц оку YPДiciне жаца технологияларды кец келемде енгiзудi талап етедь Инновациялык (озык) бiлiм беру деп - тулганыц багдарлы кезкарасты, бiлiмдегi дэлдiктi, шыгармашылык бастауды, сонымен бiрге жаца технологиялык маглуматтарды игеруш айтады.
Инновациялык эдicтер мен окытудыц акпараттык технологияларыныц максаттары мен мшдеттерг
1. Сабактарды жацаша уйымдастыру.
2. МуFалiмнiц релi мен кызметшщ артуына жагдай жасау.
3. Окушылардыц кузыреттшгш калыптастыру.
4. Окушыныц ойлау кабшеттерш арттырып, акпараттык технологиялар непзшде iзденушiлiгiн дамыту.
5. Шынайы дерек кездершен мэлiметтердi жинактау аркылы iзгiлiкке, елжандылыкка, саналылыкка, адамгершiлiкке, имандылыкка,
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
ецбексYЙriштiкке тэрбиелеу.
6. Баланьщ бшм децгешне жэне жас ерекшелшне карай колдану.
Окушыларды шыгармашылыкка баулудыц, eзiндiк ю-эрекетш уйымдастырудыц тYрлерi ете кеп.
1. Тэрбие сагатында окушылардыц шыгармашылык кабшеттерш дамыту. (сурет салдыру, шыгарма жаздыру, накыл сездер жинастыру,т.б.)
2. ^азак тiлi сабагында окушылардыц шыгармашылык кабшеттерш дамыту жолдары.
3. Yйiрме жумыстарында окушылардыц шыгармашылык кабiлеттерiн дамыту.
«Образга тру». Жансыз заттардыц, eсiмдiктердiц, жануарлардыц орындарында
eздерi кандай кYЙ кешетЫ, кандай кызмет аткаратынын сезiну
«Суырып салма ацын». Бастауыш сыныптарда шыгармашылыктыц алгашкы сатысын iс-эрекет жэне ойын тYрiнде бастаган жен. Бала ойын ойнауга кызыгу аркылы оныц ойлау eрiсi жэне еркiн киялдауы мен шыгармашылык ойлауы калыптасып дамиды.
«Диалог-ертегi». Мугал1м не окушы ойдан шыгарып, кез келген бiр эцгiме-ертегiнi бастап кетедь Ал калган окушылар басталган эцгiме-ертегiнi бiр-бiр сейлемнен ары карай жалгастырады.
¥стаз ецбегi - окушы бiлiмiмен eлшенедi десек, устаз ецбепнщ кYPделiлiгi — эрбiр окушы жYреriне жол таба бiлуiнде. Эрбiр баланыц бойындагы кабiлеттi дамыту аркылы езш, eмiрдi, элемдi танып бiлуге, когам алдындагы жауапкершiлiк касиеттерiн сезiндiре бшушде жатыр.
Жаца технологияны окыту-тэрбие YPДiсiнде колдана отырып, бiз неге Yйрете аламыз?
1. Эз бетiмен ойлауга.
2. Жаца шешiмдер табуга.
3. ¥жымдык eмiр CYPуге.
4. Шыдамды болуга.
5. Эзгелердiц кезкарас птрлерш тыцдай бiлуге.
6. Эзiнiц жеке болашагын жасактауга.
7. Эз безмен бiлiм алуга.
Жаца акпараттык технологияларды колдану нэтижелерi
- ез безмен жумыс iстей отырып, шеберлiгiн арттыра бiледi;
- ез беттерiмен iзденулерiне, шыгармашылыкпен жумыс iстеулерiне багыт бершедц
- ойлау кабiлетi дамиды;
- нэтижелерш керек жагдайда тYзетедi жэне одан корытынды жасай алады;
- корытындыны баска нэтижелермен салыстырады;
- эр тYрлi жагдайда ез шешiмiн тацдай бiледi, м¥Fалiмге жалтактамайды;
- eзiн-eзi баFалай бiлуге Yйренедi;
- жаца технологияны пайдаланып, интерактивт1к тактада жумыс жасай бiледi.
Окушы шыFармашылыFын дамытуды уйымдастыру, балаFа акыл-ой эрекетш
мецгеруге жаFдай жасау деп карастыру кажет. Дамыта окыту сабактаFы ерекше ахуал, м^ал1м мен окушы арасындаFы ерекше карым-катынас. М¥Fалiм бул жаFдайда дайын бiлiмдi тYсiндiрiп коюшы, бакылаушы, баFалаушы емес, танымдык iс-эрекеттердi уйымдастыра тын ужымдык iстердiц уйыткысы. Тек осындай окыту Fана баланыц
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
интеллекпсшщ кезш ашып, шыгармашылык кабiлетiн дамытады. Шыгармашылык тулганы дамытуды ец алдымен шыгармашылык ойлаудан бастау керек. Ал шыгармашылык ойлауды дамыту Yшiн не icтеу керек? Ол Yшiн эр тYрлi жаца технологияларды сабакта Yнемi пайдалана отырып, жаца нэтижеге жету кажет. Шыгармашылык ойлауды дамытуга жетелейтiн тапсырмалар жаца буын окулыктарында орын алган. Окушыныц шыгармашылык кабшеттерш дамыту Yшiн осы тапсырмаларды тYрлендiрiп жэне жаца технологиялардыц тYрлi эдю-тэсшдерш тиiмдi пайдалану жолдарын Yнемi iздеcтiрiп отырамын. Мысалы, Ана тiлi окулыгында С.Сейфуллиннiц «Туган ел» елецiн еткен кезде багдарламасы бойынша бакылау сурактарын пайдалана отырып «Туган жер» такырыбында шыгарма жумысын алдым.
1. Туган жер деген cездi еcтiгенде сен кандай cезiмде боласыц?
2. Кез алдыца нелер елеcтейдi?
3. Мурныца кандай иic келгендей болады?
4. Туган жерще кандай жаксылыктар жасагыц келедi?
Бакылау сурактарын тYрлендiре отырып тYрлi такырыпта ертегiлер жазгыздым.
DISCUSSION
Окушылар бакылау сурактары аркылы ез ойларын еркiн, бYкпеciз жеткiзе бшдь Оку мен жазу аркылысын тургысынан ойлауды дамыту технологиясы да окушыны шыгармашылдыкка жетелейдi. Оныц «Синквейн», «Венн диаграммасы», «Еркш жазу», «Ассоциация» т.б. эдютерш пайдаланып отырамын. Ал «Акыл-ой Одиссеясы» технологиясы да окушылардыц шыгармашылык кабшетш дамытуга зор Yлеc косады. Шыгармашылык кабiлеттер шыгармашылык елес, шыгармашылык ойлау аркылы калыптасатындыктан, ойдыц жылдамдыгы, икемдiлiгi, тапкырлыгы, дэлдiгi мацызды рел аткарады.
«Акыл-ой Одиссеясы» багдарламасыныц теориялык негiзi ретiнде жогарыда аталган элемдiк децгейдеп галымдардыц тужырымдамаларымен бiрге Д.Гилфорд, Е.Торренс, А.Осборн сиякты шыгармашылык теориясын жасаган галымдар ецбегi алынады. Багдарламаныц курылымы 2 белiмнен турады.
1. Лезде шешшетш тапсырмалар.
2. ¥зак мерзiмдi тапсырмалар.
Лезде шешiлетiн тапсырмаларды тшдш, ягни сезбен айтуга, тшмен жетюзуге арналган, манипуляциялык (заттарды курастыру) жэне аралас (сезбен эрi icпен, эрекетпен шешу) болып Yшке белiнедi.Лезде шешшетш тапсырмалар мен узак мерзiмдi тапсырмалардыт YPлендiре отырып,эciреcе тiл сабактарында колданган ете колайлы.Осындай тапсырмаларды казак тшнен сез таптарын еткенде былайша колдандым. Сын еciм такырыбын еткен кезде ауызша тез арада кызыкты ертеп курастырдык.Эр окушы окига желiciн байланыстыра отырып бiр сейлемнен курастыруы тшс жэне ол cейлемдердiц iшiне сын еciмдi катыстыруы керек. Мысалы, «Ертеде бiр кызыл тYлкi болыпты. Бiрде ол серуендеп келе жатса, аддынан аппак кежек шыга келiптi. ТYлкi одан: -Сенiц тоныц еткенде гана сур сиякты едi гой,-деп сурапты. Кежек оган езiнiц сикыршы кежек екенш айтыпты. ^ызыл тYлкi одан коркып тиicпей кетiп калыпты. Тапкыр кежек осылайша аман кутылыпты» деген ертеп курап шыгарды.Булайша шапшац ертеп курастыру окушылардыц ертеп курауга деген кызыгушылыктарын арттырды.
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
Окушыга бшм, бшк, дагдыларын игертiп кана поймай, кабылдауын, ойлауын, киялын, сезiмдерiн, ягни жан-жакты, шыгармашыл, ез безмен жумыс жасай бiлетiн,бэсекеге кабшетп жеке тулганы дамыту Yшiн инновациялык эдютер мен окытудыц акпараттык технологияларын пайдаланудьщ мацызы ете зор.
Дегенмен, элi де болса бiздi ойландыратын, толгандыратын iстер жетерлiк. Атап айтканда, олар - бшм сапасын арттыру, окушылардыц бшмше, ойлау кабiлетiне сай децгейлеп окыту, гылыми - iзденiс кабшеттерш калыптастыру, т. с. с. Эйткеш, ХХ1 гасыр - бiлiмдiлер гасыры. Ендеше бiзге ой ерiсi жогары дамыган, зерделi, жан - жакты парасатты урпак керек екенiн бiр сэтте естен шыгармаганымыз жен деп ойлаймын
CONCLUSION
Жаца технологиялардыц эдю-тэсшдерш сабакта жэне сыныптан тыс жумыстарда Yнемi тYрлендiрiп, тиiмдi пайдалану, окушылардыц шыгармашылык кабшеттерш дамытудыц бiрден-бiр жолы. Соныц негiзiнде гана тiл байлыгы мол, сауатты да шыгармашыл, елшш ертецiн ойлар жас жеткiншектердi тэрбиелей аламыз.Окушы бойында шыгармшылыкты дамытуда Yздiксiз кулшыныс, окуга, бiлiм алуга деген умтылыс удайы ешпей, кYннен-кYнге дами тYсуi кажет. Сонда гана окушы бойында бшм нуры тасып, сыныптан-сыныпка кешкен сайын окушыныц iшкi дYниесi, сырткы ортамен байланысы дамып, окушы дYниетанымы арта тYсерi анык. Ол Yшiн жалыкпай жаца инновациялык технологияларды ез жумысымызда пайдаланып, сонымен катар окушыларды мадактап, ынталандырып отырган орынды. Баланыц киялын дамыта отырып, ойын дамытамыз. Ойы дамыган шэкiртiмiздiц танымдык кызыгушылыгы арта отырып, шыгармашылык эрекет жогары децгейге кетершедь
REFERENCES
1. Алиева Е.Г. «Шыгармашылык кабшет жэне оны дамытудыц шарттары». 1991.
2. Пономарев Я.А. Шыгармашылык ойлау психологиясы.- М.,1960.
3. Азарова Л.Н. «Бастауыш сынып окушыларыныц шыгармашылык даралыгын калай дамыту керек // Бастауыш мектеп». 1998, 4 шыгарылым.
4. Байжуманова Б.И. «Бастауыш мектеп окушыларыныц танымдык кабшетш дамыту. // ^азакстан мектебi» .-1999. -№2.4-5-бб.
5. Сабиров Т. «Окушылардыц оку белсендшгш арттыру жолдары» - Алматы, 1978. -344б
6. Тургынбаева Б.А. «Бастауыш сынып окушыларды шыгармашылык кабшеттерш дамыту: канд,дисс, автореф» - Алматы, 1998. - 401б.
7. Salaeva M.S., Luxmanovna N.M. Kichik maktab yoshdagi o'quvchilarni ijtimoiy faolligini rivojlantirish // SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 3 I March, 2022. ISSN: 2181-1601. Uzbekistan www.scientificprogress.uz Pages 380-383. http://www.scientificprogress.uz/storage/app/media/3-3.%20064.%20380-383.pdf
8. Бекназарова Х.Х. Формирование мобильности личности как педагогическая проблема // SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 3 I 2022 ISSN: 2181-1601. Uzbekistan www.scientificprogress.uz Pages 384-390. http://www.scientificprogress.uz/storage/app/media/3-3.%20065.%20384-390.pdf
9. Салаева М.С., Джумабаева М.Б. Педагогнинг кичик мактаб ёшидаги болаларни ижтимоий мобиллигини оширишга таъсири // IJTIMOIY FANLARDA INNOVASIYA
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
ONLAYN ILMIY JURNALI, ISSN - 2181-2608. With Impact Factor: 8.2 SJIF: 5.426 - Б. 59-62. Retrieved from http://www.sciencebox.uz/index.php/jis/article/view/1552
10. Салаева М.С., Бекназарова Х.Х. Бошлангич таълим укувчиларини ижтимоий мобиллигини ривожлантириш // EURASIAN JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES, PHILOSOPHY AND CULTURE Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.2 | SJIF = 6.051 www.in-academy.uz Volume 2 Issue 4, April 2022. ISSN 2181-2888. Pages 136-139. https://zenodo.org/record/6511330#.Y1G0jnZByUk https://doi.org/10.5281/zenodo.6511330
11. Салаева М.С., Мамадалиева У.С. Развитие когнитивной мобильности учащихся в начальном образовании / "Xorijiy tillarni o'qitishda yangicha yondashuvlar" mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy onlayn anjumani. Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o'zbek tili va adabiyoti universiteti - T.: "Firdavs-Shoh" nashriyoti, 2022 - B. 276-281.
12. Salaeva M.S., Urazova K.V. Boshlang'ich ta'limda o'quv faoliyatning kichik maktab yoshidagi o'quvchilar psixik rivojlanishiga ta'siri / «Бiлiм беру кызметг инновациялык эдiстер, куралдар жэне тэсшдер» такырыбындагы халыкаралык форум материалдары - Шымкент: «^ызмет» баспаханасы, 2022. - B.432-441. ISBN 978-601-06-8694-6
13. Салаева М.С., Халилова Ш.Т. Успиринларда креатив фикрлашни ривожлантиришнинг психологик жихдтлари / "Психологияни укитишда замонавий инновацион ёндашув: психологлар фаолиятини ташкил этишда илгор технологиялар" номли Республика илмий-амалий анжумани маколалар туплами. Низомий номидаги ТДПУ "Психология" укув-илмий маркази. 2019 йил 24 декабрь. - Б. 13-16.
14. Салаева М.С., Павлова М.В. Роль арттерапии в образовательном процессе // Международный научно-образовательный электронный журнал «ОБРАЗОВАНИЕ И НАУКА В XXI ВЕКЕ». ISSN: 2658-7998. Электронный журнал. Выпуск №22 (том 5) (январь,2022).С.1099-1103.
https://www.mpcareer.ru/ files/ugd/a62191 0b77bb588ae44c41874c43e8211 ea9a8.pdf
15. Салаева М.С., Павлова М.В.Арт-терапия как средство гармонизации и развития психики младших школьников/ «Заманагей тэлим х,эм тэрбия технологиялары: тэжирийбелер, машкалалар х,эм перспективалар» атамасында Республикалык илмий-эмелий конференция материаллары топламы. Нeкис. 2022 ж. - Б.412-415.
16. Salaeva M.S., Shoyunusova F.S. Bola shaxsini shakllantirishda ota-onalarning o'rni // Международный научно-образовательный электронный журнал «ОБРАЗОВАНИЕ И НАУКА В XXI ВЕКЕ». ISSN: 2658-7998. Электронный журнал. Выпуск №24 (том 4) (март, 2022). - C.751-754.
https://www.mpcareer.ru/ files/ugd/a62191 0b77bb588ae44c41874c43e8211ea9a8.pdf https://www.mpcareer.ru/_files/ugd/Март%202022.%20Том%204.pdf
17. Salaeva M.S., Umirova X.S. Bola tarbiyasida oila va maktabning o'zaro hamkorligi // PROBLEMS AND SCIENTIFIC SOLUTIONS. - Australia, Melbourne. 2022. - B. 114123.
https://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:yMSYe6TfxoMJ:https://academic sresearch.com/index.php/icpass/article/download/294/515&cd=4&hl=ru&ct=clnk&gl=uz https://zenodo.org/record/6762227#.Y1G7dXZByUk https://doi.org/10.5281/zenodo.6762226
