CC BY
8ФИЛОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ
СвЙЛЕУ ЭРЕКЕТ1НДЕГ1 АЙТЫЛЫМ ЖЭНЕ ¥ГЫНЫМ
Сагатова Гульмира Канатовна
п.г.м., asa оцътушы КТжМкафедрасы, КеАК Э.Сагътов атътдагы КарТУ, Караганды, Казацстан DOI: 10.31618/nas.2413-5291.2023.3.86.702
АННОТАЦИЯ
Б^л макалада инсанныц сейлеу Ke3ÍHAe сез магынасын 63íhíh прагматикальщ максатына сай колдануына катысты кырлары мен ерекшелiктерiне назар аударылады.
АННОТАЦИЯ
В данной статье основное внимание уделяется аспектам и особенностям, связанным с использованием человеком значения слова в соответствии с его прагматической целью во время речи.
Кшттш сездер: сейлеу актга, ^гым, фонема, морфема, плдж тацба, мэтш, сез тэрпб^ психофизиологиялык процесс, лингвистикалык зерттеу, мэлiмет.
Ключевые слова: речевой акт, концепт, фонема, морфема, языковой символ, текст, порядок слов, психофизиологический процесс, лингвистическое исследование, информация.
Сейлеу эрекетшщ шыгарар eнiмi мэтiн болады. Тiлдiц ауызша жэне жазбаша формаларда колданылатыны белгш. Сeздiц ауызша тYрi айтылым жэне ^гыным YДерiстерiнен т^ратын сейлеу эрекепмен тыгыз байланысты. Сейлеу эрекетiнiц аса мацызды факторларыныц бiрi -айтарман адресант кандай да бiр акпаратты (мэлiметтi) екiншi бiр инсанга (тыцдарманга) жетк1зу Yшiн тiлдегi дайын бiрлiктердi (фонема, морфема, сез...) ез максатына сай етiп, дэйектi жел1мен к¥растырады. Осы желiнi мэтiн деп атаймыз. Мэтiн - карым-катынастыц негiзгi бiрлiгi, акпарат берудiц жэне сактаудыц тэсш, мэдениеттiц eмiр суру тур^ белгш бiр тарихи дэуiрдiц жемiсi, жеке инсанныц психикалык жай-кYЙiнiц кeрiнiсi.
Мэтш - лингвистикалык т^ргыдан сипатталуы ете киын, кYPделi нысан, eйткенi оныц мазм^ны оны к¥райтын абзац немесе кYPделi синтаксистiк тугастыктардыц жай гана косындысы емес. Оныц мэн-магынасы тек лингвистикалык накты бiрлiктер гана емес, солармен катар сол кезендеп тYрлi экстралингвистикалык факторлармен де байланыста болады. Ол белгш бiр максатты кездейтш, белгiлi бiр адресатка арналган акпардан тирады, сондыктан да оныц калыптаскан формасы, кабылдап, тYсiнуге лайьщталган плдж к¥рылымы болады, ягни мэтiндi к¥райтын немесе тYзетiн кез келген элемент калай болса солай орналаспайды, олардыц арасында белгiлi бiр байланыс болады да, эркайсысы мэтiннiц тугастыгын камтамасыз етуде арнаулы кызмет аткарады. Сайып келгенде, мэтiннiц барлык элементтерi автордыц ниетше сай iрiктелiп, тацдалып алынады да, адресатка сол ниетке сэйкес, дэл, толык акпарат жетепндей тYзiледi. Мэтшнщ иесi кашан да ез туындысын бiлiм децгейi, ой-eрiсi, акыл-парасаты eзiмен шамалас адресатка арнайды. Эрбiр мэтш когам мYшелерi Yшiн тYрлi кызмет аткарады, оныц акпараттык, коммуникативтiк, эстетикалык, кумулятивтж мYмкiндiктерi адам, уакыт жэне кещспк сиякты эмбебап санаттармен тыгыз байланысты.
¥зак жылдар бойы тiлдiк жуйеш зерттеуге ден койып келген лингвистер кешнп кезде тiлдiк жYЙенiц сейлеу кезiндегi кeрiнiсiн, сол жYЙенi пайдалану барысындагы адам басынан кешкен к^былыстарды зерттеуге бет б^рды. Мэтiн ^гымы лингвистикада б^рыннан белгiлi болатын. Бiрак тiлшiлер оны баскаша тYPде, тYрлi тiлдiк бiрлiктердiц формалары мен колданылуын бакылайтын материал ретiнде кабылдап жYPдi. Кдорп тацда мэтiндi зерттеу нысаны етiп алган гылыми ецбектердiц непзп мiндетi оны к¥рудагь1 жалпы зацдылыктарды табудан басталады. Осы мэтiннiц жан иесi ретiндегi адамга ыкпалы, адамныц оган ыкпалы кандай,
психолингвистиканыц аныктайтын с^рактары осы болмак керек. Б^л т^ста мэтiндi тiлдiк тацба (семиозис) ретшде карау кажет деп ойлаймыз. Сонда мэтiннiц ауызша жэне жазбаша деген кeрiнiстерi кабылданатын жэне жасалатын тацба ретiнде ортак касиеттерге бiрiгедi. Сонда бiз дiлдiк лексиконныц калыптасуыныц негiздерiн, А. Байт^рсын^лы айткандай, баска адамдардан естiген, окыгандарынан YЙренгенi деп тYсiнетiн боламыз. Б^л жерде «окыган, еспгендерЬ» дегендi бiз мэтiн деп кабылдаймыз. Олай болса, дiлдiк лексиконныц калыптасуыныц «келт» мэтiн болып шыгады.
Fылыми ецбектердiц бiр тобында мэтш деп кез келген формадагы ауызша немесе жазбаша айтылыстар аталса, екiншi бiреулерiнде мэтiнге тек жазбаша айтылыстар жаткызылып жYр. Бастапкыда зерттеушiлердiц кепшшп (И.Р. Гальперин, В.П. Белянин т.б.) осы соцгы аныктаманы ^станып, мэтiндi бiр гана формада, ягни жазба тшге тэн деп тYсiндi.
«Текст - это произведение речетворческого процесса, обладающее завершенностью, объективированное в виде письменного документа, произведение, состоящее из названия (заголовка) и ряда особых единиц (сверхфразовых единств), объединенных разными типами лексической, грамматической, логической, стилистической
связи, имеющее определенную
целенаправленность и прагматическую установку» [1, 50, С.18], - деген бул тшр мэтш лингвистикасы жеке гылым саласы ретiнде ендi-ендi калыптаса бастаган кезде усынылса да элi ^нге ез мацызын жойган жок.
Мэтшнщ эрi коммуникативтiк, эрi эстетикалык кызмеп мэтiн теориясындагы информация (акпарат) санатында уштасады, байкалады. Мэтiндi лингвистикалык зерттеу нысаны ретiнде карастырган И.Р.Гальпериннiц пiкiрi бойынша, мэтiнде информацияныц (акпараттыц) Yш тYрi болады: мазмундык-фактуалды (мазмундык-накты), мазмундык-концептуалды, мазмундык-астарлы. Булардыц алгашкысы шыгарманыц накты лексика-фразеологиялык кабаты болса, мазмундык-концептуалды акпарат инсанныц когамдык емiр кубылыстарын ез бетшше саралауынан, тYсiнуiнен, багалауынан, окырманга жетшзушен керiнедi, ал мазмундык-астарлы акпар мэтщдеп тiлдiк бiрлiктер тудыратын тYрлi ассоциацияларга, коннотацияга негiзделедi. Мазмундык-накты акпарат болмыс емiрде немесе суреттелетiн емiрде болтан, болып жаткан, болатын тYрлi кубылыстар, окигалар, деректер туралы хабарлайды, ал мазмундык-концептуалды акпарат осы аталган кубылыстардыц арасындагы сан алуан байланыстарды керсетш, олардыц мэдени, когамдык, элеуметтiк емiрдегi орнын, мацызын, багасын нактылауга ыкпал етедi. Мазмундык-концептуалды акпарат Yнемi ашык керiне бермейтiндiктен, инсанныц тYрлiше
интерпретациялауына мYмкiндiк бередi.
И.Р. Гальперин акпаратты толык тYсiну Yшiн мэтш санаттарын санамалап керсетедi: когезия (мэтш iшiндегi байланыстар); континуум (уакыт пен кещслкте дамитын мэлiметтер мен окигалардыц уласымы); мэтiн Yзiктерiнiц автосемантиясы (тугас мэтiн немесе оныц белiктерiнiц мазмундарына катысты мэтiн Yзiктерiнiц тэуелдi жэне салыстырмалы тYPдегi тэуелсiз формалары); мэтшнщ модалдыгы (ой предметiнiц субъективтьбагалаушы сипаттамасы); ретроспекция (окырманды бурынгы мазмунды-фактуалды акпаратка апаратын тiлдiк ернектердi бiрiктiретiн мэтiннiц грамматикалык категориясы); проспекция (мэтшнщ келеа белiктерiнде хабарланатын мазмундык-фактуалды
акпараттарды бiлдiру Yшiн тYрлi тiлдiк формаларды байланыстыратын грамматикалык формасы); интеграция (мэтш тутасымына кол жетк1зу максатында оныц барлык белiктерiн бiр-бiрiмен уластыру); аякталгандык (бул мэтiн белiктерiне емес, тек тутас мэтшге байланысты угым) [1, 11-125 бб.]. Осы курылымды лайыкты кабылдаган инсан санасында айтылыстык Yлгiлер тYзiледi.
Мэтiн сезжумсам кызметшщ нэтижесi екенi мэлiм. Сез (речь) кызметшщ, адамныц кез келген баска кызмеп сиякты, себебi менмаксаты болады. Оныц такырыбы максат пен себепп айкындайды. Сезжумсамдагы такырып бiрлiгi дегенiмiз -
айтылымдардыц такырыптарыныц байланыста болуы. «Такырып дегенiмiз - мэтшнщ магыналык мэйегi, мэтiннiц шогырланган жэне корытындыланган мазмуны» [2, 17 б.]. Такырыпты тYЙсiнген адресат сол такырыпка катысты сездердi багамдай алатын болады.
«Айтылыс мазмуны» угымы сейлеу акпараттылыгы категориясымен байланысты. И.Р. Гальперин оны мэтiнге гана тэн непзп санат дейдi де, акпаратты еш тYрге белiп карауды усынады: мазмунды-фактуалды жэне мазмунды-
концептуалды. Мазмунды-фактуалды акпарат бiздi коршаган болмыста немесе киял элемiнде болатын фактiлер, окигалар, болып жаткан, етш кеткен Yдерiстер туралы хабарлайды. Мазмунды-концептуалды акпарат окырманга мазмунды-фактуалды акпарат куралдары аркылы бейнеленген кубылыстар арасындагы катынастар туралы, олардыц себеп-салдарлык байланыстарын, олардыц халыктыц элеуметтiк, экономикалык, саяси, мэдени емiрiндегi мацыздылыгы туралы жеке езiндiк тYсiнiгiн, ой-пiкiрiн хабарлайды [1, 2728 бб.]. Акпараттыц осы еш тYрi мэтiн такырыбы жэне негiзгi ойы деп аталады. Ал булар семантикалык жадыга айырыкша эсер етедi. Мазмундык-фактуалдык акпардан инсан сез формасын сактап калса, мазмундык-концептуалдык акпараттан жалпы бiлiмi, энциклопедиялык бiлiмi корланады.
Ендт жерде сейлеу эрекетiнiц ажырамас бiр белiгi саналатын айтылым YДерiсiне катысты психолингвистикалык, атап айтканда, сез ендiру мэселелерiне де бiршама токтала кету кажет. Орыс тiлiнде «речепроизводство», «производство речи», «продуцирование речи» деп аталып жYрген бул терминге балама репнде казак тiлi мамандары «сез жасау», «сез тYзiлiмi», «сез тудыру» «сез жумсау» т.б. тiркестердi колданып жYргенi бiзге белгiлi. Дей турсак та, психолингвистикалык YДерiстен хабардар адам сейлеудщ езi бiр «ендiрiс» екенiне таласпас ед^ Осыны угынгандыктан бiз «сез ендiру», «сейлеу ендiрiсi» деген тiркестердi колай керiп, токтадык.
Сез ендiру - кYPделi психика-физиологиялык Yдерiс. Психолингвистика тарихыныц баскы кезецiнде (ХХ г. 60 жылдары) коммуникативтiк Yдерiс модельдерi «кесек кYЙiнде» тутастай жасалган болатын. Бул жалпылама теория бойынша, байланыстагы негiзгi YДерiстер ретiнде «кодтау» жэне «кодты ашу» мэселелерi, ягни сейлеушi интенциясыныц кандай да бiр мэдениетте макулданган код сигналдарына кайтш айналатындыгы, сондай-ак мундай сигналдарды тыцдаушыныц кайтш интерпретациялайтыны зерттеуде басты назарда усталып, мунымен С.Е.Осгуд, Т.А.Себек т.б. галымдардыц арнайы карастыргандыгы белгiлi [8, 203 б.].
Айтарман да, тыцдарман да калай болганда да белгiлi бiр улттыц екiлi болады, сол ултка тэн, сол улт екiлдерiне тYгелдей тYсiнiктi сигналдарды колдана отырып, ез максат-ниетше сэйкес хабарламаны (сообщение) курастырады. Мысалы, филологияда лингвистикалык терминдер, ягни
^нделжп eмiрде филолог емес адам «дыбыс» деп атайтын к¥былысты филолог «фонема» деп, ал тш ерекшелiгiн «диалект» деп айтады. Осы ауызша хабарламаны к¥растыру сэтш - кодца салу деп белгiлеймiз. Ал тыцдаушы сол сигналдарды кабылдап алады жэне мYмкiндiгiнше бара-бар тYPде тэпсiрлейдi. Егер сeйлеушi кодка салган акпаратты тындаушы д^рыс, дэл тYсiнсе, ягни кодты аша алса, сейлеу максатыныц орындалганы. Егер бiз кодты ашудыц д^рыстыгы хабардыц д^рыс кабылдануы десек, онда хабарды тYсiну (вдрысында, кабылдау) кодты дэл ашумен тYсiндiрiледi, бастысы, хабар кодка д^рыс салынуга тиiс.
Ал тыцдаушы алынган акпаратты тYсiнбеуi, ягни кодка салынган акпаратты жеткiлiктi дэрежеде аша алмауы мYмкiн. Акпарат мол, кYPделi болуымен байланысты оныц бэрiн тYгелдей кабылдау киындай тYседi. Сондыктан жiберiлген акпараттардыц ^нде коды ашылмаган сездер болуы эбден мYмкiн. Теориялык т^ргыда кодка салынган акпаратты (фактшк, эмоционалдык, коннотативтж т.б.) жYЗ пайыз децгейiнде ашу мумкш емес. Ол - тыцдарман мен айтарманныц бiлiм корына, акпарат нысаны туралы хабардарлыгына, сондай-ак сeйлеушiнiц сeздi колдану ептiлiгiне жэне сейлеу жагдаятына байланысты. Осы кодка салу мэселеа бiздiц ж^мысымызда сез eндiру YДерiсiне, ал кодты ашу -сез^гыным YДерiсiне негiз болады.
Психолингвистикада Л.С. Выготский идеяларын багдарга алу дэстурге айналган. Оныц айтылымды ойдыц сезге айналуы деп тYсiнуi, Л.С.Рубинштейннiц сездщ ойдыц т^жырымдалу барысында к¥рылып, калыптасатыны туралы пiкiрлерi гылымда кецiнен таралган. XX гасырдыц 30 жылдарынан бастап сез eндiру (речепроизводство) YДерiсi тжелей сез аркылы ойлау YДерiсiмен тыгыз байланыста карастырылып келедi. М.М. Копыленко сонау 60 жылдары сез туындату жэне жинактау (порождение и синтез речи) ^ымдарыныц арасындагы
айырмашылыктарды талкылап, мынадай корытынды жасады: «Сез eндiрiм - табиги YДерiс жэне сездер агынына немесе баскаша бiр материалдык символдарга айналуына дейiнгi кезец болгандыктан, кемес еткершетш YДерiс болса, туындату жэне жинактау (порождение и синтез) -лингвистердiц теориялык ецбектерiнде немесе оку к¥ралдарында гана кездесетiн жасанды YДерiстер» [3, 99 б.]. Лингвистикалык эдебиетте «речепроизводство» жэне «продуцирование речи» н^скалары катар, бiр-бiрiн алмастыра колданыла бередi. Сез eндiру YДерiстерiн тiкелей керу, бакылау мумкш емес, сондыктан олардыц соцгы немесе аралык нэтижелерi жeнiнде гана сез козгауга болады. Соцгы ешм деп мэтiн, айтылыс немесе жекелеген сeздi айтамыз.
Сез eндiру дегенiмiз не екендiгi туралы с^рактыц толык та накты жауабын эдебиеттерден кездеспру киын. Б^л мэселенi азды-кeптi немесе тшп аукымды келемде сез еткен галымдардыц ецбектерiнде де «сез eндiру» ^ымыныц
аныктамасын таба алмадык. Ал ендi осы YДерiстi белгiлi бiр Yлгiге тYсiруге тырыскан, оныц эр тYрлi модельдерiн жасап ^сынган т.б. авторладыц ецбектерiндегi аталмыш ^ымга катысты деректердi кал-кадарынша жинактай келе, Кв. Айтм^хаметова сез eндiруге (оныц терминдеушде -сезтудырым) мынадай сипаттама (аныктама) берген екен: «Сонымен, сезтудырым дегенiмiз -сeйлеушi субъектiнiц белгiлi бiр ситуацияда орын алган белгiлi бiр жагдай, эрекет т.б. себептерге катысты пайда болтан ойын, коммуникативтi ниетш бiлдiру Yшiн, eзiнiц аялык жэне энциклопедиялык бiлiмдерiнiц iшiнен керектi акпаратты iрiктеп алуы жэне сол акпаратты тыцдаушыга д^рыс, дэл, накты етш жек1зу Yшiн тiлдiк бiлiмiн, ягни плдщ к¥рылымын, тiлдiк дагдыны жэне норманы бiлу нэтижесiнде жYзеге асыратын аса кYPделi психика-физиологиялык процесс» [4, 28 б.]. Алайда, Кв.Айтм^хаметова, бэлмм, зерттеу багьпы институционалдык тiлдiк коммуникация болгандыктан, жогарыда бiз керсеткен Л.С. Выготский пшрлерш арнайы зерттеуден тыс калдырган.
Сез eндiру сeйлеушiнiц сездщ коммуникативтж сапасын багамдауыныц мэнi зор. Б^л ез кезегiнде сез^гыным YДерiсiнiц кедергiсiз, д^рыс, прагматикалык децгейде етуше эсерiн тигiзедi.
Кeрнектi психолингвист А.А. Леонтьев инсанныц сейлеу эрекетiн сез аркылы ойлау Yдерiсiмен байланыстырады, осы YДерiстiц эр тYрлi кезендерiнде орын алатын YДерiстер мен бiрлiктердi теориялык т^ргыдан ^гындыру жэне нактылау жолында зерттеу ж^мыстарын жYргiздi.
А.А. Залевская дiлдiк лексикон мен сейлеу эрекетшщ байланыстарын азды-кeптi карастырган зерттеушiлер ецбектершщ iшiнен хронологиялык тэртiп бойынша алынган Yш модельдi атап кeрсетедi. Олардыц бiрiншiсi адамныц iшкi лексиконын, оныц бiрлiктерiнiц мэнiн, ерекшелiктерiн аныктау максатымен жасалган жэне накты эксперименттер нэтижелерше CYЙенедi [5, 82 с]. Шетел тiлiнде сейлеу эрекетiн YЙретуге арналган екiншi модель айтылысты калыптастыру мен т^жырымдаудыц психологиялык
механизмдерiн талдауга негiзделедi [6, 273 с]. Сез eндiрудiц синтаксистiк механизмдерiне баса назар аударылган Yшiншi модель афазия (б^зылыс) барысындагы сeйлеудiц б^зылуына байланысты зерттеулердiц корытындысын жасайды [7, 163 с].
А.А. Залевскаяныц ецбегiнде дiлдiк репрезентацияны айкындау Yшiн келтiрiлген А. Гарнхамныц пшршше, бiлiмнiц эр алуан тYрлерiнiц, атап айтканда - дYниенiц тiлдiк бейнеа туралы бiлiмнiц, риториканы, прагматиканы, семантиканы, синтаксистi бiлудiц, фонологиялык жэне лексикалык бiлiмдердiц, коршаган элемдегi кандай да бiр ахуалдыц - езара кайтш эрекеттесетiндiгiн оны (дiлдiк репрезентацияны) дискурстщ бiр бeлiгi ретiнде сейлеу факторына айналдыру («аудару») жолында тYсiндiретiн - сез eндiру теориясы [8, 225 б.]. Онда сонымен катар корытынды бшм (тiлдiк, энциклопедиялык)
тYрлерi, эмоционалды-багалау эсерлерi т.б. кептеген нэрселер ескерiлуге тшс. Ол Yшiн индивидтщ бiлiм ерекшелш теориясына, сез магынасын индивид игшп ретiнде карастыратын теорияга CYЙенудiц мацызы зор. Къскасы, адамныц тулгааралык езара эрекеттеспкке енгiзiлген тiлдiк, сейлеу механизмшщ кызметiн карастыратын кешендi теория керек.
Сезугыным жэне ондагы тiрек угымдар дiлдiк лексиконныц сипаттарын ашып-айкындау Yшiн аса кажет. Сездердi немесе ауызша мэтiндi тYсiну Yдерiсiн талдауга арналган зерттеулерде дыбыс, графемадан бастап айтылыс, мэтiннiц магынасына дейiнгi негiзгi кезецдер тYрлiше тYсiндiрiледi. Шартты тYPде еш негiзгi кезец белiнiп керсетiледi. Олар: сездi кабылдау (восприятие речи) жэне сездi угыну (речепонимание).
Сырттай караганда, сезугыным кас кагымда орындалатын сиякты, алайда буган енгiзiлетiн («входной») сигналды (дыбыстар агыны) кеп кезендi кайта ецдеу аркылы кол жеткiзiлетiнiн, ал ол мэнд^ мацызды сигнал репнде танылуы керектiгiн, адам Yшiн сез агынын мэндi белшектерге дурыс белу, кеп магыналы (полисемантикалык) сездiц керекп магынасын таба бiлу, омоним сездердi ажырата бiлу т.б. Yнемi оцай бола бермейтшш дiлдiк лексиконныц непзп сипаттарыныц бiрi екендiгiн жогарыда айтып еткен болатынбыз. Бул туста сезугынымныц дiлдiк лексиконга гана емес, жалпы сейлеу эрекетiне тэн екендiгiн ескертумен шектелуге тура келедi.
Сездiц мэн-магынасы туралы мэселе семиотика, герменевтика, философия, лингвистика, психология гылымдары Yшiн кYPделi проблема болып келедi десек, артык айткандык емес. Эрбiр зерттеушi оны ез зерттеу пэнiне катысты эр кырынан карастыратындыктан, магынаныц мэнше де тYрлiше аныктама беретiнi тYсiнiктi. КYнi бYгiнге дейiн сез магынасы женiнде бiрегей токтамды аныктаманыц жоктыгы, ол женiндегi плюралистiк пiкiрлердiц болуы осыдан болса керек.
Орыс, сондай-ак шетел лингвистикалык семасиологиясында сез магынасы полисемия кубылысы ретiнде, тезаурустык сездж аркылы (камтылатын угымдык ая мен сездер арасындагы
магыналык байланыстар) жэне
психолингвистикальщ тургыдан (магына объективтi, психикальщ факт жэне свйлеушi санасына катысты субъективп факт ретiнде) сараланып келед^ Казак тiл бiлiмiнде свз магынасы полисемиялык кубылыс ретiнде, грамматикалык, лексикографиялык тургыдан зерттелген.
Бiздiц зерттеуiмiзде инсанныц свйлеу кезiнде свз магынасын взшщ прагматикалык максатына сай колдануына катысты кырлары мен ерекшелiктерiне назар аударылады.
Свздi инсанныц игiлiгi ретiнде карастырганда, оган адамныц тiлдiк, свйлеу механизмшщ колданылуы ерекшелiгi тургысынан келу керек. Ягни адам свздiц магынасын бшгенде немесе бiлем деп ойлаганда неш бiледi, таныс, тYсiнiктi свздiц магынасын кабылдаганда неге CYЙенедi, свздi жадтан iздестiру кезiнде, кабылданатын мэтiндi тYсiну кезiнде кандай стратегиялар мен прек элементтер колданылады деген мэселелердi тYсiндiретiн тэсiл керек.
ПайдаланFан эдебиеттер
1. Гальперин И.Р. Текст как объект лингвистического исследования. - М.: Наука, 1981.
- 25-125 с.
2. Москальская О.А. Грамматика текста. - М.: Высш. шк., 1981 -17 с.
3. Копыленко М.М. О различиях между производством, порождением и синтезом речи // Психолингвистические проблемы владения и овладения языком. - М., 1969. - С. 99.
4. Айтмухаметова Кв. Институционалды коммуникация: дэртер-наукас: филол. гыл. канд. ...дис. - Алматы, 2003. - 28б.
5. Залевская А.А. Проблемы организации внутреннего лексикона человека. - Калинин, 1977.
- 82 с.
6. Зимняя И.А. Психолингвистические аспекты обучения говорению на иностранном языке. - М., 1985. - 273 с.
7. Ахутина Т.В. Порождение речи: нейролингвистический анализ синтаксиса. М., 1989. - 163 с.
8. Залевская А.А. Введение в психолингвистику. - М: РГГУ, 2000. - 200-230 с.
TEACHING FOLKTALES AT NURSERY SCHOOLS
Sayadyan Nadya
/PhD student/ Faculty of Foreign Languages, Khachatur Abovian Armenian State Pedagogical University DOI: 10.31618/nas.2413-5291.2023.3.86.703
АННОТАЦИЯ
Персонаж Питера Пэна вызывает множество концептуальных противоречий, что делает его сложной фигурой. Роман по-своему уникален тем, что в нем акцентируетсяглубочайшее беспокойство автора об отношениях между детством и смертью, являющееся корнем многих зловещих качеств. "Питер Пэн" -прекрасная основа для обучения детей дошкольного возраста творчеству и развития их воображения. Поскольку дети дошкольного возраста неграмотны, педагогам крайне важно выбирать такие мультфильмы, которые привлекательны для детей. Тинкер Белл служит прекрасным примером того, какой должна быть настоящая нежная представительница женского пола.
