CC BY
14- Педагогическая наука и практика ^^^^^^^^^^^^^^^
ТЕОРИЯ И ТЕХНОЛОГИЯ ОБРАЗОВАНИЯ
ЭОЖ 378.02:37.016 ГРНТИ 14.35.09
ОКЫТУ УДЕР1С1НДЕГ1 Б1Л1М АЛУШЫЛАРДЬЩ СЭЙЛЕУ Т1Л1Н ЖЕТ1ЛД1РУ
Ацдатпа
К^азак тiлiн окытып^йретудеп жаца-шыл бастамалар, заманауи эдю-тэсшдер сан алуан болганына карамастан, элi де тш ш^бар, айтар ойын жYЙелi, тартым-ды, тiл мэдениетше сай жетюзе алмайтын жастар да, ересектер де бар екеш белгiлi. Казак тшнщ бар мYмкiндiгiн пайдалан-бай, жасанды сез, жаттанды тiркестердi жш колданатын бiлiм алушылар азаймай отыр. Осындай тыгырыктан шыгар жол-дарды iздестiру жаксы нэтижелер берiп жатканы тагы бар. Жогары оку орында-рында казак тiлiн окыту тэжiрибесiнде ^йымдастырылатын студенттердiц ездiк ж^мысы - олардыц оку-танымдык эре-кетiнiц ерекше тYрi, мемлекеттiк тiлдi жетiк мецгеруге бастар багыт. Тiлдi мэ-дениетл, сауатты мецгеру Yшiн керкем мэтшмен ж^мыс iстеудiц тYрлерiн бiлу кажет. Эдеби тiл нормасы мен грамма-тикалык зацдылыктарды сактай отырып, керкем мэтiндi окыту Yдерiсiне енгiзу -студенттердщ бiлiктi маман, тiлдi д^рыс мецгерген сауатты т^лга болуына да ыкпал етедi.
Аннотация Несмотря на разнообразие инновационных подходов к преподаванию казахского языка и современных методик, все еще есть молодые люди и взрослые, которые не могут четко выразить свои мысли, говорить свободно, используя лингвистические обороты правильным образом. Это
L
Абдуова Б.С.,
профессор, Л.Н.Гумилев атындагы Еуразия улттыц ynmepcumemi, Нур-Султан ц.
Асанова ¥.О.,
профессор, Л.Н.Гумилев атындагы Еуразия улттыц yHueepcumemi, Нур-Султан ц.
He3Ï33i свздер: мэттмен жумыс тур-леpi, вздж жумысты уйымдастыру, тт мэдениетттт, цатысым, цузыреттжк.
Ключевые слова: виды работы с текстом, организация самостоятельной работы, культура речи, коммуникация, компетенция. ^
Keywords: literary text, types of work ^
with the text, organization of independent § work, language culture, communication,
competence. о
w
H
к ^
о
w
H
и
ведет к тому, что сохраняется тенденция, когда студенты все чаще прибегают к использованию искусственные слов и фраз, тем самым не используя казахский язык в полную силу. Есть все еще хорошая возможность того, что поиск верного решения принесет свои плоды и результаты в будущем. Самостоятельная работа студента по казахскому языку в высшем учебном заведении является особым видом учебной деятельности, который напрямую направлен на изучение государственного языка. Чтобы овладеть языком и культурой, необходимо научиться искусству работы с текстом. Соблюдая правила грамматики и нормы литературного языка, внедряя в процесс чтение художественной литературы, не трудно будет студентам стать квалифицированными и компе-нетными пользователями языка.
Annotation
Despite the variety of innovative approaches to teaching the Kazakh language and modern innovative methods, there are still young people and adults who cannot clearly express their thoughts, speak freely using linguistic turns. The tendency remains that there are still fewer students who use artificial words and phrases without using the full competence of the Kazakh language. However, there is still a good possibility that the search for the right decision will be fruitful and results will be effective in the future. The significance of the role of literary texts for students' independent performance is a special kind of learning activity that is directly aimed at the study of the state language. In order to acquire a language, the culture, a student should be able to deal with literary texts as well. Knowing grammar rules, norms of the literary language, and being able to understand literary texts and deal with them, make students more professional and competent users of the Kazakh language.
Kазiрri уакытта жогары оку орында-рында окытушылар казак тшш Yйрету тэсiлдерi бойынша сыни кезкарас калып-тастырып, оку-эдютемелш эдебиеттер-мен жэне шетелдш мамандардын, эдюте-мелш тэжiрибелерiмен таныс болганы абзал. Педагогикалык шыгармашылык пен шеберлш бiрден пайда болмайды, К бул Yлкен ж^мыс, тэжiрибе жинактау ^ аркылы дамиды. Тш м¥Fалiмi кез-келген го тшдщ езiндiк лингвистикалык к¥рылы-^ мы мен жYЙесi, рефлексиянын, езiндiк ^ бейнесi болатындыгын есте сактауы ке-
W ГТТ • ^ ^
С рек. liлдi Yйрету де, Yйрену де - маман-о ...
g дар Yшiн iзденiс пен жацашылдык, аукы-
К мы кен, кепкырлы ецбек.
Тэуелиздш алганнан кейiн жарык
s керген кептеген окулыктардын,, нускау-
S лыктардыц, эзфлемелердщ максаты
§ мен мiндеттерi казак тiлiн практикалык
н
тургыдан мецгерудi камтамасыз ету жэне тестшеу аркылы казак тiлiн бiлу децгешн
багалауга арналды. Тiл кузыреттшнш да-мытатын тындалым, окылым, сейлеим, жазылым эрекеттерi мен тестiлеуге ерекше назар аударылды. Алайда казак тшш жетiк менгеру керсеткiшi елiмiз-деп бiрталай азаматтардын «алынбас корганы» юпети. Тiлдi сауатты менгеру бiлiмге байланысты десек, бiлiм - бул куш. Ал тiлдi бiлу - жYЙелi бiлiм аркылы калыптасатын сатылы кезен. Казак тiлiн окып-YЙренудi мектеп кабыргасындагы бiлiмнен баска, оку орындарындагы жэне акпараттык кенiстiктегi усыныстар аркылы жалгастыруга болады.
Интернет кенiстiгi казiр элемдеп кептеген заманауи бiлiм беру жYЙесi, сонын iшiнде казак тшш окыту бойынша бiрта-лай усыныстармен толыкты. Солардын бiрi ретiнде Soyle.kz жобасын айтуга болады. Буньщ баскалардан ерекшелiгi - акысыз ресурс болгандыгында. Жал-пы казак тiлiн уйренемш деп ниет еткен
Ü
бтм алушына колжетiмдi ресурстар мол. Кез-келген тшд^ соныц iшiнде казак тшш окып^йрену кезiнде эртYрлi эдiстер мен тэсшдер колданылады. Классикалык тYрдегi «теориядан тэжiрибеге» кезещ-нен бастап, жеделдетшген, терендетiлген жэне т.б. тYрлерiн ез калауыцызга карай тандауга болады. Бiз Soyle.kz жобасы-ныц ерекшелiгiне токталуды жен кердiк. Порталда усынылган барлык казак тiлiн Yйренуге арналган материалдар ауызекi сейлеудi дамытуга арналган алан, деуге болады. Бастауыштан жогары децгей-ге дейiнгi эр сабак белгт бiр мелшер-дегi грамматика мен жаца сездердi гана камтып коймайды, сонымен катар ойын-дар, диалогтар жэне дауыспен орында-латын сездер, тестер жэне такырыптык лексиканы камтиды. Материалдарды, тапсырмаларды окып, менгеруге жарты сагаттай уакыт жумсалады. «Казакстан-ныц улы адамдары», «Менiц Казакста-ным», «Казакстан мерекесЬ», «Жетi Ка-зына» сиякты эртYрлi такырыптар, тарих, дэстYP, мэдениет туралы косымшалар казак халкыныц бурышы жэне казiргi даму кезендерiн танытады. Муныц барлыгын Soyle.kz сайтыныц белiмдерiнен табуга жэне мобильдi косымша ретiнде жуктеуге болады. Сол секiлдi «Мен муFалiммш», «Soyletube», «karaoke.soyle.kz» арнала-ры танымал. «Qazcomics.kz» веб-сай-тындаFы «¥лы Дала Ацыздары» серия-сына катысты веб-романдар, «Qazaqstan 3D» сайтындаFы мэдениет жэне таботат, «Кiм тапкыр?» интеллектуалды ойыны KOлжетiмдi болса, «Abaialemi.kz» порталы - алFашкы онлайн энциклопедия жэне улы Абайдыц емiрi мен шынар-машыльнына баFытталFан. Келесi бiр аукымды жоба «Resmihat.kz» сайты -казак ттндеп iс-каFаздарды жYргiзуге арналFан. Мемлекеттiк тiлдi дамыту ко-рыныц барлык жобалары тегiн жэне кез келген уакытта кол жепмд^ Жобалар
бас серштес «Samruk-Kazyna Trust» пен елбасы корыныц белсендi колдауымен эзiрленген жэне сэтт жумыс iстеп ке-ледi. Осындай тYрлi жэне эр баFыттаFы Fаламтор ресурстарынан кажеттi акпа-раттар мен бтм ала отырып, казак тшш ары карай дамытуFа мол мYмкiндiк бар екендiгiн керемiз. Дегенмен жоFары оку орындарында бiлiм алатын студенттерге кYнделiктi колданатын оку-эдiстемелiк кешен ете кажетт элемент болып сана-лады. Еаламтор желiсiн Yнемi пайдалана беру, сол аркылы алFан бiлiмдi жетiлдiру окытушы алдында сабак айтуды алма-стыра алмайды. Себебi бундай жаFдайда студенттер бэсекелестiк жаFдайда окиды, ез бтмше CYЙенуге YЙренедi. Окыту ба-рысындаFы тYрлi эдiс-тэсiлдер сабактыц тартымдылыны мен танымдылынын арт-тыра тYседi. Казак халкында «устаз кер-ген», «муFалiм окыткан» деген канатты сездер жайдан-жай калыптаспаFан. Дэрiс берушiден тшелей сабак аетанныц пай-дасы кеп болатыны белгiлi.
Казiргi окыту жYЙесiнде заманауи эдiс-тэсiлдер, сабакты уйымдастыру жаца белеске шыкты. Оны аныктап алу киындык тудыра коймайды. ¥стаздарFа сабактыц эр кезещнен кейiн студенттерге «кай окыту эдiсiн кызыкты деп санайсыз?» жэне «кайсысы казак тшш YЙренуге пайдалы?» деген суракка жауап s беруiн сурап керуге болады. Жецш неме- < се жаFымды, бiрак тиiмдiлiгi темен эдасп о келесiде пайдаланбас Yшiн бундай сауал- öS дыц артыкшылыFы жок. Бiз ез тэжiри- ^ бемiзден байкаFандай, экспериментке g катыскан бтм алушылар тYрлi жауап § усынды. Бiразы «неFурлым кызыкты» де- §
Г' ' ^ ^
ген эдасп керсетсе, таFы бiрi «пайдалы» w
категориялары бойынша эртYрлi эдю- s
тердi тандады. Студенттердiц кепшшт §
топтык жумыстаFы ынтымактастыкты ец о
кызыкты (70%) жэне пайдалы (55%) деп н атап керсети. Кейбiр студенттер (7%)
жан-жакты даму ушш бэсекелесе оты-рып, жекелей жумыс жасау тшмд1 деп санайды. Жалпы карастырсак, топ бо-лып не жуптасып жумыс жасау, б1рлесш оку сэтт болатындыгы байкалды. Бтм алушылардыц ерекше кызыгушылыгы мен кулшынысын тугызатын тэс1лдердщ б1р1 - ойын аркылы тш уйрету деуге бо-лады. Бундай тэсшд1 топтыц 90% тшмд1 деп санайтынын тус1нд1к. Жогары бтм берудщ оку процесшде ойын технологи-яларын колдану «окытудыц интенсивт эд1с1» деп саналады, ягни бтм берудщ барлык акпараттары студентке б1р сабак барысында материалды игерудщ субъек-тивт «кедергшершен» асатын келемде бершед1. Студенттердщ танымдык бел-сендтп - бул олардыц зеттн уйымда-стыруга ыкпал ететш жэне оларга узак уакыт бойына сабырлы жэне ынтамен жумыс ютеуге мумк1нд1к беретш жагда-ят.
Айта кету керек, танымдык ю-эрекет ой кызыгушылыгына непзделгендштен, адам кызметшщ барлык салаларына ка-тыса отырып, сананы, жадыны белсен-д1 етед1. Ойын процешнде адам жецш, кол жет1мд1 жэне босацсыган жумыс тур1ндеп жаца материалды игеред1, ка-жетт дагдыга машыктанады. Окытуда студенттердщ практикалык жэне кэс1би § кабшеттерш дамытып, эр1 карайгы кыз-<С мет турше белсенд1 байланыстыруга жол о ашады. Окытушы колданатын ойын тех-нологиялары университетте казак тшш ° окытудыц максаттарына толык сэйкес ке-К лу1 керек, ейткет «егер максат жеткшш-§ т турде койылган болса, онда олардыц § орындалуын камтамасыз ететш накты м эд1стемел1к м1ндеттерге кол жетк1зу ке-55 рек» [1,б.101] деген пЫрдщ жаны бар. 55 Ойынныц бтм беру саласында мацызы о ете зор, ол сабактагы окумен, кундел1ки н ем1рде бакылаумен тыгыз байланысты. Ойын кез-келген акпаратты кабылдау,
есте сактау жэне зешн кою сиякты жал-пы бтм беру дагдылары мен кабшеттерш дамытуга ыкпал етед1. Кебше ойын жаца бтмд1 жетк1зуге, ой-ер1сш кецей-туге себеп болады. Ойынныц коммуни-кативт кызмет де бар. Ойын карым-ка-тынас ушш кец мумк1нд1ктер ашады, катысушыларга б1р-б1р1мен интенсивт езара эрекеттесуге жэне коммуникация процесшде б1рлескен ю-эрекетиц дурыс стратегияларын табуга мумк1нд1к беред1.
Коммуникативт ойын «студенттердщ мэдениетаралык контексте кедерпс1з ка-рым-катынас жасау кабшеттерш калып-тастыруга, студенттердщ тш уйренуге деген ынтасын арттыруга» багытталган [2,б.63]. Ойында психологиялык климат пен ынтымактастык атмосферасын куру кажетт шарт саналады. Бул жагдайда олар б1р-б1р1мен карым-катынас жасай отрып, ортак максатка жетудеп б1рлескен куш-жпер, тэж1рибеге жугшед1. Ойын эрекет бтм алушылардыц сетмд1 карым-катынас орнатуына, сабакка жагым-ды эмоционалды рецк устеуге мумк1нд1к беред1.
Сабак беруде тагы б1р ерекше назар аударатын мэселе - окулык, оку куралда-ры мен кешендердеп бадарлама бойын-ша талап етшетш мэт1ндердщ танымдык, тэрбиелш, мазмундык тутастыкта бо-луын кадагалау. Тацдалган мэт1нд1 окып шыгып, мазмундау аркылы студенттер тар акпарат шецбер1нде калып коймауы керек. Оларга ез кезкарастарын коса ай-туга, кел1сетш не кел1спейин тустарын-да деректер келт1руше ыкпал ету кажет. Бундай эрекет аркылы адамныц езш-ез1 тануы жэне езш-ез1 керсету функциясы калыптасады. Эз бетшше пайым жасау бтм алушыларды зерекикке жетелейд1.
Каз1рп оку куралдары Бтм жэне гылым министрлЫ бек1ткен типик бацдарламага сэйкес мэт1ндер мен тапсырмалар кешен бойынша дайында-
■
лады. Непзп такырып берiлгенмен, оны калай жYЙелеу кажет екендiгiн эр окы-тушы езi шешедi. Бтм алушыларFа бiр-ден-бiр кажеттi кузыретттк танымдык, акпараттык жэне тэрбиелiк сипаттаFы мэтiн десек, сол мэтiндер олардыц тш-дiк дамуына ыкпал етед^ «ез пiкiрлерiн айтуFа, езiн-езi жYзеге асыруFа жэне шыFармашылык элеуеттiц керiнуiне кец мYмкiндiктер ашады» [3,б.697]. Мэтш аркылы окыту - бiлiм нэтижелерш си-паттай отырып, зерттеу жэне окоталар-ды болжауFа, жоспар куру мен кажет болFан жаFдайда оны дамытып, тYрлен-дiруге мYмкiндiк беретш эдiстер. Мэтiн кемегiмен студенттердiц тшдш кабшет-терiн дамытып, тиiстi децгейде баFала-уFа болады.
Казiргi кашыктан окыту жаFдайында онлайн сабактыц дидактикалык касиетi - интерактивтi окыту ортасында ю-эре-кеттiц катысуы мен ерюндт. Окытудыц дэстYрлi эдiстерi емес, заманауи жаFдай-да проблемалык-баFдарланFан эдiстерге кешу мацызды шарт болып саналады. Онда тек кузыреттiлiктiц калыптасуын баFалауFа Fана емес, сонымен бiрге бiлiм алушылардыц iскерлiктерi мен даFды-ларын дамытуFа болады. Онлайн кезш-де жылдам керi байланыс пен баFалауды камтамасыз ету тиiмдi, себебi студенттер белгшенген чатта жауаптарын бiр мезгш-де жYктей алады, кез-келген акпаратпен алмасуFа мYмкiндiк алады. Тiл мецгеру-де арнайы тандалFан мэтiн аркылы олар белгт бiр материалды игерiп кана кой-май, кYнделiктi карым-катынаска кажет-тi тэжiрибенi де жинактайды. Мэпндеп жаца сездер мен тiркестердi кайталай отырып есте сактау даFдысыныц дамуына эсер етед^ Сол бойынша тапсы-рмалар студенттердiц тiлдiк эрекеттесуi мен ужымдык ортадаFы кэсiби сейлеуш калыптастырады. Мысалы, мынадай бiр мэтш мен тапсырмалар Yзiндiсiн алайык.
«Ертеде бiр кiсi екi шелек алып, иiн аFашпен су таситын болса керек. Алай-да, екi шелектщ бiреуi тесiк екен. БYтiн шелек езше куйылFан суды кожайынныц Ymœ шашау шыFармай жеткiзедi екен де, тесш шелек болса толтырып куй-ылFан судан уйге жеткенше жол бойы сы-здыктатып отырып эрец дегенде жарты-сын Fана апаратын керiнедi. Сау шелек езiнiц калткысыз кызметiн мактаныш керген сайын тесш шелек байгустыц iштей муцаЙFаны сонша, жерге кiрiп кете жаздап уялып, езiн катты ыцFайсыз сезь недi екен.
Екi жыл етiп, бiр кYнi эдеттегiдей езен жаFасына таFы барFанда, шыдамаFан тесiк шелек су тасушына кысыла-кымты-рыла:
- Озден кешiрiм сурасам деп ем, бш-сецiз, ылFи алдыцызда уяттан ертене жаздаймын,- дептi назарын темен салFан кYЙi. Тац калFан су тасушы:
- Неге? - деп сурапты.
Шелек:
- Эйткенi менiц бiр бYЙiрiм тесiк болFандыктан, ылFи да из толтырып KуЙFан судыц жартысын Fана жеткiзiп, езiме жYктелген мiндеттi толык орын-дай алмай жYргенiме катты кысыламын. Менiц кесiрiмнен сiз де езiцiзге тиесiлi ецбекакыны толыктай ала алмай келе-сiз,- дейд^
Сонда су тасушы:
- ОFан бола каЙFыратын тYк те жок. Одан да кожайынныц YЙiне баратын жол-дыц сен жаFындаFы ^лдерш байкашы,-дептi жэй Fана.
Шынында да, жолдыц езi жаFы жапы-раFы жайкалFан, жупар исi ацкынан алу-ан гYлдерге толы екен.
- Кердщ бе?- дептi су тасушы, - бул сендегi кемшшкп менiц байкаFан-дыFым, эрi оныц ез женiн тауып орайла-стыруымныц жемiсi. Жолдыц сен жаFы-на эдешлеп гYлдер ектiм, ал сен болсац,
s х
<С m о
го
£ W
О *
S I—
О §
х X ш tS *
s
рц
О ш t-
и
*
х
<с т о
го РЧ
О ^
1-4
о ч о
X X ш Е-
к ^
к
рц
о
ш Е-
кун сайын б1з езеннен су алып кайтканда оларды сугарып турдыц. Ек1 жылдан бер1 осы эдем1 гулдерден апарып, кожайынды тац калдыра, дастарканын жайнатып кел-д1м. Егер сен тес1к болмаганыцда кожай-ынныц ушнде мундай эдемтк болмас ед1, - деп тус1нд1рген екен» [4].
Бундай мысал непз1ндеп мэт1ндер езшщ тэрбиелш мазмунымен ерекшеле-нет1ндЫ акикат. Енд1 осы мэт1нге байла-нысты кандай тапсырма турлерш беруге болады? Б1з мынадай усыныстар айтар едш:
1-тапсырма. Мэтш бойынша сурак-тарга жауап берщ1з.
1. М1нд1 керш, сырттан сейлеу - кандай жандарга тэн?
2. Мысал жанрыныц максаты неде?
3. Тес1к шелек нелштен езшщ жагдай-ынан кысылатын ед1?
4. Ек1 жылдан соц иесше ез айыбын мойындауына не себеп болды?
5. Су тасушыны кайырымды жан деп айтуга бола ма? Неге?
6. Шелектщ кем1сттн бшген иес кандай эрекет еткен ед1?
2-тапсырма. Ой туртю суракка топ болып, мысал келт1ре отырып, жауап алу:
Кейб1р адамдардыц туа б1ти кем1стт ем1рден налуына себеп бола ма? Кем1ст1-гш жетютшке айналдыра бшген жандар-ды бшес1з бе?
3-тапсырма. «Тушн» жасацыз. Берш-
ген ойды ез сезщзбен тушндещз. (Бул тапсырманы жазылым рет1нде де беруге болады)
Пенде болган соц тес1к шелек секшд1 эрк1мнщ де езше мэл1м кемшш1ктер1 бо-лары сезс1з. Алайда, кемштктен куыста-нып, корка беру де жен емес. Кайта сол кемштктен де адам езше кажет улп ала бшсе, оныц да баскалардыц куанышына жарамасына к1м кетл?
4-тапсырма. Мэтшге такырып кой-ыцыз. (Yш турл1 такырып усынуга бола-ды)
5-тапсырма. Бершген такырыпшалар бойынша мэтш мазмунын ашатын ой-ыцызды он шакты сейлем келем1нде жа-зыцыз.
1. Бутш шелек пен тес1к шелек
2. Туа б1тт1 кемштк - жан кем1стт емес.
6-тапсырма. «Ой-талкы» кестесш толтырыцыз.
Осындай улгшерге карай отырып, ус-таздар мэт1нд1 турл1 эдю-тэсшдермен мецгертуше болады. Бундай амалдар бтм алушылардыц ез бет1нше 1здену1-не, сыни ойлауына, топпен, жуппен, дара жумыстарды белсенд1 орындауына жете-лейд1. Сондай-ак «Каз1рп заманымыздыц жуйес1 талап еткендей мугал1м жаксы уйымдастырушы бола отырып, нэтижеге багытталган тулганы калыптастыруы кажет. Олай болса, тулганы калыптастыра-
Ой-талцы
Мэтiн бойынша ез*м бiлетiн туракты тiркестер Мэтiнде берiлген жа^а тiркестер ©зiм бгпетш ой, угым Мен Yшiн мупде жа^а ой, угым Буп мэтiннен мен апган тужырым
тын жана форматтардагы педагог болып табылады. Еылым мен техниканын жедел дамыган, акпараттар агыны кYшейген за-манда акыл-ой мYмкiндiгiн калыптасты-рып, адамнын кабшетш, талантын дамы-ту мектептiн басты мiндетi болып тур» [5] деген птр мысал жанры бойынша тандалган такырыптарга сай келепндь гiн байкаймыз. Окытуга катысты эдеби-еттерде «Сейлеу кузыретттп прагма-тикалык кабiлеттерiн тш аркылы iске асыра бiлуi, нактылай айтканда, тiлдiк мэтiндер мен материалдарды окып, тYсi-не алуы, кабылданган тiлдiк акпараттар туралы ез кезкарасы мен пiкiрiн бiлдiре алуы, карсылыгын бiлдiру, куптау, ренжу, тандану, мактау, кайта сурау, усыныс жа-сау, аныктау, шешiм кабылдау жэне баска да тшдш коммуникациядагы компонент-тер бойынша тiлдi бшушнщ сейлеу мен жазудагы денгешн аныктайды» [6] деген-дей, шыгармашыл талапка сай бешмдел-ген мэпндердщ артыкшылыктары кеп.
Ойымызды жинактай келе, такырып-ка орайластырылган мэтiндер сейлеу эрекепнщ негiзгi амалы бола отырып, студенттердщ карастырылатын мэсе-леге жеке катысуына жэне накты емiр жагдайларын имитациялауга мYмкiндiк беред^ Сейлесiмде адамнын, ез кезкарасы кершс табады, бул белгiлi бiр децгейде онын жеке басынын калыптасуына ыкпал етедi. Тiлдi менгеру тYрлi тиiмдi тэсiлдер аркылы дэл тужырымдалган бтм беру максатымен жэне осы максатка сэйкес педагогикалык нэтижелермен ерекше-ленедi, онын бiлiмдiк-танымдык, тэрби-елiк, мазмундык аспектiлерiмен жYЙелi байланысты болады. Осындай тапсырма-ларга непзделген эдiстердiц пайдасы кеп болатындыгын ескере отырып, сабактын курылымын толыктыруга, мазмунын тар-тымды етуге кYш салынса екен дегiмiз келедi. Сонымен катар эссе жаздырту кажеттiлiк кана емес, кулшыныс та тугы-
затындай болуы тиiс. Ол Yшiн устаздын 63i шыгармашыл, iзденiмпаз, танымы те-рен, болганы абзал. Эссеге тек такырып 6epin кана коймай, алдымен жетелеушi сурактар берiп алган дурыс деп санай-мыз. Кажет болса, эссеге катысты кысты-рма курылымдар мен шылаулар, тiрек сездер жэне сез тiркестерiн усыныныз.
Жалпы алганда тш менгерудегi тYрлi бейнелеу, суреттеу куралдарын пайда-лану, сез магынасын аныктау, энгiменiн шынайы сюжетiн салыстыру сиякты амалдардын кебiн кYнделiктi сабакта жY-зеге асыра бiлген жен.
ЭДЕБИЕТТЕР:
1. Скоробренко И. А. Речевая направленность урока иностранного языка как условие формирования коммуникативной компетенции обучающихся // Евразийский гуманитарный журнал. 2018. № 2. С. 99 -102.
2. Кадашева К. Казак тшш окыту эдь стемеш. - Алматы: Мурагер. 2005. —173б.
3. Фисунов П.А. Применение современных информационно-коммуникационных технологий при дистанционном обучении студентов // Продовольственная безопасность и устойчивое развитие АПК: мат-лы Междунар. науч.-практ. конф. Чебоксары: ЧГСХА, 2015. C. 695700. §
4. https://moldir-bulak.kz/?p=4065 // < Тесiк шелек туралы аныз (каралган кYнi о 2.04.21)
5. Кайрлиева А.Т. Инновациялык окы- ^ ту - сапалы бiлiм беру кепiлi // https:// К
infourok.ru/bayandama_innovaciyaly__§
oytu__sapaly_blm_berud_kepl-535792. §
htm (каралган куш 2.04.21) w
6. КАЗТЕСТ жYЙесiн енгiзу мен да- s мыту тужырымдамасы // Казакстан Ре- § спубликасы Yкiметiнiн 2008 жылгы 11 о кыр^йектеп № 835 каулысымен макул- н данган. Астана, 2009.
