RUSYA’YA UYGULANAN YAPTIRIMLARIN TÜRK PETROL PİYASASINA ETKİSİ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

RUSAD 9, 2023,127-155

Ara^tirma Makalesi - Research Article Geli? - Received: 27.03.2023 Kabul -Accepted: 30.05.2023 Yaym - Published: 30.06.2023 doi: 10.48068/rusad. 1271500

RUSYA'YA UYGULANAN YAPTIRIMLARIN TÜRK PETROL PiYASASINA ETKiSi

© Sinem OKUMU^a Öz

2014 yilinda Kirim'in Rusya Federasyonu (Rusya) tarafindan ilhak edilmesiyle birlikte AB üyesi ülkeler, ABD ve müttefikleri Rusya'ya birfok alanda yaptirim uygulamaya ba^lamijtir. 24 $ubat 2022'de Rusya-Ukrayna Sava^i'nin ba^lamasi ile bu yaptirimlara yenileri eklenmi^tir. Savaj öncesinde uygulanan yaptirimlar küresel enerji piyasalarini 50k fazla etkilemezken; yeni yaptirimlar, küresel enerji piyasalarini derinden etkileyerek petrol arzindaki hassas dengenin bozulmasina neden olmu^tur. Petrol ve petrol ürünlerine getirilen ticaret yasaklari ve tavan fiyat uygulamasi, Rusya men^eli petrol ve petrol ürünlerinin ticaret yollarinin degi^mesine neden olmu^tur. Ba^ta AB üyesi ülkeler olmak üzere petrol ithal eden ülkelerde önemli bir pazar payina sahip olan Rusya'nin häkimiyetinin azaldigi ve Rusya'nin yerini ABD gibi farkli piyasa oyuncularinin aldigi gözlenmi^tir. Savaj öncesinde Brent, West Texas Intermediate (WTI) gibi petrol türlerinin fiyatlarina fok yakin seviyelerde satilan Rus petrolü, ambargolarin ardindan indirimli olarak satilmaya ba^lamijtir. Yüksek hacimlerde Rus petrolü ithal eden AB üyesi ülkeler, ambargolar sonrasinda Rusya'dan petrol alimlarini durdurmuj, afiga fikan Rus petrolü £in ve Hindistan tarafindan indirimli olarak alinmaya ba^lanmi^tir.

Petrol ve petrol ürünlerine olan talebi sürekli artan ve bu talebin bir kismini Rusya'dan petrol ithalatiyla kar^ilayan Türkiye'nin savaj sonrasi küresel petrol piyasasindaki bu geli^melerden hem olumlu hem de olumsuz olarak etkilendigi dü^ünülmektedir. AB üyesi ülkeler, ABD ve müttefikleri tarafindan Rusya'ya uygulanan yaptirimlara taraf olmayan Türkiye, sava^in ba^lamasiyla birlikte daha az ödeme yaparak Rus petrol ve petrol ürünleri ithalatini arttirmi^tir. Bu durum, AB üyesi ülkeler, ABD ve müttefiklerinin dikkatinden kafmamakta ve yakindan takip edilmektedir.

Bu baglamda, bu fali^manin ilk bölümünde 24 $ubat 2022 tarihinden sonra AB üyesi ülkeler, ABD, Japonya ve bu ülkelerin müttefikleri tarafindan enerji sektörüne yönelik uygulanan yaptirim paketleri incelenecektir. ikinci bölümünde, 1950'li yillar itibariyla ivme kazanan petrol arama, üretim ve i^leme faaliyetleri i^iginda Türk petrol piyasasi dinamikleri (ham petrol üretim, ithalat, i^lenme, tüketim ve ihracat faaliyetleri) ele alinacaktir. Son bölümde ise Rusya'ya uygulanan yaptirimlara taraf olmayan Türkiye'nin bu yaptirimlardan olumlu yönde etkilendigi tezi dogrulanmaya fali^ilacaktir.

Anahtar kelimeler: Rusya, Türk petrol piyasasi, Rusya-Ukrayna Sava^i, ekonomik yaptirim, petrol ticareti, tavan fiyat.

a Enerji Uzmani, Enerji Piyasasi Düzenleme Kurumu (EPDK), Ankara/Türkiye, okumus@epdk.gov.tr

BY-NC-ND

Ж Ж Ж

IMPACT OF RUSSIAN SANCTIONS ON TURKISH PETROLEUM MARKET

Abstract

With the annexation of Crimea by Russian Federation (Russia), EU member states, the USA and their allies have implemented many sanctions against Russia. Extensive sanctions have been added to them with the commencement of the Russia-Ukraine war on February 24, 2022. Although the sanctions imposed on Russia did not affect the global petroleum market, additional sanctions have profoundly stirred the market and disrupted the balance of oil supply and demand. The trade embargo and the implementation of price cap on Russian crude oil and petroleum products have altered the route of Russian crude oil and petroleum products. While the hegemony of Russia, which has a significant market share in oil-importing countries, primarily EU member states, has been diminishing, it has been witnessed that Russia has been replaced by the other oil-exporting countries such as the USA. Russian crude oil, which was transacted at level close to the pre-war Brent and West Texas Intermediate (WTI)'s prices, began to be sold at discounted rates after the embargoes. The EU member states that imported high volume of Russian oil have ended their oil trade with Russia after the embargoes. This Russian oil, which was not bought by the EU members, has been purchased by China and India at discounted prices.

It is thought that the changes in the global oil market after the Russia-Ukraine war would lead to either positive or negative consequences for Turkiye, which imports Russian oil to partially meet its continuously increasing oil demand. Turkiye, not a sanction-imposing country on Russia, has increased in discounted oil imports from Russia. This oil transaction between Turkiye and Russia has been hounded closely by the EU member states, the USA and their allies.

Within this context, in the first part of this article, the sanction packages that have been put into action after February 24, 2022 by the EU member states, the USA, Japan and their allies will be analyzed. In the second part, the pillars of Turkish petroleum market (crude oil and oil products trade, their production, refining of crude oil and their consumption) will be summarized in the light of post-1950 exploration, production and refining activities. Finally, the hypothesis that Turkiye will be affected positively from these sanctions will be tried to be proven.

Keywords: Russia, Turkish petroleum market, Russia-Ukraine war, economic sanctions, oil trade, price cap.

После присоединения ("аннексии") Крыма к Российской Федерацией (России) государства-члены ЕС США и их союзники ввели множество антироссийских санкций. Санкционная политика значительно усилилась с началом специальной военной операции России на Украине ("российско-украинской войны") 24 февраля 2022 года. Если первые санкции, введенные против России, не сильно повлияли на мировой

о ^

Q Z и

Ж

Ж

Ж

ВЛИЯНИЕ САНКЦИИ, ВВЕДЕННЫХ В ОТНОШЕНИИ РОССИИ, НА ТУРЕЦКИМ

НЕФТЯНОЙ РЫНОК

Аннотация

рынок нефти, то дополнительные — глубоко всколыхнули рынок и нарушили баланс спроса и предложения нефти. Торговое эмбарго и введение потолка цен на российскую сырую нефть и нефтепродукты изменили маршруты их поставок. Россия, которая имела значительную долю рынка в странах-импортерах нефти, в первую очередь в государствах-членах ЕС, была заменена другими странами-экспортерами нефти, такими как США. Российская сырая нефть, которая продавалась на уровне, близком к довоенным ценам Brent и West Texas Intermediate (WTI), после эмбарго начала продаваться по сниженным ценам. Объемы российской нефти, не востребованные членами ЕС, были закуплены Китаем и Индией.

Считается, что Турция (растущий спрос которой на нефть и нефтепродукты удовлетворяется частично за счет импорта из России) как положительно, так и отрицательно повлияла на состояние послевоенного мирового нефтяного рынка. Турция не присоединилась к санкциям, введенным в отношении России странами-членами ЕС, США и их союзниками. Страна увеличила импорт российской нефти и нефтепродуктов со скидкой. За нефтяной сделкой между Турцией и Россией пристально следят государства-члены ЕС, США и их союзники.

В этом контексте в первой части данной статьи будут проанализированы санкционные пакеты, которые были введены в действие после 24 февраля 2022 года государствами-членами ЕС, США, Японией и их союзниками. Во второй части будет рассмотрена динамика турецкого нефтяного рынка (деятельность по добыче, импорту, переработке, потреблению и экспорту сырой нефти) в свете деятельности по разведке, добыче и переработке нефти, которая набирает обороты с 1950-х годов. Наконец, будет предпринята попытка доказать гипотезу о том, что неучастие в санкциях, введенных в отношении России, положительно повлияют на Турцию.

Ключевые слова: Экономические санкции, Торговля нефтью, Специальная военная операция на Украине, Ограничение цен, Турецкий рынок нефти.

Giri?

2020 yilinda ba^layan Kovid-19 salgininin yarattigi sorunlarla bogu^an küresel enerji piyasasi, 24 §ubat 2022'de Rusya'nin Ukrayna'yi i§gal etmesiyle enerji arz güvenligi afisindan kisir döngüye girmi^tir. 2021 yili verilerine göre, dünyanin üfüncü büyük petrol ve ikinci büyük dogalgaz üreticisi olan Rusya'nin1 i^galinin ardindan Ukrayna

o

limanlarinin kapatilmasi ve Rusya'dan boru hatti ile yapilan petrol aki^inin azalmasi ^

ve/veya kesilmesi ham petrol tedarik zincirinde ciddi sorunlar yaratmi^tir.2 Dünyanin en g

büyük üfüncü ham petrol üreticisi ve dördüncü ham petrol ihracatfisi olan Rusya'ya ABD, ° K ^ Birle^ik Krallik, Japonya, Yeni Zelanda ve AB üyesi devletlerin enerji ticaretine yönelik g £9© yeni yaptirimlar uygulamasi küresel enerji piyasasindaki sorunlarin derinle^mesine |129| neden olmu^tur.

1 IEA, "Energy Fact Sheet: Why does Russian Oil and Gas Matter?," (2022), erijim 13.01.2023, https://www.iea.org/ articles / energy-fact-sheet-why-does-russian-oil-and-gas-matter

2 Muhammet Ikbal Arslan & Murat Temizer, "Rusya-Ukrayna Savaji'nda Bati, kendi ifindeki goruj ayriliklariyla sinandi," Anadolu Ajansi (2022), erijim 14.01.2023, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/rusya-ukrayna-savasinda-bati-kendi-icindeki-gorus-ayriliklariyla-da-sinandi/2776011

Subat 2022 itibariyla Rusya'nin sava^i finanse etme kabiliyetini en aza indirebilmek ifin; bankacilik, enerji, ula^im sektörlerine yönelik mevcut yaptirimlar agirla^tirilirken yenileri de uygulanmaya ba§lanmi§tir. Bankacilik alaninda uygulanan yaptirimlar, enerji ticareti ifin Rusya'ya yapilan ödemelerde aksamalara neden olmu^tur. Yaptirim uygulayan ülkeler, hem Rus enerji sektörüne yatirim yapacak §irketlere yasak getirmi§ hem de var olan projeleri askiya almi^tir. Rus petrolünün ta^inmasi ve sigortalanmasina yönelik uygulanan yaptirimlara ek olarak 5 Aralik 2022'de ham petrole ve 5 £ubat 2023'de petrol ürünlerine getirilen tavan fiyat uygulanmasi ile Rusya'nin enerji gelirlerinin azaltilmasi amaflanmi^tir.

Küresel enerji piyasasinda petrol ve petrol ürünleri arzinda önemli bir yere sahip olan Rusya'nin uygulanan yaptirimlarla piyasadan di^lanmasi, küresel petrol piyasasindaki hassas "güvenli petrol arzi" dengesini alt üst etmi^tir. Yaptirimlari destekleyen ve Rusya'dan petrol ithal eden ülkeler yeni tedarikfiler ararken, ihracatfi ülkelerin ihracatinin önemli ölfüde azalmasi veya durmasi nedeniyle afiga fikan Rus petrolü daha dü§ük fiyatlarla yeni alicilara satilmaya ba§lanmi§tir. Özellikle, 5 Aralik 2022 ve 5 £ubat 2023 tarihlerinde yürürlüge giren petrol ürünleri tavan fiyat uygulamasi nedeniyle Rus petrolünün rotasinin batidan doguya dogru kaydigi ve Rusya'nin ticari ortaklarinin degi^tigi görülmektedir. Sava§ öncesinde AB üyesi ülkeleri tarafindan yüksek hacimli Rus petrol ithal edilirken, sava^la birlikte Rusya'nin bu ülkelere yaptigi petrol ihracatinin azalmasi Rus petrolünün £in ve Hindistan'a dogru yönelmesine neden olmu^tur. Rus petrolünün rota degi^tirmesi sadece yaptirimlara taraf olan ülkeleri degil, yaptirimlara taraf olmayan ve Rusya'dan petrol ve petrol ürünleri ithal eden ülkeleri de etkilemi^tir. Bu kapsamda, £ubat 2022 itibariyla Rusya'ya uygulanan yaptirimlarin ülkemiz petrol piyasasi üzerinde de etkili oldugu bu fali^manin ana tezini olu^turmakta olup, fali^mada yaptirimlarin ülkemiz üzerinde etkileri analiz edilecektir.

£ali§manin ilk bölümünde, Mart 2014'te Rusya'nin Kirim'i ilhak etmesi ile ba^layan ve £ubat 2022'de Rusya'nin Ukrayna'yi i^galiyle ABD, Birle^ik Krallik ve AB üyesi devletleri tarafindan uygulamaya konulan yeni yaptirimlar mercek altina alindiktan sonra ikinci bölümde; Türk petrol piyasasinin dinamikleri (petrol ve petrol ürünleri üretimi, ithalati, ihracati vb.) incelenecek ve Rusya'nin Türk petrol piyasasindaki yeri ortaya konulacaktir. Son bölümde ise Rusya'ya uygulanan yaptirimlarin ülkemiz petrol piyasasina olan etkisi ara^tirilacaktir.

o

^ 1) Rusya'ya Uygulanan Petrol Yaptirimlari

ö 1970'lerde ABD Ba^kani Jimmy Carter'in dani^mani olan siyaset bilimci Zbigniew

Q co Z

< g Brzezinski "Büyük Satranf Tahtasi" ba^likli kitabinda, Rusya'nin Ukrayna olmadan

§ a?© Avrasya imparatorlugu olamayacagini ifade etmektedir. Jeopolitik konumu nedeniyle |130| Avrasya'nin kontrolünde önemli yere sahip olan Ukrayna, Avrupa ifin geni§ Avrasya pazarina afilan bir kapi konumunda; Rusya ifin Avrupa'nin kontrolünde hayati öneme sahip kilit bir ülke statüsündedir.3

Jeopolitik önemine ek olarak yüzölfümü bakimindan Avrupa'nin ikinci büyük

3 ibrahim Varli, "Unutulan Savaj: Ukrayna," Birgün (2015), erijim 04.01.2023, https://wiww.birgun.net/haber/unutulan-savas-ukrayna-64160

ülkesi olan Ukrayna, geniç verimli topraklari ve uygun iklim koçullari ile tarim alaninda dünyanin en yüksek üretim potansiyeline sahip yerlerinden biridir. Rus petrol ve gazinin Avrupa'ya iletilmesinde hayati öneme sahip boru hatlarina da ev sahipligi yapan transit ülke konumundadir. Ayrica, 30 milyar metreküpün üzerinde yeralti dogalgaz depolama kapasitesiyle ABD ve Rusya'dan sonra dünyanin en büyük depolama kapasitesine sahip ülkelerinden biridir.4

Konum nedeniyle hem Rusya hem de ABD ve batili ülkeler Ukrayna'yi kontrol altina tutmak istemektedirler. Rusya için Ukrayna, Avrupa ve ABD'ye karçi gûçlû bir savunmaya sahip olmasinin ön koçuludur. Avrupa ve ABD'ye karçi tampon görevi gören Ukrayna'nin ABD ve bati kontrolüne geçmesi jeopolitik olarak Rusya'yi tehdit edecegi için bu durum Rusya için bir ölüm kalim mücadelesi olarak algilanmaktadir.5

Ikinci Dünya Savaçi sonrasinda Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birligi'nin (SSCB] Avrupa'da geniçlemesini önlemek amaciyla 1949 yilinda aralarinda ABD, Birleçik Krallik, Fransa'nin da bulundugu 12 ülkenin bir araya gelmesi ile kurulan Kuzey Atlantik Anlaçmasi Örgütü (NATO], 1991 yilinda SSCB'nin dagilmasiyla yayilma politikasi kapsaminda yillar içerisinde Rusya'ya komçu olmuçtur. SSCB'nin dagilmasiyla bagimsizligini kazanan Ukrayna, NATO'nun doguya dogru geniçlemesi sonucu batili ülkeler ile Rusya arasinda sikiçip kalmiçtir. Ukrayna'nin NATO ile komçu olmasi ve 2013 yilinda Avrupa Birligi ile Ortaklik Anlaçmasi imzalama noktasina gelmesi, Rusya tarafindan dolayli olarak ABD ve batili ülkeler tarafindan kuçatilma olarak degerlendirilmiç ve önemli bir güvenlik tehdidi olarak algilanmiçtir.

Baçkent Kiev'deki "meydan olaylari" Ukrayna'da Rus yanlisi yönetimin degiçmesi ile sonuçlanmiç olup; olaylar sonrasinda AB ile bütünle^me anlaçmasi imzalayan Ukrayna, Rusya ile karçi karçiya gelmiçtir. Ukrayna'nin batiyla bütünle^mesini engellemek amaciyla Mart 2014'de Kirim'i ilhak eden Rusya, Ukrayna ve bati ülkeleriyle iliçkilerinde yeni bir sürecin baçlamasina vesile olmuçtur. Kirim'in ilhakini tanimayan batili ülkeler, 2014 yilindan itibaren Rusya'ya karçi caydirici olmaktan uzak ekonomik yaptirimlar uygulamaya baçlamiçtir. Kirim'in ilhakina tepki olarak ABD, Kanada, AB ülkeleri ve diger müttefikleri Haziran 2014 itibariyla Rusya'ya karçi bankacilik, enerji ve savunma sektörlerini kapsayacak çekilde koordineli yaptirim uygulanmaya baçlamiçtir.6 Enerji sektörüne karçi uygulanan yaptirimlar kapsaminda, yüksek teknoloji gerektiren petrol aramalari teçhizatinin ve teknoloji transferinin Rusya'ya ihraci kisitlanmiç

o

/yasaklanmiçtir. ^

Rusya, Ukrayna'nin NATO üyesi olmamasini ve NATO üyesi eski Demir Perde tj

ülkelerinde konuçlanmiç askeri birliklerin geri çekilmesini talep etmiç7 ve bu talep < g

--& OÏ ©

4 "Ukraine's Gas Storage System: An Asset for all of Europe," Kyiv Post BrandStudio, eriçim 05.01.2023, |131| http://brandstudio.kyivpost.com/feogi/ukraines-gas-storage-

system/#:~:text=The%20storage%20system%20is%20the,fifth%20of%20Europe's%20total%20capacity

5 Poyraz Gürson, "Ukrayna'da Neler Oluyor? Bizim için Neden Önemli?", Ülke Politikalari Vakfi (ÜPV], eriçim 05.01.2023, https://www.upv.org.tr/yayin-detay/ukraynada-neler-oluyor-bizim-icin-neden-onemli/16

6 Edward Hunter Christie, "Kirim'in ilhakindan sonraki yaptirimlar içe yaradi mi?", NATO (2015], eriçim 06.01.2023, https://www.nato.int/docu/review/tr/articles/2015/07/13/kirim-in-ilhakindan-sonraki-yaptirimlar-ise-yaradi-mi/index.html

7 Matthew Mpoke Bigg, "A Timeline of the tensions between Russia and Ukraine," The New York Times (2022], eriçim 06.01.2023, https://www.nytimes.com/2022/02/18/world/europe/russia-ukraine-timeline.html

kar^ilanmayinca, uygulanan tüm ekonomik yaptirimlara ragmen £ubat 2022'de Ukrayna'yi isgal etmi^tir.

Rusya'nin Ukrayna'ya askeri müdahalesine tepki gösteren ABD, Kanada, Japonya, Yeni Zelanda, Birle^ik Krallik ve AB ülkeleri, Rusya ile ticari ili^kilerini dikkate alarak Rusya'ya yaptirim uygularken; Rusya da bu ülkelere kar§i enerji ürünleri ihracati gibi ticari konulari tehdit unsuru olarak kullanmaya ba§lami§tir.

2021 yilinda 10,5 milyon varil/gün ham petrol üretimiyle küresel talebin %14'ünü kar^ilayan Rusya, ürettigi miktarin 4,7 milyon varil/günlük kismini da ihraf etmistir.8 Petrol ve dogalgaz ticaretinden elde edilen gelir, savas öncesinde Rus ekonomisinin lokomotifiydi ve %45'lik pay ile ekonominin en önemli bile^enlerinden biriydi.

Petrol ve dogalgaz ticaretinin yani sira petrol ürünleri ticareti de yapan Rusya, 6,9 milyon varil/gün ham petrol i^leme kapasitesiyle rafinaj kapasitesi bakimindan ABD ve £in'in ardindan üfüncü sirada yer almaktadir. 2021 yili verilerine göre rafinerilerin kapasite kullanim orani %83,59 olup, Rusya küresel petrol piyasasinda petrol ürünleri üretiminde de önemli bir yere sahiptir.

2021 yili verilerine göre dünyanin üfüncü büyük üreticisi ve dördüncü ham petrol ihracatfisi olan Rusya'ya yönelik uygulanan yaptirimlar, sadece yaptirimi uygulayan ülkeleri degil küresel enerji piyasasini da derinden etkileyerek yeni bir dönemin ba^lamasina neden olmu^tur. Bu yeni dönemle birlikte, G-7, AB ülkeleri ve müttefikleri Rusya'ya kar§i benzer yaptirimlari bireysel olarak koordineli bir sekilde uygulamaya ba§lami§lardir.

^ali^manin bundan sonraki bölümünde yaptirimlardan en fok etkilenen taraflarin (ABD, AB üyesi ülkeler ve Birle^ik Krallik) sava^in ba^lamasiyla birlikte uyguladiklari düzenlemeler ele alinacaktir.

a) AB Tarafindan Uygulanan Yaptirimlar

2014 yilinda Kirim'in ilhaki sonrasinda AB, 31 Temmuz 2014 tarihli resmi gazetesinde yayinlanan 833/2014 sayili Konsey Tüzügü10 (Tüzük) ile Rusya'ya kar§i ekonomik yaptirimlar uygulamaya ba§lami§tir. Tüzük kapsaminda, AB men^eli firmalarin Rus topraklarindaki derin sularda, kutup bölgelerinde petrol arama ve üretim yatirimi yapmasi ve servis hizmeti vermesi yasaklanmi^tir. Ayrica, petrol arama ve üretiminde kullanilmak üzere AB'den Rusya'ya donanim ve teknoloji transferi ihracati da bu Tüzük 3 ile yasaklanmi^tir.

D

^ Her iki dünya sava^inda da büyük yikima ugrayan Kita Avrupasi, 2022 yilinin Subat

§ ™ 5 ayinda baslayan Rusya-Ukrayna savasinin tüm kitaya yayilmasindan endise duymaktadir.

" ° 03

g or © Bu nedenle, Rusya'nin sava$i finanse etme kabiliyetini en aza indirebilmek ifin bankacilik,

|132| enerji, ulasim sektörlerine yönelik ek yaptirimlar uygulanmaya baslanmistir. 2014 yilinda

8 IEA, "Energy Fact Sheet: Why does Russian Oil and Gas Matter?," (2022), eriçim 13.01.2023, https://www.iea.org/articles/energy-fact-sheet-why-does-russian-oil-and-gas-matter

9 "Oil Refining Depth Rate in Russia from 2013 to 2021," Statista.org, eriçim 13.01.2023, https://www.statista.com/statistics/1080101/russia-oil-refining-depth/

10 "Council Regulation (EU) No 2022/879 of 3 June 2022 amending Regulation (EU) No 833/2014 concerning restrictive measures in view of Russia's actions destabilizing the situation in Ukraine," Eur-lex.europa.eu, eriçim 27.02.2023, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32022R0879

yürürlüge giren Tüzük'e ek olarak, 2022 yilinda AB tarafindan Rusya'ya karji kapsami giderek genijleyen dokuz adet yaptirim paketi afiklanmij ve bu yaptirimlar gefij süreleri dikkate alinarak uygulamaya konulmujtur.

Savajin bajlamasina birkaf gün kala, 21 §ubat 2022'de Rusya'nin Ukrayna'nin dogusunda bulunan Luhansk ve Donetsk'i tanimasinin ardindan AB Konseyi ve AB üye ülkeleri yaptirim paketlerini afiklamaya bajladilar. AB üyesi Almanya, 21 §ubat 2022'de Rusya'dan Almanya'ya yilda 55 milyar metreküp gaz tajiyacak olan ve 1.230 km uzunlugundaki Baltik Denizi'nden gefen Kuzey Akim 2 (Nord Stream 2] boru hattinin tescil ijlemlerinin durduruldugunu afiklamij ve boru hatti, injaatinin bitmesine karjin ijletmeye afilamamijtir.

§ubat 2022 itibariyla AB Konseyi tarafindan Rus enerji sektörüne yönelik yaptirimlari iferen dokuz yaptirim paketi uygulamaya konulmujtur. Her pakette sektörün farkli alanlarina yönelik yaptirimlar uygulanirken, ikinci, dördüncü, bejinci, altinci ve sekizinci paketler ile Rus petrol sektörüne ilijkin yaptirimlar yürürlüge konulmujtur.

25 $ubat 2022 (ikinci Yaptirim Paketi): Enerji sektöründen elde edilen gelir Rusya tarafindan savaji finanse etmek ifin kullanildigindan, Rus enerji sektörüne yönelik ilk yaptirim paketi 25 §ubat 2022 tarihinde AB Resmi Gazetesi'nde yayimlanarak yürürlüge girmijtir. Yapilan düzenleme kapsaminda, Rus rafinerilerinin modernizasyonunu engellemek amaciyla AB'den petrol rafinasyonuna ilijkin teknoloji ve ekipmanlarin ihracati yasaklanmijtir.11

15 Mart 2022 (Dördüncü Yaptirim Paketi): Tüzük kapsaminda, Rus petrol sektörüne yönelik uygulanacak yaptirimlar bu paket kapsaminda detaylandirilmijtir. Pakette, Rus enerji sektöründe yeni yatirimlarin önlenmesi amaciyla kapsamli ihracat kontrol rejimi olujturulmujtur.12

Dünya Ticaret Örgütü'nün (DTÖ) en temel anlajmalarindan birisi olan Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlajmasi (GATT 1994] kapsaminda Rusya'ya 22 Agustos 201213 tarihi itibariyla "en ayricalikli ülke/en fok gözetilen ulus" statüsü verilmijtir. Bu dogrultuda, DTÖ üyesi olan Rusya ile diger DTÖ üyesi ülkeler arasinda yapilan ticarette gümrük ijlemleri sadelejtirilmij ve iskontolu/avantajli gümrük vergisi uygulamasi getirilmijtir. §ubat 2022 sonrasinda Rusya'nin enerji ürünleri ihraf etmesini zorlajtirmak ifin; DTÖ üyesi olan AB üyesi ülkeler ve ABD tarafindan "en ayricalikli ülke/en fok 0

gözetilen ulus" statüsü askiya alinarak devre diji birakilmijtir.14 a

u

__q m Z

11 "Timeline- EU Restrictive Measures against Russia over Ukraine," Council of the European Union, erijim 06.01.2023, ^ m https://www.consilium.europa.eu/en/policies/sanctions/restrictive-measures-against-russia-over-

pi a? ©

ukraine/history-restrictive-measures-against-russia-over-ukraine/ |133|

12 Armanf Canbeyli, et al., "Ekonomik Savaj Alani: Rusya'ya Uygulanan Uluslararasi Yaptirimlarin Hukuki Boyutu," Rekabet ve Regülasyon (2022], erijim 16.01.2023, https://www.rekabetregulasyon.com/ekonomik-savas-alani-rusyaya-uygulanan-uluslararasi-yaptirimlarin-hukuki-boyutu/

13 WTO, "Members and Observers," wto.org, erijim 16.05.2023, https://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/tif_e/org6_e.htm

14 "H.R. 7108- Suspending Normal Trade Relations with Russia and Belarus Act," Congress.gov, erijim 16.05.2023, https://www.congress.gov/bill/117th-congress/house-

bill/7108/text?q=%7B%22search%22%3A%5B%22HR+7108%22%2C%22HR%22%2C%227108%22%5D%7D& r=1&s=1; "Russia's military aggression against Ukraine: fourth EU package of sectoral and individual measures,"

8 Nisan 2022 (Befinci Yaptirim Paketi): Kömür ihtiyacinin %45'ini Rusya'dan karsilayan AB üye ülkeleri, 8 Nisan 2022 tarihli AB Konseyi Karari ile Rusya'dan kömür ve kati fosil yakit ithalatini 10 Agustos 2022 itibariyla sonlandirmi$tir.15

Subat 2022 itibariyla AB hava sahasinin Rus ufaklarina kapatilmasi, AB'den havacilik ile ilgili ekipman ve teknoloji ihracatinin yasaklanmasi gibi yaptirimlar uygulanmis ve bu paketle hem havaciligi hem de enerji sektörünü etkileyecek yaptirim karari alinmistir. Bu yaptirim paketiyle Rusya'ya jet yakiti ihracati ve Rus havacilik sektörüne yakit ile ilgili verilecek hizmetler durdurulmu$tur.

3 Haziran 2022 (Altinci Yaptirim Paketi): AB mevzuatina göre yaptirim kararlarinin kabul edilip uygulanabilmesi ifin tüm üye devletlerin karari kabul etmesi gerekmektedir.16 Üye bir devletin ret oyu, kararin alinmasini engellemektedir. AB, Rusya'ya karsi uygulamayi planladigi enerjiyle ilgili yaptirimlari onaylanma sürecinde her defasinda Macaristan'in vetosu ile kar$i karsiya kalmi£tir. Rusya'dan sadece boru hattiyla ham petrol tedarik eden ve denize kiyisi olmayan Macaristan'in altinci yaptirim paketini de veto etmesi, Rus ham petrolüne bagimliligini tamamen ortadan kaldirmak isteyen AB üyesi ülkelerin ortak karar almasini imkansiz hale getirmi$tir. Boru hatlari ile ham petrol ithalatinin harif tutulmasinin ardindan altinci yaptirim paketi AB Konseyi tarafindan kabul edilebilmistir.

Altinci Yaptirim Paketi kapsaminda; ham petrol ve petrol ürünlerinin Rusya'dan AB'ye deniz yoluyla sati$i, ithalati ve üfüncü ülkelerden transferi yasaklanmi$tir. Yasaga iliskin olarak yaptirim paketinde gefis süresi uygulanmasina karar verilmis; bu dogrultuda ham petrol ithalati ifin alti ay ve petrol ürünleri ithali ifin sekiz aylik kademeli bir gefis süresi öngörülmü$tür.17 Savastan önce petrol ihtiyacinin %25'ini18 Rusya'dan saglayan AB üyesi ülkeler, bu yaptirimin hayata gefmesiyle 2022 yili sonuna kadar Rus petrolüne olan bagimliliklarini %9019 oraninda azaltmayi hedeflemektedir.

Subat 2022'den önce, AB'nin Rusya'dan yaptigi ham petrol ithalatinin yakla$ik üfte ikisi deniz yoluyla, kalan üfte biri ise boru hattiyla yapiliyordu. Alinan karar dogrultusunda, 2022 yili sonuna kadar deniz yoluyla ham petrol ticareti sifirlanmi$tir.20 Macaristan, Slovakya ve £ekya gibi cografi konumlari nedeniyle Rus kaynaklarina bagimli

Council of the European Union, eriçim 16.05.2023, https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-0. releases/2022/03/15/russia-s-military-aggression-against-ukraine-fourth-eu-package-of-sectoral-and-individual-

4 measures/ D

Z 15 "EU adopts fifth round of sanctions against Russia over its military aggression against Ukraine," Council of the

u European Union, eriçim 16.05.2023, https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2022/04/08/eu-

^ r^ ^ adopts-fifth-round-of-sanctions-against-russia-over-its-military-aggression-against-ukraine/

P 1X1 16 "Consolidated version of the Treaty on European Union - Title VI: Final Provisions-Article 48 (ex Article 48 TEU),"

oi a^© Eur-lex.europe.eu, eriçim 28.05.2023, https://eur-lex.europa.eu/legal-

|134| content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A12008M048

17 "Council Regulation (EU) No 2022/879 of 3 June 2022 amending Regulation (EU) No 833/2014."

18 Jorge Liboreiro & Zacharia Vigneron, "Explained: Just how dependent is the EU on Russian oil?," Euronews (2022), eriçim 18.05.2023, https://www.euronews.com/my-europe/2022/05/03/explained-just-how-dependent-is-the-eu-on-russian-oil

19 "Russia's war on Ukraine: EU adopts sixth package of sanctions against Russia," European Commission (2022), eriçim 10.01.2023, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_22_2802

20 Ata Ufuk Çeker, "AB'nin Rus Petrolüne Ambargo ve Tavan Fiyat Uygulamasi Yürürlüge Girdi," Anadolu Ajansi (2022), eriçim 20.01.2023, https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/abnin-rus-petrolune-ambargo-ve-tavan-fiyat-uygulamasi-yururluge-girdi/2755744

olan ve boru hatlari ile petrol ithal eden bazi üye ülkelere alternatif tedarik yollari geliçtirebilmeleri amaciyla geçici istisnalar taninmiç ve bu ülkelerin Rus petrolünü Druzhba boru hattiyla ithal etmelerine izin verilmiçtir.21

Geçici istisnalar taninan ülkelere ek olarak, Hirvatistan ve Bulgaristan'a da Rusya'dan deniz yoluyla petrol ve petrol ürünlerini ithal edebilmeleri için muafiyet taninmiçtir. Bu kapsamda, sadece Rus ham petrolünü içlemek üzere tasarlanan ve Bulgaristan'in tek rafinerisi olan Lukoil Neftohim Burgas'a, Rusya'dan deniz yoluyla ham petrol ve petrol ürünleri ithal etmesi için 2024 yili sonuna kadar izin verilmiçtir.22 Hirvatistan'a ise rafinerilerinin özellikle motorin üretim sürecinde kullandiklari VGO'yu (vacuum gas oil] Rusya'dan deniz yoluyla ithal etmesi için 2023 yili sonuna kadar muafiyet taninmiçtir.23

Ham petrol ve petrol ürünlerinin taçinmasina iliçkin bazi düzenlemeler de Altinci Yaptirim Paketi ile hayata geçirilmiçtir. Geçiç döneminden sonra AB operatörlerinin Rus petrol ve petrol ürünlerini deniz yoluyla ^üncü ülkelere taçimasi içlemine iliçkin sigorta, finansman veya finansal hizmet saglamalari yasaklanmiçtir. Paket kapsaminda taninan muafiyetlerin üye ülkeler arasinda eçitsizlige yol açmamasi için, geçiç döneminden sonra boru hatti yoluyla Rus petrol ve petrol ürünlerini ithal eden üye devletlerin bu ürünleri diger üye ve ^üncü ülkelere yeniden satmasina izin verilmemiçtir.24

6 Ekim 2022 (Sekizinci Yaptirim Paketi): Rusya'nin Ukrayna'nin Donetsk, Luhansk, Zaporijya ve Herson bölgelerini ilhak etmesi ve savaçin hiz kesmeden devam etmesi nedeniyle AB Konseyi sekizinci yaptirim paketini onaylayarak, Rus ham petrolü ve türevlerinin ticaretine tavan fiyat koyma karari almiçtir.25 Bu paket ile Rusya'nin petrol fiyatlarinin yükseldigi bir dönemde petrol ve petrol ürünleri ticaretinden yüksek gelir elde etmesinin önüne geçerek piyasalarin, istikrarina destek olunmasi ve savaçtan daha fazla etkilenmesi amaçlanmiçtir.

Sekizinci Yaptirim Paketi ile daha önce kabul edilen paketler birlikte degerlendirildiginde; AB, Rusya'dan deniz yoluyla ham petrol ithalatini bazi istisnalar diçinda 5 Aralik 2022 tarihi itibariyla yasaklarken, AB operatörleri tarafindan Rus petrolünün taçinmasina iliçkin sigorta ve re-asürans hizmetleri verilmesi de engellenmektedir. Ancak, Rus petrolünün AB diçindaki ^üncü ülkelere belirlenecek

21 "Russian crude exports resume via Druzhba pipeline after rocket briefly halts flows," S&P Global (2022], erijim 0 18.05.2023, https://www.spglobal.com/commodityinsights/en/market-insights/latest-news/oil/111622-russian-crude-exports-resume-via-druzhba-pipeline-after-rocket-briefly-halts-flows ND

22 "Bulgaria, Croatia get oil ban exemptions as EU agrees new sanctions against Russia," SeeNews (2022], erijim u 18.05.2023, https://seenews.com/news/bulgaria-croatia-get-oil-ban-exemptions-as-eu-agrees-new-sanctions- ^ " against-russia-787039 g S «

23 "Bulgaria, Croatia get oil ban exemptions as EU agrees new sanctions against Russia." pi a* ©

24 Selfuk Esenyel, M. Türker Yildirim & Yejim Kadioglu, "Rusya'ya Yönelik Son AB, Birlejik Krallik, ABD Yaptirimlari |135| Ile Rus Karji Yaptirimlarina Genel Bir Bakij Ve Sözde "Dost Olmayan Ülkelere" Karji Alinan Diger Önlemler," Mondaq

(2022], erijim 10.01.2023, https://www.mondaq.com/turkey/export-controls-trade-investment-

sanctions/1212366/rusya39ya-ynelik-son-ab-birle351ik-krallik-abd-yaptirimlari-304le-rus-kar351i-

yaptirimlarina-genel-bir-baki351-ve-szde-dost-olmayan-lkelere-kar351i-alinan-di287er-nlemler

25 "EU adopts its latest package of sanctions against Russia over the illegal annexation of Ukraine's Donetsk, Luhansk, Zaporizhzhia and Kherson regions," Council of the European Union, erijim 28.05.2023, https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2022/10/06/eu-adopts-its-latest-package-of-sanctions-against-russia-over-the-illegal-annexation-of-ukraine-s-donetsk-luhansk-zaporizhzhia-and-kherson-regions/

tavan fiyat veya altinda satilmasi durumunda AB operatörlerinin ta$ima hizmeti vermesine izin verilirken, tavan fiyatin üzerinde satilan petrol kargolarina hizmet verilmesi yasaklanmistir. Paket kapsaminda, fiyat ve tasinacagi ülkeden bagimsiz olarak AB menseli firmalar tarafindan Rus petrolünün tasinmasi ifin sigorta hizmeti kesinlikle verilmemesi karara baglanmistir.26

3 Aralik 2022: 3 Haziran 2022'de AB Resmi Gazetesi'nde yayimlanan Altinci Yaptirim Paketi ile 5 Aralik 2022'de AB ülkeleri tarafindan Rus petrolünün ithali yasaklanmis, 6 Ekim 2022 tarihinde yayinlanan Sekizinci Yaptirim Paketi'nde ise 5 Aralik 2022'den itibaren AB operatörleri tarafindan üfüncü ülkelere tasinacak Rus petrolünün satis fiyatina tavan fiyat uygulanmasina karar verilmistir. Ancak tavan fiyat mekanizmasinin nasil isleyecegi yönünde herhangi bir düzenleme yapilmamistir.

AB Konseyi tarafindan 3 Aralik 2022 tarihinde alinan yeni bir kararla tavan fiyat uygulanmasina yönelik yeni bir düzenleme yapilmistir. Alinan kararin amaci; küresel petrol piyasasinda Rusya'dan denizyolu ile yapilan petrol ticaretinin güvenli bir sekilde yürütülmesini saglamak, savas nedeniyle petrol fiyatlari üzerindeki baskiyi azaltmak ve Rusya'nin savasi finanse etme kabiliyetini azaltmaktir.27 Bu kapsamda, Rus ham petrolünün AB üyesi ülkeler disindan üfüncü ülkelere ithalatinda AB operatörlerinin tasima, finansman, sigorta ve teknik yardim hizmetleri saglayabilmesi ifin petrol fiyatinin varil basina 60 ABD dolari veya altinda olmasi; 5 Aralik 2022 tarihi itibariyla uygulamaya baslanmasi kararlastirilmistir.28

Belirlenen tavan fiyatin Uluslararasi Enerji Ajansi (IEA) verileri dikkate alinarak Komisyon tarafindan iki ayda bir periyodik olarak yeniden degerlendirilmesi ve yeni tavan fiyatin degerleme dönemindeki petrol fiyatlarina göre belirlenmesi ve belirlenecek yeni fiyatin piyasa fiyatlarinin en az %5 altinda tutulmasi amaflanmistir.29

Sekizinci Yaptirim Paketi'nde, 2710 GTIP numarasi ile baslayan Rus petrol ürünlerinin AB üye ülkeleri tarafindan ithalatina iliskin yasagin 5 Subat 2023 tarihinde baslamasina karar verilmis, ancak yasakla birlikte bu ürünlere uygulanacak tavan fiyat belirlenmemistir.

Subat 2022'den itibaren AB üyesi ülkeler tarafindan Rus enerji sektörü de dahil olmak üzere yaptirimlarin uygulanmasi Rusya'nin enerji gelirlerinde bir miktar düsüse neden olmus ancak söz konusu yaptirimlar AB petrol sektörünü de etkilemistir. Petrol o sektörü üzerindeki bu etki 2022 yilinda AB ülkeleri tarafindan fazla hissedilmemis olup, a 2023 yili Subat ayindan itibaren uygulamaya konulacak Rus petrol ürünlerine yönelik ^ ithalat yasagi ile bu etkinin AB üye ülkeleri tarafindan derinden hissedilecegi Si ° ES düsünülmektedir. Küresel motorin ithalatindan üye ülkeler yillik 50-60 milyon tonluk

26 "Council Regulation (EU) 2022/1904 of 6 October 2022 amending Regulation (EU) No 833/2014 concerning restrictive measures in view of Russia's actions destabilizing the situation in Ukraine," Eur-lex.europe.eu, erijim 27.02.2023, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=0J:L:2022:259I:FULL&from=EN

27 Pascal Bineü, et al., "EU and UK Price Cap on Russian Crude Oil," Skadden (2022), erijim 24.01.2023, https://www.skadden.com/insights/publications/2022/12/eu-and-uk-price-cap-on-russian-crude-oil

28 "Russian oil: EU agrees on level of price cap," Council of the European Union, erijim 06.01.2023, https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2022/12/03/russian-oil-eu-agrees-on-level-of-price-cap/

29 "Russian oil: EU agrees on level of price cap."

ithalat ile küresel boyutta birinci sirada yer alirken, bu ithalatin yaklajik yarisi Rusya'dan yapilmaktadir.30 §ubat 2023 yasaklari ile AB'nin Rus motorini yerine £in, Hindistan, Suudi Arabistan, ABD gibi daha uzak bölgelerden motorin ithal etmesi beklenmektedir. Bu durumun hem motorin fiyatlarinda hem de motorin tedarik süresinde artij anlamina gelmesinden dolayi AB petrol piyasasinin yaptirimlardan 2023 yilinda 2022 yilina göre daha fazla etkilenecegi ön görülmektedir.

b) ABD Tarafindan Uygulanan Yaptirimlar

ABD'de düjük kükürtlü petrolü ijleyecek rafinerilerin ülkenin batisinda olmasi ve ülkede üretilen petrolün bu rafinerilere tajinmasinin cografik ve lojistik olarak zor olmasi nedeniyle ABD, savaj öncesinde, Rusya'nin da aralarinda bulundugu ülkelerden düjük kükürtlü hafif petrol ithal etmekteydi. 2021 yili verilerine göre; ABD'nin petrol ihtiyacinin %3'ü ve petrol ürünleri ihtiyacinin %1'i Rusya'dan karjilanmijtir.31 Bu veriler ijiginda, AB üyesi ülkeler gibi Rus petrolüne bagimli olmayan ABD ifin Rus enerji sektörüne yaptirim karari almasinin daha kolay oldugu görülmektedir.

Savajin bajlamasiyla birlikte, ABD'nin AB Konseyi'nin aldigi yaptirim kararlarina benzer kararlar alarak uygulamaya koydugu görülmektedir. Örnegin; AB Konseyi'nin 3 Haziran 2022'de kabul ettigi Altinci Yaptirim Paketi'nde yer alan Rusya'dan ham petrol ithalatinin yasaklanmasi karari, ABD'de 8 Mart 2022 tarihli Bajkanlik Emri ile uygulanmaya bajlamijtir.32

2 Eylül 2022 tarihinde "Tavan Fiyat Koalisyonu" olarak bilinen ve G-7 üyelerinden olujan ülkeler, Rus petrol ve petrol ürünlerinin deniz yoluyla üfüncü ülkelere ithalatinda tavan fiyat uygulamasina karar vermij ve bu dogrultuda, ABD 22 Kasim 2022 tarihinde gerekli yasal düzenlemeleri yapmijtir. Bu yasal düzenleme ile Rusya'ya karji uygulanacak ithalat yasagi bajlangici petrol ürünleri ifin 5 §ubat 2023 olarak belirlenmijtir.33

ABD petrol piyasasinin Rusya'ya uygulanan yaptirimlardan etkilenmeyecegi aksine AB petrol ve petrol ürünleri pazarinda ürün ihtiyacinin büyük bölümünü karjilayacagi ön görülmektedir. Diger bir deyijle, ABD'nin bu yaptirimlar sonrasinda AB pazarinda tedarikfi olarak payini artiracagi ve Rusya'nin pazar payinin büyük bir kismini ele gefirecegi beklenmektedir.

c) Birle^ik Krallik Tarafindan Uygulanan Yaptirimlar

Birlejik Krallik yaptirim uygulayan diger ülkelerle ortak hedeflere sahip olmakla birlikte, uyguladigi yaptirimlarla ekonomisini ve if siyasetini etkileyen Rus oligarklari da °

etkisiz hale getirmeyi amaflamaktadir. Ayrica, Rus oligarklarin siyasi ve ekonomik olarak z

u

Q m ^ < g ^

--S ° T

30 Sergey Vakulenko, "A Big Bang? Anticipating the Impact of Europe's Sanctions on Russian Energy," Carnegie pi a* © Endowment for International Peace, erijim 26.01.2023, https://carnegieendowment.org/politika/87318 |137|

31 AFPM, "Oil and Petroleum Imports From Russia Explained-Updated," erijim 25.01.2023, https://www.afpm.org/newsroom/blog/oil-and-petroleum-imports-russia-explained-updated

32 "General License No. 16- Authorizing Transactions Related To Certain Imports Prohibited By Executive Order Of March 8, 2022 Prohibiting Certain Imports And New Investments With Respect To Continued Russian Federation Efforts To Undermine The Sovereignty And Territorial Integrity Of Ukraine," ofac.treasury.gov, erijim 18.05.2023, https://ofac.treasury.gov/media/919021/download?inline

33 "Determination Pursuant to Section 1(a] (ii] of Executive Order 14071: Prohibition on Certain Services as They Relate to the Maritime Transport of Petroleum Products of Russian Federation Origin," ofac.treasury.gov, erijim 18.05.2023, https://ofac.treasury.gov/media/931021/download?inline

güflenmesini ve Birlesik Krallik ve sömürgelerinin kara para aklama merkezi olarak kullanmasini önlemek ifin de yaptirimlari uygulamaya koymaktadir.34

AB tarafindan 2014 yilinda Tüzük ile uygulamaya konan kisitlamalara ek olarak Subat 2022 itibariyla AB üye ülkeleri, ABD, Kanada ve Japonya gibi müttefik ülkeler tarafindan uygulanan yaptirimlarin benzerleri Birlesik Krallik'ta da uygulanmaya baslamistir. 31 Ocak 2021 itibariyla fiilen AB'den ayrilan Birlesik Krallik'in Rusya'ya karsi aldigi yaptirim kararlari incelendiginde; enerji sektörüne yönelik alinan yaptirim kararlarinin daha detayli oldugu görülmektedir.

Birlesik Krallik, petrol talebinin %8'ini, dogalgaz talebinin yaklasik %4'ünü Rusya'dan saglamakta olup, Rusya'ya AB üye ülkelerine göre daha az bagimlidir.35 Bu nedenle, Birlesik Krallik'in AB Konseyi kararlarina göre daha agir yaptirimlari uyguladigi görülmektedir. AB Konseyi tarafindan 3 Haziran 2022'de fikarilan Altinci Yaptirim Paketi kapsaminda Rusya'dan deniz yoluyla petrol ve petrol ürünlerinin ithaline yönelik olarak; 2709 GTIP numarasi ile baslayan ham petrol ile 2710 GTIP numarasi ile baslayan petrol ürünleri ithalati sirasiyla 5 Aralik 2022 ve 5 Subat 2023 tarihleri itibariyla yasaklanmistir. Birlesik Krallik ise Rusya'dan deniz yoluyla petrol ve petrol ürünleri ithalatini 31 Aralik 2022 itibariyla tamamen sonlandirmistir.36 Bununla beraber Rusya'dan ithal edilecek petrol ürünleri listesi, 2709-2715 GTIP numarasi (2711.11 ile baslayan LNG dahil degildir)37 ile baslayan petrol ve petrol ürünleri ile 2207 ile baslayan etanol ve 3826 ile baslayan biyodizel olacak sekilde Birlesik Krallik tarafindan genisletilerek uygulamaya konulmustur.38

AB'nin Sekizinci Yaptirim Paketi ile getirdigi tavan fiyat mekanizmasina benzer bir uygulama, 31 Aralik 2022'de Birlesik Krallik tarafindan hayata gefirilmistir. Tavan fiyat uygulamasina ek olarak, onay ve kayit tutma zorunlulugu da 5 Aralik 2022 tarihli yasal düzenleme ile uygulamaya konulmustur.39

Rus petrolüne bagimliligi oldukfa düsük olan Birlesik Krallik petrol sektörünün, Rus enerji ürünleri ithalatina getirilen yasaklardan fazla etkilenmeyecegi ön görülmektedir. Birlesik Kralligin, Rusya'dan ithal ettigi petrol ve petrol ürünlerini ABD, Kanada ve Latin Amerika gibi diger ihracatfilardan karsilayacagi düsünülmektedir.

34 Jonathan Gornall, "Shakedown of Russia's Oligarchs Harms Britain's Reputation as a Country of Land and Order," Z Arab News (2022), eriçim 25.01.2023, https://www.arabnews.com/node/2048476

u 35 "UK to Phase Out Russian Oil Imports," Gov.uk, eriçim 17.01.2023, https://www.gov.uk/government/news/uk-to-

^ " ^ phase-out-russian-oil-imports#:%7E:text=source%20of%20income-

P 8 ,The%20UK%20will%20phase%20out%20imports%20of%20Russian%20oil%20in,today%20(Tuesday%208%20

^ © March)

|138| 36 "The Russia (Sanctions) (EU Exit) (Amendment) (No.14) Regulations 2022," legislation.gov.uk, eriçim 18.05.2023,

https://www.legislation.gov.uk/uksi/2022/850/made

37 "Guidance: UK Ban on Russian Oil and Oil Products," Gov.uk, eriçim 25.01.2023, https://www.gov.uk/government/publications/uk-ban-on-russian-oil-and-oil-products/uk-ban-on-russian-oil-and-oil-products#how-to-determine-the-origin-of-oil-imports-to-the-uk

38 T. Leigh Hansson, et al., "Latest UK Sanctions against Russia-Oil Ban, Insurance, Gold, Coal and Business Services," Reed Smith (2022), eriçim 17.01.2023, https://www.reedsmith.com/en/perspectives/2022/07/latest-uk-sanctions-against-russia

39 "The Russia (Sanctions) (EU Exit) (Amendment) (No.16) Regulations 2022," legislation.gov.uk, eriçim 18.05.2023, https://www.legislation.gov.uk/uksi/2022/1122/made

2) Türk Petrol Piyasasi

Türkiye, jeopolitik olarak 50k önemli bir konuma sahip olmasina ragmen maalesef ham petrol üretiminin talebin fok altinda kalmasi nedeniyle petrol fakiri bir ülkedir. Bu nedenle, sürekli artan petrol tüketimini karjilamak ifin büyük miktarlarda ham petrol ve petrol ürünleri ithal etmek zorundadir.

^ekil-1'de görüldügü gibi 1960'li yillarin bajinda ham petrol ithalati bajlamij ve yillar ifinde artan petrol talebi ithalat yoluyla karjilanmijtir. 2022 yilina gelindiginde yaklajik 3,5 milyon ton ham petrol üretilirken 34 milyon ton40 ham petrol ithal edilmijtir. Son kirk yillik dönemde oldugu gibi Türkiye'nin ham petrol dija bagimlilik orani %90'in üzerinde gerfeklejmijtir. Diger bir deyijle, Türkiye'nin ham petrolde dija bagimliligi talep artiji ile dogru orantili olarak artmijtir.

Sekil 1: 1955-2022 Yillarinda Türkiye'de Ham Petrol Üretimi, Ithalati ve Ham Petrol Ithalat

Bagimliligi

<j9 as as as as as as as as as as as as as as as as as as as as as as o o o o o o o o o o o hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh[N[NMNMNNM:N:N:N

Ham Petrol-Yerli Üretim Ham Petrol-lthalat ^^^Ithalat Bagimliligi (%)

Kaynak: ETKB Genel Enerji Denge Tablolari, MAPEG Petrol Faaliyet Raporlari41, DPT Bej Yillik Kalkinma Plani Özel Ihtisas Komisyon Raporlari (Petrol) ve EPDK Petrol Piyasasi Sektör Raporlari.

Türkiye'nin 1955-2022 yillarindan yapmij oldugu ham petrol üretimi, ithalati ve q

bu verilere göre hesaplanan ithalat bagimliligi ^ekil-1'de verilmijtir. Bu kapsamda, 1962- g

2022 döneminde farkli ülkelerden ham petrol ithal edilmesine ragmen; bu dönemde ham m ^

petrol ithalatinin yaklajik %86'sinin Iran, Irak, Rusya Federasyonu, Suudi Arabistan ve ° m

Libya'dan yapildigi görülmektedir. 1960'li yillarin bajinda ithalat bagimliligi artamaya 02 ^

bajlayan Türkiye'nin, 1962-2022 döneminde farkli ülkelerden ithal ettigi ham petrol |139 miktari ve ithalatfi ülkeler §ekil-2'de verilmektedir. §ekil-2'de detaylari verildigi üzere,

40 EPDK, "Petrol Piyasasi Sektör Raporu Kasim 2022," erijim 05.02.2023, https://www.epdk.gov.tr/Detay/DownloadDocument?id=/nBcNstR00I=

41 MAPEG, "Yillar Itibariyla Ham Petrol ve Dogalgaz Üretimi," erijim 05.02.2023, https://wiww.mapeg.gov.tr/Uploads/Petrolistatistik/2021/2021_Yillar_Itibariyle_Ham_Petrol_ve_Dogalgaz_Uretimi. xls

son on yilda Iran'a uygulanan yaptirimlar nedeniyle Iran'dan ithalat yapilmadigi ve Iran petrolü yerine Irak, Rusya ve Kazakistan'dan ham petrol ithalatina agirlik verildigi görülmektedir.

Sekil 2: 1962-2022 Yillarinda Ülkelere Göre Ham Petrol Ithalati

35

■ Irak ■ Iran ■ Suudi Arabistan ■ Rusya/SSCB ■ Libya ■ Suriye ■ Kazakistan ■ Digerleri

30 25

c 20

2 15

10

r^TFv.OODOr^^v.OODOr^^v.OODOr^^v.OODOr^^v.OODOr^^v.OODOCN

999999999999999999900000000000 111111111111111111122222222222

Kaynak: MAPEG Petrol Faaliyet Raporlari ve EPDK Petrol Piyasasi Sektör Raporlari

Ham petrol isleme kapasitesi 43 milyon ton/yil (879 bin varil/gün)42 olan bes aktif Türk rafinerisi hem yerli hem de ithal ham petrol isleyerek akaryakit (benzin, motorin, fuel oil, ihrakiye (denizcilik ve havacilik yakitlari)) üretmektedir. Ayrica Türkiye, akaryakit üretiminde kullanilan petrol esasli ara ürünleri de ithal ederek petrol ürünleri ihtiyacini karsilamaktadir. Sekil-1'de de verilen veriler dogrultusunda, Türkiye'nin petrol ürünleri ihtiyaci rafineri üretimi ve piyasa oyunculari tarafindan ithal edilen petrol ürünlerinden karsilanmaktadir.

1955-2022 yillarinda Türkiye'nin yapmis oldugu net ham petrol ve petrol ürünleri p ithalati Sekil-3'te vermektedir. Sekil-1 ve 2'de verilen verilere göre Türkiye'nin ham g petrol ithalati sürekli artarken, ham petrol ihracatinin olmamasi nedeniyle, Sekil-3'te de

m z görüldügü gibi net ham petrol ithalati da sürekli artis göstermektedir. Petrol ürünleri net

<c ™ >-

g 8 oa ithalati ise yillar itibariyla farkli bir seyir izlemistir. 1960-1965 ile 1981-1990 yillarinda 02 ^ ® ithalata göre daha fazla petrol ürünü ihraf edilmesi sebebiyle net petrol ürünleri ithalati |14° negatif degerler alirken; özellikle 1995-2017 döneminde net petrol ürünleri ithalati sürekli artis göstermistir. 2017 yili sonrasinda petrol ürünleri ithalati azalirken ham petrol ithalatinin ciddi miktarda arttigi gözlenmistir (Sekil-3).

42 EPDK, "Petrol Piyasasi Rafinerici Lisanslari," erisim 18.05.2023, https://lisans.epdk.gov.tr/epvys-web/faces/pages/lisans/petrolRafineri/petrolRafineriOzetSorgula.xhtml

Sekil 3: 1955-2022 Yillarinda Türkiye'de Yapilan Ham Petrol Ve Petrol Ürünleri Net Ithalati4

35

30

25

с 20

3 15

10

-5

СТЧ СТЧ СТЧ СТЧ СТЧ СТЧ СТЧ ^ ^ ^ ^ о О О О О О О О О О О

1111111111111111111111122222222222

Net Ham Petrol Ithalati ■ Net Petrol Ürünleri Ithalati

Kaynak: MAPEG Petrol Faaliyet Raporlari ve EPDK Petrol Piyasasi Sektör Raporlari

Son yillarda gerçekleçen petrol ve petrol ürünleri ithalatina bakildiginda (§ekil-3], rafinerilerin net ham petrol ithalatinda artiç, petrol ürünleri net ithalatinda ise dûçûç oldugu görülmektedir. Bu durum kâr amaci ile faaliyet gösteren rafinerilerin petrol ürünleri üretimini daha çok ham petrolden yapmayi tercih ettigini göstermektedir.

Sekil 4: 2005-2022 Yillarinda Ülkelere Göre Petrol Ürünleri Net Ithalati

20 100

18

16

14 n not12 n o >10

1Л ^O 00 CP

гч г-j m -ф inv-oi^œa^ O^HCN 000001111111111222 000000000000000000 222222222222222222

Rusya Federasyonu Yunanistan Suudi Arabistan

Hindistan Italya

Digerleri 1

Kaynak: EPDK Petrol Piyasasi Sektör Raporlari

90

80

70

60

a

a

50

40 pi a Y

30 n 30 a

■a

20 £ s

10 Ru

Israil

Bulgaristan ■Rusya'dan Yapilan Ithalat (%)

о ^

D

z ù

Q m ^

< S ^

D ° Ш Q- <JS ©

|141|

43 Net ithalat, ithalattan ihracatin çikarilmasiyla hesaplanmiçtir.

Artan petrol ürünleri talebini rafineri üretimi ile kar^ilayamayan Türkiye, talep ile üretim arasindaki farki petrol ürünleri ithalat ederek kar^ilamaktadir. 2005-2022 yillarinda net petrol ürünleri ithalatinin ülkelere göre dagilimi $ekil-4'te verilmektedir. Sekil-4'e göre; petrol ürünleri Rusya, Hindistan, Italya ve Israil gibi birfok farkli ülkelerden ithal edilirken Rusya'nin payi son on yil iferisinde önemli ölfüde artmi^tir.

1955-2022 yillari arasinda ülkemizde yapilan petrol ürünleri üretimine ili^kin degi^im Sekil-5'te verilmi§ olup; bu grafikte, rafineriler tarafindan yüksek kaliteli yakit üretmek ifin yapilan yatirimlar, yakit kalitesinin degi^mesi ve fevresel nedenlerle alinan önlemler (örnegin IMO 2020 uygulamalari vb.] nedeniyle rafineri üretiminin etkilendigi gözlenmektedir. $ekil-5'te de görüldügü üzere, 2000'li yillarin ortalarina kadar önemli miktarda fuel oil üreten Türk rafinerilerinin44 yaptiklari yatirimlar ve yasal düzenlemeler nedeniyle fuel oil üretimlerini önemli ölfüde azalttiklari ve daha dü§ük kükürtlü ürünlerin üretimine yöneldikleri görülmektedir. TÜPRA$ Izmit rafinerisinde 2015 yilinda hizmete giren Fuel Oil Dönü^üm Tesisi (RUP] ve 2018 yilinda üretime ba^layan Star rafinerisi ile Türk rafinerilerinin ürettigi petrol ürünlerinin oransal olarak degi^tigi gözlenmektedir. EPDK tarafindan yayinlanan yillik sektör raporlarina göre; rafineri üretiminin %70'ini benzin, motorin türleri ile havacilik yakitlari olu^turmaktadir.

Sekil 5: 1955-2022 YiUarinda Türkiye'de Petrol Ürünleri Üretimi45

40 -

35

30

25

p 20

15

o ^

Q Z ö

Q m ^

< S ^ iß ° «

oi a^ © |142|

10 5 0 -5

■iiril

t^o^T-Hcou^t^o^T-Hcoi/^t^cnT—iroLni^a^-^HroLni^a^ c^ c^ c^ c^ c^ c^ c^ c^ c^ c^ c^ c^ c^ c^ c^ c^ c^ c^ c^ c^ c^

rn N fl* H 11112 00000000000 122222222222

Rafineri Yakit Gazi Fuel Oil Türleri

LPG

Havacilik Yakiti

Benzin Türleri Digerleri

Motorin Türleri

Kaynak: MAPEG Petrol Faaliyet Raporlari ve EPDK Petrol Piyasasi Sektör Raporlari

44 1955-2022 yillari arasinda Turkiye'de, 1955 yilinda Batman, 1961 yilinda Izmit, 1962 yilinda Ataj (2004 yilinda rafinaj faaliyetleri durdurulmujtur), 1972 yilinda Izmir, 1986 yilinda Orta Anadolu (Kirikkale) ve 2018 yilinda Star rafinerileri uretime bajlamijtir.

45 Rafineri(ler) tarafindan uretilen ve yuksek katma degerli urunlerin uretiminde kullanilan ve stoklarda bulunan fuel oil turlerinin yeniden rafinasyon ijlemine tabi tutulmasi nedeniyle bazi yillarda fuel oil uretimi "eksi" olarak hesaplanmijtir.

Son yillarda rafinerilerde yüksek miktarda benzin, motorin türleri ve havacilik yakitlarinin üretildigi, üretilen bu ürünlerin bir kisminin ülke genelinde tüketildigi, geri kalaninin ise ihraf edildigi görülmektedir. 1955-2022 yillari arasinda petrol ürünleri ile ilgili faaliyetler (ithalat, üretim, ihracat ve tüketim] §ekil-6'da verilmi§ olup, bu grafige göre ülke genelinde petrol ürünleri ithalati ve üretimi artarken, son yillarda petrol ürünleri ihracati da arti§ göstermi^tir.

Sekil 6: 1955-2022 YiUarinda Türkiye'de Petrol Ürünleri Hareketleri

60

50

40

30

20

10

-10

LOI^O^THrOl-nl-^O^THrOLnl-^O^ Ull/ll/lilvOVOVOVONNNhh as CT^ CT^ CT^ CT^ CT^ CT^ CT^ CT^ CT^ CT^ (Js

60

50

40

30

20

10

-10

-20

-20

Ithalat Üretim Ihracat Tüketim

Kaynak: MAPEG Petrol Faaliyet Raporlari ve EPDK Petrol Piyasasi Sektör Raporlari

Önümüzdeki dönemde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanligi'nin tahminlerine göre Türkiye'nin petrol ve petrol ürünlerine olan bagimliliginin devam edecegi ve petrol arama ve üretim faaliyetlerinde önemli bir degi^iklik olmayacagi dikkate alindiginda, Türkiye'nin önemli bir petrol ithalatfisi olma durumunun yakin gelecekte degi^meyecegi degerlendirilmektedir. 2021 yilinda %84,5 paya sahip fosil yakitlarin46 payinin 2035 yilinda %70,4'e dü^ecegi tahmin edilmekle birlikte; 2035 yilinda ham petrol kullaniminin fosil yakit kullanimi kadar azalmayacagi ve toplam birincil enerji ihtiyacinin %26,5'inin ham petrolden kar^ilanacagi ön görülmektedir.47 Bu öngörü dogrultusunda, 2053 yilinda net sifir karbon salinimi hedefine ula^mak ifin uygulanacak politikalarla ham petrol ve petrol ürünleri tüketiminin daha da azalacagi ancak petrolün tamamen kullanim di§i birakilamayacagi dü^ünülmektedir.

3) Yaptirimlarin Türk Petrol Piyasasina Etkisi

ABD, AB üyesi ülkeler, Birle^ik Krallik ve müttefikleri tarafindan 2014 yilinda ba^layan ve §ubat 2022'de Rusya'nin Ukrayna'yi i?gali ile devam eden sürefte küresel

o ^

D

Z ö

a m ^ < S ^ ■ß ° m Ot- CT^ ©

|143|

46 ETKB, "2021 Yili Ulusal Enerji Denge Tablosu," erijim 09.02.2023, https://enerji.gov.tr//Media/Dizin/EIGM/tr/Raporlar/Ulusal_Enerji_Denge_Tablolari/2021.xlsx

47 ETKB, "Türkiye Ulusal Enerji Plani," erijim 09.02.2023, https://enerji.gov.tr//Media/Dizin/EIGM/tr/Raporlar/TUEP/T%C3%BCrkiye_Ulusal_Enerji_Plan%C4%B1.pdf

enerji sektörünü de etkileyecek yaptirimlar hayata geçirilmiçtir.48 5 Aralik 2022'de yürürlüge giren en etkili yaptirimlardan biri, Rus ham petrolünün AB üyesi ülke olmayan ülkelere AB operatörleri araciligiyla ithal edilebilmesi için Rus petrolünün varil fiyatinin 60 ABD dolari veya altinda olmasi koçulu getirilmesidir. Bir diger etkili yaptirim ise ABD, AB üyesi devletler ve müttefiklerinin 2710 GTIP numarasi ile baçlayan Rus petrol ürünleri ithalinin 5 §ubat 2023 itibariyla yasaklanmasidir.

2022 yili §ubat ayi itibariyla uygulanan yaptirimlar, 2022 yilinda ham petrol ve petrol ürünleri ithalat-ihracat trafiginin degiçmesine neden olmuçtur.49 Rus ham petrolü ve petrol ürünleri ithal eden AB üyesi ülkelerin yaptirimlar nedeniyle önemli miktarda Rus petrolünü almadigi ve bu ürünlerin agirlikli olarak Çin ve Hindistan gibi Asya ülkeleri tarafindan satin alindigi görülmü^tür.

Rusya'nin, detaylari Tablo-1'de verilen, 2021 ve 2022 yillarindaki toplam petrol ihracati incelendiginde; AB üyesi ülkeler, ABD, Birleçik Krallik ve müttefikleri tarafindan Rusya'ya uygulanan yaptirimlarin Rus petrol ihracatini fazla etkilemedigi görülmektedir. 5 Aralik 2022 ve 5 §ubat 2023 tarihlerinde yürürlüge giren petrol ürünleri kisitlamalari nedeniyle Rus petrolünün rotasinin batidan doguya dogru kaydigi ve Rusya'nin ticari ortaklarinin da degiçtigi görülmektedir. Rusya'nin 2021, 2022 ve 2023 yilinin ilk iki ayinda yaptigi ham petrol ve petrol ürünleri ihracati bölgelere göre Tablo-1'de verilmektedir. 2022 yilinda AB üye ülkelerinin Rusya'dan petrol ve petrol ürünleri ithalatina kisitlama getirilmesiyle açiga çikan ürünlerin büyük bir kismi baçta Çin ve Hindistan tarafindan ithal edilmiçtir. Savaçin baçlamasiyla birlikte Çin ve Hindistan'in Rusya'dan yaptigi petrol ve petrol ürünleri ithalatina bakildiginda (Tablo-1], Rus petrolünün ekseriyetle Hindistan'a dogru yöneldigi görülmektedir. Petrol ve petrol ürünleri ihtiyacinin %85'ini ithalat yoluyla ve Rusya-Ukrayna savaçi öncesinde agirlikli olarak Orta Dogu'dan saglayan Hindistan, 2022 yilinda bu ihtiyacinin %25'ini Rusya'dan karçilamiçtir. ABD ve AB ülkeleri tarafindan uygulanan tavan fiyat uygulamasi sonrasinda, Hindistan'in Rusya'dan ithalatinin daha da arttigi görülmektedir.50

Rusya-Ukrayna Savaçi'nin baçlamasiyla birlikte Hindistan'in Rusya'dan petrol ve petrol ürünleri ithalati artarken, Hindistan'in petrol ürünleri (özellikle motorin ve havacilik yakiti] ihracatinin arttigi gözlenmektedir.51 Hindistan, ABD ve Çin'den sonra dünyanin en büyük ^üncü tüketicisi olup, 23 rafinerisiyle dünyanin dördüncü büyük petrol içleme kapasitesine sahiptir.52 Bu özellikleriyle Hindistan, Rusya'dan ucuza ithal

о

Q _

Z -

и 48 Bud Coote, "Impact of Sanctions on Russia's Energy Sector," Atlantic Council (2018], eriçim 29.05.2023,

^ ïï ^ https://www.atlanticcouncil.org/wp-

д ю content/uploads/2018/03/Impact_of_Sanctions_on_Russia_s_Energy_Sector_web.pdf

ой a? © 49 Jackie Northam, "How Russia's war in Ukraine is changing the world's oil markets," [Podcast], NPR, eriçim

|144| 29.05.2023, https://www.npr.org/2023/02/28/1160157753/how-russias-war-in-ukraine-is-changing-the-worlds-

oil-markets

50 "India's Russian oil imports top in 1 million barrels a day in December," Livemint.com, eriçim 23.02.2023, https://www.livemint.com/industry/energy/indias-russian-oil-imports-top-1-million-barrels-a-day-in-december-11673762196458.html

51 "Russian oil gets backdoor entry into Europe via India: How is it boosting exports from New Delhi," India Today, eriçim 21.05.2023, https://www.indiatoday.in/business/story/russian-oil-gets-backdoor-entry-europe-via-india-boosting-exports-ukraine-war-2356307-2023-04-06

52 "Why is India so thirsty for Russian oil?", France 24, eriçim 21.05.2023, "https://www.france24.com/en/live-news/20230331-why-is-india-so-thirsty-for-russian-oil

ettigi ham petrolü rafine ettikten sonra baçta Avrupa Birligi üyesi ülkelere ihraç etmektedir. Nisan 2022 ile Ocak 2023 döneminde Hindistan'in AB üyesi ülkelere yaptigi ihracat %20,4 artarak yillik 11,6 milyon tona ulaçmiçtir.53 Diger bir deyiçle, Hindistan'in ithal ettigi Rus petrol ve petrol ürünleri ile sadece kendi petrol ihtiyacini karçilamadigi ayni zamanda Rus petrolünü rafine ederek ürettigi ürünleri de ihraç ettigi görülmektedir. Rus ham petrolünün rafine edilmesinden sonra üretilen petrol ürünlerinin mençe ülkesi Hindistan oldugundan, bu ürünlerin AB üyesi ülkelere ihracati ambargo kurallarina aykiri degildir.

Tablo 1: Rusya'nin Bölgelere Göre Ham Petrol ve Petrol Ürünleri Ihracati54

Ihracatin Yapildigi Ülke/Bölge Ihracat Miktari (Milyon varil/gün)

2021 yili Ortalamasi 2022 yili Ortalamasi Tem. 2022 Agu. 2022 Eyl. 2022 Eki. 2022 Kas. 2022 Ara. 2022 Oca. 2023 Çub. 2023

AB ülkeleri 3,3 3 2,7 2,9 2,5 2,5 2,3 2,2 1,3 0,6

ABD + Birleçik Krallik 0,7 0,2 - - - - - - - -

Türkiye 0,2 0,4 0,4 0,6 0,6 0,6 0,5 0,4 0,5 0,5

Çin 1,6 1,9 1,8 2 2 2 2 1,9 2,3 2,2

Hindistan 0,1 0,9 1,2 1 1,1 1,2 1,5 1,7 1,6 1,7

OECD-Asya 0,5 0,2 0,1 0,1 - 0,1 0,1 0,1 - 0,1

Digerleri 1,1 1,2 1,3 1,2 1,4 1,5 1,6 1,6 2,5 2,5

TOPLAM 7,4 7,8 7,3 7,8 7,6 7,9 8 7,9 8,2 7,5

Ham Petrol 4,6 5 4,8 5,1 4,9 5,1 4,9 4,8 5,1 4,6

Petrol Ürünleri 2,8 2,8 2,5 2,7 2,8 2,9 3,1 3,1 3,1 2,6

Kaynak: IEA, Argus, Kpler

Uygulanan yaptirimlar nedeniyle, 2022 yilinda Rusya'dan AB üye ülkelerine ham petrol ve petrol ürünleri ihracati azalirken; Çin ve Hindistan'dan sonra Türkiye, Rusya'dan en fazla petrol ve petrol ürünleri ithal eden ülke olmuçtur. Savaç öncesinde Türk petrol piyasasinda petrol ürünleri ticaretinde önemli bir yere sahip olan Rusya, savaç sonrasinda Türkiye ile petrol ticaret hacmini artirmiçtir. 2021 yilinda Rusya'dan 200 bin varil/gün (10,7 milyon ton/yil] ham petrol ve petrol ürünü ithal eden Türkiye 'nin, 2022 yilinda 400 bin varil/gün (19,3 milyon ton/yil] ithalat yaptigi görülmektedir. Diger bir deyiçle, 2021 yilinda ülkenin toplam ham petrol ihtiyacinin %17,3'ü olan 5,4 milyon

о

ton ham petrol Rusya'dan ithal edilirken; 2022 yilinda bu rakam 12 milyon ton ile ham ^ petrol ihtiyacinin %35,8'lik kismina tekabül etmiçtir. Rusya'dan yapilan ham petrol ^r ithalati 2021 ve 2022'de oransal olarak %100 artarken, petrol ürünleri ithalati daha az G ri si, artarak 2021 ve 2022'de sirasiyla 5,3 ve 7,3 milyon ton olarak gerçekleçmiçtir.55 g © _ |145|

53 "Why is India so thirsty for Russian oil?"

54 "IEA: Russian oil exports approached all-time high in January," Oil and Gas Journal, eriçim 23.02.2023, https://www.ogj.com/general-interest/economics-markets/article/14290059/iea-russian-oil-exports-approached-alltime-high-in-january; "IEA: Russia reroutes trade to sustain oil exports, revenues plunge," Oil and Gas Journal, eriçim 21.05.2023, https://www.ogj.com/general-interest/economics-markets/article/14291123/iea-russia-reroutes-trade-to-sustain-oil-exports-revenues-plunge

55 EPDK, "EPDK Petrol Piyasasi Aylik Sektör Raporlari-2022," eriçim 24.02.2023, https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/3-0-104-1008/petrolaylik-sektor-raporu

Subat 2022 itibariyla Rusya'ya uygulanan yaptirimlar nedeniyle, Rus petrolü uluslararasi piyasada Brent ve WTI petrollerine göre daha uygun fiyata ithalatfi ülkelere satilmaktadir. Bu durum da Rus petrolünü, kar amafli falijan rafineriler ifin daha cazip hale getirmektedir. Petrol ürünlerine ilijkin olarak, savaj sonrasinda Rus hükümetinin rafinerilere verdigi devlet tejvikleri savaj öncesine göre artirilarak, Rus rafinerilerinin uluslararasi piyasalardaki rekabet güflerini kaybetmemeleri saglanirken Rus petrol piyasasinda da arz-talep dengesinin korunmasi amaflanmijtir.56

Sekil 7: Ham Petrol Fiyatlari (01.01.2022-22.02.2023) (ABD Dolari/Varil)

■ Lfrsl -ß re nt

■aO

-o= 1 g I 1 § 3 § si fj ft a 9 w a r a r a r s 3 2 i t 4 ¡3 J a 8 a s a k ~ «ass a s a s s as "a s 3 " a ft ft ft fl ft £! g a a r a a a s g g 2 g 3 2 3 3 s a si a w « a a a s s a si J « S a r Ü s R « HSR ass fi ® o ass

Kaynak: Investing.com (Ural: Crude Oil Urals Europe CFR Spot, Brent: Brent Oil Futures)

01.01.2022 ile 22.02.2023 dönemine ait ham petrol fiyatlari £ekil-7'de verilmijtir. Sekil-7'de görüldügü üzere, savaj öncesi uluslararasi piyasalarda WTI, Brent tipi petrol ile benzer fiyatlardan ijlem gören Rus petrolünün fiyati, yaptirimlarin ardindan ciddi oranda dü§mü§; Brent tipi ham petrol ile Rus petrolünün fiyati arasinda kayda deger oranda fark olujmujtur. 24 £ubat 2022 ile 22 $ubat 2023 dönemi fiyatlari karjilajtirildiginda, Rus petrolünün Brent petrole göre ortalama %24 indirim ile satilmijtir. 5 Aralik 2022 sonrasinda da bu oranin yaklajik %33 arttigi görülmektedir.

0 Rusya'nin yaptirimlar nedeniyle ihraf ettigi petrole uyguladigi indirim, Türkiye'nin

S Rus petrol ürünlerine olan talebinin artmasina neden olmujtur. 2022 yilinda Rusya'dan

z

u yapilan aylik ham petrol ithalati ile Rus ve Brent tipi ham petrolün aylik ortalama petrol

Q m ^

< ö gj fiyatlari Tablo-2'de verilmijtir. Tablo-2'de görüldügü üzere Türkiye, 2022 yilinda § a?© Rusya'dan 12 milyon ton ham petrol ithal etmij ve 2022 yili £ubat ayi itibariyla Rus ham |146| petrolü ile diger ham petrol tipleri arasindaki fiyat farki afildigindan ithalat ifin daha az ödeme yapmijtir. Tablo 2'deki veriler ijiginda, Türkiye'nin 2022 yilinda yaklajik 1,8 milyar ABD Dolari daha az ödeme yaptigi hesaplanmijtir.57

56"FSU Oil Monthly," Fgenergy.com, erijim 24.02.2023, http://www.fgenergy.com/

57 1 ton ham petrol, 7,33 varil olarak alinmijtir.

Tablo 2: 2022 Yilinda Rusya'dan Yapilan Ham Petrol Ithalati

Dönem Miktar (ton) Ham Petrol Fiyati (ABD Dolari/varil)58

Ural Brent

Oca.22 493.471 85,60 85,46

§ub.22 446.036 94,10 94,10

Mar.22 303.861 94,00 112,46

Nis.22 1.007.717 75,53 105,88

May.22 1.273.962 84,14 111,96

Haz.22 993.160 94,13 117,50

Tem.22 1.065.979 82,94 105,12

Agu.22 942.778 76,21 97,35

Eyl.22 1.329.898 71,57 90,31

Eki.22 1.429.283 74,70 92,92

Kas.22 1.751.795 72,94 90,85

Ara.22 963.039 57,06 81,61

Kaynak: EPDK Aylik Sektör Raporlari ve investing.com (Ural: Crude Oil Urals Europe CFR Spot, Brent: Brent

Oil Futures)

Tablo-2'de verilen verilere ek olarak, 2022 yilinda Rusya'dan ithal edilen 7,3 milyon ton petrol ürününün de uluslararasi petrol piyasa fiyatlarindan daha ucuz oldugu dikkate alindiginda, 1,8 milyar ABD Dolarinin Rusya'dan yapilan petrol ürünleri ithalatiyla birlikte daha da artacagi degerlendirilmektedir. Ancak net rakamin hesaplanabilmesi ifin Rusya'dan Türkiye'ye fogunlukla denizyolu ile ta^inan ürünlere uygulanan nakliye maliyetlerindeki degi^imin de dikkate alinmasi gerekmektedir. 24 §ubat 2022 itibariyla hem sava^a bagli sigorta bedellerindeki arti§ hem de Karadeniz havzasinda gemi sayisindaki azalma Rusya-Türkiye arasi nakliye bedelini yillik ortalama %80 oraninda arttirmi^tir.59 Bu kapsamda, sava§ öncesinde ton ba^ina yakla^ik 20 ABD Dolari olan nakliye bedeli, sava^in ba^lamasiyla 2022 yilinda yakla^ik ton ba^ina 35 ABD Dolarina60 yükselmi^tir. Bu ferfevede, Türkiye, 2022 yilinda Rusya'dan yaptigi ham petrol ithalatina toplamda takribi 1,6 milyar ABD Dolari61 daha az ödeme yapmi^tir.

Yukarida verilen bilgiler dogrultusunda, Türkiye'de ham petrol ve petrol ürünleri ithal eden firmalarin ve özellikle rafinerilerin 2022 yilinda toplam rafineri marjlarinin (GRM) ve dolayisiyla kärliliklarinin büyük ölfüde artacagi a^ikärdir. Türkiye'de faaliyet gösteren dört rafinerinin sahibi olan Türkiye Petrol Rafinerileri Anonim ^irketi'nin (TÜPRA§) 2022 net kär tablosu da bu durumu teyit ederken, TÜPRA§ rafinerilerinin 2022 kärinin 2021 yilina göre %1042 arttigi afiklanmi^tir.62

o

Türkiye'de ya^anan benzer durumun Rusya'ya yaptirim uygulayan diger ülkelerde ^ de ya^andigi görülmektedir. 5 Aralik 2022 ile 5 §ubat 2023 tarihleri arasindaki dönemde § Rusya'dan ham petrol ve petrol ürünleri ithal eden ve Rusya'ya yaptirim uygulayan ^ g ^ ülkelerde bulunan enerji §irketleri, Rus petrolünün daha ucuza ithal edilmesine bagli § © _ |147|

58 Aritmetik ortalama fiyatini gösterir.

59 Maria Bertzeletou, "2022 Crude Tanker Review," The Signal Group (2022), erijim 17.02.2023, https://www.thesignalgroup.com/newsroom/crude-tanker-annual-review-2022

60 Denizyolu ile dünya fapinda ham petrol ve akaryakit tajimaciligi yapan firmalarla yapilan §ifahi görüjmelerde belirtilen fiyattir.

61 Makalede belirtilen veriler dogrultusunda yazar tarafindan hesaplanan degerdir.

62 "TÜPRA§'in net käri 2022'de 10 kat artti," Sözcü (2023), erijim 17.05.2023, https://www.sozcu.com.tr/2023/finans/tuprasin-net-kari-2022de-10-kat-artti-7585704/

olarak önemli kârlar elde etmiçlerdir. Bu nedenle, bu ülkeler son kullanicilari korumak için bazi yasal düzenlemeleri hayata geçirmiçlerdir. Örnegin, 7 Ekim 2022 tarihinde AB Resmi Gazetesi'nde63 yayimlanan Tüzükte, savaç nedeniyle ciddi kâr eden petrol, dogalgaz ve elektrik sektöründe faaliyet gösteren enerji çirketlerine (rafineriler dâhil) geçici süreligine "dayaniçma vergisi/katki payi"64 adi altinda ilave vergi uygulanmasina karar verilmiçtir.65 Bu Tüzük ile AB üyesi ülkelerinin 31 Aralik 2022 tarihine kadar dayaniçma vergisi/katki payina iliçkin düzenleme yapmalari zorunlulugu getirilmiçtir. AB üye ülkeleri tarafindan daha önce yürürlüge konulan yasal düzenlemeler olmasi halinde, mevcut düzenlemeler Tüzükte belirtilen hususlara göre revize edilerek uyumlaçtirilirken, mevcut bir düzenlemenin bulunmamasi durumundaysa üye ülke dayaniçma vergisi/katki payi ile ilgili düzenlemeleri yapacaktir. Bu Tüzük kapsaminda AB üye ülkeleri incelendiginde; her üye ülkenin iç piyasa dinamiklerini dikkate alarak düzenleme yaptigi görülmektedir.

Italyan Hükümeti, Rusya-Ukrayna Savaçi'nin ekonomik etkilerine karçi önlem almak amaciyla 20 Mayis 2022'de yürürlüge giren 51/2022 sayili Kanun ile enerji çirketlerinin beklenmedik yüksek gelirleri nedeniyle ek vergi uygulamasini baçlatirken, 7 Ekim 2022 tarihli Tüzük sonrasinda bu Kanun'u revize etmiçtir. Italya, 51/2022 sayili Kanun ile elektrik, dogalgaz ve petrol üretimi, ithalati ve perakende satiçi yapan firmalara yönelik ek vergi uygularken; Kanun'da yaptigi son degiçikliklerden sonra ilave vergi oranini %25'ten66 %50'ye67 çikarmiç ve ek vergi uygulama dönemi de 2022 ve 2023 yillari olarak belirlemiçtir. Yunanistan'da ise ek vergi uygulanacak enerji firmalari kapsami oldukça dar tutularak sadece petrol rafinerileri ek vergi uygulamasini içeren bir düzenleme yapilmiçtir. Rafinerilere uygulanacak ek vergi orani %33 olarak belirlenirken vergi dönemi 2022 yili olarak alinmiçtir.68

AB üyesi ülkelerin yaçadigi benzer durumla karçi karçiya kalan Türkiye'nin, dayaniçma vergisi/katki payi uygulamasini içeren yasal düzenlemeyi yürürlüge koymasi ile son kullanicilarin akaryakittan kaynakli yükünün azaltilabilecegi dü^ünülmektedir. Böylece savaç nedeniyle yüksek oranda indirimli Rus petrolü ithal eden Türk rafinerilerinin kazançlarinin vergilendirilmesiyle elde edilecek meblagin son kullanicilarin lehine kullanilabilecegi degerlendirilmektedir. Diger bir deyiçle, Rusya'ya

63 "Council Regulation (EU) 2022/1854 of 6 October 2022 on an emergency intervention to address high energy o prices."

64 Rusya-Ukrayna Savaçi nedeniyle yükselen petrol fiyatlarindan dolayi yüksek kâr elde eden petrol çirketlerinin Z haksiz kazanç elde etmesinin önüne geçmek ve yüksek enerji fatura bedellerini düjürmek için hayata geçirilmesi u planlanan uygulamada; firmanin 2022 yilinda elde ettigi kârin 2018-2021 döneminde elde ettigi ortalama kârdan

S ^ %20 fazla olmasi halinde, ek kârin en az %33 oraninda vergilendirilmesi öngörülmektedir. Tüzük'e göre bu geçici

P 1X1 uygulamanin 2022 ve/veya 2023 mali yillarinda uygulanmasi öngörülmektedir.

ci © 65 "Council Regulation (EU) 2022/1854 of 6 October 2022 on an emergency intervention to address high energy

I148l prices," Eur-lex.europa.eu, eriçim 26.02.2023, https://eur-lex.europa.eu/legal-

1 1 content/EN/TXT/PDF/?uri=0J:L:2022:261I:FULL&from=EN

66 "Extraordinary contribution on "Windfall profits": updated framework after the clarifications published by the Italian Revenue Agency and critical areas," Pwc TLS, eriçim 20.05.2023, https://blog.pwc-tls.it/en/2022/07/18/extraordinary-contribution-on-windfall-profits-updated-framework-after-the-clarifications-published-by-the-italian-revenue-agency-and-critical-areas/

67 Katrina Nicholay, et al., "The effectiveness and distributional consequences of excess profit taxes or windfall taxes in light of the Commission's recommendation to Member States," European Parliament, eriçim 20.05.2023, https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2023/740076/IP0L_STU(2023)740076_EN.pdf

68 "Nicholay, et al., The effectiveness and distributional consequences 64-66."

uygulanan yaptirimlar Türk petrol piyasasini olumlu etkilemi§ olsa dahi bu etkinin son kullanicilara da tesir edebilmesi ifin bazi yasal düzenlemelerin yapilmasi gerekmektedir.

Sonuf ve Tavsiyeler

Mart 2014'te Rusya'nin Kirim'i ilhak etmesiyle ba^layan ve §ubat 2022'de Rusya'nin Ukrayna'yi i^galiyle yeni bir boyut kazanan sürefte ABD, Birle^ik Krallik, Japonya, Yeni Zelanda ve AB üyesi ülkeler, Rusya'nin enerji ticaretine yönelik yaptirimlara odaklanmi^tir. Uygulanan her yaptirimla birlikte küresel enerji piyasasinda ya^anan enerji arz güvenligi sorunu daha da derinle§mi§tir. Özellikle sava§ sonrasinda uygulanmaya ba^layan yaptirimlarin iferigine bakildiginda, yaptirimlarin amacinin; Rusya-Ukrayna sava^inin finansmaninda önemli yer tutan Rus enerji sektörünün gelirlerinin azaltilmasi oldugu görülmektedir. Bu dogrultuda, Rus enerji sektöründeki yatirimlarin kisitlanmasi ve Rus enerji sektöründe kullanilmak üzere yaptirim uygulayan ülkelerden teknoloji ve ekipman ihracatinin durdurulmasi gibi önlemler alinirken; Rusya'dan 5 Aralik 2022 itibariyla ham petrol ve 5 §ubat 2023 itibariyla ise petrol ürünleri ithalatinin yasaklanmasiyla Rus enerji sektörünün ihracat gelirlerinin asgari düzeye indirilmesi hedeflenmi^tir.

Küresel enerji piyasasinda petrol ve petrol ürünleri üretimi ve ihracatinda önemli bir yere sahip olan Rusya, uygulanan yaptirimlarla piyasa di^inda birakilmaya fali§ilmi§ ve küresel petrol piyasasindaki hassas "güvenli petrol arzi" dengesi bozulmu^tur. 5 Aralik 2022 ve 5 §ubat 2023 tarihlerinde yürürlüge giren petrol ürünleri ithalat kisitlamalari nedeniyle, yaptirimlari destekleyen ülkelerin Rusya'dan ithal ettikleri petrol ve petrol ürünleri önemli ölfüde azalmi§/durmu§ ve afiga fikan Rus petrolü daha dü§ük fiyatlarla yeni alicilara satilmi^tir. Sava^la birlikte Rus petrolünün rotasi batidan doguya dogru kaymi§ ve Rusya'nin ticari ortaklari da degi§mi§tir. 2022 yilinda AB üye ülkelerinin Rusya'dan petrol ve petrol ürünleri ithalatina kisitlama getirilmesiyle afiga fikan ürünlerin büyük bir kismi sirasiyla £in, Hindistan ve Türkiye tarafindan ithal edilmi^tir. Rus ham petrolünün £in, Hindistan ve Türkiye tarafindan uluslararasi petrol fiyatlarinin yakla^ik %30 altinda ithal edildigi gözlenmi^tir. Rusya-Ukrayna Sava^i'nin ba^lamasiyla birlikte ticaret rotasi degi^en Rus petrol ve petrol ürünlerinin, Hindistan gibi ülkeler tarafindan yaptirim kurallarini ihlal etmeden yaptirim uygulayan ülkelere ihraf edilmi^tir.

Petrol ve petrol ürünleri tüketimi sürekli artan ve yerli ham petrol üretimi oldukfa 0

dü§ük olan Türkiye, artan petrol ihtiyacini hem ham petrol hem de petrol ürünleri ithal ^

ederek kar^ilamakta; bu ürünlerin tedarikinde Rusya'nin önemli bir rolü oldugu tj

bilinmektedir. Dönemsel olarak farkliliklar olmakla birlikte Türkiye'nin son yillarda < S Rusya'dan petrol ve petrol ürünleri ithalatina agirlik verdigi görülmektedir. Yaptirimlar § © nedeniyle rotasi degi^en Rus petrolünün uluslararasi petrol fiyatlarinin yakla^ik %30 |149| altinda el degi^tirmesi, Rusya'dan petrol ve petrol ürünü ithal eden Türkiye'nin milyarca dolar daha az para ödemesine neden olmaktadir. Diger bir ifade ile Rusya'ya yönelik yaptirimlar Türk petrol piyasasini olumlu etki etmektedir. Ancak, bu etkinin son kullanicilar da dähil olmak üzere tabana yayilabilmesi ifin bazi düzenlemelere ihtiyaf duyuldugu da a^ikärdir.

o

Rusya-Ukrayna Sava^i ile birlikte yaptirima taraf olan AB üyesi ülkelerde bulunan petrol, dogalgaz ve elektrik sektöründe faaliyet gösteren enerji §irketleri, Rus petrol ve petrol ürünlerini indirimli ithal etmeleri nedeniyle 2022'de önceki senelere göre beklenmedik oranda kär etmi^lerdir. Ekim 2022'de AB Resmi Gazetesi'nde yayimlanan Tüzük ile sava§ nedeniyle ciddi kär eden enerji §irketlerine "dayani^ma vergisi/katki payi" adi altinda gefici süreligine ilave vergi uygulanarak son kullanicilar koruma altina alinmi^tir.

Türkiye, Rusya'ya kar§i yaptirim uygulayan AB üyesi ülkelerin ya^adigi benzer durumla kar§i kar^iyadir. Sava^in Türk petrol piyasasina sagladigi avantajli durumun son kullanicilara da olumlu yönde etkileyebilmesi ifin gefici dayani^ma vergisi/katki payi uygulamasi veya muadili uygulamalarin yapilmasi gerekmektedir.

Beyanname:

1. Etik Kurul Izni: Etik Kurul Izni gerekmemektedir.

2. Katki Orani Beyani: Yazar, makaleye bajkasinin katkida bulunmadigini beyan etmektedir.

3. fikar £ati$masi Beyani: Yazar, herhangi bir fikar fatijmasi olmadigini beyan etmektedir. Declarations:

1. Ethics approval: Not applicable.

2. Author contribution: The author declares no one has contributed to the article.

3. Competing interests: The author declares no competing interests.

KAYNAK£A

AFPM. "Oil and Petroleum Imports From Russia Explained-Updated." Eri^im 25.01.2023. https://www.afpm.org/newsroom/blog/oil-and-petroleum-imports-russia-explained-updated

Arslan, Muhammet Ikbal & Murat Temizer. "Rusya-Ukrayna Sava^i'nda Bati, kendi ifindeki

goruj ayriliklariyla da sinandi." Anadolu Ajansi (2022). Eri^im 14.01.2023.

https://www.aa.com.tr/tr/dunya/rusya-ukrayna-savasinda-bati-kendi-icindeki-

gorus-ayriliklariyla-da-sinandi/2776011

Bigg, Matthew Mpoke. "A Timeline of the tensions between Russia and Ukraine." The New

2 York Times (2022). Erijim 06.01.2023.

^ https://www.nytimes.com/2022/02/18/world/europe/russia-ukraine-

9 " 5 timeline.html

& as-© Bertzeletou, Maria. "2022 Crude Tanker Review." The Signal Group (2022). Erijim

|150| 17.02.2023. https://www.thesignalgroup.com/newsroom/crude-tanker-annual-

review-2022

Bine, Pascal, Elizabeth Robertson, Vanessa K. McGoldrick, Wesley Laine, Zahra Mashhood. "EU and UK Price Cap on Russian Crude Oil." Skadden (2022). Erijim 24.01.2023. https: / / www.skadden.com/insights/publications/2022 /12/eu-and-uk-price-cap-on-russian-crude-oil

"Bulgaria, Croatia get oil ban exemptions as EU agrees new sanctions against Russia." SeeNews (2022). Erigim 18.05.2023. https://seenews.com/news/bulgaria-croatia-get-oil-ban-exemptions-as-eu-agrees-new-sanctions-against-russia-787039

Canbeyli, Armanç, Hazar Bagar & Furkan Kaya. "Ekonomik Savag Alani: Rusya'ya Uygulanan Uluslararasi Yaptirimlarin Hukuki Boyutu." Rekabet ve Regülasyon (2022). Erigim 16.01.2023. https://www.rekabetregulasyon.com/ekonomik-savas-alani-rusyaya-uygulanan-uluslararasi-yaptirimlarin-hukuki-boyutu/

Christie, Edward Hunter. "Kirim'in ilhakindan sonraki yaptirimlar ige yaradi mi?" NATO (2015). Erigim 06.01.2023.

https://www.nato.int/docu/review/tr/articles/2015/07/13/kirim-in-ilhakindan-sonraki-yaptirimlar-ise-yaradi-mi/index.html

"Consolidated version of the Treaty on European Union - Title VI: Final Provisions-Article 48 (ex Article 48 TEU)." Eur-lex.europe.eu. Erigim 28.05.2023. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A12008M048

Coote, Bud. "Impact of Sanctions on Russia's Energy Sector." Atlantic Council (2018). Erigim 29.05.2023. https://www.atlanticcouncil.org/wp-

content/uploads/2018/03/Impact_of_Sanctions_on_Russia_s_Energy_Sector_web.p df

"Council Regulation (EU) No 833/2014 of 31 July 2014 concerning restrictive measures in view of Russia's actions destabilizing the situation in Ukraine." Eur-lex.europa.eu. Erigim 19.01.2023. https://eur-lex.europa.eu/legal-

content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32014R0833

"Council Regulation (EU) No 2022/879 of 3 June 2022 amending Regulation (EU) No 833/2014 concerning restrictive measures in view of Russia's actions destabilizing the situation in Ukraine." Eur-lex.europa.eu. Erigim 27.02.2023. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32022R0879

"Council Regulation (EU) 2022/1904 of 6 October 2022 amending Regulation (EU) No 833/2014 concerning restrictive measures in view of Russia's actions destabilising the situation in Ukraine." Eur-lex.europe.eu. Erigim 27.02.2023. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=OJ:L:2022:259I:FULL&from=EN

"Council Regulation (EU) 2022/1854 of 6 October 2022 on an emergency intervention to o

address high energy prices." Eur-lex.europa.eu. Erigim 26.02.2023. https://eur- a

lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=OJ:L:2022:261I:FULL&from=EN à

DA302 -

"Determination Pursuant to Section 1(a)(ii) of Executive Order 14071: Prohibition on g ™ ™

PS oC (D

Certain Services as They Relate to the Maritime Transport of Petroleum Products of

Russian Federation Origin." Ofac.treasury.gov. Erigim 18.05.2023. |1511

https://ofac.treasury.gov/media/931021/download?inline

EPDK. "EPDK Petrol Piyasasi Aylik Sektör Raporlari-2022." Erigim 24.02.2023. https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/3-0-104-1008/petrolaylik-sektor-raporu

EPDK. "Petrol Piyasasi Sektör Raporu Kasim 2022." Erigim 05.02.2023.

https://www.epdk.gov.tr/Detay/DownloadDocument?id=/nBcNstR00I=

EPDK. "Petrol Piyasasi Rafinerici Lisanslari." Erijim 18.05.2023. https://lisans.epdk.gov.tr/epvys-

web/faces/pages/lisans/petrolRafineri/petrolRafineriOzetSorgula.xhtml

ETKB. "Türkiye Ulusal Enerji Plani." Erijim 09.02.2023. https://enerji.gov.tr//Media/Dizin/EIGM/tr/Raporlar/TUEP/T%C3%BCrkiye_Ulu sal_Enerji_Plan%C4%B1.pdf

ETKB. "2021 Yili Ulusal Enerji Denge Tablosu." Erijim 09.02.2023. https://enerji.gov.tr//Media/Dizin/EIGM/tr/Raporlar/Ulusal_Enerji_Denge_Tablol ari/2021.xlsx

"Extraordinary contribution on "Windfall profits": updated framework after the clarifications published by the Italian Revenue Agency and critical areas." Pwc TLS. Erijim 20.05.2023. https://blog.pwc-tls.it/en/2022/07/18/extraordinary-contribution-on-windfall-profits-updated-framework-after-the-clarifications-published-by-the-italian-revenue-agency-and-critical-areas/

Esenyel, Selçuk, M. Türker Yildirim & Yejim Kadioglu. "Rusya'ya Yönelik Son AB, Birlejik Krallik, ABD Yaptirimlari ile Rus Karji Yaptirimlarina Genel Bir Bakij Ve Sözde "Dost Olmayan Ülkelere" Karji Alinan Diger Önlemler." Mondaq (2022). Erijim 10.01.2023. https://www.mondaq.com/turkey/export-controls-trade-investment-sanctions/1212366/rusya3 9ya-ynelik-son-ab-birle351ik-krallik-abd-yaptirimlari-304le-rus-kar351i-yaptirimlarina-genel-bir-baki351-ve-szde-dost-olmayan-lkelere-kar351i-alinan-di287er-nlemler

"EU adopts fifth round of sanctions against Russia over its military aggression against Ukraine." Council of the European Union. Erijim 16.05.2023. https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2022/04/08/eu-adopts-fifth-round-of-sanctions-against-russia-over-its-military-aggression-against-ukraine/

EU adopts its latest package of sanctions against Russia over the illegal annexation of Ukraine's Donetsk, Luhansk, Zaporizhzhia and Kherson regions." Council of the European Union. Erijim 28.05.2023.

https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2022/10/06/eu-adopts-its-latest-package-of-sanctions-against-russia-over-the-illegal-annexation-of-ukraine-s-donetsk-luhansk-zaporizhzhia-and-kherson-regions/

FSU Oil Monthly." Fgenergy.com. Erijim 24.02.2023. http://www.fgenergy.com/

General License No. 16- Authorizing Transactions Related To Certain Imports Prohibited By Executive Order Of March 8, 2022 Prohibiting Certain Imports And New Investments With Respect To Continued Russian Federation Efforts To Undermine The Sovereignty And Territorial Integrity Of Ukraine." Ofac.treasury.gov. Erijim 18.05.2023. https://ofac.treasury.gov/media/919021/download?inline

Gornall, Jonathan. "Shakedown of Russia's Oligarchs Harms Britain's Reputation As a Country of Land and Order." Arab News (2022). Erijim 25.01.2023.

o

Q Z Ù

Q m ^ < g ^

D ° 03

oi a? © |152|

https://www.arabnews.com/node/2048476

"Guidance: UK Ban on Russian Oil and Oil Products." Gov.uk. Erijim 25.01.2023. https://www.gov.uk/government/publications/uk-ban-on-russian-oil-and-oil-products/uk-ban-on-russian-oil-and-oil-products#how-to-determine-the-origin-of-oil-imports-to-the-uk

Gurson, Poyraz. "Ukrayna'da Neler Oluyor? Bizim ifin Neden Onemli?" Ulke Politikalari Vakfl (UPV) (2021). Erijim 05.01.2023. https://www.upv.org.tr/yayin-detay/ukraynada-neler-oluyor-bizim-icin-neden-onemli/16

Hansson, T. Leigh, James Willn, Alexander Brandt, Ray-Shio Ho, Finlay Donaldson. "Latest UK Sanctions Against Russia-Oil Ban, Insurance, Gold, Coal and Business Services." Reed Smith (2022). Erijim 17.01.2023.

https://www.reedsmith.com/en/perspectives/2022/07/latest-uk-sanctions-against-russia

"H.R. 7108- Suspending Normal Trade Relations with Russia and Belarus Act." Congress.gov. Erijim 16.05.2023. https://www.congress.gov/bill/117th-congress/house-bill/7108/text?q=%7B%22search%22%3A%5B%22HR+7108%22%2C%22HR%2 2%2C%227108%22%5D%7D&r=1&s=1

IEA. "Energy Fact Sheet: Why does Russian Oil and Gas Matter?" (2022). Erijim 13.01.2023. https://www.iea.org/articles/energy-fact-sheet-why-does-russian-oil-and-gas-matter

"IEA: Russian oil exports approached all-time high in January." Oil and Gas Journal. Erijim 23.02.2023. https: / / www.ogj.com/ general-interest/ economics-

markets/article/14290059/iea-russian-oil-exports-approached-alltime-high-in-january

"India's Russian oil imports top in 1 million barrels a day in December." Livemint.com. Erijim 23.02.2023. https://www.livemint.com/industry/energy/indias-russian-oil-imports-top-1-million-barrels-a-day-in-december-11673762196458.html

"IEA: Russia reroutes trade to sustain oil exports, revenues plunge." Oil and Gas Journal. Erijim 21.05.2023. https://www.ogj.com/general-interest/economics-markets/article/14291123/iea-russia-reroutes-trade-to-sustain-oil-exports-revenues-plunge

o

4.

MAPEG. "Yillar itibariyla Ham Petrol ve Dogalgaz Üretimi." Erigim 05.02.2023. g

https://www.mapeg.gov.tr/Uploads/Petrolistatistik/2021/2021_Yillar_Itibariyle_H m z

§ ^

am_Petrol_ve_Dogalgaz_Uretimi.xls 53 ° «

ce; a? ©

Liboreiro, Jorge & Zacharia Vigneron. "Explained: Just how dependent is the EU on Russian |153| oil?" Euronews (2022). Erigim 18.05.2023. https://www.euronews.com/my-europe/2022/05/03/explained-just-how-dependent-is-the-eu-on-russian-oil

Nicholay, Katrina, Daniela Steinbrenner, Nikolas Woelfing, Julia Spix. "The effectiveness and distributional consequences of excess profit taxes or windfall taxes in light of the Commission's recommendation to Member States." European Parliament. Erigim

20.05.2023.

https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2023/740076/IPOL_STU (2023)740076_EN.pdf

Northam, Jackie. "How Russia's war in Ukraine is changing the world's oil markets." [Podcast]. NPR. Erijim 29.05.2023.

https://www.npr.org/2023/02/28/1160157753/how-russias-war-in-ukraine-is-changing-the-worlds-oil-markets

"Oil Refining Depth Rate in Russia from 2013 to 2021." Statista.org. Erijim 13.01.2023. https://www.statista.com/statistics/1080101/russia-oil-refining-depth/

"Russian crude exports resume via Druzhba pipeline after rocket briefly halts flows." S&P Global (2022). Erijim 18.05.2023.

https://www.spglobal.com/commodityinsights/en/market-insights/latest-news/oil/111622-russian-crude-exports-resume-via-druzhba-pipeline-after-rocket-briefly-halts-flows

"Russia's military aggression against Ukraine: fourth EU package of sectoral and individual measures." Council of the European Union. Erijim 16.05.2023. https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2022/03/15/russia-s-military-aggression-against-ukraine-fourth-eu-package-of-sectoral-and-individual-measures/

"Russian oil: EU agrees on level of price cap." Council of the European Union. Erijim 06.01.2023. https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-

releases/2022/12/03/russian-oil-eu-agrees-on-level-of-price-cap/

"Russian oil gets backdoor entry into Europe via India: How is it boosting exports from New Delhi." India Today. Erijim 21.05.2023.

https://www.indiatoday.in/business/story/russian-oil-gets-backdoor-entry-europe-via-india-boosting-exports-ukraine-war-2356307-2023-04-06

"Russia's war on Ukraine: EU adopts sixth package of sanctions against Russia." European Commission (2022). Erijim 10.01.2023.

https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_22_2802

Çeker, Ata Ufuk. "AB'nin Rus Petrolüne Ambargo ve Tavan Fiyat Uygulamasi Yürürlüge Girdi." Anadolu Ajansi (2022). Erijim 20.01.2023.

https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/abnin-rus-petrolune-ambargo-ve-tavan-fiyat-uygulamasi-yururluge-girdi/2755744

"The Russia (Sanctions) (EU Exit) (Amendment) (No.14) Regulations 2022." Legislation.gov.uk. Erijim 18.05.2023.

https://www.legislation.gov.uk/uksi/2022/850/made

"The Russia (Sanctions) (EU Exit) (Amendment) (No.16) Regulations 2022." Legislation.gov.uk. Erijim 18.05.2023.

https://www.legislation.gov.uk/uksi/2022/1122/made

"Timeline- EU Restrictive Measures Against Russia Over Ukraine." Council of the European

Union. Erijim 06.01.2023.

https://www.consilium.europa.eu/en/policies/sanctions/restrictive-measures-against-russia-over-ukraine/history-restrictive-measures-against-russia-over-ukraine/

"TUPRA^'in net kari 2022'de 10 kat artti." Sozcu (2023). Erijim 17.05.2023. https://www.sozcu.com.tr/2023/finans/tuprasin-net-kari-2022de-10-kat-artti-7585704/

"UK to Phase Out Russian Oil Imports." Gov.uk. Erijim 17.01.2023. https://www.gov.uk/government/news/uk-to-phase-out-russian-oil-imports#:%7E:text=source%20of%20income-

,The%20UK%2 0will%2 0phase%2 0out%2 0imports%20of%20Russian%2 0oil%2 0i n,today%2 0 (Tuesday%2 08%20March)

"Ukraine's Gas Storage System: An Asset for all of Europe." Kyiv Post BrandStudio. Erijim 05.01.2023. http://brandstudio.kyivpost.com/feogi/ukraines-gas-storage-

system/#:~:text=The%2 0storage%2 0system%2 0is%2 0the,fifth%2 0of%20Europe' s%2 0total%2 0capacity

Vakulenko, Sergey. "A Big Bang? Anticipating the Impact of Europe's Sanctions on Russian Energy." Carnegie Endowment for International Peace. Erijim 26.01.2023. https: / / carnegieendowment. org/ politika/87318

Varli, ibrahim. "Unutulan Savaj; Ukrayna." Birgun (2015). Erijim 04.01.2023. https: //www.birgun.net/haber/unutulan-savas-ukrayna-64160

"Why is India so thirsty for Russian oil?" France 24. Erijim 21.05.2023. https://www.france24.com/en/live-news/20230331-why-is-india-so-thirsty-for-russian-oil

WTO. "Members and Observers." Erijim 16.05.2023.

https://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/tif_e/org6_e.htm

^ ^ ^

o

Q Z tj

Q m ^ < o ^

D ° 00 0t- CT^ ©

|155|