CC BY
29RUSAD 6, 2021,110-130
Geli? Tarihi: 30.11.2021, Kabul Tarihi: 31.12.2021, Yayin Tarihi: 31.12.2021 doi: http://dx.doi.org/10.48068/rusad.1030621
2008 RUSYA-GÜRCiSTAN SAVA§I VE SAVA§ SONRASI BÜYÜK VE BÖLGESEL GÜ£LERiN TEPKi VE POLiTiKALARI
© Gökhan ALPTEKINa
Öz
Sovyetlerin dagilmasindan sonra Soguk Savagin bitigi ilan edilmig ve hatta tarihin sonu senaryolari yazilmigtir. Ancak bu dönemde dünyanin gahit oldugu bir olay ezberleri bozmugtur. 2008 yilinda yaganan Rusya-Gürcistan Savagi beg gün gibi kisa bir süre sürmesine ragmen etkileri uzun süreli olmugtur. Hatta kendinden sonra Ukrayna'da yagananlara benzer karigikliklarin önünü aftigi dahi söylenebilir. Bölgede yaganan olaylar göz önüne alindiginda, Güney Kafkasya ve komgulari gelecekte de jeopolitik ve enerji politikalari afisindan büyük güflerin mücadelesine sahne olacak gibi görünmektedir. Özellikle Türkiye'nin konumu ile dogrudan ilgili olan bu fatigma kisa zamanda tüm dünyanin dikkatlerini bölge üzerine fekmigtir. Dünyanin tekrar fok kutupluluga evrildigi ve £in'in yükselen bir güf olarak küresel siyasette etkisini artirmasi sürecinde Asya ile Avrupa arasindaki önemli fay hatlarindan biri olan Kafkasya'da yaganan ve statüko degigtiren her olayin uzun vadeli etkilerinin olmasi kafinilmazdir. Kuzey güney ve dogu bati uzanimindaki güf eksenlerinin kesigimi olan Güney Kafkasya'da yer alan Gürcistan'in Bati ile kurdugu iligkilerin Rusya'nin yakin fevresinde ortaya fikan bir tehdit olarak algilanmasi, kisa süreli dahi olsa bir güf boglugu yaratilmasina müsaade edilmedigini göstermigtir.
Soguk Savag sonrasinda Rusya'nin toparlanma fabalarinin ilk sert güf uygulamasi olan 2008 Savagi ilerleyen dönemlerde Ukrayna ve Suriye'de benzer müdahalelerin öncülü olmugtur. Ayni etkilere kargi ayni tepkileri göstererek yakin fevresini koruma konusunda en sert enstrümanlari kullanmaktan fekinmeyen Rusya'nin ve ABD ile Avrupa devletlerinin güvenlik gemsiyesi altina girme umuduyla hareket eden ve hatta bu ugurda Avrupa destekli birfok askeri misyona birlik gönderen Gürcistan'in arasindaki savag kisa sürmüg olsa da etkileri daha uzun yillar hissedilecektir. Bu faligma ile 2008 Rusya-Gürcistan Savagi'nin seyrinin büyük ve bölgesel güflerin perspektifinden incelenmesi amaflanmigtir.
Anahtar kelimeler: Rusya-Gürcistan Savagi, Türkiye, ABD, AB, NATO, £in, Enerji.
^ ^ ^
a Doktora ögrencisi, Istanbul Üniversitesi, Iktisat Fakültesi, Siyaset Bilimi ve Uluslararasi Iligkiler Bölümü, Istanbul/Türkiye, gokhanalptekin@yahoo.com
2008 RUSSIA-GEORGIA WAR AND RESPONSES AND POLICIES OF THE GREAT AND THE
REGIONAL POWERS
Abstract
After the collapse of the Soviet Union, the end of the Cold War was declared and some scenarios about end-of-history were written. However, during this period, an event witnessed by the world changed the whole memory. Although the Russia-Georgia War in 2008 lasted for a short time like five days, its effects were long-lasting. It can even be said that this war led the way to similar turmoil, such as the ones that took place in Ukraine. Considering the events in the region, it seems that the South Caucasus and its neighbors will witness the struggle of great powers in terms of geopolitical and energy policies in the future. This conflict, which is directly related to Turkey's geolocation in particular, has managed to draw the attention of the whole world to the region in a short time. It is inevitable that any event which changes the status quo in the Caucasus - one of the important fault lines between Asia and Europe - will have long-term effects in the process of the world evolving into multipolarity and China as a rising, effective actor in global politics. Georgia is located in the South Caucasus at the intersection of the power axes in the north-south and east-west paths. The perception of Georgia's relations with the West as a threat in Russia's near abroad has shown that creating a power vacuum, even for a short time, will not be allowed by Russia.
The 2008 War, which was the first use of hard power of Russia's recovery efforts after the Cold War, became the precursor of similar interventions in Ukraine and Syria in the following periods. Despite the short duration of it, the war showed that Russia does not hesitate to use the hardest instruments to protect its near abroad by showing the same reactions to the same influences, and the war showed that Georgia, which even sent troops to many European-backed military missions for this reason, is in the hope of entering the security umbrella of the USA and European states. With this research, it is aimed to examine the before and after of the 2008 Russia-Georgia War from the perspective of great and regional powers in the world. Keywords: Russia-Georgia War, Turkey, USA, EU, NATO, China, Energy.
РОССИИСКО-ГРУЗИНСКАЯ ВОИНА 2008 ГОДА И ПОСЛЕВОЕННАЯ ПОЛИТИКА ВЕЛИКИХ И РЕГИОНАЛЬНЫХ ДЕРЖАВ
Аннотация
После распада Советского Союза было объявлено об окончании Холодной войны и даже написано несколько сценариев конца истории. Однако событие, свидетелем которого ^
стал мир в этот период, изменило сложившийся образ мыслей. Российско-грузинская ^
война в 2008 году длилась недолго (всего пять дней), но имела долгосрочные 9 ™ ^
Я оа
последствия. Можно даже сказать, что она подготовила почву для аналогичных § ^ ф потрясений на Украине. Кроме того, вероятно, Южный Кавказ и его соседи в будущем |ш| станут свидетелями геополитической борьбы великих держав (в частности, в сфере энергетики). Этот конфликт, учитывая географическое положение Турции, напрямую затрагивает, в частности, ее интересы. Вместе с тем он сумел за короткое время привлечь к региону внимание всего мира. Неизбежно, что любое событие, которое изменяет статус-кво на Кавказе (одной из важных линий разлома между Азией и Европой), будет иметь долгосрочные последствия, возвращая мир к многополярности
и усиливая растущее влияние Китая как эффективного участника глобальной политики. Грузия расположена на Южном Кавказе, на пересечении силовых осей север-юг и восток-запад. Россия воспринимает отношения Грузии с Западом как угрозу в своем ближнем зарубежье, поэтому для нее недопустимо здесь создания вакуума власти даже на короткое время.
Война 2008 года, как первое применение Россией (которая восстанавливается после Холодной войны) жесткой силы, стала предвестником аналогичных интервенций на Украине и в Сирии. Несмотря на ее кратковременность, война показала, что Россия, не колеблясь, использует самые жесткие инструменты для своей защиты в ближнем зарубежье, демонстрируя схожую реакцию на аналогичные же на него воздействия. Грузия, которая направляла свои войска во многие поддерживаемые Европой военные миссии, надеется войти в зону безопасности США и европейских государств. Цель этого исследования - изучить события до и после российско-грузинской войны 2008 года с точки зрения великих и региональных держав.
Ключевые слова: Российско-грузинская война, Турция, США, ЕС, НАТО, Китай, энергетика.
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birligi (SSCB], ikinci Dunya Sava^i sonrasinda dogal dengeler uzerine kurulan iki kutuplu duzenin ABD kar^isindaki dengeleyici unsuruydu. Ancak SSCB'nin dagilmasindan sonra dunya tek kutuplu bir sisteme dogru evrilmeye ba§lami§tir. Uluslararasi ili^kilerde tek kutuplu sistem tarti^ilmaya devam ederken Rusya Devlet Ba^kani Vladimir Putin ilk kez katildigi 2007 Munih Guvenlik Konferansi'nda tek kutuplu dunya duzeninin kabul edilemeyecegini, fok kutuplu bir dunya duzeninin gerekliligini ve Rusya'nin da bunun iferisinde yer alacagini belirtmi^tir.1 Rusya'nin, bu tarihten itibaren gunumuze kadar Putin'in sozlerinde belirttigi siyaseti uyguladigi ifade edilebilir. Ozellikle Gurcistan ile ya^anan kisa sureli sava§ sonucunda goruldugu uzere Rusya, artik "yakin fevre"2 politikasinin daha aktif bir yurutucusu olmu^tur. Hatta Rusya'nin Gurcistan'a mudahalesinin, Bati'yla entegrasyonu hedefleyen Ukrayna'nin AB'ye ve NATO'ya katilma giri^imi uzerinde caydirici bir etki yarattigi ifade edilebilir.3
Guney Kafkasya, kitalararasi kopru niteligi ta^iyan ve dogu-bati, kuzey-guney о Avrasya arasinda enerji ve nakliye guzergahi olan onemli bir bolgedir.4 Bu ozelliklerinden g dolayi bolgede guvenligin ve mevcut statukonun korunmasi ifin gerek bolgesel gerekse " kuresel anlamda hassas bir dengenin gozetilmesi gerektigi konusunda genel bir algi
1 Glenn Diesen, EU and NATO Relations with Russia: After the Collapse of the Soviet Union (Abingdon: Routledge, 2016) 53-54. Ayrica Bkz. Von Oliver Rolofs, "A Breeze of Cold War", Munich Security Conference,https://www.securityconference.de/en/about/munich-moments/a-breeze-of-cold-war/ (Erijim Tarihi: 07.10.2021)
2 Rusya'nin "yakin fevre" politikasini (near abroad policy) 1993'te ilan ettigi ifade edilebilir. Bu politikayla Rusya adeta eski Sovyet cografyasini ekonomi ve guvenlik afisindan hayati onemi haiz fikar alani ilan etmijtir. Diger bir deyijle bu politika Rusya'nin "Monroe Doktrini" olarak adlandirilabilir. Ayrinti ifin bk. Erel Tellal, "Zumruduanka: Rusya Federasyonu'nun Dij Politikasi", Ankara Universitesi SBFDergisi 65 (2010): 206.
3 Robert E. Hamilton, "August 2008 and Everything After", Foreign Policy Research Institute (October 2018): 33.
4 Amanda Paul, "The EU and The South Caucasus: How far, how deep?", Caspian Report Spring (2013): 89.
Ж
Ж
Ж
Giri?
olujmujtur. Ancak 2008'de meydana gelen savaj ozellikle bolge ulkelerinde bu algiyi ciddi jekilde donujturmeye bajlamijtir.5 Gurcistan'da meydana gelen bu savaj, yaklajik 20 yilda inja edilen Avrupa Guvenlik Mimarisini6 degijtirme girijiminde bulunan Rusya'nin ilk ciddi manifestosuydu.7 Gerek Rusya'nin politika degijimi gerekse enerji hatlarinin guvenligi bu bolgeyi dunya gundemine getirmij ve bolgede buyuk guflerin arasinda bir rekabete yol afmijtir.
Bu makalede 2008 yilinda meydana gelen ve bej gun suren Rusya-Gurcistan Savaji'nin sebep sonuf ilijkileri baglaminda bir incelemesi yapilmijtir. Ayrica savaj surecinde etkili oldugu degerlendirilen buyuk ve bolgesel guflerin tepki ve politikalari ele alinmijtir. Bu kapsamda ilk bolumde ozellikle Rusya ve Gurcistan arasindaki ilijkiler ferfevesinde savaj oncesi durum incelenmijtir. ikinci bolumde savaj surecinin genel seyri, ufuncu bolumde savajin geftigi cepheler ve etki alanlari ele alinmijtir. Dorduncu bolumde savaj sonrasi donemin detayli bir incelemesi yapilmijtir. Bejinci bolumde buyuk guflerden ABD'nin, £in'in, AB'nin ve bir kolektif savunma orgutu olan NATO'nun tepkileri ortaya konmaya falijilmijtir. Altinci bolumde ise bolgesel guflerden Turkiye ve iran ile Guney Kafkasya ulkelerinden Azerbaycan ve Ermenistan afisindan inceleme yapilmijtir.
1) Sava? Oncesi Durum
Sovyetler Birligi'nin dagilmasindan sonra bagimsizligini ilan eden Abhazya ve Guney Osetya, Gurcistan tarafindan taninmamijtir ve bu konu kalici bir sorun haline gelmijtir. Gurcistan bu konuyla ilgili hedefine ulajmak ifin bazi donemlerde askeri yollara dahi bajvurmujtur. Ancak bolgedeki etkisini yitirmek istemeyen Rusya 1991-1992, 2004 ve 2008 yillarinda Gurcistan ile karji karjiya gelmijtir.8 Bu karjilajmalardan en ses getireni hatta Ufuncu Dunya Savaji senaryolari9 yazilmasina sebep olani ise 2008 savajidir. 2004 yilinda Gurcistan'daki yonetim degijikliginden itibaren Rusya ile Gurcistan'in gittikfe ayrijan politikalar izlemesi savajin fikmasinda onemli bir etken olmujtur. Gurcistan'da "Gul Devrimi" gerfeklejtirerek 2004 yilinda Devlet Bajkani olan Mihail Saakajvili goreve bajlamasindan itibaren Batili devletler ve NATO'ya donuk bir dij politika izlemeye bajlamijtir. Ote yandan NATO'nun 1990'lardaki genijlemesi ve 19981999 Kosova Savaji, Rusya'nin zayifligini daha da net gostermijti.10 Saakajvili'nin goreve
5 Charles King, "The Five-Day War: Managing Moscow After the Georgia Crisis", Foreign Affairs, Vol.87/6 (Nov. 2008): 0 2. ^
6 Avrupa Guvenlik Mimarisi, Avrupa'nin yumujak veya sert guf kullanarak kendi guvenligini saglamak maksadiyla § izledigi politikalar butunudur. AB, yumujak guf unsurlarini kullanarak komjuluk ilijkileri gelijtirmek suretiyle fevre u ulkelerle ilijkiler gelijtirilmeye falijmaktadir. Avrupa Guvenlik Mimarisi ile AB, kendi fevresini uye olmayan ancak ^ S ^ muttefik olan ulkelerle fevrelemeye falijmaktadir. Bkz. Sanem Ozer, "Bagimsizlik Sonrasi Gurcistan-Avrupa Birligi ^ m ilijkileri", Uluslararasi lli$kiler 4/15 (Guz 2007): 109. Avrupa Guvenlik Mimarisi bir politikalar butunudur ve Avrupa S >o- © Guvenlik ve Savunma Politikasi (AGSP) bunlardan bir tanesidir. AGSP, 1999 Amsterdam Antlajmasi'nda genel |113| hatlarina ulajtirilmij, 1999 Helsinki ve 2000 Nice Zirvelerinde netlejtirilmijtir. 2003 yilinda ise gunumuzdeki haline ulajmijtir. Bkz. Sertif Demir, "Avrupa Guvenlik Mimarisinin Tarihsel Gelijimi ve Turkiye'nin Bu Guvenlik Mimarisindeki Yeri", GuvenlikStratejileriDergisi 5 (2009): 9-11.
7 John E. Chicky, "The Russian-Georgian War: Political and Military Implications for U.S. Policy", Silkroadstudies.Org. 4-12., http://www.silkroadstudies.org/new/docs/Silkroadpapers/0902 Chicky.pdf, (Erijim Tarihi: 05.11.2021)
8 Chicky, "The Russian-Georgian War: Political and Military Implications for U.S. Policy", 4.
9 Ian Traynor ve Ian Black, "Georgian conflict leaves west reeling and Russia walking tall", The Guardian (12.08.2008)
10 Adrian Hyde-Price, European Security in the Twenty-First Century - The Challenge of Multipolarity, (New York, Routledge Francis & Tylor Group, 2006), 150.
geliçinin böyle bir döneme denk geldigini vurgulamak gerekmektedir, çûnkû birçok paramétré açisindan kiyaslayinca Gürcistan'in izledigi politikalarin büyük bir güce karçi statüko degiçtirici oldugunu görmek mümkündür.
Savaç öncesinde Gürcistan, Avrupa-Atlantik Konseyi üyeligini öncelikli tercih olarak devam ettirirken, bölgede en çok reform yapan ülke rekorunu da elinde bulundurmaktaydi.11 Bununla birlikte silahlanmaya GSYIH'den ciddi bir pay ayirarak özellikle 2008 yilina kadar gittikçe artan oranda askeri harcama yapmiçtir. GSYIH içerisinde askeri harcamalara ayrilan paya bakildiginda Saakaçvili'nin göreve geliçinden sonraki yüzdesel artiç göze çarpmaktadir. Savaçtan bir yil önce ayrilan yaklaçik %10'luk pay Güney Kafkasya ülkeleri arasinda oldukça yüksek bir orandir. Güney Kafkasya ülkeleri ile karçilaçtirildiginda 2006'da diger iki devletin toplami kadar, 2007'de her birinin ^ kati kadar, 2008'de ise diger ikisinin toplamindan fazla askeri harcama yapildigi Tablo 1'de görülmektedir.
Tablo 1: Askeri Harcamalarin GSYiH'ye Orani12
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Gürcistan 0,6 0,7 1 1,1 1,4 3,3 5,2 9,2 8,5 5,6 3,7 3,1 3,0 2,6
Azerbaycan 2,3 2,3 2,2 2,4 2,6 2,3 3,4 2,9 3,3 3,3 2,8 4,7 4,7 4,5
Ermenistan 3,6 3,1 2,7 2,7 2,7 2,9 2,9 3,0 3,4 4,2 4,3 3,9 3,6 4,0
2006 yili Kasim ayinda Güney Osetya'da yapilan referandumda 55.000 kayitli seçmenin %95'i sandiga gitmiç ve %99'u bagimsizlik istemiçtir. Ancak bu bölgelerin bagimsizlik talepleri Gürcistan tarafindan olumlu karçilanmamiçtir. 2008 yilinda ise Gürcistan'in katildigi 8.000 askerlik Kafkasya-2008 ve 1.600 askerlik Acil Kar?ilik-2008 isimli iki önemli tatbikat ABD'nin de katilimiyla gerçekleçtirilmiçtir.13 Gürcistan'in Batili devletlerle sicak iliçkiler geliçtirmesi Rusya tarafindan rahatsizlikla karçilanmiçtir. Husumetlerin artmasi üzerine baçlayan savaçta ise Rusya ve Gürcistan savaçi baçlatanin karçi taraf oldugunu iddia etmiçlerdir.
7 Agustos 2008 saat 19:30'da Gürcistan Devlet Baçkani Mihail Saakaçvili katildigi bir TV programinda Osetlere ateçkes ve sinirsiz otonomi sözü, saat 23:00'da ise orduya Güney Osetya'nin merkezi olan ^invali'ye hareket etme emri vermiçtir.14 Gürcistan'in o gün askeri kuvvetlerini kullanma karari, askeri strateji perspektifinden bakildiginda hem
o
^ karmaçik hem de zor bir karar olarak degerlendirilebilir.15 Genel olarak harekete ilk ^ baçlayan olmasi sebebiyle Gürcistan'i savaçin çikmasina sebep olan taraf olarak görme § ™ 5 egilimi agir basmaktadir ancak orantisiz güç kullanmak, durmakta gecikmek ve fazla
on ^ m
g ^ © ilerlemek gibi konularda da Rusya eleçtirilmektedir. |114| _
11 Paul, "The EU and The South Caucasus: How far, how deep?", 92.
12 Stockholm International Peace Research Institute, "SIPRI Military Expenditure Database", http://www.sipri.org/research/armaments/milex/milex_database/milex_database, (Eriçim Tarihi: 22.09.2021)
13 Jim Nichol, "Russia-Georgia Conflict in South Ossetia: Context and Implications for U.S. Interests", CRS Report for Congress (13 Agustos 2008): 6.
14 Yancy Cotrill, "The Ruckus in the Caucasus: A Case Against Mikheil Saakashvili for Crimes Against Humanity in the August War", Social Science Research Network 14 (2011): 225.
15 Chicky, "The Russian-Georgian War: Political and Military Implications for U.S. Policy", 10-12.
Rusya'nin savaja girme sebepleri ju jekilde siralanabilir; alternatif enerji yollarinin kontrolü dijina fikmasina ve Gürcistan'in AB, ABD ve NATO ile yakinlajmasina engel olmak, uzun süredir Slavlarin koruyuculugunu üstlendigi Balkanlar'da özellikle Kosova'nin Sirbistan'dan ayrilarak 17 §ubat 2008'de bagimsiz olmasi sonrasinda kaybettigi prestijini kazanmak, Polonya'ya füze radari yerlejtirilmesi anlajmasina tepkisini göstermek, yakin fevre politikasi geregi Ukrayna gibi komju ülkelere güf gösterisi yapmak ve sorunlu bölgeler olujmasini saglayarak Gürcistan'in NATO'ya girmesine engel olmak. Gürcistan'in savaja girmesine neden olan faktörler ise ju jekilde siralanabilir; Acara'da gösterdigi bajariyi devam ettirerek ülkesel bütünlügüni saglamak, NATO ve AB'ye üye olabilmek, enerji hatlarinin güvenligini saglamak ve Rusya'nin Güney Osetya ve Abhazya'da yajayan nüfusun önemli bir kesimine vatandajlik vererek bölgede etkinligini artirmasinin önüne gefmek ve kijkirtmalarda bulunmasina karji tedbir almak.16
2) Sava^in Geftigi Cepheler ve Etkiledigi Alanlar
2008 Rusya-Gürcistan Savaji iki devlet arasinda gefmijtir ancak fatijma alanlari devletlerin sinirlari göz önünde bulunduruldugunda oldukfa sinirlidir. Savaj daha fok Güney Osetya'da gefmijtir ancak Gori jehri Rusya tarafindan ufak ve topfu atejiyle bombardimana ugramijtir. Ayrica Poti limani denizden abluka altina alinmij ve Gürcistan deniz kuvvetlerine zarar verilmijtir. Savajin genel seyrine bakildiginda fatijmalarin cografya olarak sadece Gürcistan'in belirli bir kismini etkiledigini söylemek mümkündür. Savajtan en fok etkilenen bölgeler Harita 1'de gösterilmijtir. Gürcistan'in diger jehirlerinde meydana gelmij olan ufak fapli fatijmalar ihmal edilecek seviyede oldugundan her biri ayrica ele alinmamijtir.
Harita 1: 2008 Rusya - Gürcistan Sava§i17
o
Q Z ó
a ^ ^
< o ¿
P rg CQ Oí- v.0 ©
|115|
16 Suleyman Erkan, 2008 Rusya-Gurcistan Savajinin Bolgesel Etkileri , Eurasian Academy of Sciences Social Sciences Journal 4 (2015): 39.
17 "2008 South Ossetia War", Origins - Current Events in Historical Perspective, Ohio State University,, http://origins.osu.edu/sites/ origins.osu.edu/files/2-2-map286.png, (Erijim Tarihi: 09.10.2021)
Mirteralnyye Vody
Krasnodar Kray
Ost Dzhegutmskaya 11
Karachay-Cherkessia
Téberda
rokhladn>
Mailo "f" Nalchik Kabardino-Balkaria
Russian 58th Army I
Gudauja
Tqvarcheli
¡setia /
Cheche nia
'Lenetekhi
Chiatura
— AhQmeia
Teiavio ■itskheta Itbilisi
Borjomi
Kobu leticr Batumi - f Ajaría
Bolnisi
¡Rustavi
Kazreti
Ardahan
Trabzon
- Railroad Airport
Georgian offensive (August 7-10) |—
_ > Russian counteroffensive (August 8-16) ^¡jj ' O Area shelled by the Georgian artillery O Russian air attacks 1» i
Territory controlled by the breawakay republics of i Abkhazia arid South Ossetia prior to the war
MAbkazian and South Ossetian territory loyal to the Georgian government that was lost to the sepparatrsts and Russian forces I Georgian territory (outside Abkhazia and South
----1 Ossetia} occupied by the Russian army
Georgian defensive position alter August 11
The 2008 South Ossetia war
August y
Black Sea
Dagestan
3) Savaç Sureci
Savaç suresince buyuk ve bolgesel guçlerin veya NATO ve BM'nin dogrudan tek yonlu olarak bir tarafi destekledigini soylemek zordur. Genel olarak arabulucu bir tavir sergilendigi ifade edilebilir. Her ne kadar savaçin fitilini ateçleyen askeri harekâtin Gurcistan tarafindan baçlatildigi kabul edilse de uluslararasi toplumda daha çok Rusya'nin tepkisi uzerinde durulmuçtur. Bunun yaninda savaçin aniden baçlayip hizli bir çekilde bitmesi de devletlerin ve uluslararasi orgutlerin konuyla ilgili net açiklama yapmalarinin onune geçmiçtir.
Savaç baçladiginda Gurcistan'in Irak'ta bulunan yaklaçik 2.000 askeri ABD uçaklariyla Gurcistan'a taçinmiçtir. ABD'nin Gurcistan'a yaptigi bu yardim Rusya tarafindan savaç destegi olarak algilanmiçtir. Ancak savaç esnasinda Saakaçvili oldukça yalnizlaçmiçtir ve uluslararasi toplumdan umdugu destegi bulamamiçtir.18 Kuba fuze krizinde Kuba'nin Rusya tarafindan yalniz birakilmasina benzer çekilde bu durumda da Gurcistan'in ABD tarafindan yalniz birakildigi ifade edilebilir. Bazi duçunur ve diplomatlarin geleneksel diplomasinin terk edilip, ABD'nin uluslararasi hukuk ve demokrasiye olan saygisini kabul etmeleriyle kuresel bariç ve refaha kavuçulabilecegi19 hayaline kapilan devletler gibi Gurcistan da zor bir surece girmiçtir.
Savaçtan once arkasinda Batili devletlerin guçlu bir destegi oldugunu duçunen Saakaçvili, ancak Guney Osetya'ya mudahale karari verdikten sonra soz konusu destegin yetersiz oldugunu anlamiçtir. Fakat harekete geçildikten sonra geri donuçu olmayan bir yola girilmiç ve krizin karçilikli tirmanmasi engellenememiçtir. Anayasal duzeni tesis etmek için Guney Osetya'ya ilerleme emrini Saakaçvili'den aldigini ifade eden General Mamuka Kuraçvili'nin yaptigi açiklamalar, saldirinin once Gurcistan tarafindan baçlatildigini dogrular nitelikte olmuçtur.20 Gurcistan ordusunun ilerlemesine ragmen Rus ordusunun mudahale etmek için acele etmemesi, çartlarin olgunlaçmasini beklemek çeklinde yorumlanabilir. Rusya'nin baçlangiçta geliçmelere seyirci kalmasi, Gurcistan ordusu tarafindan Guney Osetya'da gerçekleçtirilen harekâtin yarattigi yikimin boyutunu dunyaya gosterme ve karçi harekâtin meçruiyetini ispatlama çabasi olarak algilanabilir.21
Savaçin baçlamasindan once Guney Osetya'da yaçayan insanlarin birçogunda Rusya pasaportu veya vatandaçligi bulunmaktaydi. Bu nufusu dayanak haline getirmeye çaliçan Rusya'nin kendi ulke vatandaçlarini koruma gerekçesiyle Guney Osetya'ya bir Gurcistan mudahalesini engellemek ve Medvedev'in deyiçiyle Gurcistan'i 2 cezalandirmak22 için hareket ettigi soylenebilir. Gurcistan'in Bati dunyasinin destegiyle O izledigi politikalar savaçtan onceki yillarda Rusya'nin tedirgin olmasina ve adeta ikinci bir < g Kosova sendromu yaçamasina yol açmiçtir. Nitekim 1999 yilinda NATO'nun Kosova'ya § vo~ © ABD onculugunde, BM Guvenlik Konseyi karari olmadan ve Rusya'nin Balkan politikasini |116| _
18 Suleyman Erkan, "Guney Osetya Sorunu ve 2008 Rusya-Gurcistan Savaçi" International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 10/13 (2015): 89.
19 Henry Kissinger, Diplomasi (Istanbul, Turkiye Bankasi Kultur Yayinlari, 12.Basim, 2014), 10.
20 Civil.ge Daily News Online, "State Minister Testifies Before War Commission", http://www.civil.ge/eng/article.php?id=19842, (Eriçim Tarihi: 10.11.2021)
21 Kimitaka Matsuzato, "The Five-Day War and Transnational Politics - A Semiospace Spanning the Borders between Georgia, Russia, and Ossetia", Demokratizatsiya 17 (2009): 237.
22 Nichol, "Russia-Georgia Conflict in South Ossetia: Context and Implications for U.S. Interests", 5.
derinden etkileyecek bir müdahalede bulunmasi Rusya için sarsici olmuçtur. Gürcistan'in Güney Osetya'ya müdahalesi ise Rusya tarafindan yaçadigi sarsintinin izlerini silmek, uluslararasi topluma bir mesaj vermek ve yeniden prestij kazanmak için bir firsat olarak görülmü^tür. Buna karçin Rusya'nin Güney Osetya'ya müdahalesi NATO'nun Kosova'ya müdahalesinden daha yumuçak oldugunu söylemek mümkündür. Kosova krizinde 78 günü bulan bombardimanda Tuna nehri üzerindeki Sirbistan'in ana köprülerinden birisinin yikilmasi gibi olaylara rastlanmiçtir.23 Bu gibi olaylarla kiyaslayinca savaçin Gürcistan'in tarihi dokusuna veya enerji hatlarinin fiziksel altyapisina ciddi bir hasar vermemiç oldugu söylenebilir.24
Savaç bütün yikimina ragmen devletlerin nüfusunun bir kismi tarafindan istenen ve beklenen bir siyaset türü olabilmektedir. Moskova merkezli bir çirketin düzenledigi ankete göre Ruslarin %80'i Güney Osetya harekâtini desteklemiçtir. Bu s^eçte Abhazlar ve Güney Osetyalilar Gürcistan'a karçi Rusya'nin yaninda yer almiçlardir.25 Ülke içinde durum bu çekilde iken uluslararasi toplumun tepkisinin belirsiz kaldigi söylenebilir. Beç gün gibi kisa sayilabilecek bir sürede gerçekleçen 2008 Rusya-Gürcistan Savaçi'nda dünya kamuoyu tavrini net bir çekilde ortaya koyamamiçtir. Temaslar ve protestolar daha çok devlet liderleri seviyesinde kalmiçtir. Bu belirsizlikte orantisiz bir çekilde fazla güce sahip olan Rusya askeri kapasitesini limitlerinde kullanan Gürcistan'a göre üstünlük elde etmiçtir.
4) Savaç Sonrasi Durum
Kisa sürmesine ragmen savaçin büyük ve bölgesel güçlerin siyasi, ekonomik ve özellikle enerji ile ilgili politikalarina uzun vadeli etkileri oldugu degerlendirilmiçtir. Yüzlerce asker ve sivil hayatini kaybederken on binlerce kiçi yer degiçtirmek zorunda kalmiçtir. Devletlerin resmî açiklamalarina göre Güney Osetya'da toplam 1.500-2.000 insan hayatini kaybetmiçtir. Askeri açidan bakildiginda Rusya savaçta yaklaçik olarak 100, Gürcistan ise 300 kayip vermiçtir.26
Savaçtan sonra Rusya, bölgedeki askeri varligini güçlendirerek Güney Kafkasya'daki baskin aktör konumunu pekiçtirmiçtir.27 Ayrica Rusya'nin yakin çevresindeki diger Kafkas devletleri güvenlik politikalarini yeniden gözden geçirmek durumunda kalmiçtir. Gürcistan ise Güney Osetya'ya hazirliksiz bir ordu göndererek yaptigi hamle sonucunda topraklarinin %20'sinde hâkimiyetini kaybetmiçtir.28 Savaçtan sonra Gürcistan ve ayni zamanda Saakaçvili yönetimi savunmasiz ve güç bir duruma dü^mü^tür. Bunun yansimalari ise; Rusya'nin, Abhazya ve Güney Osetya'nin ^
bagimsizligini tanimasi, yaklaçik 50.000 kiçinin yer degiçtirmek zorunda kalmasi, §
Gürcistan ekonomisinin, ticaretinin ve ulaçtirmasinin zarar görmesi, Gürcistan'in enerji < g hatlarinin geçiçi açisindan daha tartiçilir olmaya baçlamasi ve Gürcistan vatandaçlarinin § ©
|117|
23 King. "The Five-Day War: Managing Moscow After the Georgia Crisis.", 8.
24 Mamuka Tsreteli, "The Impact of the Russia-Georgia War on the South Caucasus Transportation Corridor" Jamestown Global Research and Analysis (March 3, 2009): 11.
25 King, "The Five Day War- Managing Moscow after the Georgia Crisis", 9.
26 Nichol, "Russia-Georgia Conflict in South Ossetia: Context and Implications for U.S. Interests", 8-9.
27 Paul, "The EU and The South Caucasus: How far, how deep?", 94.
28 King, "The Five Day War- Managing Moscow after the Georgia Crisis", 7.
güvenlik kaygilarinin artmasi jeklinde olmujtur.29
insan Haklari izleme Örgütü; Rusya'nin Gürcistan'da insan haklari ihlalleri yaptigini, Gürcistan'dan sonra Güney Osetya'da ve Gori'de orantisiz gü9 kullandigini, çatijma bölgelerinden kaçmaya çalijan sivillerin konvoyunu hedef aldigini raporlarinda belirtmijtir. Örgüt ayni jekilde Gürcistan'i da insan haklari ihlalleri yaptigi ve Güney Osetya'da askeri gücünü gelijigüzel ve orantisiz kullanarak sivillerin ölümlerine yol açtigi konusunda elejtirmijtir.30 Bölgedeki sorunlarin nedenleri ve her iki devletin de müdahalelerinin etkileri konusunda yapilan çalijmalardan Kimitaka Matsuzato'nun anketi dikkat çekicidir. Ergneti, Gori, Tiflis, Vladikavkaz, Java ve ^inval'de anket yapan yazar savaj sonucunda Rusya-Gürcistan ilijkilerinin geri dönüjü zor olan bir yola girmij oldugunu tespit etmij ve Tablo 2'de yer alan sonuçlari derlemijtir. 3l
Tablo 2: Gürcistanli ve Osetyali Uzmanlarin Fikirleri
SORULAR Gürcistan Yönetimi Gürcistan Muhalefet Kuzey Osetyalilar Güney Osetyalilar
Savaji Saakajvili mi bajlatti? Hayir Evet Evet Evet
Rusya savaji bajlatma konusunda Saakajvili'yi tahrik etti mi? Ögrenilemedi Evet Hayir Hayir
Çevardnadze'nin iktidarinin son dönemindeki G. Osetya politikasi daha mi bajariliydi? Hayir Evet Evet Evet
Gürcistan'in artik G. Osetya'yi savajsiz tekrar kendine baglama imkâni var midir? Hayir Evet Evet Ejit
Rusya G. Osetya'ya müdahale etmek için zayiat sayisinin artmasini bekledi mi? Ögrenilemedi Evet Hayir Evet
Sanakoyev yönetimi32 bir provokasyon mudur? Hayir Evet Evet Evet
Gürcistan politikalarini degijtirirse G. Osetya ile tekrar bütünlejmesi mümkün müdür? Ögrenilemedi Evet Hayir Hayir
Güney Osetya, Gürcistan Ortodoks kilisesinin sorumluluk alaninda midir? Evet Evet Evet Hayir
Gürcistan yerlejim bölgelerinin büyük ö^üde yikimi gerekli miydi? Hayir Hayir Hayir Evet
я 25 Agustos 2008'de Rusya Devlet Bajkani Medvedev "insani gerekçeler" sebebiyle
g Abhazya ve Güney Osetya'nin bagimsizligini taniyacagini açiklamij ve bir gün sonra
Q ^ z tanimijtir. Rusya bu kararini mejrulajtirmak için sik sik Kosova'nin bagimsizligini
< 14
g S oa kazanma sürecini vurgulamijtir. Rusya'nin tanimasindan kisa süre sonra Venezüella ve
0Й 4Î ©
|118| -
29 Chicky, "The Russian-Georgian War: Political and Military Implications for U.S. Policy", 9-13.
30 Nichol, "Russia-Georgia Conflict in South Ossetia: Context and Implications for U.S. Interests", 8.
31 Matsuzato, "The Five-Day War and Transnational Politics - A Semiospace Spanning the Borders between Georgia, Russia, and Ossetia", 244.
32 Gürcistan Parlamentosu tarafindan 8 Mayis 2007'de onaylanan yasa tasansi ile Güney Osetya idari biriminde kurulan yönetimdir. Dmitri Sanakoev, Gürcistan Devlet Ba§kani Saaka§vili tarafindan bu idari birimin ba§ma getirilmi§tir. Bkz. Ugur Erta§, "Güney Osetya Raporu", TUIC akademi, (25 Kasim 2009). https://www.tuicakademi.org/guney-osetya-raporu (Eri§im Tarihi: 29.12.2021)
Nikaragua, ardindan Nauru33 ve son olarak Suriye 2018 yilinda Abhazya ve Güney Osetya'yi taniyan devletler olmuçtur. Bu iki de facto devletin aksine Kosova uluslararasi toplum tarafindan genel olarak kabul görmü^ ve bagimsiz bir devlet olarak 110 devlet tarafindan taninmiçtir.34 Buradan da anlaçilacagi üzere Rusya'nin bölgede etkinligini artirmak için bagimsizlaçtirdigi söz konusu de facto devletler Kosova'nin aksine uluslararasi ortamda oldukça sinirli sayida taninmiçtir. Bununla birlikte, bazi devletlerin Kosova'nin bagimsizligini §ubat 2008'de tanimasi, yalnizca Rusya'ya karçi çikmakla kalmayip ayni zamanda Agustos 2008'de uluslararasi hukuku zayiflatacak yeni emsaller için zemin hazirlamiçtir.35
Rusya'nin yakin çevre politikasinin eski Sovyet cografyasinda etkisini sürdürme amacina dayandigi ifade edilebilir. Gürcistan ise bulundugu çevreden çok ABD ve Avrupa ile iliçkilerini güçlendirmeye çaliçmiçtir. Gürcistan'in Asya'dan Avrupa'ya uzanan ulaçim hatlarinin merkezi haline gelmesinden kaygilanan Rusya'nin, Gürcistan'a karçi siber saldirilar da dahil olmak üzere mücadeleye devam etme kararliligini sürdürecegi degerlendirilmektedir.36 Içinde siber saldirilarin ve vekâlet g^lerinin de yer aldigi hibrit ortamda37 savaçlarla birlikte, artik hakli savaçtan kaynaklandigi dü^ünülen savaç hukukunun yerine, bireyleri merkeze alan savaç hukuku tartiçilmaya baçlanmiçtir.38 Rusya'nin salt konvansiyonel gücünü kullanarak çikarini korumasinin belki de son örnegi olabilecek 2008 Savaçi'ndan sonra özellikle Ukrayna Krizi'nde hibrit ortam yaratilarak bu tür çatiçma alanina uygun özellikte tekniklerin kullanildigina çahit olunmuçtur.
5) Bölgesel Gûçlerin Tepki ve Politikalari
Savaç esnasinda ve sonrasinda verdigi tepkiler ve yürüttügü politikalar açisindan ele alinmasi gereken ülkeler Türkiye ve Iran olarak öne çikmaktadir. Diger Güney Kafkasya ülkelerinin bu önemli geliçmeye bakiçi ve tepkisi süreci etkileyecek boyutta degildir. Ancak bazi açiklamalar ile süreç hakkinda görü^lerini bildirmekten geri kalmamiçlardir. Söz konusu bölümde Azerbaycan'in ve Ermenistan'in politikalari incelenmiçtir.
5.1) Türkiye
Türkiye, Gürcistan'in bagimsizligini taniyan ilk ülkelerden biridir ve hem savaç öncesinde hem de savaç sonrasinda ikili iliçkilere önem vermiçtir. Ancak bu iliçkisini sürdürürken de Rusya faktörünü göz ardi etmemiçtir. Gürcistan açisindan bakilacak olursa dönemin Gürcistan Devlet Baçkani Mihail Saakaçvili'nin politikalarindan q
4.
D
N- ù
33 Muhittin Tolga Özsaglam, "Sinirli Taninan Abhazya Cumhuriyeti ve Rusya'nin Abhazya'daki Rolü" Kafkasya ^ S ^ Caliçmalari - SosyalBilimler Dergisi 6/11 (Kasim 2020): 14. ^
34 Marco Marsili, "The Birth of a (Fake?) Nation at the Aftermath of the Decomposition of Ussr. The Unsolved Issue of pi tf © Post-Soviet 'Frozen Conflicts'", Proelium 10 (2016): 170. |119|
35 Roman Muzalevsky, "The Russian-Georgian War: Implications For the UN and Collective Security", OAKA 4/7 (2009): 37.
36 Zaza Tsurtsumia, "Gürcistan'da Rus "Yumuçak Gücü" Tarihi (XIXXX. Yüzyil)", Türkiye Rusya Araçtirmalari Dergisi 3 (2020): 112-113.
37 Hibrit ortam, birbirine fazla etki ederek eylemde bulunmaya çaliçan aktörlerin dogrudan çatiçmaya girmedikleri bir ortam olarak tanimlanabilir. Bu tür ortamda savaç ve bariç ile çatiçma ve iç birliginin birbirine kariçmaktadir, bu nedenle gri alanlar çogunluktadir. Bkz. Oktay Bingöl, "21. Yüzyilda Caydirma Teorisi ve Pratiginin Degiçimi", Uluslararasi Kriz veSiyaset Araçtirmalari Dergisi 5 (2021): 37.
38 Haldun Yalçinkaya, Sava$ - Uluslararasi Iliçkilerde Gûç Kullanimi, (Istanbul, Ocak 2008, imge Kitabevi), 136.
anlajildigi kadariyla Gürcistan için Avrupa'ya ulajmanin en kolay yolu Türkiye'dir ve Türkiye, Gürcistan için özellikle Avrupa siyasi ve güvenlik imkânlarina ulajilmasi ve enerji kaynaklarinin transferi için çok önemli bir ülkedir. Yine Orta Asya ve Kafkaslara giden yollarin Gürcistan'dan geçmesi bu ülkenin Türkiye için önemini artirmaktadir.
Türkiye NATO, AB ve ABD'nin savaj karjisindaki tutumlarina paralel bir tutum takinmakla birlikte Rusya ile devam edecek komjuluk ve ticaret ilijkilerini düjünerek adim atmijtir. Özellikle ABD yardim gemilerinin geçiji ile ilgili Montrö Anlajmasi'nda yazili hususlarda sorun olabilecek girijimlerden kaçinmijtir. Türkiye, Gürcistan'in toprak bütünlügüne karji hiçbir hareketi onaylamadigi için Abhazya ve Güney Osetya'nin bagimsizliklarini tanimamij ve Rusya ile ayri düjmüj, fakat diplomasi yollarini kapatmamijtir. Bu konuda atilan önemli bir adim Kafkasya Istikrar ve ijbirligi Platformu (KiiP)'dur.39 Türkiye'nin 1990'larin bajinda düzenlenen Irak Harekati'ndan kaynaklanan zararinin yaklajik 80 milyar dolar olmasi nedeniyle40 bu sefer en büyük ticaret ortaklarindan biri olan Rusya'ya karji savaj dönemi politikasinda daha dikkatli davranmij oldugu söylenebilir.
Öte yandan bölgenin Avrupa-Atlantik baglantisini kuvvetlendirmek suretiyle ABD veya NATO'nun bajarili bir strateji belirlemesi Türkiye'nin katilimina baglidir.41 Ancak Türkiye'nin Bati blogu ile oldugu kadar Rusya ile de ilijkileri vardir ve Türkiye, Rusya ile ekonomi ve politika konularinda etkili ülkelerden biridir.42 Taraflarin beklentilerine ragmen Türkiye, Kafkasya Istikrar ve ijbirligi Platformu girijimi ile dogusunda sürekli diyalog ve karjilikli güven ortami tesis etmeye çalijmijtir. Bu istikamette atilan her adimin bölgede istikrar yaratmaya yönelik oldugu söylenebilir. Türkiye, ekonomik ve siyasi alanlarda bajlattigi ilijkileri her ^ ülkenin de çikarina uygun olacak jekilde güvenlik alanina tajimak istemekte; böylece Güney Kafkasya'yi bir "güvenlik bölgesi" haline getirmeye çalijmaktadir. Ancak ilgili ülkeler arasindaki gerginlikten dolayi amacina ulajamamijtir. Burada önemli olan nokta Türkiye'nin bölgesel anlamda kendi politikasini üretmij olmasidir. Ilerleyen dönemde Türkiye, Güney Kafkasya ülkelerinden özellikle Azerbaycan ve Gürcistan'in içinde oldugu bir güvenlik kujagi yaratmaya ve her alanda ij birligi yapmaya çalijmijtir. Ayrica içinde Rusya'nin da oldugu bir "Barij Kujagi" olujturarak bölgesel güvenlige bölge ülkeleri arasinda diplomasi kanallarinin açik tutulmasi jeklinde katki saglamaktadir.43 Daha sonra Daglik Karabag sorunu ile ilgili alinan inisiyatif ve atilan adimlar bunun daha somut bir göstergesi olmujtur.
S 5.2) iran
D N
ö Iran'in 2008 Rusya-Gürcistan Savaji süresince izledigi siyasetin kendi içinde bir
< g ^ denge içerdigi ifade edilebilir. Iran bir yandan bölgede ABD'nin hakim olmasini istememij
СЙ 4Î ©
11201 .
39 Farkli kaynaklarda Türkiye'nin ortaya attigi bu platform "Kafkasya Istikrar Pakti" olarak adlandirilmijtir Rusya'nin
da destekledigi ve Kafkasya'da ortaya çikabilecek problemlerin bölgesel ij birligi ile çözülmesini hedefleyen bir yapiydi. Ancak bu yapi hiçbir zaman hayata geçirilememijtir. Bkz. Süleyman Erkan, "2008 Rusya-Gürcistan Savajinin Bölgesel Etkileri", 43.
40 Tsereteli, "The Impact of the Russia-Georgia War on the South Caucasus Transportation Corridor", 13.
41 Chicky, "The Russian-Georgian War: Political and Military Implications for U.S. Policy", 12-13.
42 Tsereteli, "The Impact of the Russia-Georgia War on the South Caucasus Transportation Corridor", 20-21.
43 Dogan Çafak Polat, "Kafkasya'da Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan Ittifakinin Bölgesel Güvenlige Etkileri", Istanbul Gelipim Üniversitesi SosyalBilmlerDergisi 6/2 (Ekim 2019): 261.
ve Gürcistan'in ABD yanlisi politikalarina mesafeli durmuçtur. Öte yandan kendi içindeki ayrilikçi hareketleri körüklemesi endiçesiyle Rusya'nin bagimsizligini destekledigi bölgeleri tanimaktan kaçinmiçtir. Bu baglamda tarafsiz bir politika izlemiç oldugu söylenebilir. Gürcistan'in NATO ve AB ittifaklarina katilma çabalari Iran için ayri bir tehdit unsuruydu ve kendisine yakin bir bölgede ikinci bir NATO müttefikinin ortaya çikmasi Iran'in bölgesel güvenlik politikalarini tehdit edici bir geliçmeydi. Ayrica Rusya ile Ortadogu'da çikar uyuçmasindan dolayi sürdürecegi örtülü iç birligi Rusya'ya karçi açiktan cephe almasini engellemiçtir. Bunun yaninda Hazar enerji havzasinda ABD ve AB'nin etkisinin artmasinin ciddi bir tehdit olarak algilanmasinin da Iran'in politikalarini çekillendiren diger bir faktör oldugu söylenebilir.
5.3) Diger Güney Kafkasya Ülkeleri
Azerbaycan'in Gürcistan'la iliçkileri enerji hatlarindan dolayi samimi bir çekilde seyretmiçtir. Ayrica Türkiye ile Azerbaycan, aralarindaki ulaçimin Gürcistan üzerinden saglanmasi nedeniyle bölgenin istikrarsizlaçmasindan endiçe duymuçtur. Bu bölgede meydana gelebilecek herhangi bir kariçiklik hem Türkiye hem de Azerbaycan için ekonomik anlamda sorun yaratabileceginden dolayi söz konusu devletler Gürcistan'daki geliçmelere temkinli yaklaçmiçtir. Öte yandan Daglik Karabag sorunu ile benzerlik taçimasi endiçesi ile denge politikasi izlemiç olan Azerbaycan, Abhazya ve Güney Osetya'nin bagimsizligini tanimamiçtir. Bu açidan Azerbaycan iç güvenligini sürdürmek için çatiçmanin tarafi olmaktan kaçinmiçtir. Ayrica Batili devletlerin enerji güvenligini sürdürmek için NATO, Azerbaycan'in altyapisinin korunmasini çikarlarina uygun görmü^tür.44 Bu nedenle Azerbaycan'in da Avrupa enerji güvenligini tehdit edecek bir sorun yaçamasi AB'nin sadece ekonomisini degil ayni zamanda siyasetini de olumsuz etkileyecegi degerlendirilmiçtir. Azerbaycan'in izledigi denge politikasinin hem Bati ülkeleri ile baglantilarini göz ardi etmeyen hem de en büyük komçusu olan Rusya ile iliçkilerinde gerginlige yol açmayacak çekilde belirlendigi söylenebilir.45
Ermenistan Cumhurbaçkani Serj Sarkisyan, Abhazya ve Güney Osetya'nin yakin zamanda Ermenistan tarafindan resmi çekilde bagimsiz devletler olarak taninmayacagini açikça belirtirken, Abhazya ve Güney Osetya'da yaçayanlarin kendi kaderini tayin hakkini destekledigini yinelemiçtir.46 Ayrica Ermenistan'in hemen hemen tüm ithalati Rusya tarafindan karçilandigi ve güzergahin Gürcistan üzerinden geçtigi dü^ünüldügünde Ermenistan politikasinin zorlukla inça edildigi degerlendirilmiçtir. Çünkü Ermenistan'in en önemli sorunu üzerindeki Rus etkisinin büyüklügü nedeniyle bagimsiz olamayiçidir.47 Bu etkiden uzaklaçmaya çaliçirken dengeli bagimsizlik yerine ABD etkisine girmesinin sonuçlari da Ermenistan için benzer olacaktir. Bu nedenle Ermenistan'in bagimsiz politikalar izleme ihtimali çok dü^üktür.
44 Chicky, "The Russian-Georgian War: Political and Military Implications for U.S. Policy", 3-8.
45 Erkan, "2008 Rusya-Gurcistan Savaçinin Bolgesel Etkileri", 45.
46 Emil Danielyan, "Armenia Rules Out Abkhazia, South Ossetia Recognition" (04 Eylul 2008) https://www.azatutyun.am/a/1597164.html. (Eriçim Tarihi: 14.10.2021).
47 James Nixey, "The Long Goodbye: Waning Russian Influence in the South Caucasus and Central Asia." Chatham House Briefing (01.06.2012): 5.
6) Büyük Gûçlerin Tepki ve Politikalari
Güney Kafkasya'da gerçeklejen 5 Gün Savaji'na sadece bölge ülkelerinin degil ayni zamanda büyük g^lerin de tepkileri incelemeye degerdir. Büyük g^lerin her ne kadar bölgeye dogrudan cografi temaslari olmasa da hepsinin bu meseleyle yakindan ilgilendigi söylenebilir. Bu baglamda bölgede çikarlari oldugu tespit edilen büyük g^lerden ABD, Çin ve AB ile kolektif güvenlik örgütü olan NATO'nun savaj dönemindeki tepki ve politikalari incelemeye degerdir.
6.1) ABD
NATO'nun 1990'larin sonundan itibaren genijlemesi Bati ile Rusya arasinda yeniden soguk rüzgarlarin esmesine neden olmujtur. Soguk Savaj yillarindaki çekijmelere yeniden jahit olunacaginin ilk emareleri bu yillarda görülmüjtür. ABD'nin NATO vasitasiyla Rusya'nin yakin çevresine yönelik hamleleri Rusya tarafindan tehdit olarak algilanmijtir. Özellikle 11 Eylül 2001 saldirisindan sonra bir zamanlar Sovyetlerin arka bahçesi olarak kabul ettigi Afganistan'a gerçeklejtirdigi askeri müdahale Rusya'yi fazlasiyla tedirgin etmijtir. Soguk Savaj'in sona ermesinden sonra Rusya, Bati tarafindan çevrelenmesine karji tepkisini 2000'lerin ortalarindan itibaren göstermeye bajlamijtir. 2003'te Gürcistan'da, 2004'te Ukrayna'da ve 2005'te Kirgizistan'da gerçeklejen "renkli devrimler"in arkasinda Batili güçlerin oldugu jüphesi bunda önemli rol oynamijtir. Ayrica Karadeniz'deki güvenlik anlayijinin yerini kujatilmijlik hissine birakmasi, yakin çevresini koruma konusunda Rusya'yi daha hassas davranmaya itmijtir. Diger taraftan Karadeniz'e kiyisi olan NATO ülkelerinin sayisinin artmasi ve Gürcistan'in da NATO'ya üye olmaya çalijmasi, Rusya'nin Karadeniz'deki güvenlik anlayijinin yerini kujatilmijlik hissine birakmasina neden olmujtur. Bütün bunlar da Rusya'yi yakin çevresini koruma konusunda daha hassas davranmaya itmijtir.48
Gates, Rusya'nin ordularini Gürcistan'a iki sebeple soktugunu ifade etmijtir. Bunlardan ilki Batiyla entegre olmaya çalijan Gürcistan'i cezalandirmak, ikincisi ise yakin çevresindeki diger devletlerden ABD ve NATO ile ve müttefikleriyle yakin ilijkiler kurmaya çalijanlari uyarmaktir.49 Gates'in de bu yorumundan anlajilacagi üzere Rusya'nin müdahalesinin eski Sovyet devletlerine yönelik bir uyari oldugunu söylemek mümkündür.50 Öte yandan Rusya'nin Gürcistan savajinin bajlatilmasina yönelik olarak kijkirtildigi da savunulabilir. Saakajvili'nin bazi söylemleri, düjünülen yeni boru hatlari, ABD'nin Gürcistan'a yaptigi askeri yardimlar ve Gürcistan'in savunma bütçesinin savaj 2 öncesindeki ^ yilda %1'lerden %9'lara kadar çikarilmasi Rusya'yi yakin çevresinde ö rahatsiz etmijtir.51
D 12 N-
Зз о >5 ABD, 1998 yilinda Baltik ülkeleri ile 2008 yilinda Gürcistan ile stratejik ij birligi
ой vo6 © anlajmalari imzalamijtir. Gürcistan'in NATO üyeligini destekleyen ABD, bu ülkeye askeri 11221
48 Tekin Aycan Tajci, "Türkiye-Rusya Ilijkileri ve Üst Düzey Ijbirligi Konseyi (ÜDlK)", KARE 8 (2020): 89-93.
49 Steven L. Myers, "A NEW COLD WAR?", New York Times Upfront ("September 2008): 6, http://search.proquest.com/docview/207579974?accountid=41560, (Erijim Tarihi: 09.09.2021).
50 Robert V. Daniels, "How to Avoid a New Cold War." The New Leader (Online), (Sep 2008): 9-11, 10, http://search.proquest.com/docview/229081761?accountid=41560, (Erijim Tarihi: 13.10.2021).
51 Stockholm International Peace Research Institute, "SIPRI Military Expenditure Database", http://www.sipri.org/research/armaments/milex/milex_database/milex_database, (Erijim Tarihi: 22.09.2021)
yardim maksadiyla egitim ve donatim destegi verenler arasinda baj sirada yer almaktadir. ABD'nin Gürcistan'a verdigi destege ragmen savajin bajlamasi ve hizli bir jekilde gelijmesi karjisinda dönemin ABD Bajkani Bush, Rusya'nin saldirisinin kabul edilemez oldugunu bildirmekle yetinmijtir. iki kutuplu düzenin hakim oldugu Soguk Savaj döneminde sikça görülen bir politikanin güncel bir versiyonu ile karjilajildigini degerlendiren ABD Dijijleri Bakani Condoleezza Rice ise Rusya'nin izledigi yolun 1968 yilinda yapilan Çekoslovakya saldirisi52 gibi olmayacagini açiklamijtir.53 Rusya'yi bu ifadelerle elejtiren ABD ayni zamanda Gürcistan'i kisitli bir jekilde de olsa desteklemijtir. Örnegin ABD Savunma Bakanligi Sekreteri Robert M. Gates'in bildirdigine göre ABD, kendi uçaklariyla 2.000 Gürcü askerini Irak'tan Gürcistan'a tajimijtir.54 Bu yapilan ise Rusya tarafindan ABD'nin Gürcistan'a askeri destek verdigi jeklinde elejtirilmijtir. Bununla birlikte ABD, savajin bajlamasindan sonra ûç hafta boyunca insani yardim kapsaminda Gürcistan'a 30 milyon dolarlik yardim yapmijtir.55 Ayrica Rusya ile gerçeklejtirmeyi planladigi "Vigilant Eagle" tatbikatini iptal etmijtir. ABD bagimsizligini ilan eden Abhazya ve Güney Osetya'nin bagimsizligini tanimamijtir ve savaj süresince devamli surette Gürcistan'in toprak bütünlügüne ve demokratikligine atif yapmijtir. Buna karjilik Rusya Bajbakani Vladimir Putin, 28 Agustos 2008'de ABD'nin kendi ekonomik ve dij politika sorunlarini gizlemek ve bajkanlik seçimine yön verebilmek için Gürcistan'daki olaylari yönlendirdigini ima etmijtir. ABD ise bu açiklamanin dogru olmadigini bildirmijtir.56
Karjilikli yapilan tüm açiklamalardan sonra Rusya'nin müdahalesine ragmen ABD, savaj süresince aktif bir rol oynamaktan kaçinmijtir. Sik sik basin demeçleri ile Rusya'nin askerini çekmesi ve de facto ülkeler kurmaya çalijmamasini dile getirmijtir. Nitekim Rusya'nin Güney Kafkasya'daki bu politikasi ABD'yi hem enerji güvenligi hem de Bati'ya destek açisindan olumsuz etkilemijtir. Bunun yaninda bölgede meydana gelen olaylarin ekonomik yansimasi bir yana ABD'nin imaji üzerinde de olumsuz bir etki biraktigi söylenebilir. Rusya'nin saldirisina belirgin jekilde yavaj tepki vermesi ABD'nin gücünün fiziksel sinirlarini göstermesi açisindan dikkat çekici olmujtur.57 6.2) AB
2003 yili Aralik ayinda belirlenen AB güvenlik stratejisi, Avrupa'da yeni bölünme çizgilerinden kaçinilmasi gerektiginin altini çizmij, dogudaki komjulariyla ilgili politik problemlere takilmak yerine, onlarla ekonomik ve politik paylajimin getirilerini artirma yoluna gitmeyi ögütlemijtir. Ayni zamanda Avrupa'nin komjusu olabilecek bir bölge olan
o
Güney Kafkasya'nin problemlerine daha g^lü ve aktif bir jekilde ilgi gösterme geregi ^
z
Ù
52 Ikinci Dunya Savaçi'ndan sonra SSCB, etki alaninda kalan Dogu Avrupa ulkelerinde ideolojik açidan kendine yakin ^ yonetimleri iktidarda tutmak için gerektiginde sert guç kullanmaktan çekinmemiçtir. Çekoslovakya'ya yonelik sert s © mudahale de bu ulkenin Sovyet yanlisi rejiminin surdurulmesi için yapilmiçtir. Bkz. Cem Karadeli, "Soguk Savaç'in Ilk |123| Açamasinda Dogu Avrupa: Sosyalizm ve Baçkaldiri", Uluslararasi Kriz ve Siyaset Anaçtinmalan Dergisi 4/1 (Mayis
2020): 43-73.
53 Dept.of State Press Release August 13, 2008.
54 "US Takes Georgian Troops Home from Iraq", (August 12, 2008), Army Times, http://veteransforcommonsense.org/2008/08/12/us-takes-georgian-troops-home-from-iraq-2/, (Eriçim Tarihi: 29.12.2021).
55 White House Pres Release, September 3, 2008
56 Nichol, "Russia-Georgia Conflict in South Ossetia: Context and Implications for U.S. Interests", 11.
57 Chicky, Silkroadstudies.Org., "The Russian-Georgian War: Political and Military Implications for U.S. Policy", 4-14.
duyulmu^tur.58 Sava§ surecinde AB donem ba^kani olan Fransa Cumhurba^kani Nicolas Sarkozy nezdinde gerfekle^tirilen ate^kes anla^masi mekik diplomasisi ile gerfekle§tirilmi§tir.59 Anla^maya gore §u kararlar alinmi^tir:
1. Anla^mazligin fozumu ifin guf kullanimina son verilmesi,
2. Tum askeri harekatlarin derhal sona erdirilmesi,
3. Insani yardim ula^tirilmasi ifin serbest gefi§ taninmasi,
4. Gurcistan ordularinin fati^malarin ba^ladigi 8 Agustos gununden onceki konumlarina donmesi,
5. Rusya ordularinin harekat ba^lamadan onceki pozisyonlarina geri donmesi,
6. Guney Osetya ve Abhazya'nin gelecekteki statuleri hakkinda uluslararasi goru^melerin ba^latilmasi.
Gurcistan'in oncelikle vize muafiyeti daha sonra ise AB uyeligi konusunda beklenti iferisinde olmasindan dolayi AB'nin sava§ oncesinde ve sonrasinda bu konuyu surekli gundemde tutmaya fali^tigi ifade edilebilir. Bu baglamda AB'nin 2008 yilindan gunumuze kadar vize muafiyeti ve uyelik konularinda birfok siyasetfinin Gurcistan halkina umit vaat ettigi ve bu vaatlerin de etkisiyle AB'nin sava§ oncesinde daha fok kenarda durmayi, diger uluslararasi aktorleri desteklemeyi tercih ettigi ve sava§ sirasinda yalnizca mecbur kaldiginda sorumluluk ustlenmeyi istedigi tespit edilmi^tir.60 Uf Baltik ulkesinin ve Polonya'nin ba^kanlarinin bir araya gelerek 9 Agustos 2008'de AB ve NATO'ya Rusya'nin emperyalist politikalarina kar§i durma fagrisi yapmasi AB ifindeki orta ve kufuk devletlerin tepkisini gostermesi afisindan dikkat fekicidir.61 Ayni devletlerin 2014 Ukrayna Krizi'nde de benzer tepkileri verdigini gormek mumkundur. Geli^meler neticesinde bagimsizligini ilan eden Abhazya ve Guney Osetya, AB ulkeleri tarafindan taninmami^tir.
Siyasi ili^kiler ve NATO ortakligi fabalari bir yana AB'nin Gurcistan'in guvenligine ihtiyacinin farkli bir boyutu daha vardir. Ozellikle Nabucco hattinin Hazar dogalgazini Avrupa'ya ta^iyacak ve Rusya'ya bagimliligi azaltacak bir proje olarak gorulmesi Gurcistan'in AB ifin onemini artirmaktadir. Gelecekte de aki§i devam edebilecek saglam bir kaynak olan Hazar'dan beslenen bu hattin tahmini kapasitesi 31 milyar metrekuptur. 2008 Rusya-Gurcistan Sava^i gostermi^tir ki AB, Guney Kafkasya bolgesi ile daha derin ve daha etkili ili^kiler geli^tirmek zorundadir.62
o
2 15 Agustos 2008 gunu ABD Di§i§leri Bakani Rice ile Gurcistan Devlet Ba^kani
N
u Saaka^vili Tiflis'te basina afik bir goru^me yapmi^lardir. Bu goru^mede Saaka^vili Batili D 1 N-
< o & liderlerin yetersiz destegini ele^tiren bir iferikte afiklamalarda bulunmu^tur.63 2009 yili
cnj cq
& © §ubat ayinda AB yuksek temsilcisi Javier Solona'nin afiklamalari da Saaka^vili'nin bu
|124| §ikayetini dogrular nitelikteydi. Oyle ki Solona, AB'nin Rusya'nin bu hareketi kar^isinda
58 Paul, "The EU and The South Caucasus: How far, how deep?", 90.
59 Gurcistan Krizi Degerlendirme Raporu. Ankara: USAK Yayinlari, 2008, 74.
60 Paul, "The EU and The South Caucasus: How far, how deep?", 89-91.
61 Nichol, "Russia-Georgia Conflict in South Ossetia: Context and Implications for U.S. Interests", 13.
62 Tsereteli, "The Impact of the Russia-Georgia War on the South Caucasus Transportation Corridor", 21.
63 Department of State Pres Release, August 15, 2008
gerekli mesajlari iletmek ve kendi fikarlarini savunmak ifin Rusya'ya yaptirim uygulamak yerine diyalog ve i§ birligini seftigini bildirmi^tir.50 Buna kar^in §unu da belirtmekte fayda vardir ki Rusya-Gürcistan sava^inin sona ermesinde asil görevli olan BM, üzerine dü§en gören görevi yerine getirememi^tir. AB de fati^mayi engelleyememi§ fakat onun sona erdirilmesinde etkin bir rol oynami^tir.64 Hatta bu rolü, büyük güf olan ABD ve uluslararasi toplumun yegane kolektif güvenlik örgütü olan BM'den daha etkin ve hizli bir §ekilde yerine getirmi^tir.
6.3) NATO
2008 Rusya-Gürcistan Sava^i'ndan önceki dönemde NATO'nun gündemi Afganistan, füze savunma sistemi, yeni üyelerin dahil edilmesi ve geni^leme, Kosova, AKKA gibi konularla oldukfa doluydu.65 Biraz da bu nedenle sava§ sürecinde Gürcistan ile yeterince derin ili^kiler iferisine giremedigi söylenebilir. Ayrica NATO, Gürcistan ile "Üyelik Eylem Plani" yerine "Bireysel Ortakli Eylem Plani" yapmayi uygun görmü^tür. Dönemin Gürcistan Devlet Ba^kani Saaka^vili'nin 15 Agustos 2008'deki konu^masi bu afidan önem arz etmektedir. Saaka^vili'ye göre NATO, sorunlu bölgelerinden dolayi Gürcistan'i üyelige kabul etmedikfe sorun yaratmaya davet etmi§ olacaktir.66 Tipki ABD ve AB gibi sava§ esnasinda ve sonrasinda Rusya'ya kar§i yeterince etkili olamayan aktörlerden biri de NATO olmu^tur.
14 Eylül 2008 tarihinde NATO Genel Sekreteri Hoop Scheffer, AB'yi Rusya'nin bari§ gözlemcilerinin sayisini sava§ öncesi sayiya dü^ürmesi konusunda israrci olmamakla ele§tirmi§tir. Kar^ilik olarak 18-19 Eylül 2008 tarihinde NATO di§i§leri bakanlari toplantilari sürerken Rusya Devlet Ba^kani Medvedev, NATO'yu bari^i garanti altina almak yerine Rusya-Gürcistan sava^ini ki^kirtmakla itham etmi^tir.67
AB ve NATO'nun doguya dogru geni^lemesini yakin fevresine müdahale olarak algilayan Rusya her firsatta bu ihlali dile getirmi§ ve bunun bölgedeki huzuru bozdugunu ileri sürmü^tür. Medvedev bu yakla^imindan ötürü Batiyi suflami^tir. Öyle ki zaten yukarida belirtildigi §ekilde; NATO'nun doguya geni^lemesine kar§i tepkileri ve her firsatta bunu dile getirmesi, Ukrayna ve Gürcistan'in NATO'ya girme hedefleri kar^isindaki tutumu ve yansittigi siyasal baski, Rusya'nin yakin fevresini koruma konusundaki ciddiyeti hakkinda fikir vermektedir.68
Rusya'nin bekasini saglamak maksadiyla izledigi güvenlik politikalarinda NATO'nun Soguk Sava§ sonrasindaki dönü^ümü de etkili olmu^tur. Tipki Var^ova Pakti q
gibi Soguk Sava§ döneminin bir ürünü olan NATO, kurulu§ felsefesi afisindan kolektif a
savunma örgütüdür. Ancak Soguk Sava^'in sona ermesi ve Sovyetler Birligi'nin u
Q ^ i
dagilmasiyla varligini sürdürmek ifin yeni bir görev tanimi yapmi^tir. Ba^langifta sadece 55 o >; kendi üyelerinin güvenligini saglamak ifin savunma maksatli ve üyelerinin sinirlari 0Ä ^ ® dahilinde görevli olan örgüt sorumlu oldugu alanin di^ina fikabilecek §ekilde yeniden l125l
64 Süleyman Erkan, 2008 Rusya-Gürcistan Savaji ve Uluslararasi Toplum" International Journal of Economic and Administrative Studies Vol:17 (2016): 45.
65 Chicky, "The Russian-Georgian War: Political and Military Implications for U.S. Policy", 2-5.
66 Department of State Pres Release, August 15, 2008
67 Nichol, "Russia-Georgia Conflict in South Ossetia: Context and Implications for U.S. Interests", 8.
68 Julianne Smith, "The NATO-Russia Relationship: Defining Moment or Deja Vu? ", CSISProject (2008): 1.
tasarlanmijtir. BM'nin uluslararasi toplumdaki en önemli görevi olan kolektif güvenlik misyonunu kendi üzerine almaya çalijan NATO'nun attigi adimlar ile büyük g^ler arasinda mutabakatla görev almamasi örgütün ciddi bir çikmazi olmujtur. Kolektif savunma örgütü olarak alan içinde kalmasi ve gelebilecek tehditlere karji savunma jemsiyesi kurmasi yerine kolektif güvenlik örgütü gibi davranarak alan dijinda sorumluluk almaya çalijan NATO stratejisinin daha uzun süre Rusya'nin yakin çevre politikasi ile çatijacagi öngörülebilir.
в.4) Çin
§angay ijbirligi Örgütü'nün 2008'de Dujanbe'de düzenledigi zirvede Rusya-Gürcistan Savaji ve Güney Osetya'nin bagimsizligi konulari gündeme gelmijtir. Sonuç bildirisinde Rusya'nin barijin saglanmasi için bölgede ij birliginin sürdürülmesinde alabilecegi aktif role atifta bulunulmujtur. Ayrica Gürcistan'in dogrudan elejtirilmemesine de özen gösterildigi dikkat çekmijtir.69 Zirvede Rusya Devlet Bajkani Medvedev, Güney Osetya ve Abhazya'nin bagimsizliklarinin taninmasi için üye ülkelerin devlet bajkanlari ile görüjmüjtür fakat bekledigi destegi bulamamijtir.70
Genel olarak §angay ij birligi Örgütü'ndeki en g^lü stratejik partneri olarak Rusya'nin safinda yer alan Çin'in bu olayda Rusya'ya açik ve basina yansiyacak bir jekilde destek vermemij olmasi dikkat çekicidir. Çin, gerek agirligini koyarak dogrudan süper g^ görüntüsü çizmekten kaçinma çabasindan dolayi gerekse kendi içinde Tayvan sorunu gibi bir problemi oldugu için bu konuda temkinli davranmijtir.71 Genel baglamda Çin de diger birçok devlet gibi dengeli bir siyaset izlemijtir.
Sonuç
2008 Rusya-Gürcistan Savaji, Rusya'nin yakin çevresini korumak maksadiyla sert g^ dahil her türlü vasitayi kullanmaktan imtina etmeyecegini gösteren önemli bir gelijme olarak tarihe geçmijtir. Güney Kafkasya'da yajanan bu gelijmeden birtakim çikarimlarda bulunarak Rusya'nin önümüzdeki s^eçte Dogu Avrupa veya Kuzey Kutbu gibi muhtemel çatijma alanlarinda nasil bir politika izleyebilecegi öngörülebilir hale gelmijtir. Ayrica NATO'nun alan diji çikarlari ile Rusya'nin yakin çevre çikarlarinin çatijtigi bölgelerin istikrarsizlajabilecegi görülmektedir.
Türkiye'nin stratejik, askeri ve enerji güvenligi açisindan ABD için, bagimsizliklari ve ekonomik gelijmeleri açisindan ^ Güney Kafkas ülkesi için önemli bir jeopolitik aktör p oldugu ileri sürülebilir. Bu nedenle öncüsü hangi büyük güç olursa olsun Kafkaslarda g kurulacak her türlü ittifakta yönlendirici güce sahip bölge ülkelerinin bajinda Türkiye'nin Q ^ z geldigi söylenebilir. Ayni zamanda bölgesel güçlerden iran'in da engelleyici veya takviye US02 B edici politikalari bölgenin istikrarinda önemli bir etken olarak görülebilir.
jl2ej : _
69 Fatih Özbay, §iÖ'nün Abhazya ve Güney Osetya Sinavi, http://www.bilgesam.com/tr/index.php?option=com_content&view=article&id=1793:oenuenabhazya-ve-gueney-osetya-ile-snav&catid=176:analizler-rusya, 15.G5.2G12.) Aktaran Esma Özdajli, "Çin ve Rusya Federasyonu'nun Perspektifinden Çanghay ijbirligi Örgütü", Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 4/6 (2G12 Bahar): 115.
70 Muhammet Yasir Timür, "1996- 2G17 Yillari Arasinda Çangay ijbirligi Örgütü ve Türkiye", (Yayimlanmamij Yüksek Lisans Tezi, istanbul Gelijim Üniversitesi, 2019), 5.
71 Bin Yu, "China Stil on-side with Russia", Asia Times Online, http://www.atimes.com/atimes/China/JIG6AdG1.html, (Erijim Tarihi: 29.9.2G21).
Siyasi açidan her devletin milli guç unsurlariyla milli hedeflerinin birbiriyle uyumlu, dengeli ve gerçekçi olmasi gerektiginin alti çizilmelidir. Gurcistan'in milli guç unsurlarina dayanmayan politikalar gutmesi ve bunu buyuk guçlerden birine karji uygulamaya çalijmasinin surdurulebilir olmadigi gorulmujtur. Stratejik seviyede kararlar alinirken kurulan ittifaklarin ve verilen sozlerin ne kadar saglam oldugunu iyi analiz etmek ve ancak bu jekilde kritik adimlar atmak faydali olacaktir.
Uluslararasi meselelerde buyuk guçlerin çikarlari karjilikli olarak uyujmasa bile birbirleriyle sicak çatijmaya girmeyecekleri degerlendirilmijtir. Ancak çikarlarini savunmak için gerekirse orta ve kuçuk guçleri kendi siyasetleri dogrultusunda yonlendirebilecekleri soylenebilir. Ayrica buyuk guçlerin kendi iç politikalarindaki hassasiyetleri gozetmeden dij politikada kendilerinden beklenen kritik adimlari atmayabilecegi goz onunde bulundurulmalidir. Çin'in Guney Osetya ve Abhazya'nin taninmasi konusunda çekimser kalmasinin nedenlerinden birisinin de kendi iç meselelerine yansiyacak bir sorundan kaçinmaya çalijmasi oldugu soylenebilir.
Bu arajtirmanin sonucunda incelemeye deger iki tartijma konusu on plana çikmijtir. Birincisi, dunyanin çok kutuplu sisteme donujumunde kirilma noktalarinin hangi bolgeler olabilecegi konusu, digeri ise Çin ve Rusya'nin çok kutuplu sistemde buyuk guç sorumluluklarini yerine getirme istek ve potansiyeli konusudur.
Beyanname:
1. Etik Kurul izni: Etik Kurul Izni gerekmemektedir.
2. Katki Orani Beyani: Yazar, makaleye bajkasinin katkida bulunmadigini beyan etmektedir.
3. Çikar Çatijmasi Beyani: Yazar, herhangi bir çikar çatijmasi olmadigini beyan etmektedir.
Declarations:
1. Ethics approval: Not applicable.
2. Author contribution: The author declares no one has contributed to the article.
3. Competing interests: The author declares no competing interests.
^ ^ ^ 3
D
KAYNAKÇA ^ |
Rus Belgeleri A Èq
Bingol, Oktay. "21. Yuzyilda Caydirma Teorisi ve Pratiginin Degijimi." Uluslararasi Kniz ve
SiyasetAraptirmalari Dergisi 5 (2021 ): 13-50. Chicky, John E. "The Russian-Georgian War: Political and Military Implications for U.S. Policy." Silkroadstudies.Org.
http://www.silkroadstudies.org/new/docs/Silkroadpapers/0902Chicky.pdf (Erijim Tarihi:05.11.2021).
Q- "O ©
|127|
Civil.ge Daily News Online, "State Minister Testifies Before War Commission", 10.11.2008, http://www.civil.ge/eng/article.php?id=19842, (Eri^im Tarihi: 10.11.2021).
Cotrill, Yancy. "The Ruckus in the Caucasus: A Case Against Mikheil Saakashvili for Crimes Against Humanity in the August War." Social Science Research Network 14 (2011): 225-246.
Daniels, Robert V. "How to Avoid a New Cold War." The New Leader (Online) (Sep 2008): 9-11 http://search.proquest.com/docview/229081761? accountid=41560, (Eri?im Tarihi: 13.10.2021).
Danielyan, Emil. "Armenia Rules Out Abkhazia, South Ossetia Recognition" (04 Eylül 2008) https://www.azatutyun.am/a/1597164.html. (Eri?im Tarihi: 14.10.2021).
Demir, Sertif. "Avrupa Güvenlik Mimarisinin Tarihsel Geli^imi ve Türkiye'nin Bu Güvenlik Mimarisindeki Yeri." GüvenlikStratejileri Dergisi 5 (2009): 9-50.
Diesen, Glenn. EU and NATO Relations with Russia: After the Collapse of the Soviet Union. Abingdon: Routledge, 2016.
Erkan, Süleyman. "2008 Rusya-Gürcistan Sava^i ve Uluslararasi Toplum." International Journal of Economic and Administrative Studies 17 (2016): 1-24.
Erkan, Süleyman. "2008 Rusya-Gürcistan Sava^inin Bölgesel Etkileri." Eurasian Academy of Sciences Social Sciences Journal 4 (2015): 36-48.
Erkan, Süleyman. "Güney Osetya Sorunu ve 2008 Rusya-Gürcistan Sava^i." International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 10/13 (Fall 2015): 71-92.
Erta§, Ugur. "Güney Osetya Raporu." TUiC akademi (25 Kasim 2009). https://www.tuicakademi.org/guney-osetya-raporu (Eri^im Tarihi: 29.12.2021)
Gürcistan Krizi Degerlendirme Raporu. Ankara: USAK Yayinlari, 2008.
Hamilton, Robert E. "August 2008 and Everything After." Foreign Policy Research Institute (October 2018): 5-35.
Hyde-Price, Adrian. European Security in the Twenty-First Century - The Challenge of Multipolarity, Routledge. New York: Francis & Tylor Group, 2006.
Karadeli, Cem. "Soguk Sava^'in ilk A^amasinda Dogu Avrupa: Sosyalizm ve Ba^kaldiri." Uluslararasi Kriz ve SiyasetAraptirmalari Dergisi 4/1 (Mayis 2020): 43-73.
D4 King, Charles. "The Five Day War- Managing Moscow after the Georgia Crisis." Foreign § Affairs 87/6 (Nov. 2008): 2-11.
Q ^ ^ 2-
Si ° m Kissinger, Henry. Diplomasi. Istanbul: Türkiye l§ Bankasi Kültür Yayinlari, 12.Basim, 2014.
0Ä ni ©
Marsili, Marco. "The Birth of a (Fake?) Nation at the Aftermath of the Decomposition of
|12S| USSR. The Unsolved Issue of Post-Soviet 'Frozen Conflicts'." Proelium 10 (2016):
161-178.
Matsuzato, Kimitaka. "The Five-Day War and Transnational Politics - A Semiospace Spanning the Borders between Georgia, Russia, and Ossetia." Demokratizatsiya 17 (2009): 228-250.
Muzalevsky, Roman. "The Russian-Georgian War: Implications For the UN and Collective Security." OAKA 4/7 (2009]: 29-43.
Myers, Steven L. "A NEW COLD WAR?" New York Times Upfront (September 2008] http://search.proquest.com/docview/207579974? accountid=41560 (Erijim Tarihi: 09.09.2021].
Nichol, Jim. "Russia-Georgia Conflict in South Ossetia: Context and Implications for U.S. Interests." CRS Report for Congress (13 Agustos 2008]: 1-20.
Nixey, James. "The Long Goodbye: Waning Russian Influence in the South Caucasus and Central Asia." Chatham House Briefing (01.06.2012): 1-16.
Origins - Current Events in Historical Perspective "2008 South Ossetia War" Ohio State University http://origins.osu.edu/sites/ origins.osu.edu/files/2-2-map286.png (Erijim Tarihi: 09.10.2021].
Ozdajli, Esma. "£in ve Rusya Federasyonu'nun Perspektifinden §anghay ijbirligi Orgutu." Mehmet AkifErsoy Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi 4/6 (2012 Bahar): 108-122.
Ozer, Sanem. "Bagimsizlik Sonrasi Gurcistan-Avrupa Birligi ilijkileri." Uluslararasi Ilipkiler 4/15 (Guz 2007): 109-148.
Ozsaglam, Muhittin Tolga. "Sinirli Taninan Abhazya Cumhuriyeti ve Rusya'nin Abhazya'daki Rolu." Kafkasya Calipmalari - Sosyal Bilimler Dergisi 6/11, (Kasim 2020): 1-21.
Paul, Amanda. "The EU and The South Caucasus: How far, how deep?." Caspian Report Spring (2013): 89-95.
Polat, Dogan §afak. "Kafkasya'da Turkiye, Azerbaycan ve Gurcistan ittifakinin Bolgesel Guvenlige Etkileri." Istanbul Gelipim Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi 6/2, (Ekim 2019): 248-265.
Polat, Dogan §afak. "Kafkasya'da Turkiye, Azerbaycan ve Gurcistan ittifakinin Bolgesel Guvenlige Etkileri." Istanbul Gelipim Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi 6/2 (Ekim 2019): 248-265.
Rolofs, Oliver. "A Breeze of Cold War", Munich Conference on Security Policy ^February 2007) https://www.securityconference.de/en/about/munich-moments/a-
breeze-of-cold-war/ (Erijim Tarihi: 03.08.2021).
Smith, Julianne. "The NATO-Russia Relationship: Defining Moment or Deja Vu?." CSIS Project (2008): 1-16.
Stockholm International Peace Research Institute "SIPRI Military Expenditure Database", http: / / www.sipri.org/research / armaments / milex/ milex_database/
milex_database , (Erijim Tarihi: 22.09.2021).
Tajci, Tekin Aycan. "Turkiye-Rusya ilijkileri ve Ust Duzey ijbirligi Konseyi (UDiK)." KARE (2020): 81-128.
Tellal, Erel. "Zumruduanka: Rusya Federasyonu'nun Dij Politikasi." Ankara Universitesi SBFDergisi 65 (2010): 189-236.
Timür, Muhammet Yasir. "1996- 2017 Yillari Arasinda §angay i^birligi Örgütü ve Türkiye."
(Yayimlanmami§ Yüksek Lisans Tezi, Istanbul Geli^im Üniversitesi, 2019). Traynor, Ian ve Black, Ian. "Georgian conflict leaves west reeling and Russia walking tall." The Guardian (12.08.2008).
Tsreteli, Mamuka. "The Impact of the Russia-Georgia War on the South Caucasus Transportation Corridor." Jamestown Global Research and Analysis (March 3, 2009): 1-32.
Tsurtsumia, Zaza. "Gürcistan'da Rus "Yumu^ak Gücü" Tarihi (XIXXX. Yüzyil)." Türkiye Rusya Araptirmalari Dergisi 3 (2020): 94-115.
US Department of State Archive, Department of State Press Release, (August 13, 2008) https://2001-2009.state.gov/rZpa/prs/ps/2008/index.htm (Eri^im Tarihi: 20.10.2021).
US Department of State Archive, Department of State Press Release (August 15, 2008) https://2001-2009.state.gov/r/pa/prs/ps/2008/index.htm (Eri^im Tarihi: 20.10.2021).
"US Takes Georgian Troops Home from Iraq" Army Times (August 12, 2008) http://veteransforcommonsense.org/2008/08/12/us-takes-georgian-troops-home-from-iraq-2/, (Eri^im Tarihi: 29.12.2021).
White House Press Release (September 3, 2008).
Yalfinkaya, Haldun. Savap - Uluslararasi Ilipkilerde Gü$ Kullanimi. Istanbul: imge Kitabevi, Ocak 2008.
Yu, Bin. "China Stil on-side with Russia" Asia Times Online,
http://www.atimes.com/atimes/China/JI06Ad01.html, (Eri^im Tarihi: 29.9.2021).
^ ^ ^
0.
D N-
CD 1 N-
< S ^ g ° m
Q- ©
|130|
