Научная статья на тему 'РУС ТИЛИНИ ЎҚИТИШДА МАСОФАВИЙ ТАЪЛИМ'

РУС ТИЛИНИ ЎҚИТИШДА МАСОФАВИЙ ТАЪЛИМ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
205
26
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
ахборот-коммуникация компитенциялари / тарбиявий манба / масофавий курс / ахборот ва таълим муҳити / нутқ фаолияти / нутқ амалиётининг миқдори / таълим парадигмаси.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Фотима Жўраевна Менглибоева

Мақолада "Рус тили" фанини масофавий шаклда ўқитишнинг мазмуни ва ўқув жараёнини ташкил этиш ҳамда масофавий курс учун танлов хусусиятларини акс эттирувчи масалалар муҳокама қилинади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «РУС ТИЛИНИ ЎҚИТИШДА МАСОФАВИЙ ТАЪЛИМ»

РУС ТИЛИНИ УКИТИШДА МАСОФАВИЙ ТАЪЛИМ

Фотима Жураевна Менглибоева

Сурхондарё вилояти Кумкургон агротехнологиялар техникуми катта укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Маколада "Рус тили" фанини масофавий шаклда укитишнинг мазмуни ва укув жараёнини ташкил этиш хамда масофавий курс учун танлов хусусиятларини акс эттирувчи масалалар мухокама килинади.

Таянч сузлар: ахборот-коммуникация компитенциялари; тарбиявий манба; масофавий курс; ахборот ва таълим мухити; нутк фаолияти; нутк амалиётининг микдори; таълим парадигмаси.

Таълимнинг замонавий парадигмаси шахсга йуналтирилган таълим, индивидуализация ва дифференциация каби тушунчалар таълим фаолияти, укув мотивациясини шакллантириш, талабаларнинг узини ривожлантириш каби илмий ва назарий куникмаларга асосланади.

Хозирги кунда таълим процессини тугри ташкил этишни таъминлайдиган ахборот ва таълим мухдти масофавий ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланишнинг концептуал гоялари Интернет тармогига ва ундаги маълумотлардан мохирлик билан фойдалана олган холда замонавий тарзда муваффакиятли амалга оширилмокда. Ушбу жараённинг энг мухим йуналишларидан бири укитувчиларни укув жараёнида технологиялардан фойдаланишга тайёрлаш ва уларда ахборот-коммуникация компетенциясини (АКТ - компетенсияси) шакллантиришдан иборат.

Асосан талабалар ва укитувчилар жамоаси томонидан билвосита (масофадан электрон таълим) узаро алокада булган ахборот ва телекоммуникация тармокларидан фойдаланган холда амалга ошириладиган таълим технологиялари масофавий укитиш технологиялари деб тушунилади.

Электрон таълим деганда талабалар ва укитувчилар жамоаси хамкорлигида маълумотлар базаларида мавжуд булган ва амалга оширишда фойдаланиладиган маълумотлардан фойдаланиш укув маълумот дастурлари ва маълумотларни кайта ишлаш технологиялар, техник воситалар, шунингдек, ахборот ва телекоммуникация тармоклари, курсатилган маълумотларнинг алока линиялари оркали узатилишини таъминлаш, узаро таъсир таълим фаолиятини ташкил этиш тушунилади.

Масофавий таълим тизимдаги укитиш асосан учта: кундузги, сиртки ва сиртки таълим сифати шаклида белгиланади. Таълим олишнинг шакли сифатида таълимнинг икки хил шакли мавжуд булиб, биринчиси- таълим фаолиятини

aManra оширaдигaн тaшкилотлaр вa иккинчиси- тaълим фaолиятини aManra оширaдигaн тaшки (оилaвий тaълим вa Уз-Узини тaрбиялaш шaклидa) гиси.

Уз-узини тaрбиялaшнинг хyсyсиятлaридaн бири, мaсофaвий укитиш кyрслaрини кaттa фоизни уз ичигa олaдигaн Интернет-ресyрслaридaн фaол фойдaлaнилaдигaн мyстaкил иш жaрaёнидир. Зaмонaвий Укув жaрaёни кундузги мaсофaвий вa тaълим технологиялaридaн вa электрон ресyрслaрдaн фойдaлaнгaн x1олдa онлaйн мaсофaвий ёки кундузги тaълим фaолиятини aManra оширaдигaн тaшкилотлaрдa aрaлaш тaълим шaклидa тaкдим этилaди.

"Онлaйн мaсофaвий укитиш дaрслaр воситaсидa тaлaбa-ёшлaримиз купрок мyстaкил ишлaшгa, илмий ижод билaн шyFyллaнишлaригa, китоблaрни мyтолaa килишлaригa имконияига эгa бyлдилaр, педaгог-yкитyвчилaримиз эсa хориж олимлaри иштирокидa тaшкил килинaётгaн онлaйн видеоконференциялaрдa кaтнaшиб, кaсбий мax1орaтлaрини ривожтантириш учун мyнтaзaм ишлaшгa интиляптилaр.

Хрзирги вaктдa укитиш вa тaрбиялaшнинг янги технологиялaригa сифaт жиx1aтдaн тез утиш учун объектив aсос юзaгa келди, чунки иктисодий вa ижтимоий x,aë^ara инновaцион жaрaёнлaр yз-yзидaн тaълимдa хдм тyбдaн yзгaртиришлaрни тaкозо этмокдa. Х,еч бир Укитyвчи-педaгог эртaми-кечми бу жaрaёнгa кУшилмaсдaн четдa колиши мумкин эмaс." [1].

МДХ, дaвлaтлaрининг мaсофaвий укитиш, тaълим тизимининг тaркибий кисми вa шaкли сифaтидa куриб чикaн олимлaр вa етaкчи мyтaхaссислaри кaторидa Педaгогикa фaнлaри доктори профессор Е.С. Полaтнинг тaкидлaшичa м...мaсофaвий укитиш - бу тaълим шaкли, бyндa укитувчи вa тaлaбaлaр вa тaлaбaлaрнинг бир-бири битан yзaро тaъсири aмaлгa оширилaди мaсофa вa тaълим жaрaёнигa хос бyлгaн бaрчa тaркибий кисмлaрни (мaксaдлaр, MasMy^ yсyллaри, тaшкилий шaкллaри, укитиш воситaлaри), aник томонидaн aмaлгa оширилaди Интернет технологиялaри ёки бошкa тaъминловчи воситaлaр ёрдaмидa интерaктивликдир » [2].

Мaсофaвий тaълим курсини учун мaхсyс LMS (Learning Management System) LMS - тизим ^би дaстyрий тaъминот (кобиктар) тaълимни бошкaриш, Моодле - кyрслaрни бошкaриш тизими (электрон тaълим) вa бошкaлaрлaрдaн ишлaб чикиш учун фойдaлинилaди.

Мaсофaвий курс - иштирокчилaрининг бу интерфaол учун мaхсyс тизим тaълим жaрaёнидaги yзaро тaъсири. Бу тaълим мaнбaи (веб-сaйт), мaсофaвий тизим учун зaрyр бyлгaн бир кaтор булим сaxифaлaрини уз ичигa олгaн Ma^nyM бир курс доирaсидa вa бир-бири битан чaмбaрчaс боFлик мaшFyлот булиб, мaсофaвий курсни тaъминлaйдигaн тизим сифaтидa куриш мумкин. Бу курс бир ^тор элементлaрдaн тaшкил топгaн дидaктик цикл: - укув-услубий мaжмya (УУМ);

- укув материаллари жойлаштирилган дастурий веб-сайти ёки LMS;

- ушбу курс учун укитиш жараёнида эхтиёжга караб Интернет wеб2.0 хизматлари туплами;

УМК анъанавий равишда куйидаги блокларни уз ичига олади: ташкилий блок: кириш (видео, матн), аъзоларнинг йигилиш жойи укув гурухи (форум, ижтимоий тармок), фойдаланиш буйича курсатмалар курсда ишлатиладиган дастурий таъминот (бу LMS булиши мумкин, хизматлари wеб2.0 ва курсни урганиш учун кулланма, курс дастури. сетикет бошкалар), (Интернет тармогида узини тутиш коидалари, кириш ва чикиш анкеталари).

- Назария.

- таълим маълумотлари турли шаклларда такдим тилиши мумкин: графикали матн, курс мавзуси буйича видео маърузалар, веб-семинарлар, очик Интернет-ресурсларни ёзиб олди.

- амалий машгулотлар: семинарлар, топшириклар, тезислар, кейслар ва рефератлар.

-назорат турлари: тестлар, узини узи бошкариш ва узаро назорат услубида ташкил этилган битирув малакавий ишлар, портфолио ва бошкалар.

- педагогик мулокотга киришиш жараёни: масалан укитувчи ва талабалар уртасидаги виртуал алокада конференция, форум ёки ЗООМ дастурида дарс утиш учун махсус жойнинг мавжудлиги.

Масофавий курснинг ушбу укитиш модели тавсифлаш нуктаи назаридан узгарувчан булиб, танлов хусусиятларни инобатга олган холда, курснинг блоклари ёки булимлари сони, уларнинг кетма-кетлиги, мазмуни максади, талабалар эхтиёжлари, дастурий таъминотига караб фарк килиши мумкин.

Масофавий таълимнинг укитишнинг ташкилий шакллари ва воситалари хар бир модели узига хос усулларга эга. Х,али хам долзарблигини йукотмаган ва аксинча, уз ахамиятини янги ривожланиш нуктаси сари илдамлаб бораётган масофавий таълимнинг асосий моделларига куйидагилар киради:

- тармокдаги кундузги ва масофавий укитишнинг интеграцияси;

- масофавий укитиш курсининг эркинлиги;

- ахборот ва таълимни етказиш мухити (виртуал мактаб, булим, кафедра, университет);

- тармок таълими, кейс технологиялари ва видеоконференциялар;

Рус тилини укитиш мазмунининг етакчи компоненти фаннинг асослари эмас, балки фаолият усуллари - нутк фаолиятининг хар хил турларини ургатиш: гапириш, тинглаш, укиш ва ёзиш каби узига хос хусусиятга эга. Мулокот кобилиятини шакллантириш (коммуникатив компетенция) ва лингвистик тушунчалар ва тил тизими тугрисида билимларни яратиш тилнинг алока воситаси сифатида ишлаши рус тилини ургатишнинг максадига киради.

"Рус тили" предмети билан "Она тили тил»нинг фарки шундаки нутк амалиётининг микдори юкорилиги (оилада, дустлар, танишлар ва бошкалар билан) ва рус тилида мулокот килиш коида шаклида, университетдаги чегараланган хафталик соатлардаги амалий семинарлар доираси билан чекланади. Рус тилини янада самарали ургатиш ва укитиш учун нутк куникмаларини нутк амалиёти хажмини ошириш керак, анъанавий юзма-юз машгулотларида ривожлантириш керак.

Интернетдан ахборот ва таълим мухити хизматлари имкониятларидан фойдаланган холда, мустакил иш, махсус танлов ва укув материалини тизимлаштириш, интерактивлик, замонавий педагогик технологиялар рус тилини уз она тиллари сифатида сузлашувчиларни жалб килиш ва улар билан алокани ташкил килиш масофавий таълимнинг асосий хусусиятлари хисобланади.

Рус тилидаги Интернет-ресурслардан матнларни укиш ва видео томоша килиш асосида долзарб маълумотлар, масалан, дунёдаги сунгги вокеалар (спорт, маданий, сиёсий ва бошкалар), уз она тили хисобланган русийзабон маърузачиларнинг матнлари (сиёсий арбобларнинг конференциялардаги чикишлари, семинарлар, такдимотчиларнинг эълонлари), фильмлар, видеолар, электрон материаллар кутубхоналар ва бошка маълумотлардан тил захираини бойитишда фойдаланиб ишлашга имкон беради. Долзарб маълумотларни олиш жараёнида укувчиларнинг ахборот-коммуникация компетенциясини

шакллантириб, рус тилини урганиш учун индивидуал таълим траекторияси ва мотивацияси ошади хамда маълумот, лойиха, ижодий, тадкикот фаолияти билан боглик вазифаларнинг ривожлантиришни талаб килади.

Масофавий курс жараёнида рус тилини янада самарали урганишга хисса кушадиган педагогик технологиялар дарс мазмуни: мунозаралар, рол уйинлари, лойихд фаолияти ва бошкалар учун укув материалини хисобга олиш мухимдир.

Замонавий ахборот дунёсида одамларнинг алокаси ёрдамида амалга ошириладиган хар хил турдаги ракамли курилмалар рус тилда нутк амалиётининг зичлигини ошириш мумкин булган (мобил телефонлар, смартфон, айфон, планшетлар компютерлар ва бошкалар). хозирги вактда концепция сифатида ривожланиб бораётган мобил таълим туфайли хам муассасалар ихтисослаштирилган укитиш (танлов курслари), расмий ва норасмий таълим интеграция туфайли кенгаймокда ва укитувчилар, мураббийлар ва бошкаларнинг касбий ривожланиши ортиб бормокда.

Шундай килиб, таъкидлаш керакки, тилларни укитишда ахборот-коммуникация технологияларини жорий этиш, рус тилини урганишдаги коммуникатив компетенцияни шакллантириш, талабаларга йуналтирилган таълим, таълим фаолиятини индивидуализация килиш ва дифференциациялаш,

уз-узини тарбиялаш ва талабаларнинг уз-узини ривожлантириш масофавий таълимни рагбатлантирувчи омил хдсобланади.

Педагогика фанининг олдида мавжуд замонавий масофавий курслар учун махсус ишлаб чикилган онлайн таълим максад ва модел танлашга боглик таълим, мавжуд укув кулланмаларини услубий ишлаб чикиш, янгиларини тадкик этиш, рус тилини укитишда истикболли булган техник воситалар тренинг таркибини танлаш, масофавий курсда рус тили урганишнинг дастурий таъминот имконият ва компетенциялар, укитувчилар таркиби ва укув жараёнининг барча иштирокчиларининг тармокка тайёрлиги ва узаро таъсири уйгунлигини такомиллаштириш каби вазифалар турибди.

REFERENCES

1. "Олий таълим тизимида масофавий укитишнинг афзалликлари" Мухдббат Хдкимова. Тошкент давлат иктисодиёт университети профессори, п.ф.д. Инновацион ривожланиш вазирлиги хузуридаги "Филология, психология ва педагогика" Илмий-техник кенгаши раиси. 28 май, 2020.

2. Полат Е.С. Теория и практика дистанционного обучения: Учеб. пособие для студентов и высш. пед. учеб. заведений - М .. Издательский центр «Академия», 2004 г. - 416 с.

ISBN 5-7695-1533. [Электронный ресурс] Режим доступа: http://www.academiam-sc-w.ru/ftp_share/_b--ks/fragments/fragment_20163. pdf, бесплатно.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.