Научная статья на тему 'ЧЕТ ТИЛИНИ ЎҚИТИШДА РАҚАМЛИ ВОСИТАЛАРНИНГ АҲАМИЯТИ ВА МАСОФАВИЙ ТАЪЛИМНИНГ САЛБИЙ, ИЖОБИЙ ЖИҲАТЛАРИ'

ЧЕТ ТИЛИНИ ЎҚИТИШДА РАҚАМЛИ ВОСИТАЛАРНИНГ АҲАМИЯТИ ВА МАСОФАВИЙ ТАЪЛИМНИНГ САЛБИЙ, ИЖОБИЙ ЖИҲАТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
446
89
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
рақамли технологиялар / масофавий таълим / интернет тармоғи / компьютернинг роли / мультимедиа воситалари / мотивацияни ошириш / талабаларнинг қизиқишлари / янгича методлар / муаммолар. / цифровые технологии / дистанционное обучение / Интернет / роль компьютера / мультимедиа / методы / интересы студентов / проблемы.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Исраилова Дилором Шомахаматовна

Жамиятда рақамли ахборот воситаларидан фойдаланиш хилма-хилдир. Улар янги имкониятларни келтириб чиқаради ва янги йўлларни очади. Таълим соҳасида ўқувчилар турли хил билим манбаларига, ижтимоий тармоқлар учун турли имкониятларга ва таълимни қўллаб– қувватлайдиган кўплаб рақамли воситаларга эга бўлишади. Мақолада «компьютер технологиялари» тушунчасининг мазмуни ва уларнинг замонавий таълим жараёнидаги эгаллаган ўрни очиб берилган. Масофавий таълимнинг муваффақиятини бизнес, технология ва жамиятдаги ўзгарувчан рамка шароитлари фонида тушунтириш мумкин. Талабаларга асосан мультимедиа воситалари билан дарсда ва дарсдан ташқари мустақил ишлар тақдимоти, лойиҳалар устида ишлаш ва нутқ фаолиятини барча турларини ривожлантиришда кўмаклашувчи вазифаларни бериш тил ўрганишдаги энг самарали усул эканлиги мисоллар билан ёритилган. Шу билан бирга ушбу таълимда учрайдиган айрим муаммолар мавжудлиги ҳам мақолада кўрсатиб ўтилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ОСОБЕННОСТЬ ЦИФРОВЫХ СРЕДСТВ В ОБУЧЕНИИ ИНОСТРАННОМУ ЯЗЫКУ: ОТРИЦАТЕЛЬНЫЕ И ПОЛОЖИТЕЛЬНЫЕ СТОРОНЫ ДИСТАНЦИОННОГО ОБУЧЕНИЯ

Использование цифровых медиа в обществе разнообразно. Они открывают новые возможности. В области образования студенты имеют доступ к различным источникам знаний, различным возможностям социальных сетей и множеству цифровых инструментов для поддержки обучения. Успех дистанционного образования можно объяснить в контексте меняющихся рамочных условий в бизнесе, технологиях и обществе. Примеры показывают, что наиболее эффективный способ изучения языка это предоставить учащимся мультимедийные инструменты для самостоятельной работы в классе и вне его, проектной работы и выполнения заданий, которые помогают им развивать все типы разговорной деятельности. Вместе с тем, в статье также указывается, что при таком обучении встречаются некоторые проблемы.

Текст научной работы на тему «ЧЕТ ТИЛИНИ ЎҚИТИШДА РАҚАМЛИ ВОСИТАЛАРНИНГ АҲАМИЯТИ ВА МАСОФАВИЙ ТАЪЛИМНИНГ САЛБИЙ, ИЖОБИЙ ЖИҲАТЛАРИ»

Исраилова Дилором Шомахаматовна,

Узбекистон давлат жахрн тиллари университети "Немис тили назарияси ва амалиёти" кафедраси укитувчиси

ЧЕТ ТИЛИНИ УКИТИШДА РАКАМЛИ ВОСИТАЛАРНИНГ А^АМИЯТИ ВА МАСОФАВИЙ ТАЪЛИМНИНГ САЛБИЙ, ИЖОБИЙ ЖИ^АТЛАРИ

УДК: 371.3

ИСРАИЛОВА Д.Ш. ЧЕТ ТИЛИНИ УЦИТИШДА РАКАМЛИ ВОСИТАЛАРНИНГ АЦАМИЯТИ ВА МАСОФАВИЙ ТАЪЛИМНИНГ САЛБИЙ, ИЖОБИЙ ЖИЦАТЛАРИ

Жамиятда ракамли ахборот воситаларидан фойдаланиш хилма-хилдир. Улар янги имкони-ятларни келтириб чикаради ва янги йулларни очади. Таълим сох,асида укувчилар турли хил билим манбаларига, ижтимоий тармоклар учун турли имкониятларга ва таълимни куллаб-кувватлайдиган куплаб ракамли воситаларга эга булишади. Маколада «компьютер техно-логиялари» тушунчасининг мазмуни ва уларнинг замонавий таълим жараёнидаги эгаллаган урни очиб берилган. Масофавий таълимнинг муваффакиятини бизнес, технология ва жами-ятдаги узгарувчан рамка шароитлари фонида тушунтириш мумкин. Талабаларга асосан мультимедиа воситалари билан дарсда ва дарсдан ташкари мустакил ишлар такдимоти, лойих,алар устида ишлаш ва нутк фаолиятини барча турларини ривожлантиришда кумаклашувчи вази-фаларни бериш тил урганишдаги энг самарали усул эканлиги мисоллар билан ёритилган. Шу билан бирга ушбу таълимда учрайдиган айрим муаммолар мавжудлиги х,ам маколада курсатиб утилган.

Таянч суз ва тушунчалар: ракамли технологиялар, масофавий таълим, интернет тармоFи, компьютернинг роли, мультимедиа воситалари, мотивацияни ошириш, талабаларнинг кизикишлари, янгича методлар, муаммолар.

ИСРАИЛОВА Д.Ш. ОСОБЕННОСТЬ ЦИФРОВЫХ СРЕДСТВ В ОБУЧЕНИИ ИНОСТРАННОМУ ЯЗЫКУ: ОТРИЦАТЕЛЬНЫЕ И ПОЛОЖИТЕЛЬНЫЕ СТОРОНЫ ДИСТАНЦИОННОГО ОБУЧЕНИЯ

Использование цифровых медиа в обществе разнообразно. Они открывают новые возможности. В области образования студенты имеют доступ к различным источникам знаний, различным возможностям социальных сетей и множеству цифровых инструментов для поддержки обучения. Успех дистанционного образования можно объяснить в контексте меняющихся рамочных условий в бизнесе, технологиях и обществе. Примеры показывают, что наиболее эффективный способ изучения языка - это предоставить учащимся мультимедийные инструменты для самостоятельной работы в классе и вне его, проектной работы и выполнения заданий, которые помогают им развивать все типы разговорной деятельности. Вместе с тем, в статье также указывается, что при таком обучении встречаются некоторые проблемы.

Ключевые слова и понятия: цифровые технологии, дистанционное обучение, Интернет, роль компьютера, мультимедиа, методы, интересы студентов, проблемы.

ISRAILOVA D.SH. SIGNIFICANCE OF DIGITAL DEVICES IN FOREIGN LANGUAGE TEACHING, THE POSITIVE NEGATIVE SIDES OF DISTANCE LEARNING

The digital media implementation in society is diversified. That opens new opportunities. Nowadays, students have access to variety sources of knowledge, such as social media and networking, a wide range of digital tools which help learning process. The success of distance learning is closely related to changes of conditions in business, technology and society. The examples show that the most effective way of learning language is to provide students with multimedia tools for independent work in and outside the classroom, project work and assignments that help them develop all types of language skills. At the same time, the article also points out that there are some problems associated with that type of education.

Key words and consepts: digital technologies, distance learning, the Internet, the role of the computer, multimedia, methods, students' interests, problems.

Кириш.

Сунгги йилларда янги ахборот техноло-гияларини куллаш масаласи тобора кучайиб бормокда. Бу нафакат замонавий техник воси-талар, балки укитишнинг янги шакллари, балки укув жараёнига янгича ёндашув х,амдир. Мультимедиа воситаларидан фойдаланиш укувчиларга укишга йуналтирилган янгича ёндашувни амалга оширишга ёрдам беради, укувчининг хусусиятлари, укув даражаси, кобилиятлари х,исобга олинган х,олда индиви-дуаллаштириш ва фарклашни таъминлайди.

Чет тилларини укитишнинг замонавий ком-муникатив технологияларида компьютернинг урни.

Бизнинг давримизда компьютер техноло-гиялари жуда мух,им ва мустакил воситадир. Купгина болалар ва х,атто катталар х,ам буни факат компьютер уйинларини уйнаш учун ишлатишади. Аммо, хайриятки, куп одамлар бундан туFри фойдаланиш йулини топдилар.

Кулимизда бундай ёрдамчининг мавжудлиги ишимизни енгиллатади ва вактимизни тежайди, чунки биз уйдан чикмасдан туриб тезислар, х,исоботлар ва зарур булган барча нарсаларни чоп этишимиз мумкин. Бундан ташкари, компьютер чет тилини урганишда ёрдам беради. Ахир, чет тилини урганишда яхши натижаларга олиб келадиган куплаб дисклар, электрон дарс-ликлар, мультимедиа воситалари мавжуд.

Масалан компьютер укув жараёнини бошкаришда мослашувчанликни таъмин-лаб, талабалар фаолияти устидан назорат сифатини яхшилашга имкон беради. Бу ерда укитувчининг урни жуда мух,имдир. У дарс учун компьютер дастурларини, дидактик материал-ларни ва индивидуал топширикларни танлайди, талабаларнинг иш жараёнида ёрдам беради,

уларнинг билимларини бах,олайди. Компьютер-дан маълумот билан ишлаш воситаси сифатида фойдаланиш жуда хилма-хил. У бир неча сония ичида электрон кутубхонани куриб чикиши ва керакли маълумотларни топиши мумкин.

Тил маълумотлар базалари (лингвистик «Корпус») ва мультимедиа ресурслари (тематик интернет сайтлари, тармок энцикло-педиялари, галереялар, музейлар, укув юрт-лари виртуал саёцатлари ва бошкалар) тала-баларнинг тил ва маданий амалиётни сези-ларли даражада бойитиши ва кенгайтириши мумкин. Тармок ресурслари ахборот-субъ-ект мух,итини яратиш, таълим ва уз-узини тарбиялаш, талабаларнинг шахсий ва касбий кизикишлари ва эцтиёжларини кондириш учун бебацо асосдир. Бирок, интернет ресурслари-дан уз билганича фойдаланиш тез ва сифатли таълимнинг кафолати эмас1.

Мавзунинг долзарблиги мультимедиа технологиялари, глобал ахборот-компьютер тармоFи (АКТ) ва интернетнинг дарс жараёнида мунтазам жорий этилиши таълим тизи-мига ижобий таъсир курсатишини очиб бериши билан мух,имдир.

Илмий муаммонинг к,уйилиши.

Мультимедиа технологиялари, глобал АКТ ва интернетнинг таълим бериш жараёни билан боFлик масалаларни хори-жий методист-олимлардан П.В.Сысоев, М.Н.Евстигнеев, Л.Г.Аверкиева, Ю.А.Чайка, Р.К.Потапова, Т.В.Карамышева. И.А.Зимняя, Л.П.Владимирова А.С.Карпов, Н.Ю.Пахомова, Л.П.Петрова ва бошкалар урганганлар. Лекин

1 Сысоев П.В., Евстигнеев М.Н. Современные учебные Интернет-ресурсы в обучении иностранному языку // Иностранные языки в школе. 2008. № 6. 2 бет.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 12 (97)

эълон килинган ишларда АКТ ни дарсларда куллашнинг айрим жих,атлари урин олган. Педагог олимлар Л.А.Митчелл ва С.К.Гураль чет тилини укитишда АКТнинг грамматик куникмаларни шакиллантиришдаги ролини урганганлар. П.В.Сысоев электрон почта, веб-форум ва блог оркали бир ёки бирнечта укув гурух,лари (синфлари) талабалари уртасида тармок алокаларини ташкил этишнинг сама-рали натижаларини, методист Ю.А.Чайка ва Л.Г.Аверкиевалар эса АКТни юкори курс-ларда мустакил ишлар учун кулланиш жараё-нини назарий ва амалий жих,атидан курсатиб берганлар.

Шу билан бирга келтирилган тадкикотларда АКТнинг таълим жараёнига амалий жих,атдан кандай татбик этиш, ёндашиш кераклиги етарли урганилмаганлиги бу борада катор тадкикотларни амалга оширишни такозо килади. Жумладан, талабаларга мультимедиа воситалари билан дарсда ва дарсдан ташкари мустакил ишлар такдимоти, лойих,алар устида ишлаш ва нутк фаолиятини барча турларини ривожлантиришда кумаклашувчи вазифа-ларни бериш, тил урганишдаги самарали усул-ларни тадкик килиш. Шунингдек, ушбу таъ-лимда учрайдиган мавжуд муаммоларни ёри-тиш лозимдир.

Тадк,ик,отнинг мацсади дарс жараёнида АКТни куллаш буйича амалий таклиф ва тавсия-лар ишлаб чикишдан иборат.

Тадк,ик,отнинг объекти сифатида коронави-рус пандемияси давридаги масофавий таълим жараёни танланди.

Тадк,ик,отда тизимлилик, киёсий ва психологик тах,лилдан фойдаланилди. Яъни, талаба-ларнинг тил урганишдаги кизикишларига психологик ёндашиб, анъанавий дарслар билан АКТ кулланилган дарслар натижаси таккослаб, тах,лил килинди.

Тадк,ик,отнинг эмпирик манбасини дарс жараёнида утказилган амалий тажрибалар, талабалар уртасида утказилган суровномалар ва moodle платформасидаги топширилган тала-балар ишларининг натижалари ташкил этди.

Асосий к,исм.

Хозирги даврда коронавирус инкирози билан ракамлаштириш жамиятнинг куплаб сох,аларида мутлако янгича роль уйнамокда. Ракамли билимларни узатиш ва урганиш, шунингдек, бундай мавзулар буйича танкидий

фикр юритиш, янги укитиш усулларини ишлаб чикиш ва улардан фойдаланиш учун катта имкониятлар мавжуд. Ракамли ахборот восита-ларидан фойдаланиш, айникса укитувчиларга уз устиларида ишлаб, дарс мазмунини тубдан узгартириб, ургатишнинг янги шаклларидан фойдаланишга имкон беради. Бу уринда шах-сий компьютер, мультимедиа технологиялари ва глобал ахборот-компьютер тармоFининг, интернетнинг жорий этилиши таълим тизимига ижобий таъсир курсатмокда. Бу эса уз навба-тида чет тилларни укитиш мазмуни ва услу-бида жиддий ижобий узгаришларни келтириб чикармокда. Замонавий укитувчи янги педаго-гик воситани топиш муаммосига дуч келади.

"Бугунги кунда, ёшларнинг ахборот тех-нологияларига катта ва жиддий кизикишини х^исобга олиб, укитувчи компьютер ва интер-нетдан чет тилини урганишда интеллектуал ва ижодий кобилиятларини, мотиваци-яни ривожлантириш учун кучли восита сифатида фойдаланиши мумкин1.

Компьютер дастурлари ёрдамида чет тилини урганиш талабаларда катта кизикиш уЙFотади. Ундан нутк фаолиятининг барча турларини ривожлантиришда самарали фойдаланиш мумкин. Масалан:

- электрон почта ёки чатдан фойдаланиш оркали талабаларнинг реал вакт режимида ёркин мулокот килишлари, яъни шериклар уртасида ёзма равишда х,акикий сух,бат уюшти-ришда;

- интерфаол диалог сифатида талабанинг компьютер билан узаро алокаси, яъни инсон-машина сух,бати сифатида;

- аудио- ва видеоёзувларни эшитиш, куриш ва тушунишда;

- матнларни, уларга доир берилган савол ёки тестларни укиб тушунишда.

Р.К.Потапованинг фикрига кура, "Компьютер тармокларида ишлаш укувчиларнинг ижтимоий жамият аъзоси булиш эх^тиёжини юзага келтиради, болаларнинг саводхонлиги ва нуткини ривожланиши яхшиланади. Телекоммуникация алокаси оркали урганишга

1 Аверкиева Л.Г., Чайка Ю.А. ISSN 1997-2911 Филологические науки. Вопросы теории и практики, № 1 (8) 2011.

11 бет.

г

булган кизикиш ортади ва натижада узлаштириш курсаткичи х,ам ортади"1.

Укув компьютер дастури-бу талабанинг мустакил ишини ташкиллаштирадиган, уни бошкарадиган ва талабалар мустакил равишда билимларини шакллантиришга шароит ярата-диган симулятор, чунки тайёр шаклда олинган билимлар купинча уларнинг онгларидан утиб, хотирада колмайди.

Идрок килиш жараёнида анализатор-лар канча куп катнашса, мия ярим кобигида вактинчалик асаб богланишлари хрсил булади, узок вакт давомида ушбу тасвирни хотирада муцрлаш учун купрок имконият яратилади2.

Компьютер билан ишлаш талабада нафакат укишга булган кизикишни оширади, балки укишга нисбатан салбий муносабатнинг энг мух,им сабабларидан бирини - материални тушунмаслик муаммосини х,ал этишда ёрдам-лашади, укув топширикларининг такдимотини осонлаштириш имконини беради. Ушбу жих,ат куплаб компьютер укув дастурлари муаллиф-лари томонидан эътироф этилган.

Талаба компьютер сичкончасини бир марта босиш оркали экранда чакирилиши мумкин булган турли хил маълумотномалар ва луFатлардан фойдаланиб, бир зумда керакли ёрдамни олади, муаммонинг ечимини охири-гача етказиш имкониятига эга булади. Кийин х,олатларда, компьютер талабаларга киска вакт ичида зарур маълумотларни олиш, вазифани муваффакиятли х,ал килиш учун маълум «калит-лар» ни такдим этиш имконини беради.

Компьютернинг чет тилини укитишдаги мух,им хусусияти шундаки, у талабанинг «сух,батдоши» булиши мумкин, яъни комму-никатив йуналтирилган мулокот режимида ва маълум бир шаклда, масалан, график воси-талар билан ишлаш, анализатор ва нутк синтезатора табиий мулокотнинг етишмасли-гини коплаш, унинг оFзаки ва оFзаки булмаган х,аракатларини моделлаштириш, таклид килиш ва х,оказолар.

"Машгулотларда компьютердан фойдала-ниш техник курилмага куйиладиган талаблар билан тартибга солинади, яъни шартлилик,

1 Потапова Р.К. Новые информационные технологии и лингвистика: учеб. пособие. - М.: КомКнига, 2005. 209 бет.

2 Карамышева Т.В. Изучение иностранных языков

с помощью компьютера: в вопросах и ответах. - СПб.: Союз, 2001. 11 бет.

зарурат, ахборот мазмуни ва ишончлилиги каби муайян принципларга мувофик булиши керак"3.

Чет тили дарсларида компьютерлардан фой-даланиш х,озирда вакт зарурати х,исобланмокда. У уз навбатида укитувчига х,ам енгилликлар яра-тади, яъни уй вазифасини зерикарли текшириш-дан, одатдаги х,исоб-китоблардан ва назорат ишларидан халос килади. Мавзуни мох,иятига эътиборни каратиб, купрок мисолларни куриб чикишга ва купрок муаммоларни х,ал килишга имкон беради, бу ишларни компьютерга топ-шириш мумкин. Компьютер укитувчига х,ам талабага х,ам ишнинг барча боскичларида узини синаб куриш учун кенг имкониятларни такдим этади.

Чет тили дарсларида интернет ман-балари ва компьютер тацдимотларидан фойдаланиш.

Энди х,амма интернет улкан ахборот имко-ниятларига ва тенг даражада таъсирчан хиз-матларга эга эканлигини тушунади. Айникса, у чет тилларни урганувчилар учун асл матнлар-дан фойдаланиш, тингловчилар ва она тилида сузлашувчилар билан сух,батлашиш учун ноёб имкониятлар яратади.

Унинг имкониятлари ва ресурслари-дан кандай максадларда фойдаланишимизни аниклаш жуда мух,имдир. Мисол учун:

Талабалар томонидан лойих,а доирасида мустакил изланиш учун веб-таркибни дарс маз-мунига киритиш керак.

Интернетнинг ахборот ресурсларидан фой-даланган х,олда, уларни укув жараёнига кушиб, дарсда бир катор дидактик вазифаларни сама-рали х,ал килиш, яъни:

- х,ар хил мураккаблик даражасидаги тармок материалларидан бевосита фойдалан-ган х,олда укиш куникмаларини шакллантириш;

- интернетнинг овозли матнлари асосида тингловчиларнинг малакасини ошириш;

- тармок материалларини укитувчи ёки кимдир томонидан такдим этилган муаммоли мунозара асосида монологик ва диалогик нутк мах,оратини ошириш;

- фаол, х,амда пассив, суз бойлигини замо-навий чет тилининг луFати билан тулдириш,

3 Аверкиева Л.Г., Чайка Ю.А. ISSN 1997-2911 Филологические науки. Вопросы теории и практики, № 1 (8) 2011.

11 бет.

- нутк одоб-ахлок коидаларини, айникса, турли халкларнинг нутк хатти-х,аракатларини алока, маданий хусусиятлар, урганилаётган тил мамлакатининг анъаналари нуктаи назаридан камраб олган маданий билимлар билан тани-шиш мумкин.

Агар ушбу машинадан бир ёки икки соат фойдаланилса, интернетда х,ар кандай мавзу буйича укув курсларига ташриф буюриш, дунёни х,озирги х,олати ва хилма-хиллиги билан танишиш, куплаб одамлар билан алока килиш ва кутубхоналар, музейлардан виртуал фойда-ланиш мумкин. Шунингдек компьютер ёрда-мида укиш х,ар бир талабанинг мустакил ишла-рини ташкил килишда кулай шароит яратади.

Укув дастурларини танлаш, биринчи навбатда, мавжуд укув материалига, укувчиларнинг тайёргарлиги даражасига ва уларнинг кобилиятларига боFлик. Талаба-лар Power Point такдимотларини яратишда янги лексик, минтакавий- географик матери-алларни излаб топишлари, изланиш давомида материалларни яхши тушуниб узлаштиришлари, уларни такдимотга кизикарли шаклда киритиб, узларининг мустакил ижодий фаолиятини оши-ришлари, намойиш даврида уни осон тушун-тиришлари, савол-жавоб оркали эгаллаган суз бойликларини фаоллаштиришлари, бойитиш-лари энг яхши усуллардан х,исобланади.

Доимий дарсни компьютер билан бирлаш-тириш укитувчига уз ишининг бир кисмини компьютерга юклаш имконини беради, шу билан бирга укув жараёнини янада кизикарли ва жонли килади. Бундай х,олда, компьютер укитувчини алмаштирмайди, факат уни тулдиради.

"Укитувчи нуктаи назаридан компьютер куйидагиларни бажаради:

- ахборот техник ва касбий ёрдамни таъ-минлайдиган фаолият воситаси;

- укитувчини таълим жараёнида унинг индивидуал функцияларига таклид килиб, урнини босувчи мосламадир"1.

Эмпирик урганиш натижалари.

1. Уз дарсимда куллаган усуллардан айрим-ларини мисол тарикасида келтирмокчиман. "Егуликлар ва ичимликлар" мавзусига доир грамматик ва лексик машкларнинг деярли

1 Зимняя И.А. Психология обучения иностранным языкам в школе. - М.: Просвещение, 1991. 22 бет.

барчаси х,ар бир дарсда проектор оркали намойиш этиб тушунтириб борилди, шунингдек х,ар бир дарсга кушимча тарзда "Бозорда", "Ресторанда" ва "Салат тайёрлаш" каби киска метражли видеолар намойиш этиб борилди. Мавзу яхши узлаштирилгач видеода курганлари каби узлари диалог тузиб ролларга булинган кичик сах,на куринишини дарсда килишлари, уйда эса салат тайёрлаш буйича узлари кичик видеоролик олиб намойиш килишлари вазифа килиб берилди. Илгари китобдаги тайёр наму-нага караб салат рецепти ва тайёрланишини ёзиб келиш вазифа килиб бериларди. Тала-баларнинг иктидорлиларигина ёзиб келарди-лар ва тайёр ёзганларини укиб берардилар. Бошкалар эшитгандек утирсаларда тушунишга х,аракат килмасдилар.

Ушбу видеоролик тайёрлаш эса х,аммада бирдек кизикиш уЙFотди ва х,ар бир талаба уйда, ошхонада астойдил мах,сулотлар билан видеоролик тайёрладилар. Бунда улар мах,сулотларни курсатиб, тайёрланиш усулини грамматик хатолар билан булсада, узлари гапи-риб тушунтиришга х,аракат килдилар. Суз бойликларини фаоллаштирганлар. Хаттоки, айрим фантазияга бой иктидорли талабалар бозор-даги, магазиндаги харидларини хам кизикарли равишда тасвирга олиб, кушимча тарзда киска видеоролик тайёрлаб келганлар. Уни дарсда намойиш килганларида барча талабалар кизикиш ва диккат билан эшитиб, тушуниб, томоша килдилар. Янгича салатларни рецепти билан узлари учун маълумотлар алмашдилар. Ёки бошка бир мисол: "Бизнинг хонадон" мав-зусида квартирани ижарага бериш ёки сотиш, ёки олиш буйича видеоролик тайёрлаш вази-фаси берилганда, улар уз уйларидаги х,ар бир хоналарини видеога олиб, фантазияла-рини ишга солиб реклама-эълонлар тайёрлаб намойиш этганлар. Бу каби вазифалар барчани фаол ишлатишга ундаганлиги, илгариги вазифа-ларга нисбатан бажарилиш курсаткичи ошган-лиги яккол кузга ташланади.

Дарсларнинг синфларда булиши шарт булмаганлиги, коронавирус пандемияси даврида айникса яккол намоён булмокда ва х,атто зарур х,амдир.

Бунинг учун укитувчилар, талабалар ва ота-оналарга таълимни виртуал дунёда утказишга ёрдам берадиган, талабалар укитувчи назора-тисиз дарс олишлари учун фойдаланиши мум-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 12 (97)

г

кин булган куплаб универсал дастурлар х,ам мавжуд. Она тили, адабиёт ёки чет тиллари булсин, х,ар бир талаба узининг ёшига мос келадиган дастурни топади. Купгина дастурлар борки тил урганишни уйин таркибий кисмлари билан ижобий натижа беради.

"Техник куллаб-кувватлаш олинган маълу-мотларни тацлил килиш ва кайта ишлаш, эксперт тизимлари ва матн муцаррирлари ёрда-мида тартибга солиш, шунингдек компьютер тармоклари ва интернетда жамоавий иш ва масофадан укитишни ташкил этиш имко-нини яратади"1.

Ушбу дастурлар уй шароитида ракамли укитишнинг турли хил имкониятларини таклиф этади, аммо бу муаммоларни х,ам келтириб чикаради. Масалан, дастурий таъминотнинг турли хил курилмаларда ишлашига эътибор бериш х,ам мух,имдир, чунки х,ар бир укувчи уйда турли хил аппарат воситаларини ишла-тишади. Ракамли воситалардан фойдаланиш туфайли дарслар реал вактда х,ам, вактдан мустакил равишда х,ам утиши мумкин. Лекин, х,амма жойларда х,ам масофавий укитиш учун кенг имкониятлар мавжуд эмас.

2. Шахсан мен талабалар уртасида масофавий таълимнинг ижобий ва салбий тарафлари х,акида суровнома утказганимда деярли барча талабалар бир хил фикрни айтиб утдилар, яъни, афзалликлари сифатида улар:

- укишга кетадиган вакт;

- йулкира, тушлик пулларини тежалиши;

- zoom дастуридаги дарсларни саклаб куйиб, керак булганда такрорлаб туриш кулайлиги;

- moodle платформасидаги х,ар бир дарс учун керакли маълумотларнинг борлиги;

- исталган вактда кириб фойдаланиш мумкинлиги;

- бах,оларни ва хатоларни куриб бориши;

- платформада укитувчи билан чатлашиш оркали мулокот килаолиши;

- тушунмаган мавзуларни телеграмм тизими оркали шахсан укитувчига мурожаат килиб х,ам билиб олиш каби имкониятларини санаб утишди.

Шу билан бирга бир канча салбий жих,атлари сифатида:

1 Карамышева Т. В. Изучение иностранных языков с помощью компьютера: в вопросах и ответах. - СПб.: Союз, 2001. 192 бет.

- асосан интернет билан боFлик муаммо-лар, кечга бориб куп х,олларда moodle платфор-масининг ишламай колиши;

- тил урганишга иштиёк бору имкон чекланиб колаётганлигини;

- бу вазият дангасалаштириб, узларининг беихтиёр плагиатга кул ураётганликларини;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

- айрим талабаларнинг яшаётган кишлок шароитларида интернет тугул телефондан х,ам базур фойдаланаётганликлари, бир кунда х,атто битта расмни жунатиш х,ам мушкул эканлигини;

- айрим талабаларда х,али ноутбук ёки шахсий компьютерни йуклиги туфайли телефондан фойдаланиш нокулайлик келтириб чикараётганини;

- интернет чикадиган жойни топиш учун пахта даласига бориб келиш ёки томга чикиш кераклигини, бу эса совук кунларда нокулайлигини;

- ZOOM оркали булаётган дарсларга интернет тезлигининг пастлиги сабаб кираол-маётганликларини;

- уйда булганликлари учун уй юмушла-рини бажариш билан вакт утказиб юборишла-рини;

- дустлари ёки оила аъзоларига чалFитиб колаётганларини ва бундан ташкари

- жонли дарсларда уюштириладиган диалог, бах,с-музокара, сах,на ва ролли уйинлар каби кизикарли ва жонли мулокотларнинг тил урганишда етишмаётганлигини афсус билан айтдилар.

Бунинг натижаси moodle платформасидаги жойланган вазифаларни текширганда х,ам яккол намоён булмокда. Битта талаба бажарган вази-фани 2-3 талаба шундайлигича жойлашганли-гини, шошма-шошарлик билан тушунар -тушун-мас жавобларни узинигина 1-a, 2-Ь,3-с_каби куринишда кучириб ёзиб жойлаганларни, ада-шиб бошка дарсни бошка кунга ёки 2-3 та дарсни бир кунга жойлаганларни, дангасалик туфайли кучирмакашлик ва кул учида бажариш каби х,олатларни куплаб учратиш мумкин

Хулосалар:

Санаб утилган салбий тарафларнинг куплигидан шуни хулоса килиш мумкинки:

• анъанавий дарслардан мутлак воз кечиб, ракамли технологиялар оркали масофавий таълимга бирданига утиб кетиш х,озирча узини окламайди;

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 12 (97)

• Интернет тезлиги паст худудларни хисобга олиб zoomдаги дарсларни видеоёзу-вини телеграммда хам жунатиш ва тушунтириб бориш керак булади, бирок бу хам пассив холат булиб, ижобий самара беради деб булмайди;

• масофавий таълимга хорижий тажриба-ларни урганиб боск,ичма-боск,ич, утиш керак;

• утилган дарсларни мустахкамлаш учун хар бир талабага уйга вазифаларни алохида, турлича шаклларда бериб бориш керак.

• мустакил ишларни ёзма шаклда-гиларини платформага жойлашларишни, такдимотли ва оFзаки шаклларини дарсларда кабул килиш керак;

• юзма-юз, укитувчи назорати остида, доскадаги тушунтиришлар ва жонли мулокот, offline дарслар ва шундай дарс жараёнида ракамли воситалардан унумли фойдаланиш чет тилини урганишда купрок ва тезрок самара-сини беради.

Талабаларни таълим жараёнида АКТдан узлуксиз фойдаланишга булган кизикишларини урганиб куйидаги амалий таклифларни бериши мумкин:

• ракамли воситаларни нафакат дарсда балки уйда хам фойдаланишни талаб килувчи вазифалар, купрок интернет материалларидан фойдаланиб такдимотлар килиш;

• интернет тармоFидаги фильм, видео ва аудиоёзувларга доир вазифаларни бажа-ришни топширик килиб бериш;

• дарсликларнинг тез-тез эскирган маъ-лумотларига карши булган куплаб янги маълу-мотларни интернет тармоFидан дарс жараёнида туFридан-туFри бериб бориш;

• талабалар томонидан бажарил-ган видеолойихаларни, такдимотларни раFбатлантириш ва энг аъло сифатлигини YouTube-га ва электрон кутубхоналарга жой-лаштириш;

• урганилаётган тилда сузлашувчилар билан, шунингдек хорижда укиётган талабалар билан интернет тармоFида тез-тез мулокотлар урнатиш;

• ижобий ютукка эришган талабаларни Республика ва Халкаро микёсдаги фан олим-пиадаларига тайёрлаш ва унда ижобий натижа курсатганлар билан учрашув тадбирлар уюшти-риш;

• интернет тезлигиниг пастлиги туфайли zoomra киролмайдиган талабаларни имкония-тини хисобга олган холда, утилган дарсларини кетма-кетликда видеога олиб YouTube, электрон кутубхоналарга жойлаб, хаволаларини талабаларга бериб бориш яхши натижалар беради.

Адабиётлар руйхати:

1. Сысоев П.В., Евстигнеев М.Н. Современные учебные Интернет-ресурсы в обучении иностранному языку // Иностранные языки в школе. 2008. № 6. С. 2-9.

2. Аверкиева Л.Г., Чайка Ю.А. ISSN 1997-2911 Филологические науки. Вопросы теории и практики, № 1 (8) 2011.

3. Потапова Р.К. Новые информационные технологии и лингвистика: учеб. пособие. - М.: КомКнига, 2005.

4. Карамышева Т. В. Изучение иностранных языков с помощью компьютера: в вопросах и ответах. - СПб.: Союз, 2001.

5. Зимняя И.А. Психология обучения иностранным языкам в школе. - М.: Просвещение, 1991.

6. Владимирова Л. П. Интернет на уроках иностранного языка. ИЯШ, №3, 2002. С. 33-41.

7. Карпов А.С. Интернет в подготовке будущих учителей иностранного языка. ИЯШ, №4, 2002. с. 73-78.

8. Пахомова Н. Ю. Компьютер в работе педагога М., 2005, с. 152-159.

9. Петрова Л.П. Использование компьютеров на уроках иностранного языка -потребность времени. ИЯШ, №5, 2005

10. https://www.bertelsmann-stiftung.de/fileadmin/files/BSt/Publikationen/ GrauePublikationen/Studie_IB_Chancen_Risiken_digitale_Medien_2015.pdf

References

1. Sisoyev P.V., Evstigneev M.N. Современные учебные Интернет-ресурсы в обучении иностранному языку // Иностранные языки в школе. 2008. № 6. С. 2-9.

2. Averkieva L. G., Chaika Yu. A. ISSN 1997-2911 Philological sciences. Questions of theory and practice, No. 1 (8) 2011.

3. Potapova R.K., New information technologies and linguistics: textbook. allowance. M.: KomKniga, 2005.

4. Karamysheva T.V. Study of foreign languages using a computer: in questions and answers. SPb.: Soyuz, 2001.

5. Zimnya I.A. Psychology of teaching foreign languages at school. Moscow: Education, 1991.11 p.

6. Vladimirova L.P. Internet at foreign language lessons. ИЯШ, №3, 2002. p. 33-41

7. Karpov A.S. Internet in the preparation of future foreign language teachers. ИЯШ, №4, 2002. p. 73-78.

8. Pakhomova N. Yu. Computer in the work of the teacher M., 2005, p. 152-159.

9. Petrova L.P. The use of computers in foreign language lessons is the need for time. Institute of Nuclear Medicine, No. 5, 2005.

10. https://www.bertelsmann-stiftung.de/fileadmin/files/BSt/Publikationen/ GrauePublikationen/Studie_IB_Chancen_Risiken_digitale_Medien_2015.pdf

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.