НАЦШИ СТАНДАРТИ ДАВЛАТИИ ТАДСИЛОТ ДАР ТАЙЁРИИ МУСИЦИ-ПЕДАГОГИИ МУАЛЛИМОНИ ОЯНДАИ СИНФХОИ ИБТИДОИ
Хайруллоев Б.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни
Замони хозира вазифа ва масъулияти омузгорон, тарбиятдихандагон, мураббиён ва кули коркунони сохаи маорифро ноил шудан ба максадхои нихой ва таквият бахшидани самти кори хеш боз хам масъулиятнок менамояд.
Президенти Ч,умх,урии Точикистон Эмомалй Рахмон дар вохурй бо зиёиёни мамлакат апрели соли 2010 тарбияи кудакону наврасон ва чавонону кадрхои ояндаро дар рухияи арзишхои суннатию умумибашарй яке аз вазифахои мухими имрузу ояндаи давлат ва чомеъа дониста, дар паём ва суханронии хеш таъкид мекунад, ки «Рушди минбаъдаи Ч,умхурии Точикистон ба тарбияи шахсиятхои сатхи баланди ахлокй, дунёи пургановати маънавию фикрй, чисми солим, эхсоси баланди ватандустй ва худогохии миллидошта риоягарии конунхою хукукхо, озодихо, захматписанду зебоипараст, ботахаммулу токатпазир, масъулиятшиносу фаъол ва созандаю эчодкор вобаста мебошад» [1].
Аз ин лихоз як катор карору конунхо дар сохаи илму маориф дар ин замина ба вучуд омад, ки стандарти тахсилоти олй доир ба ихтисоси 1-01-02-02-03 «Педагогика ва методикаи таълими синфхои ибтидой» аз зумраи он махсуб меёбад, ки он дарачаи «бакалавр»-ро фаро гирифт ва мухлати тахсилро 4 сол дарбар мегирад. Онро гурухи кори дар хайати Ф. Рахимов, собик муовини аввали вазири маорифи Ч,умхурии Точикистон, раис, Ф. Партовов, собик директори Маркази чумхуриявии таълимию методй, чонишини раис, А. Расулов, М. Махкамов, М. Сангаков, С. Бандаев, Норов аъзоёни гурухи корй тахия ва аз 28.07. соли 2012 № 12157 чоп намудаанд.
Стандарт гурухи кориро вазифадор менамояд, ки дар муддати 1 мох мувофики стандарти давлатии таълимии тахсилоти олии касбй аз руйи ихтисоси 1-01-02-02-03 «Педагогика ва методикаи таълими синфхои ибтидой» барномахои таълимиро тахия намуда, ба маркази чумхуриявии таълимию методй пешниход намоянд [4].
Стандарт 8 бобро дорост, ки аз онхо ба тарики зайл ном бурда мешаванд:
1. Сохаи истифодабарй;
2. Истилохот, таърифхо, нишонахо ва ихтисорхо;
3. Тавсифи равияи омодагй;
4. Таъсири фаъолияти касби бакалавр
5. Талабот ба натичахои азхудкунии барнома
6. Талабот ба сохтори барномаи асоси бакалавр
7. Талабот ба шартхои тадбики барномаи аслии бакалавр
8. Арзёбии сифати азхудкунии барномаи асоси таълимии бакалаврият.
Мо асосан дар ин чо модаи 6 талабот ба сохтори барнома асосан таълими бакалаврист доир ба фанни «Назария ва методикаи тарбияи мусикй»- ро тахти тахлил карор додем.
Дар зерсохтори 6.2. чунин омадааст: «Дар як фанни таълимй кисми асосй (хатмй)-и тагирёбанда (профилй) имконияти тавсия, амикомузии дониш, махорат ва малакахои муайянкунандаи мундаричаи фанхои асосй (хатмй) (модулхо)-ро медихад ва ба донишчу имконият медихад, ки донишхои хаматарафа ва малакаи барои фаъолияти бомувафакияти касбй ва идома додани тахсилоти касбй дар магистратураро ба даст орад».
Сохтори барномаи асосии таълимии бакалавр 4 бахш; фанхои гуманитарй 40 кр; табиатшиносй- риёзй 24 кр, умумикасби 60 кр (педагогика, психология) бахши фанхои тахассусй 112 кр- ро дар бар мегирад, ки дар ин чо 3 бахши аввали нисбат ба дигар фанхои тахассусй (124 кр) яъне зиёдтар кредиту предметро дар худ гирифтааст.
Дар бахши фанхои ихтисосй табиатшиносй ва методикаи таълими он зиёдтар 96 соат (6 кр) + 64 соатро дорост, ки дар синфхои ибтидой 2 соат дар синфи 4 дода шудааст, вале ба фанни назария ва методикаи тарбияи мусикй хам 96 соат (6 кр)- соат чудо шудааст, хол он ки дар синфхои ибтидой 1 соати дар хар як синф 4 соати дарси мусикй мебошад. Бояд зиёдтар соат чудо мешуд, вале хайати кори инро ба хисоб нагирифтааст. Дамчунин камбудихо дар стандарт ва накшаи таълимии барномахои фанни хело зиёд ба чашм мерасанд. Аз чумла дар накшаи таълимй фан ба чунин ном
омадааст «Суруду мусикй ва методикаи таълими он», ки ин тавр билкул хато мебошад. Мо дар ин чо кисман ба тахлили стандарт машгул шудем, ки дар он бисёр хатогихо ва нофахмихо мавчуд мебошан.
Фанни «Суруду мусикй ва методикаи таълими он» ба гурухи фанхои хатмии бахши фанхои тахассусй аз руи ихтисоси тахсилоти ибтидой (1-01-02-01) дохил мешавад.
Дар накшаи таълимии заминавй, накшаи корй аз руи ихтисос ва Барномаи таълим барои омузиши фанни мазкур дар як семестр 6 кредит (96 соат) чудо шудааст, ки барои лексия 2 кредит (32 соат), машгулиятхои амалии аудиторй 0,5 кредит (8 соат), машгулиятхои тачрибавии аудиторй 0,5 кредит (8 соат) ва барои машгулиятхои аудитории корхои мустакилонаи донишчуён бо рохбарии омузгор 3 кредит (48 соат) мувофик меояд, таксим мешавад.
Дарсхои лексионй, амалй ва корхои мустакилонаи донишчуён бо рохбарии омузгор (КМДРО) дар чадвали дарсхо гузошта мешаванд ва ба сарбории умумии таълимии омузгор ва донишчу ворид карда мешаванд. Номгуи корхо ва супоришхои барои корхои мустакилонаи донишчуён (КМД) пешбинишуда ба хачми умумии сарбории омузгор дохил намешавад. Аммо омузгори фанни таълимй рафти ичрои КМД-ро назорат мебарад ва дар журнали кафедра кайд менамояд.
Салохиятнокии касбй ва умумй оид ба сатхи азхуднамоии фан тибки талаботи Барномаи кории таълим дар заминаи стандарт талаботхои замонро дар худ ифода мекунад ва ин талабот аз Стандартхои давлатй, стандартхои ихтисос ва салохиятнокии касбй аз руи ихтисос гирифта шуда бо назардошти накшаи таълимии заминавй, накшахои кории таълимй, Силлабус ва Барномаи кории таълим мувофикат менамояд ва татбиккунандаи асноди мазкур ба хисоб меравад.
Дар натичаи омузиши фанни «Суруду мусикй ва методикаи таълими он» донишчуён бояд чунин салохиятхои касбиро сохиб шаванд:
а) бояд донанд:
- мафхуми методикаи тарбияи мусикиро;
- вазифаи тарбияи мусикй дар синфхои ибтидоиро;
- сохтори дарси мусикй ва шаклхои онро;
- типхои дарси мусикиро;
- аломатхои назарияи мусикиро;
- элементхои назарияи мусикиро;
- элементхои оханги сурудро;
- жанрхои гуногуни суруду мусикиро;
б) бояд тавонанд:
- истифодаи элементхои назарияи мусикй дар синфхои ибтидоиро;
- истифодаи элементхоиоханги суруд дар синфхои ибтидоиро;
- истифодаи донишхои назариявй дар синфхои ибтидоиро;
- истифодаи аломатхои назарияи мусикй дар синфхои ибтидоиро;
Истифода кардани донишхои мусикии азхудкардааш дар фаъолияти амалиашро;
в) аз худ намоянд:
- муайян кардани маком ва мароми асосхои назариявии суруд ва мусикиро дар синфхои ибтидойдар касби ояндаи худ;
-ухда намудани тарзу усулхои ташаккули махорат ва малакахои сарояндагию навозандагиро;
- дар намудани асосхои назариявии суруд ва мусикии синфхои ибтидоиро хамчун предмети таълимй;
-номгуи китобхои дарсиеро, ки доир ба ин фан тахия шудаанд;
г) малака пайдо кунанд:
- тахлил карда хулоса барорад ва омухтани мавзухои гуногунро;
- мустакилона кор кунад бо созхои мусикй;
- истифода кардан дар раванди асосхои назариявии суруд ва мусикии синфхои ибтидой аз
копютер, проектор ва интернет.
Салох,иятх,ое, ки дар донишчуён зимни азхуднамудани фанни мазкур ташаккул бояд ёбад, инх,оянд:
- кобилияти тахлилнамоиро аз худ мекунад;
- тахкикоти назариявй ва амалиро истифода бурда метавонад;
- бо хамтоёни худ барои хамкорй кардан омода аст;
- таpзy pоxxои кабул ва коpкаpди маълyмотxо (иттилоот)-pо аз худ каpдааст ва бо компютеp xамчyн воситаи идоpакyнии иттилоот коp каpда метавонад;
- баpои гиpифтани иттилоот аз шабакаxои глобалии интеpнетй коp каpдан кобилият доpад;
- аз санадxои меъëpй-xyкyкй истифода бypданpо омyхтааст;
- аxамияти ичтимоии касби ояндаи хyдpо медонад ва баpои татбики фаъолияти касбй xавасманд аст [4, с. 6].
Баpои таълими фанни «Cypyдy мусикй ва методикаи таълими он» тибки накшаи таълимии заминавии ихтисоси таxсилоти ибтидой 6 воxиди санчишй (96 соат) чудо каpда шудааст, к ибо 2 санчиши фосилавй ва Натичаxои ниxой имтиxон хотиpа меёбад.
Аз фанни «Cypyдy мусикй ва методикаи таълими он» санчиши фосилавй даp xафтаи 7-ум ва 14-ум даp ду давp гyзаpонида шуда, даp охиp донишчyëн аз фанни мазкyp имтиxон месyпоpанд.
Чи тавpе, ки аз мазмуни мyндаpичаи баpнома ва накшаи таълимй баpмеояд ба дУши муаллимони ояндаи синфxои ибтидой вазифаи сангине гузошта шудааст, он xам бошад, даpсxои мушк^о даp заминаи асосxои назаpиявй-амалй гyзаpонидан мебошад. Cаволе ба миёни меояд, ки модоме даp баpнома ва стандаpт кисмати назаpиявй даpч шудааст, вале ба ин фан даp накшаи таълимй соат чудо нашудааст, оё мешавад донишчу даpси мyсикиpо гyзаpонад? Чдвоб албатта не. Mо даp ин чо даp боpаи вазифаи даpси мусикй xаpфе намегуем, чунки он даp баpномаи таълимй даpч гаpдидааст ва факат xаминpо илова менамоем, ки бояд накшаи таълимй даp заминаи баxисобгиpии стандаpти таxсилоти олии фан зимни баxисобгиpии соатxои фанни мусикй даp синфxои ибтидой аз таpафи мутахассисони ин соxа мypаттаб гаpда два xамзамон хотиppасон менамоем: шахсе мутахассис xисоб меёбад, ки даp ин соxа тачpибаи бои коpи илмй-педагогй дошта pисолаxои илмй ва дастypxои таълимию методии pаванди илмй-таълими ин шyъбаxо таълиф намуда пешкаши мyxассилин ва чомеъа намуда даp кишваpxои хоpичй кypсxои бозомyзиpо гузашта бошад. Хулоса:
1. Пешнщод менамоем, ки даp вакти таxияи xyччатxои меъëpию xy^^ доиp ба соxаи илму маоpиф ба ихтисосмандони соxа такя каpда шавад.
2. Номувофикии стандаpт ва накшаи таълимй даp кyтоxтаpин вакт аз байн бypда шаванд.
3. Даp баpномаи фанxои тахассусй ба фанни назаpияи мусикй ва солфеджио (нотахонй) 4S соат (3 кpедит) алоxида чудо каpда шаванд.
4. Афзалияти соатxо ба сикли фанxои математика дода шудааст, аз чумла математика ва методикаи он, xалли масъалаxои типпикй, пpактикyми математикаи мактабй ва Fайpа. Ин нобаpобаpй баpxам дода шуда, соатxо вобаста ба баpномаи синфxои ибтидой ба xаp як фан дypyст таксим каpда шаванд.
Даp xамон xолат мо мутахассисони соxаи фанxои зебопаpастиpо мутобики талаботи замон тайëp каpда метавонем, ки тамоми соатxои фанxои тахассусй ба назаpдошти соатxои фанxои мактабй таксим каpда шаванд, вагаpна мисли солxои 70-уми замони шypавй масъалаи омода намудани мутахассисони мазкyp ба талабот чавобгу нахоxад буд.
Адабиёт:
1. Pаxмон Э. Bохypй бо зиёиёни мамлакат // Омyзгоp. - 2010. - 22 а^ел.
2. Ригина Г. C. Даpси мусикй даp синфxои ибтидойM «Пpосвешение» 1979.
3. Cизикова C. Ф. Cypyдхонии хоpй даp синфxои ибтидой Душанбе: Mаоpиф, 19SS.
4. Cтандаpти давлатии таълимии таxсилоти олии касбй аз pyи ихтисоси «Педагогика ва методикаи таълими синфxои ибтидой» (1-01-02-02-03). Душанбе, 2012.
5. Хайpyллоев Б. Баpнома ва тавсияxои методй доиp ба pyбоби кошкаpй Душанбе. 1992.
6. Хайpyллоев Б. Баpнома аз фанни методикаи таpбияи мусикй. Душанбе, 2005.
7. Хайpyллоев Б. Mетодикаи таpбияи мусикй даp синфxои ибтидой, Душанбе. ДДОТ, 2006.
S. Хайpyллоев Б. Mетодикаи таpбияи мусикй даp мактаб. Душанбе, «Hyp-2003» 200S.
РОЛЬ ГОСУДАРСТВЕННО ОБРАЗОВАТЕЛЬНОГО СТАНДАРТА В МУЗЫКАЛЬНО-ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ ПОДГОТОВКИ БУДУЩИХ УЧИТЕЛЕЙ НАЧАЛЬНЫХ КЛАССОВ
В статье говоря о цели и значимости стандарта в развитии подготовки студентов музыкант- педагогов, рассматривается разные стороны положительные и отрицательные с точки зрении специалиста. Одновременно показано сетка часов (кредит) использование в стандарте.
Ключевые слова: музыкально-педагогическое образования, стандарт, музыка и пения, теория, элементы, методика, начальных классов, музыкальные жанры.
ROLE OF PUBLIC EDUCATIONAL STANDARD IN MUSIC AND PEDAGOGICAL TRAINING
OF FUTURE TEACHERS OF PRIMARY CLASSES
The article deals with aim and importance of the standard in the development of training of students of musicians and pedagogs, and various sides of positive and negative views of specialists are reviewed there as well. The use of hours (credits) is specified in the standard too.
Keywords: music and pedagogic education, standard, music and song, theory, elements, method, primary classes, music genres.
Сведения об авторе: Хайруллоев Бахриддин, кандидат педагогических наук, доцент кафедры методики и начального образования Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни
About author: Khairulloev Bahriddin, PhD in Pedagogy, docent, Chair of Method and Primary education, Tajik State Pedagogical University named after S. Aini
ДОНИШУ ХУНАР - ШАЪНУ ШАРАФИ ОДАМИ Одинаева О. З.
Литсейи инноватсионии «Душанбе» дар назди Донишгоуи технологии Тоцикистон
Мавкеи муаллим дар ташаккули тарбияи насли наврас басо мухим аст. Максади асосии у натанхо хамчун узви комили чомеа маълумотнок намудан, таълим додан ва тарбият кардани насли наврас мебошад, балки шогирдонеро ба воя расонидан аст, ки дар чомеа мавкеъ пайдо кунанд ва аз якдигар ифтихор дошта бошанд.
Толибилм дар симои омузгор шахси ормонии худро мебинад. Мо худ борхо шохиди он гаштем, ки толибилмони синфхои поёнй дар симои омузгори худ шахси росткавл ва дурустандешро мебинанд ва хатто агар гуфтаи муаллим нодуруст бошад хам, гуфтаи дурусти падару модарро ба иннобат нагирифта, фармудаи муаллими худро дуруст мехисобанд, ин, албатта, аз таъсири баланди омузгор ба тафаккури кудак шаходат медихад. Дар баробари симои зохирй, инчунин омузгор бояд дониши кавй ва замонавй дошта бошад. Тафаккури баланди маънавй доштани омузгор, муносибати у бо шогирдон дар ташаккули тарбияи маънавй-гоявии толибилмон накши муассир дорад.
В. Билинский, донишманд ва мунаккиди рус менависад: «Тарбиятгар дар хурдсолон нахуст бояд на давлатманд, на шоир, на точирро бинад, балки инсонеро дида тавонад, ки баъдан яке аз инхо хохад шуд» [4].
Муаллим омузгор, мураббй ва созмондихандаи асосии раванди таълиму тарбия дар мактаб мебошад. Дарачаи донишу маълумотнокй, фахмишу чахонбинй, дарачаи ахлоку тарбияи хонандагон на танхо ба оила, балки ба мактаб, ба барномаю китобхои дарсй ва аз хама беш ба муаллим вобастагии кавй дорад. Махз муаллим вазифадор аст, ки дар баробари фаъолияти дигар институтхои тарбиявй (оила, созмонхои беруназмактабй, сарчашмахои ахборот, техналогияи иттилоотй) насли наврасро бо асосхои дониш ва махфумхои илмй мусаллах намуда, шахсияти комили талабагонро ташаккул дихад ва ниходи онхо нисбат ба фаъолияти мехнатй муносибати бомасъул, бошуурона ва эчодй парварад, то ки шогирдон ба интихоби касбу пешаи оянда аз хама чихат тайёру омода карда шаванд.
Ин аст, ки ^онуни Чумхурии Точикистон «Дар бораи маориф» хукуку ухдадорихои муаллимро муфассал баррасй намуда, чунин таъкид менамояд: «Ба