Научная статья на тему 'РЕСУРС ТЕЖАМКОРЛИГИНИНГ ИҚТИСОДИЙ-ЭКОЛОГИК ЖИҲАТЛАРИ'

РЕСУРС ТЕЖАМКОРЛИГИНИНГ ИҚТИСОДИЙ-ЭКОЛОГИК ЖИҲАТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Политологические науки»

CC BY
288
30
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ресурс тежамкорлиги / атроф­муҳит / аҳоли / чиқиндилар / яшил иқтисодиёт / қайта тикланувчи энергия / қайта тикланувчи энергия манбалари. / ресурсосбережение / окружающая среда / население / мусор / зеленая экономика / возобновляемая энергия / источники возобновляемой энергии.

Аннотация научной статьи по политологическим наукам, автор научной работы — Курбанова Дилдора Абдурахмоновна

Мақолада ресурс тежамкорлиги асосида ишлаб чиқариш жараёнини ташкил этиш нафақат кор­хонанинг молиявий ҳолати учун, балки атроф­муҳит муҳофазаси учун ҳам аҳамиятли масала экан­лиги ҳақида маълумот берилган. Дунё миқёсида олиб борилган илмий тадқиқотларнинг статистик маълумотлари келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ЭКОНОМИКО-ЭКОЛОГИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ РЕСУРСОСБЕРЕЖЕНИЯ

В статье организация производственного процесса на основе ресурсосбережения рассмотрена как важный составляющий элемент не только для финансовой деятельности предприятия, но и для защиты окружающей среды, а также приведены статистические данные проведенных в мире научных исследований.

Текст научной работы на тему «РЕСУРС ТЕЖАМКОРЛИГИНИНГ ИҚТИСОДИЙ-ЭКОЛОГИК ЖИҲАТЛАРИ»

Курбанова Дилдора Абдурахмоновна,

Тошкент давлат техника университети таянч докторанти

РЕСУРС ТЕЖАМКОРЛИГИНИНГ ЩИСОДИЙ-ЭКОЛОГИК ЖИ^АТЛАРИ

УДК: 330.115

КУРБАНОВА Д.А. РЕСУРС ТЕЖАМКОРЛИГИНИНГ ИЦТИСОДИЙ-ЭКОЛОГИКЖИЦАТЛАРИ

Мак,олада ресурс тежамкорлиги асосида ишлаб чик,ариш жараёнини ташкил этиш нафак,ат кор-хонанинг молиявий х,олати учун, балки атроф-мух,ит мух,офазаси учун х,ам ах,амиятли масала экан-лиги х,ак,ида маълумот берилган. Дунё мик,ёсида олиб борилган илмий тадк,ик,отларнинг статистик маълумотлари келтирилган.

Таянч иборалар: ресурс тежамкорлиги, атроф-мух,ит, ах,оли, чик,индилар, яшил ик,тисодиёт, к,айта тикланувчи энергия, к,айта тикланувчи энергия манбалари.

КУРБАНОВА Д.А. ЭКОНОМИКО-ЭКОЛОГИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ РЕСУРСОСБЕРЕЖЕНИЯ

В статье организация производственного процесса на основе ресурсосбережения рассмотрена как важный составляющий элемент не только для финансовой деятельности предприятия, но и для защиты окружающей среды, а также приведены статистические данные проведенных в мире научных исследований.

Ключевые слова: ресурсосбережение, окружающая среда, население, мусор, зеленая экономика, возобновляемая энергия, источники возобновляемой энергии.

KURBANOVA D.A. ECONOMIC-ENVIRONMENTAL ASPECTS OF RESOURCE SAVING

In the article the organization of production process based on resource saving is considered as an important issue not only for financial activity of enterprise, but also for preventing environment, as well as there were used statistical data of world scientific researches.

Keywords: resource saving, environment, population, waste, green economy, renovating energy, sources of renewable energy.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2019, 12(132)

Кириш. Бугунги кунда баркарор ривожлана-ётган корхона ва ташкилотлар ривожланиши ва фаолият курсатиши учун экологик тоза мухитни таъминлаш шартлари танлов эмас, балки зару-ратга айланмокда. Табиий ресурсларнинг шиддат билан камайиб бориши ва атроф-мухитнинг тобора ифлосланиши, она сайёрамизнинг холати ва келажак авлодга колдирилажак мерос хакида уйлашимиз ва каЙFуришимиз лозим.

Тадкикот мавзусининг долзарблиги. Саноат тармокларида ишлаб чикаришни ташкил этишда ресурслар исрофгарчилиги хамиша оFрикли нукталардан бири булган. Ресурс тежамкорлигини ишлаб чикаришга татбик этиш, энг аввало, корхона капиталини инновациялар, янги техника-технология, юкори малакали кадрлар хисобига амалга оширилса, ишлаб чикаришда ресурслар-дан тежамкорлик асосида фойдаланиш натижа-сида эришиладиган ютукларнинг яна бир мухим жихати - экологик холатнинг яхшиланишига хисса кушиш имконияти булиб, у нафакат иктисодий тарафдан самарадор, балки бутун жахон диккат марказида турган экологик муаммоларга ечим бера олиши билан хам катта ахамиятга эгадир.

Тадкикотнинг максади. Ресурс тежамкорли-гининг нафакат корхонанинг иктисодий самара-дорлигини оширишга, балки кайта тикланувчи энергия манбаларидан фойдаланиш хисобига атроф-мухитга келтириладиган зарарнинг олдини олиш чора-тадбирларини татбик килишдан ибо-рат.

Тадкикот усуллари. Мазкур тадкикот ишини олиб боришда статистик маълумотларни йиFиш ва иктисодий тахлил усулларидан фойдаланилган.

Асосий натижалар. Бугунги кунда истеъмол килинаётган ресурслар даражаси хамда атроф-мухит деградацияси бизнинг жорий саноат тизи-мимиз билан XXI асрда дунё микёсида юзага кела-ётган катта муаммолардан биридир. Роберт Фрош ва Николас Галлопулос томонидан Scientific American журналининг махсус сонида эълон килинган «Ишлаб чикариш учун стратегия» номли маколасида, агар табиий ресурслар хозирдаги даражада истеъмол килинса ва янги ресурслар ёки урнини босувчи материаллар топилмаса, дунё саноати 2030 йилга кадар давом этади, дунёдаги 10 миллиард ахоли йиллик 200 миллиард тонна-лик каттик чикиндиларни табиатга ташлайди ва бу курсаткич Лос Анжелесни 100 метрлик

чукурликка кумиб юбора олади (Frosch and Gallopoulos, 1989).

Жахон банкининг бахолашларига кура, 2025 йилга келиб, чикиндиларнинг дунё буйича умумий хажми 2,2 млрд тоннага етади, яъни бу бугунги кун билан солиштирганда деярли икки баравар катта микдордир1. Бундан ташкари, атроф-мухитнинг ифлосланиши туфайли келиб чикадиган респиратор касалликларнинг таркалиши шахар-ларда кучайиши мумкин. Шунингдек, биомасса, кумир ва керосинни ёкиш хисобига бино ичидаги хавонинг ифлосланиши натижасида хар йили 1,5 млн бевакт улим холатлари кузатилмокда ва бу ракамлар 2 млн кишигача етиб боради2.

Келажак хакидаги тасаввурларимиз саноат тараккиёти ва атроф-мухитни химоя килишдаги алокани кайта куриб чикишни такозо этади. Саноат ишлаб чикариш баркарорлиги Граедел (1997) фикрига кура, ресурслар узлари тикланиши мумкин булган ёки ундан кам даражада ишлати-лишида ташкил этилиши лозим. Вэй Ли уз тадкикот ишида баркарорлик тушунчасини кенгрок талкин этиб, нафакат узлуксиз ресурслар хакида, балки саноат тараккиётининг атроф-мухитга етказиши мумкин булган минимал таъсири туFрисида хам илмий тадкикотлар олиб борган3.

Инсоният утган вакт давомида табиий ресурс-лардан окилона фойдаланиши ва атроф-мухитга салбий таъсирини камайтиришда катор имкони-ятлар мавжудлигини тушуниб етди. Илм-фан тараккиёти, техник-технологик янгиланиш, ишлаб чикаришни ташкил этиш ва амалга ошириш учун чукур уйланган стратегия катта иктисодий самара беради. Маълумки, дунёда энергия истеъмолининг ортиб бориши, жахон бозоридаги казиб олинувчи ёкилFи-энергия ресурслари нархининг кутари-лиши ва хом ашё ресурсларининг дефицити куплаб корхоналарни иктисодий ва молиявий жихатдан кийин ахволга солади.

1 The World Bank: What a waste. A global review of solid waste management (Washington, OK, Annual report for 2012y. 57p)

2 G.Legros et al.: The energy access situation in developing countries: A review focusing on the least developed countries and sub - Saharan Africa (New York, UNDP , 2009y.) http://content.undp.org/go/cmsservice/ stream/asset/?asset_id=2205620

3 Wei Li Managing and Facilitating Eco - industrial Development of an Industrial Park: A Case Study of Dalian DD Port, China. Waterloo, Ontario, Canada, 2005.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2019, 12(132)

Халкаро энергетика агентлигининг (МЭА - IEA) маълум килишича, 2030 йилга келиб 2010 йилга Караганда жах,ондаги бирламчи энергоресурслар-нинг умумий истеъмоли усиши 54%ни ташкил этади. Энергия истеъмолининг усиш суръатлари буйича динамик ривожланаётган мамлакатлар -Хитой, Хиндистон, Россия ва бошкалар1. 2015 йил урталарига келиб, Халкаро кайта тикланувчи энергия агентлиги (IRENA) маълумотларига кура, дунё мамлакатларининг 164 таси кайта тикланувчи энергетикани ривожлантириш буйича миллий максадларни кабул килди.

Хозирги кунда юкорида келтирилган муаммо-ларга ечим сифатида «яшил иктисодиёт» ёки «яшил усиш» иктисодий усишнинг асосий ман-балари сифатида каралмокда. Ушбу концепциялар дунёнинг етакчи иктисодий, молиявий ва эколо-гик ташкилотлари - Жах,он банки, БМТнинг Атроф-мух,ит дастури, ИХТТлар томонидан олта сурилиб, атроф-мух,итни х,имоя килиш, хорижий инвести-цияларни жалб этиш, иктисодий тараккиёт ва янги иш уринларини яратишда янги имконият берувчи Fоя сифатида кабул килинган.2

Хозирги кунда дунё микёсида х,ар 20 - 25 йил-дан сунг энергетик ресурсларга талаб уртача 50%га ошмокда. Жумладан, бугунги кунда х,ар бир кишига кундалик 2кВт энергия туFри келмокда (АК,Шда 10 кВт), бундай х,ажмдаги энергия истеъ-молини биосфера кутара олиши учун ифлосла-нишни 10 марта камайтиришимиз зарур. Шунинг учун х,ам бу каби долзарб муаммонинг ечими сифатида кайта тикланувчи энергетика - «яшил» ва атом энергетикасига, яъни камуглеродли энер-гетикага мурожаат килиш зарур. Юкори техно-логик, ишончли ва нисбатан арзон энергия етка-зиб берувчи сифатида узини намоён килган кайта тикланувчи энергия манбалари 2016 йил якунла-рига кура узининг истеъмол х,ажмига кура 2006 гВт кувватни берди. 2015 йилга нисбатан таккослаганда бу 8,7% га купдир.

Ишлаб чикаришнинг кенг х,ажмлилиги ва унинг паст энергия самарадорлиги Узбекистан иктисо-диётининг баркарор ривожланиши учун х,ам жид-

1 Аллаев К.Р. Жах,он ва Узбекистоннинг энергия балан-сидаги «яшил» энергиянинг урни. // Энергия ва ресурс тежаш муаммолари, 2017, 3-4-сон.

2 https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_norm/---relconf/documents/meetingdocument/ wcms_210974.pdf

дий тусиклардан бири х,исобланади. Бир вактнинг узида Узбекистонда уртача бир кишига туFри келадиган бирламчи энергия истеъмоли АКШ га нисбатан 5 баравар кам, Россияга нисбатан 2,5 марта кичик3.

Бугунги кунда Узбекистан Республикаси Пре-зидентининг 2017 йил 26 майдаги «2017-2021 йилларда кайта тикланувчи энергетикани янада ривожлантириш, иктисодиёт тармоклари ва ижти-моий сох,ада энергия самарадорлигини ошириш чора-тадбирлари дастури туFрисида»ги ПК-3012-сон карорида миллий иктисодиётда кайта тикланувчи энергия манбаларини ривожлантириш ва улардан изчил фойдаланиш х,амда саноат тармокларида, ишлаб чикаришда энергия х,ажм-корликни пасайтириш масалаларига катта эъти-бор каратилган.

Нейтрал углерод энергетика, куёш энергети-каси, шамол энергетикаси, энергиянинг биогаз, геотермал куринишлари, шунингдек, атом, водород, электрокимёвий ва бошка турдаги энерги-тиканинг ривожланиши асносида кайта тикланувчи энергия манбалари тараккий этишига олиб келди. Кайта тикланувчи энергетиканинг ривожланиши - инсоният тарихида кишлок хужалиги ва саноат инкилобларидан кейинги энг ёркин хрдисалардан биридир. У энергетиканинг баркарор тарак,к,иёти топиш стратегияларини амалга ошириш билан чамбарчас боFлик булиб, иккита мух,им муаммолар билан ах,амиятлидир:

1. Атроф-мух,итнинг узгаришлари.

2. Энергетик таъминот ва энергетик хавфсиз-лик4.

Катор давлатлар томонидан имзоланган атроф-мух,ит буйича Париж келишувининг карорига мувофик, Ер атмосфераси уртача х,ароратининг 1.6°С дан куп булмаган даражага ошишини таъ-минловчи ис газининг атмосферага чик,арилишини кискартириш белгиланган.

Германия, Буюк Британия ва Хитой каби дунёнинг кузга куринган мамлакатларида кайта тикланувчи энергоресурслар атом энергиясига караганда купрок энергияни бермокда. 1-расмда дунё-

3 http://api.worldbank.org/v2/en/indicator/EG.USE. PCAP.KG.OE?downloadformat=excel

4 Алимбаев А.А., Сарынсакходжаев А.Р., Ситдиков Р.А. Перспективы развития альтернативных видов топлива и энергии. // Энергия ва ресурс тежаш муаммолари №3-4. -166-б.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2019, 12(132)

ИКТИСОДИЁТНИНГ РЕАЛ СЕКТОРИ / РЕАЛЬНЫЙ СЕКТОР ЭКОНОМИКИ 29

1-расм. Дунёнинг етакчи давлатлари томонидан 2015 йилда урнатилган к,айта тикланувчи

энергия манбаларининг к,увватлари (н.т.э.1)

500 г 454

400

300

200

100

> ^ # о? х# г# # ,# # #

^ V// /У/У / «V

^ ^

нинг етакчи давлатлари томонидан 2015 йилда урнатилган кайта тикланувчи энергия манбаларининг кувватлари х,ак,ида маълумот келтирил-ган.

Маълумки, Узбекистонда кайта тикланувчи энергиянинг техник салохияти йилига 179,8 н.т.э ни ташкил этади. Мукобил к,айта тикланувчи энергия манбалари (КТЭМ) ёрдамида ишлаб чикарилувчи энергия хажми (марказлашган ГЭС-ларни хисобга олмаганда) 1 % дан кам улушини ташкил этади. Ривожланган давлатларда бу курсаткич энергогенерациянинг умумий х,аж-мининг 10% ва ундан куп улушни беради (Исландия - 95%, Дания - 50%, Германия - 28 %).

Бугунги кунда Узбекистан микёсида электр энергиянинг ишлаб чикарилишини куриб чика-диган булсак, 2000-2015 йиллар давомида х,ар йили уртача 48-57 млрд кВт-соат ишлаб чикарилган.

1 Нефть тоннасига эквивалент (н.т.э.) - ИХТТ ва ХАЁ ташкилотлари томонидан стандартлаштирилган энер-гияни улчаш бирлиги, одатда турли манбалардан оли-надиган катта микдордаги энергиядан фойдаланишни таккослаш учун ишлатилади. 1 н.т.э. ишлов берилмаган

1 тонна нефтни ёкишда ажралувчи энергия хажмига эквивалент микдор, такрибан 41,868 ГДж ёки 11,63 МВТ-соат https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B 5%D1%84%D1%82%D1%8F%D0%BD%D0%BE%D0%B9_ %D1%8D%D0%BA%D0%B2%D0%B8%D0%B2%D0%B0% D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%82 03.01.2020

Узбекистан энергобалансини куздан кечира-диган булсак, табиий газ етакчи уринни эгалла-шини куришимиз мумкин. Энергетик ресурслар бозорини диверсификациялаш максадида Узбекистан хукумати энергия ишлаб чикаришда кумирдан фойдаланишни кенгайтирмокда, унинг ишлаб чикаришдаги улушини 2020 йилда 15%гача етказиш кузда тутилган.

Жахон буйича «яшил энергетика»да ишчилар сонининг юкорилиги Хитой давлатига туFри келади. КТЭМ сохасида карийб 3,4 млн киши ишлайди. Европа Иттифокида КТЭМ да 1,2 млн киши фаолият олиб боради (Германия етакчи, Буюк Британия, Испания ва Италия кейинги уринларни эгаллашмокда). Таккослаш учун АКШ 2013 йилдан буён яшил иктисодиётда 724 минг ишчи урни яратилишини таъминлади, 2014 йилда куёш энергетикаси сохасида ишловчи ходимлар сони 22%га, этанол ишлаб чикаришда 34%га, шамол энергетикасида 45%га ошди. Хиндистонда тоза энергетика деяли 500 минг, Индонезияда эса 223 минг кишини иш билан таъминлайди.

Бугунги кунда Узбекистонда буFгаз ва газотру-бинали технологиялар изчиллик билан амалиётга татбик этилмокда. Бу эса бирламчи энергоресурс-лардан фойдаланиш коэффицентининг деярли икки марта ошишини ва шу вактнинг узида энер-готизимда ёкилFи сарфини 30-40% га камайтириш имконини беради.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2019, 12(132)

1-жадвал. Узбекистонда к,урилиши лойих,алаштирилаётган к,уёш станциялари буйича прогноз

маълумотлари1.

Куёш станциялари Прогноз:

урнатилган кувват, МВт электр энергияни йиллик ишлаб чикариш, ГВт-соат

Fузор 100 226

Поп 100 159

Кибрай 10 22

Шеробод 100 222

Навоий 130 890

«Узбекэнерго» АЖ томонидан энергияни тижо-рий хисобга олишнинг автоматлаштирилган тизи-мини татбик килиш буйича олиб борилаётган ишлар мамлакат иктисодиёти тармокларининг энергия самарадорлигини оширади ва энергоре-сурсларни йукотишни камайтириш масаласини бартараф этади.

Узбекистоннинг кайта тикланувчи энергия резервлари жуда катта. Узбекистоннинг кайта тикланувчи энергоресурсларининг умумий хажми (гидроресурслар, куёш, шамол, геотермал, биомасса) 170 млрд тонна ш.ё2 ни ташкил этади, улар-дан 256 млн тонна ш.ё. иктисодий рентабел хисобланади. Афсусланарли жихати, атиги 0,31%гина узлаштирилган.

Узбекистон Республикаси худудининг квадрат метрига тушувчи куёш энергияси 1500-1900 кВт-соат/м2 атрофида булиб, тахминан 0,22 тонна ш.ё. курсаткичига тенгдир.

1-жадвалда Узбекистонда курилиши лойиха-лаштирилаётган куёш станциялари буйича прогноз маълумотлари келтирилган.

Узбекистонда 261 тадан куп йирик чикинди тупланувчи жойлар мавжуд булиб, йиллик уртача 7 млн тоннадан куп чикинди йиFилади. Уларнинг

1 Куёш энергиясини ривожлантириш йул харитаси. UZB TA 8008. Осиё Тараккиёт Банки, 2013.

2 Ш.ё. (шартли ёк,илти) - органик ёк,илти, яъни нефть ва унинг хосилалари, сланец, кумир, торфларни хайдашда олинадиган махсус ёкдлшни хисобга олишда ишла-тиладиган улчов бирлиги. Ёкилтининг асосий бир-лиги - ёниш иссиклигининг сишми. 1 кг (ёки 1 куб м. суюк, газсимон) каттик (суюк) шартли ёкилтининг ёниш иссиклиги 29.3 МЖ (7000 Ккал) га тенг деб белгилаш кабул килинган. https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A3 %D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%BE%

D0%B5_%D1%82%D0%BE%D0%BF%D0%BB%D0%B8%D 0%B2%D0%BE 03.01.2020. https://ru.wikipedia.org/wiki/ %D0%A3%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%BD% D0%BE%D0%B5_%D1%82%D0%BE%D0%BF%D0%BB%D 0%B8%D0%B2%D0%BE 03.01.2020.

фракцияларидан хар тоннасидан 250 м3 гача йиллик газ ажралиб чикиши мумкин ва бу курсаткич йиллик 1,5 млрд м3 газни ташкил этади. Бу эса иссиклик ва электроэнергияни ишлаб чикариш учун ишлатилиши мумкин.

Хулоса. Бугунги кунда Узбекистонда КТЭМ бозорида катта узгаришлар содир булмокда. Илмий урганиш ва лойихалардан амалий ишлар ва амалиётга жорий килиш натижасида саноат тармокларида КТИМларидан фойдаланиш янада ортиб бормокда. Бугунги кунда бозорнинг асосий иштирокчилари сифатида МЧЖ «Solar», «Foton», «Intellekt -Диалог» ва бошка корхоналар намоён булишмокда.

Узбекистон узининг табиий иклими ва географик жойлашувига кура КТЭМ ишлаб чикариш ва фойдаланиш буйича жахонда етакчи уринни эгал-лаши учун барча имкониятлар етарли. Бунинг учун нафакат хорижий инвесторлар, балки махал-лий сармоя тикувчилар капитали, хокимиятнинг ички молиялаштириш резервлари, тадбиркорлар томонидан куллаб-кувватлашлари, яъни давлат-хусусий сектор хамкорлиги ташкил килиниши лозим. Шунингдек, давлат томонидан кайта тикланувчи энергия манбаларидан фойдаланишнинг хукукий асосларини ишлаб чикиш, конунчилик базасини такомиллаштириш лозим. Ушбу сохани ривожлантириш асосида нафакат атроф-мухитни саклаб колишга хисса кушиш, балки ресурс тежам-корлиги натижасида янги иш уринларини яратиш, экологик тоза махсулотларни етиштириш ва истеъмол килиш, уз табиий казилма бойликла-римизни келажак авлодлар учун колдириш мумкин булади.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2019, 12(132)

Afla6weT^ap pyuxaTM:

1. Mup3ueeB U.M. Mu-anutf TapaK,K,ueT tfy-ni/iMi/BHU K,aT"bUAT 6umaH gaBoM эттмpм6, AHrn 6ocK,M4ra KyTapaMU3. - T.: «y36eKucroH», 2018.

2. Mup3ueeB U.M. Xa^KUMU3HUHr po3i/rnum 6u3HUHr ^ao-nuATUMi/Bra 6epumraH энг o-nutf 6ax,oAup. - T.: «y36eKucroH», 2018.

3. Mup3ueeB U.M. TaHKuflutf Tax^um, K,aT"butf Tap™6-UHTU3oM Ba waxcufi xaBü6rap^uK - x,ap 6up pax,6ap ^ao^MATUHUHr KyHga^uK Kougacu KepaK. - T.: «Y36eKucT0H», 2017.

4. CauflMypagoB C.C., flaga6aeB K.A., Myx.ugquHOB fl.M. Pecypcoc6epexeHue. - T.: «Mo^ua», 2002.

5. BaMry^oBa A.A. Экoнoммкa pecypcoc6epexeHua. y^e6Hoe noco6ue. - YnbflHoBCK: ОPЭM y^ry, 2014.

6. Kristin Leismann, Martina Schmitt, Holger Rohn and Carolin Baedeker Collaborative Consumption: Towards a Resource-Saving Consumption Culture. Research Gate. July 2013. Available at https://www.researchgate.net/publication/266478141_Collaborative_Consumption_Towards_a_ Resource-Saving_Consumption_Culture

7. AHaeBa 3.K., A6y6aKapoB M.B. A-nbTepHaTUBHbie MeTogbi oцeнкм pecypcono^b3oBaHua B npoMwm^eHHocTu. // XypHa^ «HoBbie TexHo^oruu». 2016. https://cyberleninka.ru/article/n/ alternativnye-metody-otsenki-resursopolzovaniya-v-promyshlennosti

MKTMCOfl BA MOMfl / ЭКOНOMMКA M OMHAHCbl 2019, 12(132)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.