CC BY
9
ISSN 2078-1032 ВЕСН1К ПАЛЕСКАГА ДЗЯРЖАУНАГА УНШЕРСГГЭТА. СЕРЫЯ ГРАМАДСК1Х I ГУМАН1ТАРНЫХ НАВУК. 2022. № 1
ИСТОРИЧЕСКИЕ НАУКИ
УДК 94(476)
А.М. АБУХАВА, канд. ricT. навук, дацэнт, дацэнт кафедры псторьп Беларуси археалоги i спецыяльных пстарычных дысцыплш Гродзенcкi дзяржауны ушверсгот iмя Янкi Купалы г. Гродна, Рэспублша Беларусь E-mail: obuhova_en@grsu.by
РЭПРЭЗЕНТАЦЫЯ ГРУНВАЛЬДСКАЙ Б1ТВЫ У НАВУЧАЛЬНЫХ ДАПАМОЖН1КАХ ДЛЯ ВЫШЭЙШАЙ ШКОЛЫ У РЭСПУБЛ1ЦЫ БЕЛАРУСЬ1
У артыкуле разгледжаны асабл1васщ рэпрэзентацыи Грунвальдскай б1твы у навучальных дапаможмках для вышэйшай школы, выдадзеных у 1990-х-2010-х гг. у Рэспублщы Беларусь. Пака-зана эвалюцыя ацэню рол1 гэтай б1твы у г1сторыи Вял1кага Княства Л1тоускага, а таксама праа-нал1завана асвятленне уплыву Грунвальдскай б1твы на лёс беларускага народа.
Ключавыя словы: Вял1кае Княства Л1тоускае, Грунвальдская б1тва, г1сторыя Беларуа, вышэй-шая адукацыя, Рэспубл1ка Беларусь.
ABUKHAVA Alena M., PhD in Hist. Sc., Associate Professor
Associate Professor of the Department of History of Belarus, Archeology and Special
Historical Disciplines
Yanka Kupala State University of Grodno, Republic of Belarus
REPRESENTATION OF THE BATTLE OF GRUNWALD IN TEXTBOOKS FOR HIGHER EDUCATION IN THE REPUBLIC OF BELARUS
The article examines the features of the representation of the Grunwald battle in textbooks for higher education which were published in the Republic of Belarus in 1990s - 2010s. The evolution of estimation of the role of this battle in the history of the Grand Duchy of Lithuania is shown. The coverage of the influence of the Grunwald battle on the fate of the Belarusian people is analyzed.
Keywords: Grand Duchy of Lithuania, Battle of Grunwald, history of Belarus, higher education, Republic of Belarus
1 Статья публикуется в авторской редакции.
ISSN 2078-1032 ВЕСН1К ПАЛЕСКАГА ДЗЯРЖАУНАГА УШВЕРС1ТЭТА. СЕРЫЯ ГРАМАДСК1Х I ГУМАН1ТАРНЫХ НАВУК. 2022. № 1
З 1992 г. у блоке сацыяльна-гумаштарных дысцыплш ва установах вышэйшай адукацыi Рэспублт Беларусь з'явiлася дысцыплiна "Псторыя БеларусГ' [1, с. 267]. Навучальныя дапаможнш па гэтай дысцыплiне пачалi стварацца у пачатку 1990-х гг. псторыкамь навукоуцам^ што абумовiла адлюстраванне у ix як бягучага стану развщця гiстарыяграфii, так i палiтыкi дзяржавы па фармаваннi пажа-даных вобразау мiнулага [2, с. 17]. Адным з найбольш пазнавальных "вобразау мшулага" з эпоxi сярэднявечча з'яуляецца Грунвальд-ская бiтва, якая заняла трэцяе месца у пе-ралiку падзей гiсторыi Беларусi да 1917 г., што выклшаюць гонар у жыхароу нашай краiны [3]. Мэтай дадзенага артыкула з'яуляецца выяуленне асаблiвасцяу рэпрэзен-тацыi Грунвальдскай бiтвы у навуковых дапаможнiкаx па гiсторыi Беларусi для вышэйшай школы, выдадзеных у Рэспублщы Беларусь у 1990-2010-я гг. Дадзенае пытанне атрымала недастатковае асвятленне у айчын-най гiстарыяграфii. Так, Г. Сагановiч, праа-налiзаваушы шэраг навучальных
дапаможнiкаУ па гiсторыi Беларусi 1990-х -пачатку 2000-х гг., вызначыу наяунасць розных падыходау да атсання Грунвальдскай бiтвы (ад маляушчага апiсання цяжкага зма-гання з крыжакамi-заваёунiкамi да простага упамiнання у пералiку фактау, што прывялi да васальнага падпарадкавання Тэутонскага Ордэна Польшчы [2, с. 302-303, 309-314]), аднак не паказау этапау у эвалюцьи поглядау на дадзеную пстарычную падзею у вучэбнай лiтаратуры. Канцэпцыю айчыннай гiсторыi, выкладзеную у "Нарысах гiсторыi Беларусi", прааналiзавау В.А. Белазаровiч [1, с. 266267]. 1м было адзначана, што дадзенае вы-данне стала асновай для стварэння шэрагу навучальных дапаможнiкаУ па гiсторыi Бела-русi для студэнтау вышэйшых навучальных устаноу [4, с. 311-312; 5; 6; 7; 8; 9; 10; 11]. Крынiцамi даследавання сталi навуковыя дапаможнiкi, што мелi грыф Мшютэрства адукацыi Рэспублiкi Беларусь [4; 6; 11; 12; 13; 14; 15] щ Вучэбна-метадычнага аб'яднання па гумаштарнай адукацыi для студэнтау ВНУ [16], у тым лiку для пста-рычных спецыяльнасцяу, а таксама шэраг iншыx дапаможнiкаУ, што былi пазначаны у спiсе асноунай лiтаратуры у тыпавой вучэбнай праграме "Псторыя Беларусi" для
вышэйшых навучальных устаноу [7; 8; 9; 10; 17; 18; 19].
Асноуная частка. У "Нарысах псторып Бе-ларусi" (частка 1, 1994) Грунвальдская бiтва разглядалася як асобны эпiзод змагання з крыжакамi (без згадю пра Вялiкую вайну 1409-1411 гг.), пагроза з боку яюх была для Вялiкага Княства Лггоускага (далей - ВКЛ) не меншай за мангола-татарскую [4, с. 117]. Паведамлялася, што крыжаю iмкнулiся анямечыць этнiчныя групы, што насялялi Ус-ходнюю Еуропу цi нават зшшчыць фiзiчна, таму "...барацьба з тэутонамi стала бараць-бой за выжыванне славянства", а на пярэднiм краi гэтай барацьбы "...стаялi беларускiя земл^ беларускi народ, якi закрывау сабой ад крыжацкай навалы iншыя усходнеславянсюя землi" [4, с. 118]. Аутары досыць падрабязна апiсалi ход бггвы 15 лiпеня 1410 года, назвалi харугвы з беларускix зямель, што прынялi у ёй удзел, зрабiушы выснову, што перамога саюзных войск у гэтай бггве нанесла Тэутонскаму ордэну такi моцны удар, што "...землi усxоднix славян пяць стагоддзяу не ведалi германскай агрэсй" [4, с. 120].
У вучэбным дапаможшку "Гiсторыя Бела-русi" (1997), падрыхтаваным калектывам гiсторыкаУ пад навуковай рэдакцыяй А.Г. Каханоускага i А.А. Яноускага, Грунвальдская бiтва разглядалася у кантэксце знешней палiтыкi ВКЛ у часы юравання Вiтаута i была названа фшалам барацьбы балтау i славян з крыжакамi [5]. Адзначалася, што у гэтай бггве быу "...сакрушальна разбiты люты во-раг - Тэутонсю ордэн, як пагражау народам балта-славянскага рэгiёну ФГзГчным i ду-хоуным знiшчэннем" [5, с. 73].
У дапаможшку "Псторыя БеларусГ' (частка 1, 1998), падрыхтаванай калектывам псто-рыкау пад рэдакцыяй Я.К. Новша i Г.С. Мар-цуля, адзначалася, што утя з Польшчай дазволiла "...аб'яднаць сшы абедзвюх дзяржау супраць агульных знешшх ворагау", а галоуным ворагам ВКЛ у XIV - першай палове XV стст. 6ылг "...рыцары Тэутонскага i Лiвонскага ордэнау" [6, с. 115]. Згадваючы аб Вялiкай вайне 1409-1411 гг., аутары, тым не менш, з ушх яе этзодау разглядзелi толью Грунвальдскую бгтву, у вышку якой, як за-значалася, крыжам 6ылг разбiты ушчэнт, а нямецкая агрэсiя супраць ВКЛ спынена. Як i у "Нарысах пстерыи Беларусi", аутарамi 6ылГ
ISSN 2078-1032 BECHIK ПAЛЕCKAГA ДЗЯPЖAYHAГA YHIBEPCTOTA. CEPbM ГPAMAДCKIХ I ГУMAHITAPHЫX HABУK. 2022. № 1
пepaлiчaны xapyrai з бeлapycкix зямeль, штo Удзeльнiчaлi y бiтвe пaд Гpyнвaльдaм, пaд-кpэcлeнa cтoйкacць cмaлeнcкix вaяpoy [6, c. 115].
У 2000 гoдзe выйшлa пepшaя чacткa кypca лeкцый 'Ticropbrn Бeлapyci. Ca cтapaжытныx 4acoy дa кaнцa XVIII ст.", пaдpыxтaвaнaя ra-лeктывaм гicтopыкaУ Гpoдзeнcкaгa дзяpжayнaгa yнiвepciтэтa iмя Янкi Kyпaлы [20]. У гэтым дaпaмoжнiкy Гpyнвaльдcкaя бита paзглядaлacя y кaнтэкcцe пaдзeй Bялiкaй вaйны 1409-1411 гг. Ayтapaмi aдзнa-чaлacя, штo "...KpэУcкaя yнiя aб'яднaлa 6e-лapycay, лiтoУцaУ i nara^y y ciлy, здoльнyю cyпpaцьcтaяць бecпepaпыннaй aгpэcii ^brna-ray" [20, c. 233]. Ta^aMa былo пaдкpэcлeнa, што "...cкpymэннe aгpэciyнaгa cyceдa cтaлa жыццёвaй нeaбxoднacцю лiтвiнay i пaлякay" [20, c. 234]. Як i y "Hapbicax ricropbii Бeлa-pyci", чьггачу 6ыу пpaдcтayлeны cклaд вoйcкa BKЛ з aкцэнтaм нa бeлapycкix yдзeльнiкax, мaляyнiчa aпicaны xoд бiтвы 15 л^ня 1410 гoдa [20, c. 238]. Былo aдзнaчaнa, штo y вoй-cкy Biтayтa зaгiнyУ aмaль кoжны дpyгi вaяp, y "...пepaвaжнaй бoльшacцi гэтa былi cыны бeлapycкaй зямлi, якiя пpынялi нa cябe ac-нoУны цяжap б^вы" [20, c. 239]. Aдзнaчaлacя вялiкae мiжнapoднae знaчэннe Гpyнвaльдcкaй бiтвы: былa ж тoлькi знiшчaнa apмiя Tэyтoнcкaгa opдэнa, aлe i пaдapвaнa ягoнaя вaeннa-пaлiтычнaя мaгyтнacць, acoбнa былo пaдкpэcлeнa, што "...Гpyнвaльд для бeлa-pycay - TOe ж, штo KyлiкoУcкaя 6^a для pyœix" [20, c. 240].
"Cмяpoтнaя пaгpoзaй" былi нaзвaныя ^brnara y вучэбным дaпaмoжнiкy для сгудэ-нтay BHУ "Hapbcb гicтopыi Бeлapyci" (2000 г.) П.Г. Чыгpынaвa, пpaфecapa Aкaдэмii MУC Pэcпyблiкi Бeлapycь [7]. Marabrnac^ лiквiдaцыi гэтaй пaгpoзы з'явiлacя, пa Mepra-вaннi ayтapa, тетя зблiжэння i yзмaцнeння BKЛ i Пoльcкaгa кapaлeycтвa. Пepaмoгa y Гpyнвaльдcкiм бiтвe нaзвaнa ayrapaM "aпaфe-o3aM вaйcкoвa-пaлiтычнaй дзeйнacцi Biтayтa" [7, c. 90]. Aпicayшы пaдpыxтoУкy вoйcкaУ BKЛ дa пaxoдy нa Гpyнвaльд i ix craa4, a тaк-caMa пяpэдaдзeнь бiтвы, ayтap нe paзглядay acoбнa xoд aпoшняй, aдзнaчыyшы толью, штo выpaшaльным для яe зькоду 6by мaнeyp нecaпpaУднaгa aдcтyплeння, выта^ны вoй-cкaмi BKЛ [7, c. 91]. Ayтap aдзнaчae, штo та пoлe кaля Гpyнвaльдa зaгiнyлa mMaî бeлa-pycay з вoйcкa Biтayтa, a вынiкaмi бiтвы
нaзывae cпынeннe двyxcoтгaдoвaй aгpэcii нeмeцкix pыцapay, yзpacтaннe мiжнapoднaгa ayтapытэтa BKЛ, yмaцaвaннe пaзiцый Biтayтa як кipayнiкa дзяpжaвы i нaвaт пacкapэннe кaнcaлiдaцыi бeлapycкaгa этнacy [7, c. 91-92].
Дaпaмoжнiк П.Г. Чыгpынaвa пepaвыдa-вaycя y 2004 i 2007 гг., a^^i Гpyнвaльдcкaй бiтвы y дaдзeныx выдaнняx 6brni iдэнтычныя тэзicaм дaпaмoжнiкa 2000 гoдa [17, c. 90-92; 18, c. 90-92]. Пaтpэбнa aдзнaчыць, mтo y iнmыx дaпaмoжнiкax пa гicтopыi Бeлapyci для cтyдэнтay BHУ, выдaдзeныx m пpaцягy 2000-x гaдoУ, poля Biтayтa y Гpyнвaльдcкaй бiтвe нe вылyчaлacя acoбнa, a aпomняя pa3-глядaлacя як выдaтны вынiк вaeннaгa cy^a-цoУнiцтвa BKЛ i Пoльmчы, 3araa43ernra Kpэycкaй yнiяй. Пaдoбнaя пaзiцыя 6brna вы-клaдзeнa y дaпaмoжнiкax 'Ticropbrn Бeлapyci y кaнтэкcцe eypaпeйcкaй ^mm3a^ii" (2003; 2005), cтвopaныx кaлeктывaм выклaдчыкay BHУ з Miнcкa, Гpoднa i Гopaк пaд кipayнiцтвaм B.A. Cocmi [8; 19]. TэУтoнcкi Оpдэн paзглядaycя як caMbi нeбяcпeчны вopaг для BKЛ i Пoльmчы y танцы XIV - пaчaткy XV стст., mтo paзaм з Kpэycкaй ушяй зpaбiлa дaдзeныя мaнapxii '^^pa^^mi caюз-нiкaмi" [8, c. 44-45]. Гpyнвaльдcкaя бiтвa aпicвaлacя пa cxeMe, пaдoбнaй дa пpывeдзe-нaй y пepшaй чacткe дaпaмoжнiкa "Гicтopыя Бeлapyci" (1998) [6, c. 115]. Bbim^Mi œpa-мoгi caюзныx вoйcк пaд Гpyнвaльдaм, нa думку ayтapay, cтaлi зaкaнчэннe вaeннaй mo-цы Оpдэнa i яшчэ бoльmae зблiжэннe BKЛ i Пoльшчы, пaкoлькi бiтвa пpaдэмaнcтpaвaлa rapbic^ aд aб'яднaння ciл дaдзeныx дзяpжay [8, c. 45].
У вучэбным дaпaмoжнiкy П.Ф. Дзмiтpaч-кoвa "Бeлapycь y cклaдзe Bялiкaгa Kняcтвa ЛiтoУcкaгa (дpyгaя пaлoвa XIII - œpmaH та-лoвa XVII cтcт." (2003) Гpyнвaльдcкaя бiтвa paзглядaлacя як выpaшaльнaя пaдзeя Bялiкaй вaйны 1409-1411 гг. Ayтap тaкcaмa згaдвae a6 Kpэycкaй унй як пaвapoтным пyнкцe, rnc-ля якoгa yзpacлo yзaeмaдзeяннe BKЛ i ^ль-шчы y 6apa^6e з кpыжaкaмi, i мeнaвiтa "...cyмecныя дзeяннi пoльcкix i бeлapycкa-лiтoУcкix вoйcкaУ зaбяcпeчылi пepaмoгy нaд MMe^iMi pыцapaмi" [12, c. 186]. П.Ф. Дзмгг-paчкoУ нe aпicвay xoд Гpyнвaльдcкaй бiтвы i нe пpывoдзiy cтpaты бaкoУ, зaтoe ím 6brni нaзвaны вынiкi як caмoй б^вы (былi rn-дapвaныя вaeнныя иды i aгyльныя мiжнapoд-ныя тзщьп TэУтoнcкaгa Оpдэнa), тaк i вaйны
ISSN 2078-1032 ВЕСН1К ПАЛЕСКАГА ДЗЯРЖАУНАГА УНШЕРОТЭТА. СЕРЫЯ ГРАМАДСК1Х I ГУМАШТАРНЫХ НАВУК. 2022. № 1
1409-1411 гг. (ВКЛ вярнула сабе Жамойць) [12, с. 187].
У дапаможнiку "Псторыя Беларусi у кантэксце сусветнай псторыГ' I. Саракавша aдносiны з Тэутонсюм Ордэнам былi названы найбольш складаным з ушх наюрункау знешней пал^ыю ВКЛ, адзначана, што ад крыжакоу iшлa пагроза анямечвання балтый-сюх i слaвянскiх земляу [9, с. 73]. Менав^а апошняя, на думку аутара, падштурхнула ВКЛ да саюзу з Польшчай, i вяршыняй ваен-нага супрацоунщтва дзвюх дзяржау стала перамога у Грунвальдскай бiтве, якая прывя-ла да таго, што "... немцы на працягу пящ стагоддзяу не нaпaдaлi на славянсюя землi" [9, с. 74]. Вышкам ваенна-палтганага саюзу Польшчы i ВКЛ, заключанага па Крэускай унй, называецца Грунвальдская бiтвa у наву-чальным дaпaможнiку "Гiстоpыя Белapусi у кантэксце сусветных цiвiлiзaцый" (2009), дзе адзначалася, што пасля сакрушальнай паразы у дадзенай бiтве "...дзяржава крыжакау так i не змагла акрыяць, a ix набеп на землi Польшчы i Лггвы спынiлiся" [10, с. 68].
У 2009-2013 гг. чатыры разы выдавауся навучальны дaпaможнiк "Псторыя Беларус са старажытных часоу да 2008 г. (2010, 2013) года", падрыхтаваны Я.К. Новшам, 1.Л. Ка-чалавым i Н.Я. Новiк [13; 21]. Атсанне Грунвальдскай бiтвы адбывалася у дадзеных выданнях згодна са схемай, ужытай у першай частцы "Гiстоpыi БеларусГ' (1998) [6, с. 115], аднак была акцэнтавана увага на этшчнай пpынaлежнaсцi УдзельнiкaУ кaнфлiкту. Так, галоуным ворагам ВКЛ у XIV - пачатку XV стст. называлюя ".немцы Тэутонскага i Лiвонскaгa Ордэнау", вышкам б^вы сталася тое, што "...нямецкая экспaнсiя на усход была прыпынена больш чым на 500 год" [21, с. 90]. Аутары дапаможшка aдзнaчылi шмaтэтнiчны склад удзельшкау саюзных войскау Польшчы i ВКЛ, падкрэ^ушы, што ". пад Грунвальдам перамагло сяброуства, вайсковае братэрства усходшх i зaxоднix славян, а таксама шшых народау, што пры-мaлi удзел у бiтве" [21, с. 91].
Ва ушх вышэйназваных дапаможшках кpыжaкi paзглядaлiся як самы небяспечны вораг ВКЛ у канцы XIV - пачатку XV стст. Аднак зусiм iншы погляд на дадзенае пытан-не быу выкладзены у першай частцы вучэб-нага дaпaможнiкa "Псторыя БеларусГ' (2003), аутарам якога быу магшёусю псто-
рык Я.1. Трашчанок. 1м адзначалася, што пагроза з боку крыжакоу для беларусюх, лггоусюх i польсюх земляу ".не шла ш у якое параунанне з татарскай" i не была га-лоунай прычынай заключэння Крэускай унй [11, с. 46-47]. Грунвальдскую бiтву аутар згадвау у пералшу падзей, пераутварыушых тэpытоpыi Тэутонскага Ордэна у васала Польшчы у пачатку XVI ст., назваушы яе "...грунвальдсюм разгромам 1410 г." [11, с. 47].
У 2014-2016 гг. выйшау шэраг вучэбных дaпaможнiкaУ па псторып Белapусi для сту-дэнтау вышэйшых навучальных устаноу, у яюх знiклi aцэнкi кaнфлiкту з кpыжaкaмi у XIV-XV стст. як барацьбы з нямецкiмi ка-лaнiзaтapaмi, а Грунвальдская бта пераста-ла разглядацца як вышковая падзея барацьбы славян i балтау супраць немцау-агрэсарау.
У навучальным дaпaможнiку «Гiстоpыя Белapусi у кантэксце еурапейскай цывшза-цыЬ> (2014), натсаным калектывам псторы-кау з Гомеля, Грунвальдская бггва разглядалася у кантэксце Вялшай вайны 1409-1411 гг. [14, с. 132-134]. Ход бггвы не быу адлюстраваны на старонках дапаможшка, хаця aутapaмi быу падрабязна aпiсaны склад сiл удзельшкау б^вы, у тым лiку з беларусюх земляу, паказана размяшчэнне саюзных войск на полi каля Грунвальда [14, с. 133]. Да вышкау перамоп саюзных войскау у Грунвальдскай б^ве былi аднесены спыненне па-ходау крыжакоу на Польшчу, Беларусь i Лiтву, адкрыццё шляхоу праз Балтыйскае мора да еурапейсюх гандлёвых гарадоу [14, с. 134]. Дадзены дaпaможнiк быу перавы-дадзены у 2016 годзе, ацэню Грунвальдскай бiтвы у iм засталюя iдэнтычнымi выданню 2014 года [15, с. 133-134].
П.1. Бpыгaдзiн у вучэбным дaпaможнiку "Гiстоpыя Белapусi у кантэксце еурапейскай цывiлiзaцыi" (2015) таксама разглядау Грунвальдскую бiтву як падзею Вялiкaй вайны 1409-1411 гг., а апошняя вывучалася у кантэксце знешней палпыю ВКЛ часоу юра-вання Вiтaутa [16, с. 56]. Ахарактарызаваушы склад аб'яднанага войска, аутар адразу пры-вёу вынiкi б^вы (разгром крыжакау i гiбель усяго кipaунiцтвa Тэутонскага ордэна), зга-дау страты войска Вiтaутa i перайшоу да апо-веду пра далейшыя пaдзеi Вялiкaй вайны 1409-1411 гг., у вышку якой "...магутнасць
ISSN 2078-1032 BECHIK ПAЛECKAГA ДЗЯPЖAYHAГA YHIBEPCTOTA. CEPbM ГPAMAДCKIX I ГУMAHITAPHЫX HABУK. 2022. № 1
Tэyтoнcкaгa opдэнa былa cyp'ёзнa пaдapвa-нa" [16, c. 57].
П.Ф. ДзмiтpaчкoУ y вyчэбнa-мeтaдычным кoмплeкce "Гicтopыя Бeлapyci. Ca CTapa^rr-Rbx 4acoy дa танвд XVIII cт." (2015 г.) нaзвay aднociны пaмiж BKЛ i TэУтoнcкiм Opдэнaм cклaдaнымi i нaпpyжaнымi, aдзнaчыyшы, mтo ix нeльгa звecцi толью дa вaeнныx тан-флiктay, 6o вялiкiя князi лiтoУcкiя нeaднapa-зoвa ycтyпaлi y xaypycbi з Opдэнaм, выкapы-cтoУвaлi ягo ciлы y мiжycoбнaй бapaцьбe [22, c. 201]. Гpyнвaльдcкyю бiтвy гicтopык нaзвay caмaй бyйнoй i вaжнaй пaдзeяй Bялiкaй вaй-ны 1409-1411 гг., "...пepaлoмным мoмaнтaм y aднociнax BKЛ з ^bmaraMi", якaя "...пaдapвaлa вaeнныя алы Tэyтoнcкaгa Opдэнa, былi acлaблeны яго мiжнapoдныя пaзiцыi". Aдзнaчaлacя, mтo мeнaвiтa cyMec-ныя дзeяннi вaeнныx cm Пoльmчы i BKЛ зa-бяcпeчылi пepaмoгy нaд кpыжaкaмi. Hяглeд-зячы нa тoe, mтo дaдзeны дaпaмoжнiк быу paзлiчaны нa cтyдэнтay cпeцыяльнacцi "Гicтopыя", нi пaдpыxтoУкa i xoд бiтвы, нi ciлы бaкoy i ix crpa™ нe былi axapaктapы-зaвaны нa ягo cтapoнкax [22, c. 201].
TaraM чынaм, мoжнa вызнaчыць тpы ac-нoУныя этaпы y pэпpэзeнтaцыi Гpнyвaльд-cкaй бггвы нa cтapoнкax вyчэбныx дaпaмoжнiкaУ та гicтopыi Бeлapyci для выmэйmaй штолы. У 1990-я гaды былi зa-клaдзeны тpы вapыянты aпicaння дaдзeнaй гicтapычнaй пaдзei: 1) пepaмoжны ф^л змa-гaння cyпpaць нeмцay-кpыжaкay, што xaцeлi знimчыць бaлтay i cлaвянay Уcxoдняй Eypo-пы i кaлaнiзaвaць ix зeмлi; 2) кyльмiнaцыйны MoMarn" Bялiкaй вaйны 1409-1411 гг.; 3) вышэйшae дacягнeннe y знemнeпaлiтычнaй дзeйнacцi вялiкaгa князя Biтayтa. У дpyгiм вapыянцe y якacцi пepaдyмoвы œpaMori пpы Гpyнвaльдзe нaзывaлacя Kpэycкaя ушя, зa-ключэннe якoй дaзвoлiлa вaeнныя
ciлы BKЛ i Пoльшчы. Ba ycix дaпaмoжнiкax TэУтoнcкi Opдэн нaзывaycя гaлoУным вopa-гaм BKЛ, якi згyбiy як apмiю, тaк i пaлiтычны ayтapытэт пacля paзгpoмy пaд Гpyнвaльдaм; aдзнaчaycя aктыyны у^л y Гpyнвaльдcкaй бiтвe вaяpoy з зямeль cyчacнaй Бeлapyci, 4a-caM пpывoдзiлicя пpыклaды ix мyжнacцi i дaдзeныя a6 cтpaтax вoйcкa BKЛ.
У дaпaмoжнiкax для cтyдэнтay BHY, вы-дaдзeныx y 2003-2013 гг., œpaMora пaд Гpyнвaльдaм пepaвaжнa paзглядaлacя як вы-нiк пacпяxoвaгa вaeннaгa cyпpaцoУнiцтвa
BKЛ i Пoльmчы, яюя змaгaлicя з aгyльным вopaгaм - ^brnaraMi, aднaк нeкaтopыя ayra-pbi пa-paнeйmaмy бaчылi y ёй ф^л raa-вянcкaгa змaгaння з нeмцaмi-aгpэcapaмi. З 2014 гoдa y нaвyчaльнaй лiтapaтypы для BHУ зaмaцaвaлacя aпicaннe Гpyнвaльдcкaй бiтвы як выpamaльнaй пaдзei Bялiкaй вaйны 14091411 гг., paзмяжoУвaлicя вынiкi нeпacpэднa бiтвы i нaзвaнaгa вaeннaгa кaнфлiктy з Opдэнaм, a тaкcaмa цaлкaм знiклa этшчтая тpaктoУкa cyпpaцьcтaяння кpыжaкoУ i BKЛ.
Cnic л^аратуры
1. Бeлoзopoви4, B. A. Фopмиpoвaниe и paзви-rae кoнцeпции иcтopии Бeлapycи в oтeчe-cтвeннoй иcтopиoгpaфии (втopaя пoлoвинa XIX - m4aro XXI вeкa) / B. A. Бeлoзopo-вич. - Гpoднo : ГpГУ, 2020. - 335 c.
2. Caгaнoвiч, Г. Гpyнвaльд y бeлapycкaй гicтopыi : c^o6a paзбopy пaлiтычнaгa мiфa / Г. Caгaнoвiч. - Miнcк : Meдыcoнт, 2015. - 416 c.
3. ЛacтoУcкi, A. Гicтapычнaя тамяць y Бeлa-pyci: aдмeтнacцi i пpaблeмы / A. Лacтoycкi // Бeлapycкi кaлeгiюм [Элeктpoнны pэcypc]. - 2021. - ?эжым дocтyпa: https://belcollegium.by/alyaksej-lastouski-gistarychnaya-pamyac-u-belarusi-admetnasci-i-prablemy-lekcyi-1-2/. - Дaтa дocтyпa: 20.07.2021.
4. Hapbicbi гicтopыi Бeлapyci : y 2 ч. / Aкaд-эмiя нaвyк Бeлapyci, Iнcтытyт гicтopыi ; pэдкaл.: M. П. Kacцюк [i mm.]. - Miнcк : «Бeлapycь», 1994. - Ч. 1 / M. П. ^цюк [i шш.].- 1994. - 527 c.: iл.
5. Иcтopия Бeлapycи : y4e6roe пocoбиe для вyзoв, кoллeджeй, лицeeв, гимнaзий и mкoл / Бeлopyc. гoc. ун-т ; B. B. Гpигopьe-вa [и дp.] ; год peд. A. Г. Koxaнoвcкoгo, O.A. Янoвcкoгo. - Mинcк : MП «Бeлapыт»,
1997. - 446 c.
6. TicTOpbrn Бeлapyci : вучэб. дaпaм. y 2 ч. / пaд pэд. Я.K. Шв^, Г.C. Mapцyля. -Miнcк : Унiвepciтэцкae, 1998. - Ч. 1. Aд cтapaж^Iтныx 4acoy - m люты 1917 г. / ЯХ Hoвiк [i 1нш.]. - 1998. - 416 c.
7. Чири^в, П. Г. O4epm иcтopии Бeлapycи : y4e6. пocoбиe для вyзoв / П. Г. Чигpинoв.
- Mинcк : Bbm. шк., 2000. - 460 c.
8. Ticropbrn Бeлapyci y кaнтэкcцe eypaпeйcкaй цывiлiзaцыi : дaпaм. / У. P. KaзлякoУ [i iнm.] ; пaд pэд. Л. B. Лoйкa. - Mrnœ, 2003.
- 347 c.
ISSN 2078-1032 ВЕСН1К ПАЛЕСКАГА ДЗЯРЖАУНАГА УНШЕРСГГЭТА. СЕРЫЯ ГРАМАДСК1Х I ГУМАН1ТАРНЫХ НАВУК. 2022. № 1
9. Саракавш, I. А. Псторыя Беларусi у кантэксце сусветнай псторып / I. А. Сара-кавiк. - Минск : Современная школа, 2006. - 456 с.
10. История Беларуси: в контексте мировых цивилизаций : учеб. пособие / В. И. Голу-бович [и др.] ; под ред. В. И. Голубовича, Ю. М. Бохана. - Минск : Экоперспектива, 2009. - 464 с.
11. Трещенок, Я. И. История Беларуси : учеб. пособие для студ. вузов / Я. И. Трещенок.
- Могилев : МГУ им. А. А. Кулешова, 2003. - Ч. 1. Досоветский период. - 2003.
- 175 с.
12. Дзм^рачкоу, П. Ф. Беларусь у складзе Вялшага Княства Лггоускага (другая па-лова XIII - першая палова XVII стст.) : вучэб. дапам. для студэнтау ВНУ / П. Ф. Дзм^рачкоу. — Магшёу : МДУ iмя А. А. Куляшова, 2003. — 312 с. : ш.
13. Новш, Я. К. Псторыя Беларуси ад ста-ражытных часоу - па 2008 г.: вучэб. дапам. для студ. устаноу, забяспеч. атры-манне выш. адукацьи / Я. К. Новш, I. Л. Качалау, Н. Я. Новш. - Мшск : Вышэйшая школа, 2009. - 512 с.
14. История Беларуси в контексте европейской цивилизации : учеб. пособие для студ. учреждений высшего образования / С. А. Елизаров [и др.]. - Минск : Вышэйшая школа, 2014. - 399 с.
15. История Беларуси в контексте европейской цивилизации : учеб. пособие для студ. учреждений высшего образования / С. А. Елизаров [и др.]. - 2-е изд., испр. -Минск : Вышэйшая школа, 2016. - 399 с.
16. Брыгадзш, П. I. Псторыя Беларус у кантэксце еурапейскай щвшзацып : вучэб. дапам. / П. I. Брыгадзш. - Мшск : ДЖСТ БДУ, 2015. - 288 с.: ш.
17. Чигринов, П. Г. Очерки истории Беларуси : учеб. пособие для вузов / П. Г. Чигринов.
- 2 изд., перераб. и доп. - Минск : Выш. шк., 2004. - 463 с.
18. Чигринов, П. Г. Очерки истории Беларуси : учеб. пособие для вузов / П. Г. Чигринов.
- 3 изд., испр. - Минск : Выш. шк., 2007. -464 с.
19. Псторыя Беларус у кантэксце еурапейскай цывшзацып : дапам. / У. А. Сосна р шш.] ; пад рэд. Л. В. Лойка. - 2-е изд., паш. i папр. - Мшск : Р!ВШ, 2005. - 333 с.
20. Псторыя Беларус : курс лекцый. У 2 ч. / I. П. Крэнь [i шш.]. - Мшск : Р1ВШ БДУ, 2000. - Ч. 1. Са старажытных часоу да канца XVIII ст. - 2000. - 656 с.
21. Новик, Е. К. История Беларуси. С древнейших времен до 2013 г : учеб. пособие для студ. учреждений, обесп. получение высшего образования / Е. К. Новик, И. Л. Качалов, Н. Е. Новик. - 4-е изд., испр. и доп. - Минск : Выш. шк., 2013. - 558 с.
22. Дмитрачков, П. Ф. История Беларуси. С древнейших времен до конца XVIII в. : учеб.-метод. комплекс для студ. истор. специальностей / П. Ф. Дмитрачков. - Могилев : МГУ им. А. А. Кулешова, 2015. -354 с.
References
1. Belozorovich V.A. Formirovanie i razvitie kontseptsii istorii Belarusi v otechestvennoy istoriografii (vtoraya polovina XIX - nachalo XXI veka) [Formation and development of the concept of the history of Belarus in national historiography (second half of the XIX - early XXI century)]. Grodno, Grodnenskii gosudarstvennyi universitet, 2020. 335 p. (In Russian)
2. Saganovich G. Grunval'd u belaruskaj gisto-ryi: sproba razboru palitychnaga mifa [Grunwald in Belarusian history: an attempt to analyze a political myth]. Minsk, Medy-sont Publ., 2015. 416 p. (In Belarusian)
3. Lastouski, A. Gistarychnaya pamyats' u Belarusi: admetnastsi i prablemy [Historical memory in Belarus: features and problems]. Belaruski kalegiyum (In Belarusian). Available at: https://belcollegium.by/alyaksej-lastouski-gistarychnaya-pamyac-u-belarusi-admetnasci-i-prablemy-lekcyi-1-2/ (accessed 20.07.2021).
4. Kascjuk M.P. et al. Narysy gistoryi Belarusi. Chastka 1. [Essays on the history of Belarus, part 1]. Eds. Kascjuk M.P. et al. Minsk, Belarus' Publ., 1994. 527 p. (In Belarusian).
5. Grigor'eva V.V. et al. Istoriya Belarusi [History of Belarus]. Eds. Kokhanovskiy A.G., Yanovskiy O.A. Minsk, Belaryt Publ., 1997. 446 p. (In Russian)
6. Novik Ya.K. et al. Gistoryja Belarusi. Chastka 1. Ad starazhytnyh chasow pa luty 1917 g. [History of Belarus. Part 1. From ancient times to February 1917]. Eds. Novik Ya.K.,
ISSN 2078-1032 BECHIK nAHECKATA ß3flP®AYHATA YHIBEPCTOTA. CEPbW TPAMA^CKIX I TYMAHITAPHblX HABYK. 2022. № 1
Marcul' G.S. Minsk, Universiteckae, 1998. 416 p. (In Belarusian)
7. Chigrinov P.G. Ocherki istorii Belarusi [Essays on the history of Belarus]. Minsk, Vysheyshaya shkola Publ., 2000. 460 p. (In Russian)
8. Kazlyakow U.R. et al. Gistoryja Belarusi w kantjeksce ewrapejskaj cyvilizacyi [History of Belarus in the context of European civilization]. Eds. Lojka L.V. Minsk, 2003. 347 p. (In Belarusian)
9. Sarakavik, I.A. Gistoryja Belarusi w kantjeksce susvetnaj gistoryi [History of Belarus in the context of world history]. Minsk, Sov-remennaya shkola Publ., 2006. 456 p. (In Belarusian)
10. Golubovich V.I. et al. Istoriya Belarusi: v kontekste mirovykh tsivilizatsiy [History of Belarus: in the context of world civilizations]. Eds. Golubovich V.I., Bokhan Iu.M. Minsk, Ekoperspektiva Publ., 2009. 464 p. (In Russian)
11. Treshchenok Ya.I. Istoriya Belarusi. Ch. 1. Dosovetskiy period [History of Belarus, part 1, pre-Soviet period]. Mogilev, Mogilevskii gosudarstvennyi universitet, 2003. 175 p. (In Russian)
12. Dzmitrachkow P.F. Belarus' u skladze Vyal-ikaga Knyastva Litouskaga (drugaya palova XIII - pershaya palova XVII stst.) [Belarus as a part of the Grand Duchy of Lithuania (second half of XIII - first half of XVII centuries)]. Magilew, Magileuski dziarzhauny universitet, 2003. 312 p. (In Belarusian)
13. Novik Ya.K., Kachalaw I.L., Novik N.Ya. Gistoryja Belarusi: ad starazhytnyh chasow pa 2008 g. [History of Belarus: from ancient times to 2008]. Minsk, Vysheyshaya shkola Publ., 2009. 512 p. (In Belarusian)
14. Elizarov S.A. et al. Istoriya Belarusi v kontekste evropeyskoy tsivilizatsii [History of Belarus in the context of European civiliza-
tion]. Minsk, Vysheyshaya shkola Publ.,
2014. 399 p. (In Russian)
15. Elizarov S.A. et al. Istoriya Belarusi v kontekste evropeyskoy tsivilizatsii [History of Belarus in the context of European civilization]. Minsk, Vysheyshaya shkola Publ., 2016. 399 p. (In Russian)
16. Brygadzin P.I. Gistoryja Belarusi w kantjeksce ewrapejskaj civilizacyi [History of Belarus in the context of European civilization]. Minsk, Belorusskii gosudarstvennyi universitet, 2015. 288 p. (In Belarusian)
17. Chigrinov P.G. Ocherki istorii Belarusi [Essays on the history of Belarus]. Minsk, Vysheyshaya shkola Publ., 2004. 463 p. (In Russian)
18. Chigrinov P.G. Ocherki istorii Belarusi [Essays on the history of Belarus]. Minsk, Vysheyshaya shkola Publ., 2007. 464 p. (In Russian)
19. Sosna U.A. et al. Gistoryja Belarusi w kantjeksce ewrapejskaj cyvilizacyi [History of Belarus in the context of European civilization]. Eds. Lojka L.V. Minsk, RIHS, 2005. 333 p. (In Belarusian)
20. Kren' I.P. et al. Gistoryja Belarusi: kurs lekcyj. Ch. 1. Sa starazhytnyh chasow da kanca XVIII st. [History of Belarus: treatise of lectures. Part 1. From ancient times to the end of XVIII century]. Minsk, RIHS BSU, 2000. 656 p. (In Belarusian)
21. Novik E.K., Kachalov I.L., Novik N.E. Is-toriya Belarusi. S drevneishikh vremen do 2013 g: [History of Belarus. From ancient times to 2013]. Minsk, Vysheishaia shkola Publ., 2013. 558 p. (In Russian).
22. Dmitrachkov P.F. Istoriya Belarusi. S drevneishikh vremen do kontsa XVIII v. [History of Belarus. From ancient times to the end of the 18th century]. Mogilew, Mogilevskij gosudarstvennyj universitet,
2015. 354 p. (In Russian)
Received 8 December 2021
