CC BY
0живут в Сирии, но приезжают в Ливан только к получению помощи. Поскольку сирийцы не могут сделать юридического или крупномасштабного бизнеса, Неформальный сектор экономики процветает. Экономические мигранты, излагающие себя как беженцев, являются огромной проблемой для обоих сирийцев и ливанцев. Ливанцы не готовы принять постоянное урегулирование сирийцев в Ливане любой ценой.
Литература:
1. УВКБ ООН, Сирия региональный ответ беженца, межведомственный портал совместного пользования информацией http://data.unhcr.org/syrianrefugees/country.php?id=122
2. Исследование проводилось студентами «Арабского мастера демократии и прав человека (ARMA) 2017 года» под руководством профессора д-ра Кэрол Альшарабати, Джихада Наммура и Юсефа Хачабы. http://arma-isp.usj.edu.lb/
3. The study was conducted by the students of the Arab Masters in Democracy and Human Rights (ARMA) 2017, under the supervision of Prof. Dr. Carole Alsharabati, Jihad Nammour and Youssef Khachab.
Репрессияланган Туркология: Кыргызстандагы окумуштуу- чыгыш таануучулардын куугунтукталышы.
(ХХ к. 30-жылдары)
Репрессированная тюркология: политическое преследование ученных-востоковедов Кыргызстана.(30-е годы ХХ в.)
Repressed Turkology: political persecution of scientist's orientalists of Kyrgyzstan
(30th years of XX century)
Ачкыч свздвр:репрессия, буржуазиялык-улутчулдар, эл душмандары, «Талап»
коому, Алаш-Ордо, контрреволюция.
Советтик коомдун eнYГYШYндe Кыргызстандын XX кылымдын 30-жылдардын башындагы коомдук саясий кырдаалга кез салып, таразалай келгенде 30- жылдардын экинчи жарымында административдик- командалык система езгече орунду ээлерин байкайбыз. СССРдеги калыптанган административдик-командалык система массалык жазалоо менен коштолуп, репрессияны улантууга ьщгайлуу шарттарды
УДК: 94(575.2)
БайдилдеевЖ., т.и.к., И.Арабаев атындагы КМУнун доценти, Кыргызстан
Байдилдеев Ж., к.и.н., доцент КГУ им. И. Арабаева, Кыргызстан
тYЗгeн. ХХ-кылымдын отузунчу жылдарындагы Сталиндик бул саясат Союздук республикалардын баарына, анын ичинен Кыргызстанга да жетип, буржуазиянын идеологиясына берилгендерди издее жана табуу иши кYчeйт. Борбордогу саясатка ылайык «троцкийчилерди» оцчул жана солчул оппортунисттерди советтик партиялык жетекчилердин, интеллигенттердин арасынан издее башталат.
Андан аз убакыт етпей эле 1933-жылдын 6-июнда камакка алынган белгилYY агартуучу Эшенаалы Арабаев Фрунзеден Ташкентке жеткирилген. Эртеси эртец менен анын камерасына тергeeчY Левшин кирген, ал эми кечинде болсо камерадан Арабаевдин eлYГY табылган. Анын eлYMY алигиче табышмак боюнча калууда.[8.41] 1933-жылдын июнь айында Кыргыз АССРинин ГПУсу партиялык бийликке каршы «улутчул, контрреволюциялык кeтeрYшчYЛ» антисоветтик» уюмдун башчысы А.Сыдыковдун бети ачылгандыгын билдирет. ТергeeнYн жYPYШYндe А.Сыдыков: «Мурдагы берген кeрсeтмeлeрYм боюнча eзYмдY кYнeeлYMYн деп эсептейм. Бирок Кецеш бийлигине каршы массаны уюштурган, кeтeрYЛYш даярдаган, Кецеш бийлигинин 1932-1933-жылдардагы маанилYY чарбалык-саясий иш-чараларын YЗГYЛтYккe учураткан деген айыптарды мойнума албайм» деп билдирген.[10.155] 1933-жылдын аягында Ж.Абдрахманов «улутчулга» айланат. 1933-жылдын 14-октябрында «партияга ылайык келбеген жYPYм туруму», «Троцкисттердин таасири менен партиянын жолун бурмалаган деген айып менен партиядан чыгарылат. 1933-1935-жылдары Самарада, 1935-жылдан 1937-жылдын 4-апрелине чейин Оренбург облустук жер бeлYMYHYн мал чарба башкармасынын башчысынын орун басары болуп иштеген. Оренбург облустук мамлекеттик архивиндеги 1937-жылдагы документалдык материалдардан Жусуп Абдрахмановдун мYнeздeмeлeрYнeн, тYШYHYк каттардан анын аябагандай катуу куугунтукка кабыл алынганына кYбee болобуз.[9.45] Чындыгында, Сталин, Каганович жeнYндe кYндeлYГYнe сындап жазгандыгы, ал кYндeлYк БКП (б) БКнын жетекчилеринин колуна тийип калгандыгы болгон. Ж.Абдрахмановдун кYнeeсY Кыргызстанда ачарчылык болбос YЧYн республикадан эгинди чыгарып кетYYДe жакшы аракет кылбагандыгы болгон.[1.18]
Руханий чeйрeнYн акыл-ой сферасын камтыган саясий куугунтуктоолордун башталышы отузунчу жылдардын башына таандык. 1932-жылдын 28-апрелиндеги кыргыз адабияты тууралуу Обкомдун бюросунун протоколунун материалдарында кыргыз агартуучулары жана жазуучуларынын окуу китептеринен, керкем адабияттарынан буржуазиялык улутчулдукту, бай-манаптык идеологияны табышат.[3.87-91]
"Эл чыгармачылыгы деген аталыштагы Контрреволюциялык, улутчул бай-манаптык идеологияны алып жYргeн керкем адабияттын кээ бир басылмаларында (Тыныстановдун ырлар жыйнагы, Карачевдин "Эрксиз ^ндер", Баялиновдун ырлары, Кененсариндин ырлары, "Кызыл гул" жыйнагындагы ырлар) маркстик-лениндик сындын жоктугунан, улуттук идеяны кайра жаратышкан."-деген тыянак чыгарышат. Булардын барын эске алуу менен ВКП(б) Кыргыз обкому Тыныстановдун ырлар жыйнагын реакциячыл поэзия катары колдонуудан алынып салынсын деген токтом чыгарган.
1933-жылдын 29-мартында партиянын Кыргыз обкомунун бюросу «Правда» газетасынын, «Пролетариаттын туусу-интернационализм жогору кeтeрYЛCYн» деген баш макаласын жана Мануйловдун «Правда» газетасындагы «Буржуазиялык-кулактык улутчулдуктун калдыктарын аягына чейин талкалайлы» деген макаласын
талкуулаган. Жыйынтыгында «Касым Тыныстановдун чыгармачылыгына анын кыргыз улуттук театрынын сахнасындагы драмалык оюндары жeнYндe («Манас», «Шабдан») «Правда» гезити тарабынан буржуазиялык-кулактык улутчулдуктун кeрYHYШY катары берилген бааны эц туура деп тапкан.[4.30]
1933-жылы 9-июнда «Кызыл-Кыргызстан» газетасына К.Тыныстановдун «Мен баскан жол, менин чыгармам, менин бетим» деген макаласы жарыяланып, анда ал мурда «Алаш ордо» партиясынын катарында болуп, байчыл- манапчыл идеологияны жактап келгендигин, ошол кез караштардын айрымдары «Академия кечесине» кирип кеткендигин чын жYрeктeн мойнуна алып жазган. Кээ бир авторлор бул моюнга алууну ошол мезгилдеги бийлик ээлеринин кыстоосу менен жазган eцдeнтYп тYШYндYPYшeт. Чынында 28-март 1933-жылдагы обкомдун токтомунда К.Тыныстанов менен ШИ^^новго эскертYY берYY менен тез аранын ичинде партиянын катарынан чыгаруу жана eз каталарын мойнуна алып сындап, талкуулап чыгуу сунуштары боюнча чечим чыгарышкан. Бул сeздYн да чындыгы бар экенин замандашы Кусейин Карасаев тастыктайт: "Академиялык кечеден кийин. Андан мурун деле (1932-жылдын 28-апрелиндеги обкомдун токтомун айтып жатса керек.-Ж.Б.) Касымдын башына оор кYн туулду. Аны облустук партия комитети катуу кысмакка алды.(1932-33-жылдары обкомдун 1933-жылы 2 жолу Жазуучулар Союзунда иши каралды-Ж.Б.) Айласы кеткен Касым "Менин жолум, менин чыгармам, менин бетим" деп, eзYн-eзY кYнeeлeп жазууга аргасыз болду. Горькийге жазган катынан деле жооп алган жок. Андан алда канча жыл мурун "Ант беребиз дагы да, социалисттик талаада" деп, ыр да жазып кeрдY. Анысы деле ага жардам кылган жок." [10.221-230]
Замандаштары баса белгилегендей Касым Тыныстановдун бул макаласы анын актануусуна аралжы боло алган жок. Каршылашкан бийликтин коцултугундагы жан-жeeкeрлeр мурдагыдан да катуу киришип, 1933-жылдын 25-июлундагы Кыргызстан Советтик Жазуучулар Союзунун комфракциясынын заседаниесинде Тыныстановчуларга каршы катуу чабуул жасашат. Алаш-Ордонун ишин улантуучу К.Тыныстановду партиянын катарынан чыгарууну суранышкан.[5.13-18]
Отузунчу жылдардагы белгилYY адабиятчы жана агартуучу Байсерке Калпаков дагы кыргыз адабиятынын кeрeцгeсYн байытып жаткан мезгилде анын чыгармачылыгынан да кыйкым таап куугунтуктоолорго тушугат. 1930-жылдардын башында eлкeбYЗдe колхоз курулушу башталып, тап кYрeшYY курчуп турган мезгилде, анын капшабы Байсерке Калпаковго дагы тийип, "Сагынам" деген ырында саясий ката бар деп, талкууга алынат. Бул ырында: КвлYм турат байыркыдай жайкалып, Кврбвсвм да квЦYЛYмдв байкалып. Элим турат байыркыдай малы жок Кайда кеткен чарбалары чайкалып",- деген эмнеси? Мында: "Эл мурадагы заманда бай эле, эми Совет доорунда жардыланып кетти" деп жатпайбы?! Сыяктуу караланууларга тушугат. Анын балалык чагы орус оторчулугу орногон падышалык россиянын мезгилинде eтYп, ошол мезгилдеги кыргыз пейилин, улуттук каада-салтыбызды, кереметтYY жерибизди, ыйык кeлYбYЗДY сыпаттаган бул ыры Советтик идеологияга карама каршы келип, "Сагынам" ырындагы тeмeнкY саптарын кармап алгачкы куугунтукка кабылат.
"Эстегенде, ошол kyhym сагынам, Кайра келбейт, сагынганда не кылам? Кайра келсец, кантээр элем, балалык? Санаты жок сап алтынга баа кылам". Мунун аркасында эски заманды кексеп жатат деген кине менен Байсерке Калпаков 1930-жылдын башында "Кызыл учкундун" катарынан чыгарылат. Ошол мезгилдерде Казыбек казалчыга окшогон бир топ акындар эски замандын жарчысы жана бай-манаптын тукуму катары алыскы Оренбург жана башка жерлерге CYргYнге айдашкан.
Чынында Б.Калпаковдун куугунтукталышы К.Тыныстанов менен байланыштуу болуп, казак интеллигенциясы менен бирдикте негизделген "Талап» кыргыз маданиятын енYктYPYY коомун" негизги максаттары жана ишмердYYЛYГY аркылуу кыргыз элинин маданий енYГYШYHYн жолуна кемектешYY болгон. Аларды ишке ашыруу YЧYн коом алдыга темендегY милдеттерди койгон:
а) Кыргыз адабий тилин жана терминологиясын, орфографиясынын енYктYPYY маселелерин иштеп чыгуу ж.б.;
б) Улуттук искусствону окуп YЙренYY;
в) Кыргыз элинин жашоо тарыхын окуп YЙренYY;
г) Кыргыз мектептеринде окутуунун маселелерин иштеп чыгуу;
д) Кыргыз илимий ишине жана кыргыз искусство ишмерлерине жардамдарды берYY; [2.124]
Мына ушундай 1938-жылдагы кYчеген репрессиянын ырайымсыздыгы эми акыл- ой сферасын да каптайт. 1938-жылдын 8-майындагы Кыргызстандын КП(б) БК бюросунун чечими менен китеп авторлорунун, ошондой эле «эл душмандарынын», «буржуазиялык улутчулдардын» узун тизмеси бекитилип, бул тизмеге Ж.Абдрахманов, О.Алиев, Т.Айтматов, Ж.Абдуллин, М.Белоцкий, Т.Жолдошов, Е.Поливанов, Б.Данияров, Х.Жээнбаев, Б.Исакеев, А.Идирисов, К.Камбаров, С.Сарманов, А.Токомбаев, К.Тыныстанов, И.Тойчинов, А.Орозбеков, Р.Шу^рбеков, А.Шабданов, Э.Эсенаманов ж.б. кирген [6.182-184] Жогорудагы тизмеге тYшкендердYн мындайча айтканда «эл душмандары», «улутчул буржуйлар» - деген атка конгон авторлордун китептерин сатууга тыюу салынган.[7.43]
Антсе да, эрктYY мамлекетибиз болсо деген элдин кылымдардан берки кексеесYн ишке ашыруу YЧYн кYрешYп, Союздук тутумдагы кыргыз-совет мамлекеттYYЛYк идеясынын пайдубалын тYптешкен ушул муун кыргыз эли YЧYн руханий чейренY жаратып, кез карандысыздык идеясын тYптееге аракет кылышкан. Андыктан, алардын кебY ошол бийлик саясий куугунтукка алып, партиядан чыгарып, керек болсо «эл душманы» деп атып жатканда да ез эрктери менен эркин мамлекеттин келечегине берилген бойдон калышкан. БYГYнкY бийиктиктен алып караганда, тарыхтан калган сабак, еткенден калган е^т катары кабылдашыбыз зарыл.
Колдонулган адабияттар:
1. Абдрахманов Ю.1916. Дневники.Письма к Сталину.-Фрунзе,1991,
2. Жангуттин Б. Мой казак, ненастья час настал.- Алматы.,-2016. 124-С.
3. КР БМ КСДА.Ф.10.Оп.2.д.415.л.87-91.
4. КР БМ КСДА. Ф.56.0п.4.д.639.л.30.
5. КР БМ КСДА. Ф.10. Оп.1.Д.514.л.13-18.
6. КР БМ КСДА. Ф.56. оп.4. д.81.б.104. бб.182-184.
КР БМ КСДА. Ф.56, оп.4, д.88, б.43
Маанаев Э,Осмонкулов А. Э.Арабаев-кыргыз элинин алгачкы агартуучусу жана саясий-коомдук ишмери. -Бишкек. 2002.
9. Оренбург облустук мамлекеттик архиви. Ф.1081 оп. 1. Сб.14 .
10. Плоских В, Курманов З., Бегалиев У. Кыргызстандын улуттук лидери-Абдыкерим Сыдыков. -Бишкек,- 1999.-155-б.
11. Ысык-Кел облустук мамлекеттик архиви. Ф. 1041. Оп. 1. д.9. л.221-230.
УДК: 37.012.3 (6)
БвтвнвевЖ.С., т.и.к., ОшМУнун доценти, Кыргызстан Эркебаев Э.М., филос.и.к., ОшМУнун доценти, Кыргызстан
БвтвнвевЖ.С., к.и.н., доцент ОшГУ, Кыргызстан Эркебаев Э.М., к.филос.н., доцент ОшГУ, Кыргызстан
Орус африка таануучулары жана алардын айрым эмгектериндеги африка елкелеру женунде маалыматтарга талдоо
Анализ некоторых трудов русских африканистов
Russian-African and in their working periods analyses about information's of the
African Countries.
Бул илимий макалада орус африка таануучулары жана алардын эмгектериндеги африка eлкeлeрY тууралуу маалыматтар талдалат.
Ачкыч сездер: Орус, африка, африка таануучулар, африка eлкeлeрY, илимий эмгек, маалымат, талдоо.
В данной статье анализируются материалы по вопросам африканистики в работах русских африканистов.
Ключевые слова: русские, Африка, африканист, африканские страны, научный труд, сведения, анализ
This scientific article is about Russian-African and on their working periods will analyze of African Countries information.
Key words: Russian, African, African Ccountries, work, information, analyze.
Учурда Африка материгинде 60ка жакын мамлекет болсо, алардын ар бири eздeрYHYн географиялык жайгашуусуна, башкаруу системасына, экономикалык потенциалына ж.б.у.с. мYмкYнчYЛYктeрY менен eзгeчeлYктeрYнe карап eнYГYп жатышат.
