Научная статья на тему 'РЕФОРМЫ В СФЕРЕ ОБРАЗОВАНИЯ УЗБЕКИСТАНА - ПРИОРИТЕТНОЕ НАПРАВЛЕНИЕ МОЛОДЕЖНОЙ ГОСУДАРСТВЕННОЙ ПОЛИТИКИ'

РЕФОРМЫ В СФЕРЕ ОБРАЗОВАНИЯ УЗБЕКИСТАНА - ПРИОРИТЕТНОЕ НАПРАВЛЕНИЕ МОЛОДЕЖНОЙ ГОСУДАРСТВЕННОЙ ПОЛИТИКИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
23
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Ученый XXI века
Область наук
Ключевые слова
СИСТЕМА ОБРАЗОВАНИЯ / РАЗВИТИЕ / ГОСУДАРСТВО / ПОЛИТИКА / РЕФОРМЫ / ОБЩЕЕ СРЕДНЕЕ ОБРАЗОВАНИЕ / МОДЕРНИЗАЦИЯ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Холбеков А.Я.

В настоящей статье освещена эффективность осуществляемых в Узбекистане в годы независимости реформ, направленных на развитие образовательной сферы, в частности, общего среднего, среднего специального, профессионального, высшего образования, формирование системы непрерывного образования, модернизации материально-технической базы образовательных учреждений и коренное улучшение качества подготовки кадров.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

REFORMS IN EDUCATION IN UZBEKISTAN PRIORITIES OF STATE POLICY AIMED AT YOUNG PEOPLE

In the current article the efficiency of reforms carrying out in Uzbekistan during the years of independence which focused on the development of educational system, particularly, general secondary, secondary-professional, high educational levels, forming the system of uninterrupted education, modernization of material and technical base of educational institutions and dramatic improvement of quality of preparing staff is shown

Текст научной работы на тему «РЕФОРМЫ В СФЕРЕ ОБРАЗОВАНИЯ УЗБЕКИСТАНА - ПРИОРИТЕТНОЕ НАПРАВЛЕНИЕ МОЛОДЕЖНОЙ ГОСУДАРСТВЕННОЙ ПОЛИТИКИ»

УДК 94 (575) (093)

УЗБЕКИСТОН ТАЪЛИМ ТИЗИМИДАГИ ИСЛО^ОТЛАР ЁШЛАРГА ОИД ДАВЛАТ СИЁСАТИНИНГ УСТУВОР ЙУНАЛИШИ

А.Я. Холбеков1

Аннотация

Маколада Узбекистонда мустакиллик йилларида таълим сохасини, жумладан, умумтаълим, урта махсус таълим ва олий таълимни ривожлантиришга каратилган ислохотларнинг натижалари, узлуксиз таълим тизимининг шакллантирилиши, таълим муассасалари моддий-техник базасининг замонавийлаштирилиши ва кадрлар тайёрлаш сифатининг оширилиши ёритиб берилган.

Калит сузлар: таълим тизими, тараккиёт, давлат, сиёсат, ислохотлар, умумтаълим, урта махсус таълим, олий таълим, узлуксиз таълим, кадрлар тайёрлаш, замонавийлаштириш.

Узбекистонда бозор ислохотларининг бошланиши режали иктисодиёт шароитида кадрлар тайёрлашга йуналтирилган хамда давлат нафакат кадрлар тайёрлашга булган эхтиёжнинг майда икир-чикирларини, балки таълим шакли, услуби ва гоясини хам белгилаб берадиган тизимни жиддий кайта куришни такозо этди. Янги шароитлар олий маълумотли мутахассисларни тайёрлаш тузилмаси, уларнинг билим ва куникмаларига булган талабни узгартирди. Эндиликда янги билимларни амалда куллай оладиган, муайян касб сохасидаги инновацион имкониятлар куламини тушуна оладиган кадрларга талаб юкори. Булар нафакат жорий хужалик ва ишлаб чикариш масалаларини малакали хал киладиган, балки тугри карор кабул кила оладиган тахлилий кобилиятга эга, юкори даражали мутахассислар булиши лозим. «Х,еч кимга сир эмаски, инсоннинг калби ва онгини эгаллаш, айникса ёшларнинг маънавий дунёсини издан чикаришга каратилган турли хавф-хатарлар тобора кучайиб бораётган бугунги ута нотинч замонда узининг кимлигини, кандай буюк зотларнинг авлоди, кандай бебахо мерос ворислари эканини теран англаб, она юртга мухаббат ва садокат хисси билан яшайдиган, иймон-эътикоди мустахкам ёш авлодгина мукаддас заминимизни ёт ва бегона таъсирлардан, бало-казолардан саклашга, Ватанимизни хар томонлама равнак топтиришга кодир булади» [1, б.24.].

Бугунги кунда таълим инсон фаолиятининг барча сохаларига янги технологияларни жорий этиш, ракобатбардошлиликни ошириш, турмуш даражасини кутаришнинг мухим шартига айланиб бормокда. Олий таълимнинг ижтимоий масъулияти куп жихатдан хар бир инсоннинг тез узгарувчан мехнат бозорида харидоргир булиб колиши, ривожланиб бораётган инновацион иктисодиётда тулаконли иштирок этиши ва шу йул билан уз фаровонлигини хамда умуман жамият фаровонлигини таъминлаш имконини берадиган малакавий ва ижтимоий куникмалар олишидан иборатдир. Купгина мамлакатларда олий мактабнинг ошиб бораётган ролини хисобга олган холда уни ривожлантириш стратегияси миллий стратегия устуворликлари билан белгиланади ва у олий таълим сифатини ошириш хамда уни олиш имкониятини кенгайтиришга йуналтирилгандир.

Дархакикат, истиклол даврида юртимиз том маънода тараккиёт сари юз тутди. Айникса, таълим сохасидаги ютук ва муваффакиятларимиз жорий йили пойтахтимизда ташкил этилган «Юксак билимли ва интеллектуал ривожланган авлодни тарбиялаш - мамлакатни баркарор тараккий эттириш ва модернизация килишнинг энг мухим шарти» мавзуидаги халкаро конференция давомида хам эътироф этилди. БМТ, Осиё тараккиёт банки, Жахон банки, Ислом тараккиёт банки вакиллари, Буюк Британия, Германия, Италия, Хитой, АКШ, Жанубий Корея, Япония каби дунёнинг 48 давлатидан таълим тизими рахбарлари, олимлар хамда

1

Холбеков Абдужамол Яхшибоевич - преподаватель кафедры «История Узбекистана», Ташкентский финансовый институт, Узбекистан.

мутахассислар иштирок этган ушбу конференция узлуксиз таълим ва ёш авлодни баркамол этиб тарбиялашнинг миллий моделини яратишда Узбекистон тажрибасини урганишга багишланди. Мамлакатимизда фаол, уз максади сари интилувчан, истеъдодли ва юксак маънавий фазилатларга эга, замонавий билим хамда касбларни эгаллаган - бугунги ва эртанги кунимизнинг хал килувчи кучи булган ёшларни тарбиялаш учун барча шароит ва имкониятлар яратилган.

Биз таълим тизимида укувчиларнинг нафакат кенг билим ва профессионал куникмаларни эгаллаши, айни пайтда чет мамлакатлардаги тенгдошлари билан фаол мулокот килиш, бугунги дунёда руй бераётган барча вокеа-ходисалар, янгилик ва узгаришлардан атрофлича хабардор булиш, жахондаги улкан интеллектуал бойликни эгаллашнинг энг мухим шарти хисобланган хорижий тилларни хам чукур урганишлари учун катта ахамият бермокдамиз. Таълим жараёнини ислох этиш ва мехнат бозорида талаб килинадиган юкори малакали кадрлар тайёрлашда олий укув юртлари мухим урин эгалламокда. Утган давр мобайнида уларнинг сони икки баробар ортди ва бугунги кунда мамлакатимиздаги 59 та университет ва олий укув юртида 230 мингдан зиёд талаба таълим олмокда [2, б.3.].

Таълим-тарбия сохасининг яхлит, узлуксиз тизимини шакллантириш ва мустахкамлаш, жумладан, умумий урта таълимдан бошлаб урта махсус, касб-хунар хамда олий таълимгача булган барча боскичларда юксак билимли ва малакали касб тайёргарлигига эга булган авлодни тарбиялаш жараёнини такомиллаштириш ишлари изчил давом эттирилди. Бу борада умумтаълим мактабларининг 9-синф битирувчиларини, айникса, кишлок жойларда, олис ахоли пунктларида яшайдиган кизларни касб-хунар коллежларида укишга тулик жалб этиш масаласини текшириш буйича олиб борилган кенг куламли ишлар мухим ахамиятга эга булди.

Янги касб-хунар коллежлари ва уларнинг филиалларини куриш нихоясига етказилди. 2012-2013 укув йилида мамлакатимизда 12 йиллик мажбурий таълимга утиш тулик таъминланди. Касб-хунар коллежлари битирувчиларини иш билан таъминлашга алохида эътибор каратилди. Ушбу коллежларнинг иш берувчи корхоналар билан кооперация алокаларининг турли шаклларидан фойдаланиши, бу масалага туман ва шахар жамоатчилигини жалб этиш мазкур вазифани адо этишнинг энг мухим, хал килувчи йуналиши булди.

Амалга оширилган чора-тадбирлар натижасида коллежларни тугатган 450 минг нафардан ортик битирувчи иш билан таъминланди, уларнинг 43 фоизи узлари ишлаб чикариш амалиётини утаган корхоналарга ишга жойлашди.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2012 йил 28 майдаги «Малакали педагог кадрлар тайёрлаш хамда урта махсус, касб-хунар таълими муассасаларини шундай кадрлар билан таъминлаш тизимини янада такомиллаштиришга оид чора-тадбирлар тугрисида» ги Кдрори асосида касб-хунар коллежлари битирувчиларининг бандлигини таъминлаш, мутахассислиги буйича ишлаб чикариш амалиётини уташлари учун корхона ва ташкилотларга бириктириш хамда ишга жойлаштириш вазифалари амалга оширилаяпти.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2010 йил 28 июлдаги «Таълим муассасалари битирувчиларини тадбиркорлик фаолиятига жалб этиш борасидаги кушимча чора-тадбирлар тугрисида»ги Фармони куплаб касб-хунар коллежи битирувчиларини пухта эгаллаган билим ва касбий малакасига ишонган холда уз кичик бизнесини, мустакил иш фаолиятини ташкил этишга ундамокда. Сунгги йилларда коллеж битирувчилари томонидан уз бизнесини ташкил этишга булган интилиш кучайиб бораётганини яккол кузатиш мумкин. 2012-1013 йилларда касб-хунар коллежлари битирувчилари орасида кредит олганлар сони 1913 нафардан 13409 нафарга ёки 7,0 мартага ортган. Шунга мисол холда курилаётган даврда кредит хисобидан яратилган иш уринлари сони 2418 тадан 20172 тага ёки 8,3 мартага купайган.

Утган даврда урта махсус, касб-хунар таълими муассасаларини малакали, педагогик ва амалий иш тажрибасига эга булган рахбар ва укитувчи кадрлар билан янада мустахкамлаш ишлари давом эттирилди. 2012 йилда 687 та касб-хунар коллежининг директори аттестациядан утказилди. Бунинг натижасида уларнинг 119 нафари эгаллаб турган лавозимидан озод этилди. Урта махсус, касб-хунар таълимининг барча укув муассасалари танловлар оркали саралаб олинган рахбар кадрлар билан тулик таъминланди.

Президентимиз Ислом Каримов 2012 йил 7 декабрда Узбекистон Республикаси Конституциясининг 20 йиллигига багишланган тантанали маросимда 2013 йилни юртимизда «Обод турмуш йили», деб эълон килди. Ушбу эзгу максадлар «Обод турмуш йили» Давлат дастурида узининг тулик ифодасини топди. Дастур доирасида халкимизнинг турмуш даражаси ва сифатини, фаровонлик, тинчлик ва тотувликни ошириш буйича зарур ресурс ва имкониятларни сафарбар килиш, давлат, нодавлат ва жамоат ташкилотларини бу ишга кенг жалб этишга каратилган, аник максадга йуналтирилган чора-тадбирлар комплекси амалга оширилди. Жумладан, жисмоний ва маънавий соглом, уйгун камол топган авлодни, профессионал, замонавий даражада тайёрланган кадрларни тарбиялаш борасида олиб борилаётган ишларнинг самарадорлигини хар томонлама ошириш, таълим савиясини янада такомиллаштириш ва сифатини юксалтириш, таълим муассасаларининг моддий-техник базасини мустахкамлаш борасида самарали ишлар олиб борилди.

Таълим сохасидаги ишлар сархисоб килинар экан, Франциядаги дунёнинг энг яхши бешта бизнес мактаби каторига кирадиган «Инссад» халкаро бизнес мактабининг 2012 йилги «Инновацияларнинг глобал индекси» маърузасида баён этилган маълумотларни келтириш уринлидир. Маъруза Жахон интеллектуал мулк ташкилоти билан хамкорликда тайёрланган. Ушбу маърузада дунёнинг 141 мамлакатидаги инновацион ривожланиш комплекс тарзда тахлил килинган. Тахлилнинг асосий таркибий кисмларидан бири инсон капиталини ривожлантириш даражаси булиб, мазкур курсаткич буйича бизнинг мамлакатимиз 35-уринни эгаллаган. Таълим тизимини ривожлантириш даражаси буйича эса Узбекистон -дунёнинг 141 мамлакати орасида иккинчи уринни банд этганлиги ёшларнинг таълим олишига берилаётган эътибор давлат сиёсатининг устувор йуналиши эканлигини яна бир бор курсатиб турибди.

Хулоса килиб айтганда, 2012 йилда таълим сохасида олиб борилган фаолият, уни янада такомиллаштириш борасида кабул килинган карорлар таълим, шахс, жамият ва давлат уйгунлиги асосида мамлакатнинг баркарор тараккий этишининг мухим шартларидан бири сифатида етук ва баркамол авлодни тарбиялашни такозо этишини, олдимизда эса юксак вазифалар турганлигини курсатади.

Вазирлар Махкамасининг 2012 йил якунлари ва 2013 йилга мулжалланган энг мухим устувор йуналишларига багишланган йигилишда Президентимиз 2012 йилда бу борадаги ишлар изчиллик билан давом эттирилганини таъкидлаб, Давлат бюджетининг 59,2 фоизи ижтимоий соха ва ахолини ижтимоий химоя килиш чора-тадбирларини амалга оширишга каратилгани, унинг 35 фоизи таълим тизимига йуналтирилганини таъкидлади [3, б.63].

Узбекистонда амалга оширилаётган кенг куламли бунёдкорлик ишлари, янгиланиш, юксалиш ва модернизация жараёнлари озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон хаёт куришнинг мустахкам пойдевори булиб хизмат килмокда. Айни пайтда ушбу жараёнлар жамиятнинг хал килувчи кучи - ёш авлодни хам жисмонан, хам маънан тарбиялашнинг таъсирчан омилига айланмокда.

Узбекистонда 2014 йилнинг «Соглом бола йили», деб эълон килинишида хам уларнинг ахамияти бекиёсдир. Республика Президенти мазкур йилнинг мазмун-мохияти тугрисида тухталиб, куйидаги мухим жихатларга эътибор каратди:

«Жорий йилга бундай ном берганимиз, авваламбор, болаларимизнинг соглиги хакида, уларнинг келажаги хакида курсатилаётган эътибор ва гамхурликнинг яна бир амалий ифодасидир.

Бизнинг вазифамиз, керак булса, олий бурчимиз - фарзанларимизнинг хам жисмоний, хам маънавий жихатдан уйгун ривожланган, замонавий билим ва тажрибаларни пухта эгаллаган, Ватанимиз ва халкимиз келажаги учун масъулиятни уз зиммасига олишга кодир баркамол инсонлар булиб вояга етиши учун кулимиздан келган барча-барча ишларни амалага оширишдан иборатдир» [4].

Узбекистон Республикаси Президентининг 2014 йил 1 июлда кабул килинган «Узбекистон Республикаси давлат мустакиллигининг йигирма уч йиллик байрамига тайёргарлик куриш ва уни утказиш тугрисида»ги Кдрорида: «хеч шубхасиз, вакт утиши билан тобора ёркин намоён булаётган, биз биринчилар каторида амалга оширган ва давом эттираётган, дунёда катта кизикиш уйготаётган Кадрлар тайёрлаш миллий дастури ва Мактаб таълимини ривожлантириш умуммиллий дастури, бир суз билан айтганда, таълим-тарбия сохасига энг устувор ахамият берганимиз мамлакатимизнинг катта суръатлар билан баркарор ривож топишида ва юртимизнинг

дадил кадамлар билан илгарилаб боришида мустахкам фундамент яратиб бергани» алохида кайд этилган [5].

Шуни кувонч хамда фахр билан таъкидлаш мумкинки, истиклол туфайли барча шарт-шароитга эга булган олий укув юртларида тахсил олаётган, замонавий касб-хунар ва илм-маърифат сирларини урганаётган, хозирданок икки-уч тилда бемалол гаплаша оладиган минг-минглаб ёшлар катта хаётга кириб келмокда. Улар уз истеъдоди ва салохиятини ёркин намоён этаётганига гувох булмокдамиз. Зеро, бу ислохотлар эзгу ниятларимизга эришиш, хеч кимдан кам булмайдиган хаёт барпо этиш, ёшларимиз, колаверса, халкимиз маънавий хаётининг янада юксалишига хизмат килмокда, десак, янглишмаймиз.

Адабиётлар:

1. .Каримов И. Бизнинг йулимиз - демократик ислохотларни чукурлаштириш ва модернизация жараёнларини изчил давом эттириш йулидир. 20-т. -Т.: «Узбекистан» НМИУ, 2012.

2. Каримов И. «Юксак билимли ва интеллектуал ривожланган авлодни тарбиялаш -мамлакатни баркарор тараккий эттириш ва модернизация килишнинг энг мухим шарти» мавзусидаги халкаро конференциянинг очилиш маросимидаги нутки. -Тошкент, 2012.

3. Каримов И. Бош максадимиз - кенг куламли ислохотлар ва модернизация йулини катъият билан давом эттириш: 2012 йилда мамлакатимизни ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари хамда 2013 йилга мулжалланган иктисодий дастурнинг энг мухим устувор йуналишларига багишланган Вазирлар Махкамасининг мажлисидаги маъруза. - Тошкент: Узбекистон, 2013.

4. «Халк сузи» газетаси, 2014 йил 18 январь.

5. Каримов И. Узбекистон Республикаси давлат мустакиллигининг йигирма уч йиллик байрамига тайёргарлик куриш ва уни утказиш тугрисида»ги ^арори. - Тошкент, 2014.

© А.Я. Холбеков, 2016

УДК 94 (575) (093)

РЕФОРМЫ В СФЕРЕ ОБРАЗОВАНИЯ УЗБЕКИСТАНА -ПРИОРИТЕТНОЕ НАПРАВЛЕНИЕ МОЛОДЕЖНОЙ ГОСУДАРСТВЕННОЙ ПОЛИТИКИ

А.Я. Холбеков

Аннотация. В настоящей статье освещена эффективность осуществляемых в Узбекистане в годы независимости реформ, направленных на развитие образовательной сферы, в частности, общего среднего, среднего специального, профессионального, высшего образования, формирование системы непрерывного образования, модернизации материально-технической базы образовательных учреждений и коренное улучшение качества подготовки кадров.

Ключевые слова: ситема образования, развитие, государство, политика, реформы, общее среднее образование, средне-специальное образование, высшее образование, непрерывное образование, подготовка кадров, модернизация.

© А.Я. Холбеков, 2016

UDC 94 (575) (093)

REFORMS IN EDUCATION IN UZBEKISTAN PRIORITIES OF STATE POLICY AIMED AT YOUNG PEOPLE

A.Ya. Xolbekov

Abstract. In the current article the efficiency of reforms carrying out in Uzbekistan during the years of independence which focused on the development of educational system, particularly, general secondary, secondary-professional, high educational levels, forming the system of uninterrupted education, modernization of material and technical base of educational institutions and dramatic improvement of quality of preparing staff is shown

Keywords: educational system, development, state, policy, reforms, general secondary educational, secondary-professional educational, high educational, uninterrupted educational, preparing staff, modernization.

© A.Ya. Xolbekov, 2016

4 6

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.