Научная статья на тему 'Reflection of mediaeval anthroponyms of Tajiks in the treatise «Four Conversations» by Nizami Aruzi Samarkandi key words: mediaeval anthroponymy of Tajiks, «Chakhor makola», pseudonym, prename, title, Nizami Aruzi Samarkandi'

Reflection of mediaeval anthroponyms of Tajiks in the treatise «Four Conversations» by Nizami Aruzi Samarkandi key words: mediaeval anthroponymy of Tajiks, «Chakhor makola», pseudonym, prename, title, Nizami Aruzi Samarkandi Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
350
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
СРЕДНЕВЕКОВАЯ ТАДЖИКСКАЯ АНТРОПОНИМИКА / "ЧАХОР МАКОЛА" / ПРОЗВИЩЕ / ПРЕДЫМЯ / ЗВАНИЕ / ТИТУЛ / НИЗАМИ АРУЗИ САМАРКАНДИ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Бурханов Саидориф Саидмухамадович

Статья посвящена вопросам средневековой антропонимики таджиков. Автор на основе сведений Низами Арузи Самарканди изучил происхождение, сложение, трансформацию и взаимовлияние имен, прозвищ, титулов, предымени (кунья) и прочих средневековых антропонимов таджиков, встречающихся в трактате «Четыре беседы», а также их роль в определении социально-религиозной принадлежности, политического статуса и экономического положения их носителей и эпохи в целом. Автор полагает, что многие средневековые антропонимы таджиков взяты из арабского языка, и в трактате говорится о высшем слое общества и учёных. Можно считать, что в этих кругах общества исламское культура имеет влиятельные позиции. Обсуждение этой проблемы даёт информацию о научных кругах тех времен.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Отражение средневековой антропонимики таджиков в трактате «Четыре беседы» Низами Арузи Самарканди

The article dwells on the issues of mediaeval anthroponymy of Tajiks. Proceeding from the information relating to Nizami Aruzi Samarkandi, the author has studied such items as origin, formation, transformation and mutual influence of names, pseudonyms, titles, prenames (kunya) and other mediaeval anthroponyms of Tajiks occurring in the treatise «Four Conversations», the author canvasses also such questions as the role of anthroponyms in determination of social-religious appurtenance, political status and economic plight of their bearers and the epoch upon the whole. The author deems that many mediaeval anthroponyms of Tajiks refer to the Arabic language and the treatise deals with the supreme layer of society and scientists. One may consider that in these circles of society Islamic culture has influential positions. The discussion of this problem gives an idea about the scientific circles of those times.

Текст научной работы на тему «Reflection of mediaeval anthroponyms of Tajiks in the treatise «Four Conversations» by Nizami Aruzi Samarkandi key words: mediaeval anthroponymy of Tajiks, «Chakhor makola», pseudonym, prename, title, Nizami Aruzi Samarkandi»

УДК 001(09) + 902.7 Б-93

ББК +72.3

С.С. БУРБОНОВ

ИНЪИКОСИ АНТРОПОНИМИКАИ АСРИМИЁНАГИИ ТО^ИКОН ДАР «ЧА^ОР МАЦОЛА» - И НИЗОМИИ АРУЗИИ САМАРЦАНДИ

Барои хаматарафаю дакик тахкик намудани ходисаю вокеахои таърихй хамкории илмхои махсус ва ёрирасони таърихй заруранд. Ба ин маънй як катор фанхои ёрирасони таърихй бо дигар сохахои илмхои чомеашиносй хамкорй доранд. Аз чумлаи ин илмхо ономастикаи таърихиро ном бурдан мумкин аст, ки яке аз сохахои он антропонимика ба хисоб меравад.

Антропонимика (аз калимахои юнонии антропос-инсон ва онима-ном гириф-та шудааст) як чузъи илми ономастика буда, аз конуниятхои пайдоишу инкишоф, маънидод, сохту таркиб, худуди интишор ва чанбахои ичтимоиву этнографии хама гуна номхои шахс - ном, номи оила, номи падар, тахаллус, лакаб, нисба, куния, номхои мустаор ва гайра бахс карда, бо шуъбахои дигари илми ономастика аз кабили топонимика (номи махалхо), этнонимия (номи халку кавмхо), космонимия (номи чурмхои осмонй), зоонимия (номи олами хайвонот) ва гайра хамкорй дорад.

Номхо махсули тафаккури даврахои гуногуни чамъият буда, сарвати маънавй, ганчинаи боэътимоди таъриху маданият ва як хисси фонди лугавии забони халк ба хисоб мераванд. Номхо тарзи зисту зиндагонии мардумро дар замонхои гуногун, баъзе дигаргунихои хаёти сиёсй, ичтимой ва мадании онхоро инъикос менамоянд. Бесабаб нест, ки дар хар давру замон барои сохибони ном донистани олами номхо, маънии онхо, таърихи пайдоиш, инкишоф, таъбири онхо, омилхои номмонй, худуди интишору дарачаи истеъмол, номхои расмй ва гайрирасмй, асрори лакаб, куния,тахаллус ва гайра шавкангез будааст.

Ном дар хаёти инсон, рушду такомули у накши мухим дорад. Ном баъзан ба психологияи инсон низ таъсир мерасонад. Тибки таълимоти дини ислом воли-дайн дар назди фарзанди худ бояд се карзро ичро кунанд, ки аввалини он гузоштани номи неку мебошад. Абуалй ибни Сино дар асараш «Тадбири манзил» навиштааст, ки аввалин коре, ки падару модар бояд ичро кунад, ба кудак гузоштани номи хуб мебошад.

Антропонимика хамчун илм дар асри Х1Х ба вучуд омада бошад хам, номшиносии точику форс таърихи кадима дорад. Классикони адабиёт ва файласуфу муаррихони асримиёнагии точику форс дар асархояшон оид ба омилхои номгузорй, шартхои номгузорй, мазмуни ном, лакаб, тахаллус, куния, нисба фикру акидаи чолиби диккат баён кардаанд. Х,амзамон онхо дар асархояшон оид ба мазмуну мухтавои ном, лакаб, куния, нисба ва тахаллуси

cy.ro.iaxo, xoHagoHxo, maxcuaTxoH TatpuxH a3 Ka6u.iH naHraM6apoH, nogmox,OH, ojhmoh Ba raHpa Mat^yMOT MeguxaHg. A3 ^yM^au nyHHH acapxo «Ocop-y^-6oK,HH»-h A6ypaHxoH BepyHH, «^o6ycHoMa»-u YHcypMao^HH KaHKoByc, «Tag6upu MaH-3h®>-h A6ya^H h6hh Chho, «KHTo6y-.i-aHco6»-H CaMtoHH, «ffloxHoMa»-u A6y^KocHM OupgaBcH Ba gurapxopo HoM6ap KapgaH 6a MaBpug acT.

Oug 6a nax^yxou MyxTa.m$H aHTponoHHMHKaH to^hk 3a6oHmHHocoH, aga6ueTmuHocoH Ba MyappuxoHH BaTaHuro xopu^H 6a MoHaHgu O.Fa^ypoB, A.XpoMoB, A. OpeHMaH, B.^uBmuTc, .H.Ka.roHTapoB, A.^eBoHaKy^oB, ffl.X,aHga-poB Ba gurapoH TagKHKoTH nypap3um ry3apoHHgaaHg.

^ap Tatpuxu ramy aga6u to^hkohh 3aMoHH Comoh^h Ba 6atgH hk 3yMpa acapxoepo gynop oMagaH MyMKHH acT, kh ohxo MaH6au MyxHM 6axpu oMy3umu aHTponoHHMHKaH Tatpuxuu to^hkoh 6a xuco6 MepaBaHg.

A3 ^yM^au nyHHH puco^axou ap3umMaHg «Haxop MaKo^a»-H Hh3omhh Apy3HH CaMapKaHgn Me6omag. «Haxop MaKo^a» HaTaHxo xaMnyH acapu nypap3umu 6ageH, 6a^KH 6a cu^a™ MaH6au MyxHMH TatpuxH hh3 mHHoxTa mygaacT. ^ap hh puco^a oug 6a Ba3tu cuecH, pycyMH gap6opH, ogo6u gap6opueH, xaB3axou hjmhm goupaxou aga6H, $ato.mflTH maxcuaTxou a^oxugau TatpuxH a3 Ka6u^u xokhmoh, ojhmoh, agu6oH, Ta6u6oH, xogHMoHH gap6op, gacroBapgxou ^apxaHru Mogguro MatHaBHH to^hkoh Mat^yMoT By^yg gopag.

Homh nyppau Mya^^H^u oh AxMag h6hh YMap h6hh A^h aH-Hu3oMH a^-Apy3H ac-CaMapKaHgn Me6omag. «Haxop MaKo^a» gap 6aHHH co^xou 1156-1166 Tat.m$ mygaacT. Homh aamu hh khto6 «Ma^Mat-yH-HaBogup» 6yga, 6a ca6a6u a3 naxop MaKo^a u6opaT 6ygaHam, MHH6atg 6o xaMHH hom HHTHmop e^Taacr.

Boag Ta3aKKyp gog, kh puco^au Ma3Kyp 6o 3a6oHxou MyxTa.m$ pyu nonpo gugaacTy MyxaKKHKoH nax^yxou MyxTa.m$H oHpo 6a pumTau TaxKHK KamugaaHg. [2;3;4]

HoBo6acTa a3 oh, kh puco^au HoM6ypga MaH6au MyxHM gap ^ogau aHTponoHHMHKaH acpuMueHaruH to^hkoh Maxcy6 Mee6ag, ax6opu Mya.mH$H oh gap hh ^oga 6a TaBpu nyppa MaBpugu oMy3um Kapop Harupu^TaacT.

Bo Ha3apgomTH oh, kh homh hhcoh hh3 gap xyg Mat^yMoTH Tatpuxupo Max$y3 Megopag, Kapop gogeM, kh goup 6a aHTponoHHMxou gap «Haxop MaKo^a» 3HKprapguga KaMe Mat^yMoT guxeM. Mo aHTponoHHMxou gap «Haxop MaKo^a» KaHgmygapo 6a aKnaHg rypyx TaKcuM HaMygeM - hcmh xoc, Taxa.rayc, ^aKa6, yHBoH, KyHua Ba raHpa.

^ap puco^au Ma3Kyp homh xokhmoh, ojhmoh, moupy HaBucaHgaroH, Ta6u6oH Ba xogHMoHH gap6oppo gynop oMagaH MyMKHH acT. HyHomH gap oh homh A6gy.raoxH ^ypamH (moupu gap6opu CamyKH - TyroHmox h6hh A^napc^oH), A6y^My3a$$ap MyxaMMag h6hh MyxaMMag a^-^ypamH a^- YMaBH a^-A6eBapgH (moupu apa6u3a6oHH oxupu acpu XI Ba u6Tugou acpu XII), A6y^a66ocu Pa6aH^aHH (moupu $opc-To^HKH acpu X), A6y^Maca^H ByxopoH (moupu ^opc-to^hkh acpu X), A6y^$apa^H PyHH (moupu To^HK3a6oHH ^HHgycToH) Ba gurap moupoH 6a Ha3ap MepacaHg.

A3 3yMpau xokhmohh 3aMoH 6omaHg, hcmh A6gyppa33oK (xokhmh Tyc), A6y^a66ocu MatMyH (moxu ceroMH cy^o^au Xopa3MmoxueH), A6y^My3a$$apu HaroHH (aKe a3 aMupoHH HaroHueH), AMHg Ca^uygguH A6y6aKp MyxaMMag h6hh

ал-Хусайн ар-Равоншохй (хокими шахри Балх дар замони хукмронии Гуриён) ва дигарон ёд шудаанд.

Номи табибони хозик Абдулхайр (табиб ва файласуфи араб), Абуалй ибни Сино, Абубакри Даккок, Адиб Исмоил (файласуф ва табиби асри XII), Ахмади Фарач ва дигаронро низ дар «Чахор макола» вохурдан мумкин аст.

Аз чумлаи олимон бошанд дар ин рисола номи Абулхасан ибни Яхё (олими асри X), Абунасри Аррок (олими асри XI), Абуалй Мухаммад ибни Мухаммади Балъамй (олим, муаррих, арбоби давлатй, вазири ду шохи сомонй) ва дигарон дучор меоянд.

Умуман дар «Чахор макола» - и Низомии Арузии Самаркандй номи 160 шахс дучор меояд.

Одатан тахаллуси бархе аз олимон ва шоиру нависандагон ба ватани онхо, мансубияти диниашон ва баромади ичтимоиашон ишора мекунад. Тахаллус номи махсус, ки шоир ё нависанда барои худ баргузидааст, ё ин ки тахаллус кардан дар шеър номи махсуси шеърии худро зикр намудан аст [6, с. 323]. Масалан, дар номи Ахмад ибни Умар ибни Алй ан-Низомй ал-Арузй ас-Самаркандй калимаи «Низомй» тахаллус ба хисоб меравад [4, с.3].

Дар «Чахор макола»-и Низомии Арузии Самаркандй бо як катор лакабхо низ дучор омадан мумкин аст, ки онхо дар асрхои миёна ифодакунандаи номи дуюми шахс будаанд.

Пеш аз зикри лакабхои дар «Чахор макола» ёдшуда мехохем худи истилохи лакабро шарх дихем. Дар «Фарханги забони точикй» мафхуми лакаб чунин тафсир шудааст:

«Лакаб - номи иловагие, ки ба кас аз руи сифати нек ё бад, ё аз руи ягон кораш дода мешавад. Лакаб равшантар аз ном аст. Лакаб чигунагии шахсро бехтар аз ном ифода мекунад» [6, с.742]. Дар «Фарханги забони точикй»-и нашри соли 1966 бошад, таърифи зерини лакаб омадааст: «Лакаб - номи дуйу-ме, ки ба тарики ифтихор, мадх ё хачву мазаммат ба номи аслии касе илова шудааст ё чои номи аслии уро гирифтааст» [5, с. 598].

Лакабхо вобаста ба ходиса ё вокеа, инчунин амали содиркардаи одамон ба миён омаданашон мумкин аст. Масалан, Алоуддунё ва-д-дин Абуалй Хусайн ибни ал-Хусайн Алоуддин Хусайн ибни Иззуддин Хусайн - машхуртарин малики Гуриёни Фирузкух буд. У шахри Газнаро, ки пойтахти султонхои Газнавй буд, солхои 1150-1151 фатх карда, оташ зад. Шояд бо хамин сабаб бошад, ки лакаби «чахонсуз» - ро сохиб шуд.

Лакабхо дар хар давру замон буданд. Чунончй, баъди Хусрави Анушервон шохони Сосонй дорои лакаби Акосира (Хусравон) будаанд, ки он шакли арабишудаи «Хусрав» мебошад.

Дар «Чахор макола» дар радифи хонадони Сосонй номи дигар сулолаи хукмрони тоисломии точикон - Пешдодиён низ зикр шудааст [4,с.150]. Ин суло-лаи подшохони асотирй дар мулки Эрон дар хазораи IV - III то милод хукмронй карданд. Ба таъкиди бархаки Сарвари Точикистон Эмомалй Рахмон «...модоме ки асотири Юнонзамин, Банй Исроил, Мисри Вадиму Бобул чун як рукни таърихи ин кишвархо эътироф шуда бошанд, пас сулолаи Пешдодиёнро

чун огози таърихи давлату давлатдории ниёгони точикон ва дигар мардуми Ориёинажод хисобидан равост» [1,с. 150].

Х,ангоми омузиши «Чахор макола» инчунин ба лакабхои зерин дучор омадем: Аёз, Алй, Камолй, Шамс ал-куффот (лакаби ифтихорй), Зинатй, Мавлоно, Чдвхарй ва г., ки бозгукунандаи сифату рафтор ва мартабаву амали ишголкардаи сохибонашон мебошанд.

Ба гайр аз он кайд кардан зарур аст, ки номи шахс натанхо ба хаёти шахсй, балки ба доираи васеътар таъсир расониданаш мумкин аст. Инро мо дар мисоли номи хокимон ва номи сулолаву давлати таъсисдодаи онхо дида метавонем. Масалан, Аббосиён сулолаи халифахои араб, ки солхои 750 - 1258 хукмронй кардаанд ва аз авлоди амаки Мухаммад пайгамбар (с) - Аббос мебошанд. Аввалин халифаи Аббосиён Абулаббоси Саффох буд ва минбаъд бо сабаби аз авлоди Аббос будан сулола ва хилофат « Аббосиён» ном гирифтанд.

Х,амчунин дар рисолаи баррасишаванда дар радифи лакабхо унвонхои хокимон, амалдорони дарборй ва фахрй низ дучор меоянд. Аз чумлаи унвони хокимон муаллифи рисола «малик» ва «хокон»-ро ёд кардааст [3,с.146]. Малик маънои сохиби мулк, шох, подшох ва ё султонро дорад. Масалан хамин унвон ба Абулфатх Чдлолуддин (1055 - 1092) дода шуда буд, ки уро «Маликшохи Салчукй» мегуфтанд, зеро у яке аз султонхои сулолаи Салчукиён буд.

Агар унвони малик нисбати хокимони асримиёнагии мулкхои Моваро-уннахру Хуросон истифода бурда шавад, пас «хокон» сирф унвони хокимони турк буда, империяи онхо Хоконати Турк ном дошт.

Дар «Чахор макола» инчунин унвонхои фахрй ва ичтимой ба монанди надим, шайх, устод ва кадхудо дучор меоянд. Кадхудо - истилохи кадима ва ё асримиёнагй буда, сардори деха, арбоб, калонтари деха ва ё деххудоро дорад.

Бояд тазаккур дод, ки дар асрхои миёна дар Варазруд занхои оилаи патриархалиро «кадбону» мегуфтанд. Минбаъд он шакли «кадбува»-ро гирифта, дар Хучанди муосир дар шаклхои «каттабува» ё ин ки «каттаоя» бокй мондааст. Ба акидаи оммаи мардум ин калимахо истилохи узбекианду модаркалонро мефахмонанд. Аммо бар акидаи мо, онхо шакли вайроншудаи «кадбону» ё «кадбува» мебошанд.

Шоири асри X Абулаббос Фазл ибни Аббос Рабанчании Бухорой, ки баъди ном баровардан дар шоирй ба доираи адабии дарбори Сомониён рох ёфта буд, унвони «Шайх» - ро сохиб шуда буд. У дар катори шоирони номвар карор дошт ва дар вафоти амири Сомонй - Наср ибни Ахмад (906 - 943) марсияе навишта буд. Аммо мутассифона аз ашъори у хамагй 6 байт бокй мондаасту халос [4, с.129].

Шайхурраис яке аз унвонхои фахрии Абуалй ибни Сино буд, зеро хар касе, ки ^уръонро аз ёд мекард, уро сарфи назар аз синну солаш «шайх» мегуфтанд. Ба гайр аз он, Низомии Арузии Самаркандй Абуалй ибни Синоро дар радифи Умари Хайём бо унвони фахрии «Х,уччат-ул- хак» ном бурдааст [3, с.140].

Дар мачмуъ мо хангоми тахкики асар бо 20 унвон вохурдем, ки кисме аз онхоро дар робита ба шархи лугатхо тафсир намудем.

Дар баъзе холатхо номи як шахс хеле кутох, масалан Абдурраззок баён гардида, номи каси дигар бо шакли пуррааш ба назар мерасад. Ба монанди

Абулмузаффар Мухаммад ибни Мухаммад ал-^урашй ал- Умавй ал-Абевардй (шоири арабизабони охири асри XI ва ибтидои асри XII).

Баробари зикри тахаллус, унвон, ном дар он мо бо куния дучор меоем. Куния (куният, куня, кунят) - лакаби эхтиромии одамон ба расми арабхо, ки бо «аб», «абу», «ибн», «ум» ва ё «бинт» меояд [5,с.574].

Дар асари «Чахор макола» куния бисёр дучор меояд. Хамаи чузъи номхои тахтуззикр, ки бо «абу» ва ё «абу» сар мешаванд, куния ба хисоб мераванд: Абулмасали Бухорой, Абулмузаффари Чагонй, Абулфарачи Рунй, Абулхайри Хаммор, Абулхасан Алй ибни Масъуд, Абулхасан Алй ибни Масъуд ибни ал-Хусайн, Абулхасан ибни Яхё, Абулхасани Огочй, Абуалии Сино, Абубакр Исхоки ^арромй, Абубакри Аховайнй, Абубакри Даккок, Абудулаф Мисъор ибни Мухалхил ал-Хазрачии Янбуъй, Абумансур ибни Зилла, ва г.

Хамин тарик баррасии хеле кутох ва хаддалимкони антропонимхои дар «Чахор макола» дучор меомада моро водор намуд, ки ба хулосахои зерин биёем:

1. Дар рисола намудхои мухталифи антропоним ба монанди ном, лакаб, унвон куния ва амсоли онхо ба назар мерасанд ва аз хусуси табакахои ичтимоии хамон давра маълумот медиханд.

2. Аксари онхо ба забони арабй тааллук дошта, бо назардошти он, ки дар рисола асосан номи намояндагони табакахои болоии чамъият ва ахли илму адаб зикр ёфтаанд, гуфтан мумкин аст, ки дар ин доирахо фарханги исломй мавкеи хукмрон касб карда будааст.

3. Хамчунин муаллиф баъзе антропонимхои тоисломй ва ё давраи баъдии сирф точикй-форсиро низ кайд намудааст.

4. Номи як шахс дар баъзе маврид пурра ва дар мавриди дигар бо шакли кутохаш ёд шудааст.

5. Хамчунин баррасии масъалаи мазкур аз хусуси хаёт ва доирахои илмию адабии хамон давра дарак медиханд.

Калидвожа^о: антропонимикаи асримиёнагии тоцикон; «Ча%ор мацола»; тахаллус; куния; унвон; Низомии Арузии Самарцанди

Пайнавишт:

1. Абдуллоев, С. Фарханги Сомониён /С.Абдуллоев.- М.: Шуъбаи чоруми нашриёти

%арбй, 2001. - 600 с.

2. Самарцандй, Низомии Арузй. Ча%ор мацола /Низомии Арузии Самарцандй; зери

та%рири Му%аммад Крзвинй. - Те%рон : Дебо, 1372 %.ш. - 136 с.

3. Собрание редкостей или Четыре беседы/Н.А.Самарканди; перевод с персидского

С.И.Баевского и З.Н.Ворожейкиной. - М.: Издательство восточной литературы, 1963. -172 с.

4. Самарцандй, Н.А. Ча%ор мацола /Низомии Арузии Самарцандй; ба чоп %озиркунандагон Х.Шарифов, У.Тоиров. - Душанбе: Ирфон, 1986. - 160 с.

5. Фар%анги забони тоцикй (аз асри Х то ибтидои асри ХХ): зери та%рири М.Ш.

Шукуров, В.А.Капранов. Р.Хошим, Н.А.Маъсумй. - М.: Советская энциклопедия, 1969. 4.1: 952 с; - 4.2: 952 с.

6. Фар^анги тафсирии забони тоцики. /мураттибон: С.Назарзода, А.Сангинов, Р.Хошим, Х.Рауфзода - Душанбе:Пажу%ишго%и забон ва адабиёти Рудаки, 2010. 4.1: 950 с; - 4 2: 945 с.

Reference Literature

1. S.Abdullayev. The SamanidesCulture. -M.: The fourth department of military publishing-house, 2011. -600pp.

2. Collection of Rarities / Nizami Aruzi Samarkandi: under the editorship of Mukhammad Kazvini. -Tehran: Debo, 1372. -136pp.

3. Collection of Rarities or Four Conversations /N.A. Samarkandi: translation from Persia by S.I. Bayevsky and Vorozheikina. -M.: Oriental Literature Publishing House, 1963. -172pp.

4. Collection of Rarities / Nizami Aruzi Samarkandi: compilers - Kh. Sharifov, U.Toirov. -Dushanbe: Irfon, 1986. -160pp.

5. Tajik Language Interpretation Dictionary. Under the editorship of M.Sh. Shukurov, V.A. Karimov, R. Khokhim, N.A. Masumi. -M.: Soviet Encyclopeadia, 1969. -V.1.-952pp.

6. Tajik Language Interpretation Dictionary. Compilers: S. Nazarzoda, A. Sanghinov, Kh. Raufzoda. - Dushanbe: The Institute of Language and literature named of after Rudaki, 2010. V.1, 950pp; - P.2: 945pp.

Отражение средневековой антропонимики таджиков в трактате «Четыре беседы» Низами Арузи Самарканди

Ключевые слова: средневековая таджикская антропонимика, «Чахор макола», прозвище, предымя, звание, титул, Низами Арузи Самарканди

Статья посвящена вопросам средневековой антропонимики таджиков. Автор на основе сведений Низами Арузи Самарканди изучил происхождение, сложение, трансформацию и взаимовлияние имен, прозвищ, титулов, предымени (кунья) и прочих средневековых антропонимов таджиков, встречающихся в трактате «Четыре беседы», а также их роль в определении социально-религиозной принадлежности, политического статуса и экономического положения их носителей и эпохи в целом.

Автор полагает, что многие средневековые антропонимы таджиков взяты из арабского языка, и в трактате говорится о высшем слое общества и учёных. Можно считать, что в этих кругах общества исламское культура имеет влиятельные позиции. Обсуждение этой проблемы даёт информацию о научных кругах тех времен.

Reflection of Mediaeval Anthroponyms of Tajiks in the Treatise «Four Conversations» by

Nizami Aruzi Samarkandi Key words: mediaeval anthroponymy of Tajiks, «Chakhor Makola», pseudonym, prename, title, Nizami Aruzi Samarkandi.

The article dwells on the issues of mediaeval anthroponymy of Tajiks. Proceeding from the information relating to Nizami Aruzi Samarkandi, the author has studied such items as origin, formation, transformation and mutual influence of names, pseudonyms, titles, prenames (kunya) and other mediaeval anthroponyms of Tajiks occurring in the treatise «Four Conversations», the author canvasses also such questions as the role of anthroponyms in

determination of social-religious appurtenance, political status and economic plight of their bearers and the epoch upon the whole.

The author deems that many mediaeval anthroponyms of Tajiks refer to the Arabic language and the treatise deals with the supreme layer of society and scientists. One may consider that in these circles of society Islamic culture has influential positions. The discussion of this problem gives an idea about the scientific circles of those times.

Роцеъ ба муаллиф:

Бурбонов Саидориф Саидму^амадович, аспиранти кафедраи таърихи Ватани Донишго^и давлатии Хуцанд ба номи акад. Б. Гафуров (Цум^урии Тоцикистон, ш. Хуцанд), e-mail: burhonovsaidorif@mail.ru

Сведения об авторе:

Бурханов Саидориф Саидмухамадович, аспирант кафедры истории отечества Таджикского государственного университета права, бизнеса и политики (Республика Таджикистан, г. Худжанд), e-mail: burhonovsaidorif@mail.ru

Information about the author:

Burkhonov Saidorif Saidmukhamadovich, post-graduate student of the department of home history under Khudjand State University named after acad. B.Gafurov (Tajikistan Republic, Khudjand), e-mail: burhonovsaidorif@mail.ru

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.