Научная статья на тему 'Развитие творческих способностей учеников при выполнении проблемных экспериментов по физике с помощью инновационных технологий'

Развитие творческих способностей учеников при выполнении проблемных экспериментов по физике с помощью инновационных технологий Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
18
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
опыт / оборудование / метод / мышление / раздаточный материал / проектирование / сотрудничество. / experience / equipment / method / thinking / handouts / design / cooperation.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Бахтиёр Иманов, Мафтуна Иманова

В этой статье обсуждается роль и важность инновационных технологии в развитии творческих способностей учащихся при проведении проблемных экспериментов по физике. Было показано, что инновационные технологии помогают учащимся самостоятельно находить источники теоретический знаний, самостоятельно читать, анализировать данные и даже развивать свои творческие способности при умении делать выводы. Анализируются особенности инновационных технологий и инженерных методов при постановке проблемных экспериментов по физики. Объясняется содержание применения каждого интерактивного метода при проведении проблемных экспериментов по физики.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Development of students’ creative abilities when performing problem experiments in physics using innovative technologies

This article discusses the role and importance of innovative technologies in developing students’ creativity on problematic experiments on physics. It has been shown that innovative technologies help students independently find sources of theoretical knowledge, independently read, analyze data, and even develop their creativity while being able to draw conclusions. The features of innovative technologies and engineering methods are analyzed in the formulation of problematic experiments in physics. The content of the application of each interactive method in carrying out problematic experiments in physics is explained.

Текст научной работы на тему «Развитие творческих способностей учеников при выполнении проблемных экспериментов по физике с помощью инновационных технологий»

Жамият ва инновациялар -

Общество и инновации -

Society and innovations

Journal home page:

https: //inscience.uz/index.php/socinov/index

Science

through time and space

Development of students’ creative abilities when performing

problem experiments in physics using innovative technologies

Bakhtiyor IMANOV!

Maftuna IMONOVA2

Termez State University

ARTICLE INFO ABSTRACT

Article history: This article discusses the role and importance of innovative

Received February 2021 technologies in developing students’ creativity on problematic

Received in revised form experiments on physics.

20 February 2021 It has been shown that innovative technologies help students

Accepted 15 March 2021

Available online

independently find sources of theoretical knowledge,

independently read, analyze data, and even develop their

5 April 2021

creativity while being able to draw conclusions. The features of

Keywords: innovative technologies and engineering methods are analyzed

experience, in the formulation of problematic experiments in physics.

equipment, The content of the application of each interactive method in

thinking carrying out problematic experiments in physics is explained.

handouts, 2181-1415/© 2021 in Science LLC.

design, This is an open access article under the Attribution 4.0 International

cooperation.

(CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

Физикадан муаммоли тажрибалар бажаришда укувчи

креативлигини инновацион технологиялар воситасида

ривожлантириш

АННОТАЦИЯ

Калит сузлар; Ушбу маколада физикадан муаммоли тажрибалар

moe бажаришда инновацион технологияларнинг укувчи

метод. креативлигини ривожлантиришдаги урни ва ахамияти

фикрлаш, тугрисида фикр-мулохаза юритилган.

таркатма материал, Шунингдек, физикадан муаммоли тажриба бажаришда

лойихалаш, инновацион технологиялар укувчиларнинг назарий

хамкорлик.

билимларга оид манбаларни Узлари излаб топишига,

мустакил Укишларига, тахлил килишига, хулосаларга

чикаришга доир креативлигини ривожлантиришга

якиндан ёрдам бериши хамда уларнинг уУзига хос

хусусиятлари тахлил килинган.

1 Candidate of pedagogical sciences, Associate Professor, Dean of the Faculty of National Crafts and Pottery, Termez

State University, Termez, Uzbekistan.

2 1-year master’s degree in Pedagogy and Psychology, Termez State University, Termez, Uzbekistan.

2—1 о

Ш] 5‹епсе Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - 50 1еу ап4 шпоуаНоп$

Е Issue - 1 (2021) / ISSN 2181-1415

Развитие творческих способностей учеников при

выполнении проблемных экспериментов по физике с

помощью инновационных технологий

АННОТАЦИЯ

Ключевые слова; В этой статье обсуждается роль и важность

опыт, инновационных технологии в развитии творческих

ру дование способностей учащихся при проведении проблемных

мышление, экспериментов по физике.

раздаточный материал, Было показано, что инновационные технологии

проектирование, помогают учащимся самостоятельно находить источники

сотрудничество. теоретический знаний, самостоятельно читать, анализи-

ровать Данные и даже развивать свои творческие

способности при умении делать выводы. Анализируются

особенности инновационных технологий и инженерных

методов при постановке проблемных экспериментов по

физики. Объясняется содержание применения каждого

интерактивного метода при проведении проблемных

экспериментов по физики.

Инновацион технологиялар укувчиларни назарий билимларни эгаллашга

оид манбаларни излаб топишга, мустакил топширикларни бажаришга, укув

материалларини тахлилий хулосалар чикаришга Ургатади. Укитувчи мазкур

жараёнда Укувчи шахсининг шаклланиши, билим олиши, тарбияланишига

педагогик шараоит яратувчи ва бошкарувчи вазифасини бажаради.

Укитувчининг физикадан муаммоли тажриба бажаришда керакли

лабаратория жихозларини тугри танлаши, Укувчиларнинг билим даражасини

хисобга олиши, дарснинг максад ва вазифасини тугри белгилаши, дарс режасини

тугри лойихалаши, замонавий педагогик, ахборот - коммуникация технология-

ларидан Уринли фойдалана олиши, укувчи креативлигини ривожлан-тиришда

мухим омиллардан.

Лабаратория маштулотлари Укитувчи ва укувчиларнинг тажрибани

бажаришдаги хамкорликни бажаришда шакиллантиришга, фикрлаш Ba

дунёкарашини Устиришга каратилган дарс шаклларидан хисобланади.

Лаборатория маштулотларини бажаришда ушбу курсаткичлар булмаслиги

укувчиларнинг рухиятида зерикиш, умидсизлик ва тушкунлик каби холатларнинг

пайдо булишига сабаб булади. Утказилган педагогик тажриба-синов ишлари

натижаларига кура, купчилик укувчилар физикадан муаммоли тажрибани шунчаки

оддий бажариш Урнида тушунишлари кузатилди. Бизнинг фикримизга кура

укувчиларнинг бундай тушунчалари мутлако нотугридир.

Инновацион технологиялар таълим жараёнида укитувчининг билим бериши,

Укувчининг эса билим олишидаги янгиликларни самарали Уузлаштиришлари

оркали амалга оширилади. Физикадан муаммоли тажриба бажаришда инновацион

технологиялар ва интерфаол методлардан фойдаланишнинг узига хос хусусият-

лари куйидагилар булиш мумкинлиги урганилди:

223

2—1 о

Ш] 5‹епсе Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - 50 1еу ап4 шпоуаНоп$

Е Issue - 1 (2021) / ISSN 2181-1415

- Укувчиларнинг муаммоли тажриба бажаришга бефарк булмасликлари,

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

мустакил фикрлаш ва ижодий изланишга йуналтирилиши;

-Укувчининг муаммоли тажриба бажаришга булган кизикишининг

доимийлигини таъминлаши;

- муаммоли тажриба бажаришда Укитувчи ва Укувчи хамкорлигининг

ривожлантирилиши.

Физикадан муаммоли тажрибанинг бажарилишини лойихалаштиришда

Укитувчи физиканинг хусусияти, Укувчи фикрининг равонлиги, мослашувчанлик

кобилиятларини хисобга олган холда тузилиши уринли буларди.

Юкорида билдирилган фикримиз исботи Урнида, куйида физикадан

муаммоли тажриба бажариш жараёнида кулланиладиган баъзи инновацион

технология ва интерфаол методлар мазмунига тухталиб утамиз:

“Тармоклар” (“Кластер”) методи. Бу метод укувчиларининг мантикий

фикрлаш доирасини кенгайтиришга, укув адабиётларидан мустакил фойдаланиш

куникма, ва компетенция малакаларини шакллантиришга, Укувчи мотивациясини

оширишга хизмат килади.

“3х4” методи. Бу метод укувчиларни эркин ва мустакил фикрлашга, катъий

янгича гояларни яратишга тайёргарлиги, кичик гурухда ишлаши оркали муаммони

тахлил этиб, хулоса чикариб олиш, таъриф бера билиш ижодий фаолиятига

Ургатишга каратилган.

“Интервью” методи. Бу метод укувчини савол бериш, эшита олиш, тури

жавоб бериш, саволни тугри тузиш куникмаларини шакллантиришга каратилган.

Куйида физикадан муаммоли тажриба бажаришда “Бумеранг” технология-

сидан фойдаланиш методикасини куриб утамиз.

[Г боскич. Укувчилар 2 нафардан иборат кичик гурухларга булинадилар.

П боскич. Укитувчи хар бир гурух аъзосига мустакил Урганиш, фикрлаш,

айрим физик катталикларни хотирасида саклаш учун уУрганилаётган янги

муаммоли тажриба бажариш буйича алохида ёзма-таркатма материаллар беради.

Ёзма-таркатма материаллар муаммоли тажриба матнидан ёки жадвалдан иборат

булиб, гурухнинг барча аъзоларига бир хил мазмунда берилиши керак. Демак,

физикадан янги муаммоли тажриба бажариш олдиндан ташкил этиладиган

гурухлар сонига караб, камида 10 та гурухга булиниши мумкин. Шунда хар бир

гурух аъзолари физикадан янги муаммоли тажрибани бажаришга оид алохида

маълумотга эга буладилар.

Ш боскич. Гурухнинг хар бир аъзоси физикадан муаммоли тажриба бажариш

топширигини якка тартибда урганиб, эслаб колади, кейин эса гурух аъзолари

муаммоли тажриба мазмунини Узаро савол-жавоб асосида гурухда мухокама

килишади. Муаммоли тажрибанинг хажми ва мазмунига кура, уни бажаришга

5, 10 минут ажратилади.

IV боскич. Укитувчи Укувчиларга олдиндан тайёрланган, ракамлар ёзилган

вараклардан биттадан олишни таклиф этади (варак сони гурухдаги укувчилар

сонига тенг булиши керак. Ракамлар гурух сонларини билдиради). Укитувчи

ракамлар буйича гурухлар тузилишини таклиф этади.

У боскич. Янги тузилган гурухнинг хар бир аъзоси уз зиммасига укитувчи,

хамда укувчи вазифасини олади. Гурухнинг хар бир аъзосидан олдинги гурухда узи

бажарган муаммоли тажриба мазмунини гурух аъзоларига Ургатиши ва уз

224

УП о

iu Science Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - 50 1еу ап4 шпоуаНоп$

ты Issue - 1 (2021) / ISSN 2181-1415

навбатида гурух аъзоларининг мазкур муаммоли тажриба мазмунини Узлаштириб

олишлари талаб этилади. Бунда гурухнинг хар бир иштирокчиси узи бажарган

муаммоли тажриба мазмунини гапириб бериши оркали бошкаларга етказиши

керак. Бунинг учун 8-10 минут вакт ажратилади. Натижада, ракамлар буйича

тузилган янги гурухлар умумий тавсифдаги муаммоли тажриба бажариш буйича

барча материалларни Узлаштиришга эришадилар.

УГ боскич. Гурухдагилар бир-бирларига мустакил муаммоли тажриба

бажариш мазмунини гапириб берадилар. Бажарилган муаммоли тажриба кандай

Узлаштирилганини текшириш учун Укитувчи гурух аъзоларига Узлари бажарган

муаммоли тажриба мазмунидан келиб чикиб, бир-бирларига саволлар

беришларини тушунтиради ва гурух ичида шу тарзда ички назорат утказилади. Бу

эса гурухдагиларнинг бир-бирларига Узлари мустакил бажаришган муаммоли

тажриба мазмунини бошкалар томонидан кандай узлаштирилганини аниклашга ва

мустахкамлашга ёрдам беради.

УП боскич. Укитувчи барча уУкувчиларни олдинги гурухларига

кайтаришларини сурайди. Хамма укувчи дастлабки гурухларига кайтадилар.

УШ боскич. Укитувчи барча Укувчиларнинг муаммоли тажриба бажаришга

доир материаллар мазмуни билан тулик танишиб чикканлиги хисобга олган холда,

синфдаги хохлаган Укувчидан мазкур муаммоли тажрибани бажаришга оид

саволларни сураши мумкинлигини, саволларга жавоблар бахоланишини айтади.

Агар саволларга берилган жавоблар тулик булса, “5” бахо; кушимча килинса,

“4” бахо; утирган жойида фикр билдирса, “3” бахо; жавоб беролмаса, “2” бахо

куйилади. Гурух аъзоларининг жавобларини бахолашни хисоблаб бориш учун

укувчи тайинланади.

[Х боскич. Укитувчи муаммоли тажриба бажаришга оид тайёрланган таркатма

материаллардаги синов саволларига берилган жавобларига кура, гурухлардаги

укувчиларнинг Узлаштиришларини текшириб чикади.

Х боскич. Укитувчи хар бир гурух аъзосига Узи бажарган муаммоли тажриба

асосида 3 та синов саволи тузишни таклиф этади ва 3-5 минут вакт берилади.

Х боскич. Бу боскичда гурух аъзолари узлари тузган синов саволларини бир-

бирларига берадилар. Олинган жавоблар юкоридаги тартибда хисобланади. Агар

бошка гурух аъзолари синов саволларига тутри жавоб бера олмаса, мазкур гурух

аъзосининг узи жавобни тулдиради ва кушимча бахога эга булади.

ХП боскич. Якуний боскичда гурухлардаги укувчиларнинг муаммоли тажриба

бажаришлари буйича олган бахолари хисобланади, якуний бахоларни хисоблашда

гурухдаги Укувчиларнинг фикрлари хисобга олинади.

Купинча, Физикадан муаммоли тажриба бажаришда интерфаол методларни

тугри танлашни етарли даражада тушунмаслик холатлари учрайди. У ёки бу метод

оптималлиги унинг аталиши одатдагича булиб колганлиги билан эмас, балки

бажариладиган муаммоли тажриба мазмунига мослиги, укувчи имкониятига

мувофиклиги билан бахоланади. Тутри танланган методлар куйилган муаммони

белгиланган вактда ижобий хал килиш имконини беради.

Укитувчи физикадан муаммоли тажриба бажаришни режалаштириш учун

муаммоли тажриба бажаришга доир курсатмалар билан танишади, бажариш

максади ва вазифаларини белгилаб олади.

225

2—1 о

Ш] 5‹епсе Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - 50 1еу ап4 шпоуаНоп$

Е Issue - 1 (2021) / ISSN 2181-1415

Муаммоли тажриба бажаришда Укувчи кайси асосий тушунчаларни,

ходисаларни, жараёнларни, конунларни, назарияларни билиши, нималарни хал

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

кила олиши кераклигини, кутиладиган натижаларни олдиндан аниклаб олади.

Хар бир муаммоли тажриба бажариш учун етарлича вакт ажратиб, дастурда

назарда тутилган фанлараро алокадорликдан фойдаланиш, мазкур муаммоли

тажриба мазмуни ва вазифаларини режалаштиради;

муаммоли тажриба бажаришда самарали таълим технологиялари ва

методларини танлайди;

укувчининг умумий, кичик гурухда ва индивидуал холда муаммоли тажриба

бажаришини уюштириш шаклларининг Уузаро мос бирлашмасини танлайди;

Ддарс жараёнида танланган вариантни куллаб, муаммоли тажриба бажариш

шакллари ва методларига зарур тузатишлар киритиб боради.

Укувчи креативлиги физикадан муаммоли тажриба бажариш жараёнини

лойихалаш фаолиятида намоён булади.

Физикадан муаммоли тажрибани яхши бажарган хар бир укувчини

рагбатлантириш мухим ахамиятга эга. Чунки айрим холларда муаммоли тажриба

бажаришда укувчилар баъзи кийинчиликларга дуч келади хамда муаммоли

тажриба бажаришда Уйинлар ва укув мунозараларини ташкил килиш махорати

хали етарли даражада шаклланмаган булади.

Муаммоли тажриба бажаришда дарс жараёнининг таълим бериш, тарбиялаш

ва ривожлантириш функциялари бажарилади. Буни муаммоли тажриба бажариш

давомида амалга оширишда интерфаол методлардан фойдаланиб, дарс Утиш

якиндан ёрдам беради. Бажарилаётган муаммоли тажрибани тутридан-тутри

Укувчига Узаро таъсир харакати оркали ЙУналтириш, интерфаол методларни

куллаш, муаммоли тажриба бажаришнинг асоси булиб, бунда укитувчи тайёр

билимларни бермасдан, балки уларни мустакил изланишга ундайди.

Муаммоли тажриба бажариш методларини бир-бири билан мустахкам боглаб

олиб бориш, шу асосда муаммоли тажриба бажариш самарадорлигини ошириш,

барча дидактик вазифалар дарснинг Узида хал этилиши, уйга бериладиган

вазифалар дарсда олинган назарий билимнинг мантикий давоми булишлиги

муаммоли тажриба бажаришга куйиладиган асосий талаблардан. Шу талабларга

мувофик интерфаол методлардан муаммоли тажриба бажаришда укитувчи

куйидагиларни билиши зарур:

интерфаол методларнинг мазмун-мохиятини;

методларнинг урни ва ахамиятини;

фанлараро интерфаол методларни куллаш принципларини;

ишчанлик Уйинларини;

ноанъанавий методларни;

-Укувчи креатив фаолиятини ташкил килиш, таъминлаш шакллари ва

йулларини;

_ Укувчининг муаммоли тажрибани мустакил бажариш махоратини ошириш

воситалари ва имкониятларини.

Укувчининг муаммоли тажриба бажаришда интерфаол методлардан

фойдаланиши: Узаро хамкорлик, фикр алмашиш, Узининг аник вазифасини англаб

етиш, уни бажариш зарурлигини хис килиш каби амалий куникма ва малакаларни

эгаллашга имкон беради.

226

©

Ш] 5‹епсе Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - 50 1еу ап4 шпоуаНоп$

ee inna spor Issue - 1 (2021) / ISSN 2181-1415

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ:

1. Узбекистон Республикаси Олий таълимини 2030 Йилгача ривожлантириш

концепцияси.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг “Олий таълим муассасаларида

таълим сифатини ошириш ва уларнинг мамлакатда амалга оширилаётган кенг

камровли ислохотларда фаол иштирокини таъминлаш буйича кушимча чора

тадбирлар тУутрисида”ги 05.06.2018 йилдаги ПК-3775 сонли карори.

3. Mahmudov Yu.G. The types of creative activites of pupils when doing laboratory

works. European journal of Research and Reflection in Educational Sciences. Vol. 7

No. 12.2019. ISSN 2056-5852. (Buyuk Britaniya, 2019.12.11.).

4. Mahmudov Yu.G. Laboratory work on determination of electrical conductivity of

cotton fiber. European journal of Research and Reflection in Educational Sciences. Vol. 8

No. 2.2020. ISSN 2056-5852. (-Buyuk Britaniya,02.2020.)

5. Imanov B.B. Lesson and its analysis as factor of increasing the quality of

education. European scholar Journal. Available online at // www.scolarzest.com. Vol. N2 1

January 2021 ISSN: 2660-5562.

6. B. Imanov. (2020). Specificity of Student Creative Activity. The American Journal

of Social Science and Education Innovations/ 2 (10), PP. 243-249.

7. Шодиев Д. Мыслительный эксперимент в преподавании физике. - М.:

Просвещение, 1987. - С. 95.

227

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.