Научная статья на тему 'Расширение сотрудничества с Китаем на новом этапе развития Узбекистана'

Расширение сотрудничества с Китаем на новом этапе развития Узбекистана Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
66
15
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Общество и инновации
ВАК
Область наук
Ключевые слова
Китай / Великий шелковый путь / взаимовыгодное сотрудничество / внешняя политика / стратегическое сотрудничество / политика / экономика / торговля / форум. / China / Great Silk Road / mutually beneficial cooperation / foreign policy / strategic cooperation / politics / economy / trade / forum.

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Журабек Бегалиев

В статье исследуются пути расширения сотрудничества с Китаем на новом этапе развития Узбекистана. Было отмечено, что налаживание и развитие взаимовыгодного сотрудничества с Китайской Народной Республикой в политической, экономической, торговой, научной и культурной сферах также важно для Узбекистана и имеет давнюю историю. Кроме того, были представлены выводы и предложения по расширению сотрудничества с Китаем на новом этапе развития Узбекистана.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Expansion of cooperation with China at a new stage of development of Uzbekistan

This article explores ways to increase cooperation with China at a new stage of development of Uzbekistan. It was noted that the establishment and development of mutually beneficial cooperation with the People’s Republic of China in the political, economic, trade, scientific and cultural spheres is also important for Uzbekistan and has a long history. In addition, conclusions and proposals for enhancing cooperation with China at a new stage of development of Uzbekistan were presented.

Текст научной работы на тему «Расширение сотрудничества с Китаем на новом этапе развития Узбекистана»

Жамият ва инновациялар -Общество и инновации -Society and innovations

Journal home page: https://inscience.uz/index.php/socinov/index

Expansion of cooperation with China at a new stage of development of Uzbekistan

Jurabek BEGALIEV1

Samarkand State Institute of Architecture and Construction

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Article history:

Received March 2021 Received in revised form 20 March 2021 Accepted 15 April 2021 Available online 20 May 2021

Keywords:

China,

Great Silk Road,

mutually beneficial cooperation, foreign policy,

strategic cooperation, politics,

economy,

trade,

forum.

This article explores ways to increase cooperation with China at a new stage of development of Uzbekistan. It was noted that the establishment and development of mutually beneficial cooperation with the People's Republic of China in the political, economic, trade, scientific and cultural spheres is also important for Uzbekistan and has a long history. In addition, conclusions and proposals for enhancing cooperation with China at a new stage of development of Uzbekistan were presented.

2181-1415/© 2021 in Science LLC.

This is an open access article under the Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) license (https: //creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

Узбекистан таравдиётининг янги бос;ичида Хитой билан хамкорликнинг юксалиши

_ АННОТАЦИЯ_

Калитсузлар:

Хитой,

Буюк ипак йули, манфаатли

хамкорлик, ташк;и сиёсат,

стратегик хамкорлик, сиёсат,

ик;тисод,

савдо,

форум.

Ушбу ма;олада Узбекистан тараккиётининг янги боск;ичида Хитой билан хамкорликнинг юксалиши йуллари ёртилган. Хитой Хал; Республикаси билан сиёсий, и;тисодий, савдо, илм-фан ва маданий сохаларда узаро манфаатли хамкорликни урнатиш ва ривожлантириш Узбекистан учун хам мухим ахамият касб этиши ва бу хамкорлик узок; тарих билан боглик^иги ёритилган. Колаверса, Узбекистан тарак;иётининг янги бос;ичида Хитой билан хамкорликни юксалтириш буйича хулоса ва таклифлар берилган.

1 Lecturer, Samarkand State Institute of Architecture and Construction. Samarkand, Uzbekistan. E-mail: begaliyev_81mail.ru.

Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Society and innovations Special Issue - 4 (2021) / ISSN 2181-1415

Расширение сотрудничества с Китаем на новом этапе развития Узбекистана

АННОТАЦИЯ_

В статье исследуются пути расширения сотрудничества с Китаем на новом этапе развития Узбекистана. Было отмечено, что налаживание и развитие взаимовыгодного сотрудничества с Китайской Народной Республикой в политической, экономической, торговой, научной и культурной сферах также важно для Узбекистана и имеет давнюю историю. Кроме того, были представлены выводы и предложения по расширению сотрудничества с Китаем на новом этапе развития Узбекистана.

Мамлакатимизда бозор ицтисодиётига утиш даврининг бошланиши, хусусий мулкчиликнинг тикланиши, бутунлай янги ижтимоий цатлам - урта синфнинг шаклланиши каби узгаришлар демократик цадриятларни усишига замин яратди. Фуцароларнинг дунёцарашида туб узгаришлар руй берди. Тоталитар мафкурадан бутунлай холи булган янги авлод шаклланди. Улар хаётида уз атрофидаги воцеликларга уз мустацил нуцтаи назари цараш, уз тацдирини Ватан тацдири билан боглиц холда хис этиш каби цадриятлар шаклланди. Мустациллик давридаги буюк узгаришлар хацида Биринчи Узбекистон Республикасининг биринчи Президенти И.А. Каримов цуйидаги фикрларни билдиради: "Бугун инсоннинг узи узгармоцда, унинг гражданлик ва сиёсий онги, хуцуций маданияти усмоцда. Биз коммунистик мафкура асоратларидан, боцимандалик кайфиятидан, турли сохта цолиплардан тула халос булиб бормоцдамиз. Мустацил фикрлайдиган, замонавий билим ва касб-хунарларга эга, хаётга янгича царайдиган, собиц мустабид тузумга хос тушунчалардан озод булиб вояга етаётган, уз фикри ва царашларига эга булган навцирон ёшларимиз хаётга ишонч билан кириб келмоцда, жамиятимизда мустахкам урин олмоцда ва мамлакатимизнинг тарацциёти йулида хал цилувчи кучга айланмоцда [1].

Президентимиз Ш.М. Мирзиёев "Мустацил тарацциёт йилларида Конституциямиз юртимизда хуцуций демократик давлат, кучли фуцаролик жамияти, эркин бозор муносабатлари ва хусусий мулк устуворлигига асосланган ицтисодиётни цуриш, халцимиз учун тинч, обод ва фаровон хаёт барпо этиш, Узбекистоннинг халцаро майдонда муносиб урин эгаллашида мустахкам пойдевор булиб хизмат цилмоцда". Айницса, Президентимиз томонидан ишлаб чицилган ва фаол амалиётга тадбиц этилаётган "2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Х,аракатлар стратегияси" халцимиз хаёт даражасини юксалтиришнинг аниц механизмлари белгилаб берилганлиги мамлакатимизда фуцаролик жамиятининг янги босцичи сифатида эътироф этилмоцда [2]. Куриниб турибдики, мамлакатда фуцаролик жамияти стратегик мацсад сифатида эълон цилиниши натижасида янги долзарб вазифалар пайдо булди. Маълумки, бу каби жамиятлар ривожланган

Ключевые слова:

Китай,

Великий шелковый путь,

взаимовыгодное

сотрудничество,

внешняя политика,

стратегическое

сотрудничество,

политика,

экономика,

торговля,

форум.

КИРИШ

Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Society and innovations Special Issue - 4 (2021) / ISSN 2181-1415

мамлакатларда бир неча юз йилликлар ичида назария сифатида шаклланиб, ХХ асрнинг урталаридан бошлаб амалиётда намоён булди. Бу мамлакатлар тажрибасини урганиш, мамлакатимиз тарихида шаклланган фукаролик жамияти-нинг миллий унсурларини демократлаштириш ва уларни хорижий тажриба билан уйгунлаштириш давр талаби сифатида узлигини намоён кила бошлади. Шунингдек, фукаролик жамиятига доир назарий ва амалий билимларни ёшлар онгига сингдириш мамлакат келажаги ва истикболини белгиловчи омил сифатида пайдо булди. Чунки, янги куриладиган жамиятнинг белгилари хамда тархи ёшлар онги ва тасаввурида намоён булмас экан, бу улугвор вазифани бажаришга киришиб булмайди.

МАВЗУГА ОИД АДАБИЁТЛАРНИНГ ТАХЛИЛИ

Узбекистон Республикаси мустакиллик йилларида якин минтакавий кушни булган давлат - Хитой Халк Республикаси билан глобал муаммоларни хал этишда икки томонлама стратегик хамкорлик килиб келмокда. Хитой Халк Республикаси билан сиёсий, иктисодий, савдо, илм-фан ва маданий сохаларда узаро манфаатли хамкорликни урнатиш ва ривожлантириш Узбекистон учун хам мухим ахамият касб этади. Зеро, Президент Шавкат Мирзиёев таъкидлаганидек: "Узбекистон Хитойни кадимий тарих ва ноёб маданият, улкан салохиятга эга, жахон иктисодиётининг етакчиларидан булган ва уз максадлари йулида катъий бораётган мамлакат сифатида билади" [3].

Маълумки, Хитой Узбекистон Республикасини 1991 йил 27 декабрда тан олган ва 1992 йил 2 январдан бошлаб дипломатик алока урнатилган. Бу узаро хамкорлик хар икки мамлакат рахбарлари орасидаги ишонч ва дустлик асосида олиб борилмокда. Узбекистон-Хитой муносабатларининг шартномавий-хукукий негизи турли жабхаларни камраб олган 220 дан ортик хужжатларда уз аксни топган [4].

Хитой Халк Республикаси Узбекистоннинг асосий савдо-иктисодий хамкорларидан бири булиб, икки мамлакат уртасидаги узаро иктисодий-ижтимоий, маданий алокалар илдизлари кадим утмишга бориб такалади. Хитой кадимдан Буюк ипак йули оркали Марказий Осиёдавлатлари билан бевосита савдо-иктисодий, маданий ва хавфсизлик масалаларига дахлдор булган муносабатларни олиб борган. Дархакикат, икки халк уртасидаги муносабатлар Буюк ипак йули тарихи билан чамбарчас богланган булиб, миллий кадрият ва анъаналар жахон маданиятини ривожлантиришга улкан хисса кушган, савдо алокалари дунё ахлига уз даврининг ноёб буюмларини такдим этган. Бугун инсониятнинг кундалик эхтиёжларига айланган чой, пахта, ипак, когоз каби махсулотлар уларнинг бир кисми, холос [5].

Бугунги кунда хам Марказий Осиё минтакаси Хитойучун стратегик ахамиятга эга худуд сифатида каралади. ХХР Раиси Си Цзиньпин 2016 йил 20 июнда ШХ,Т Тошкент саммитида Узбекистон билан булган муносабатларга тухталиб, "Хитой билан Узбекистон манфаатлари ва такдири муштарак, кувонч ва ташвишни биргаликда бахам курадиган тенг хукукли хамда узаро манфаатдор шериклардир", - деб таъкидлади. Унга кура, "Бундан 2000 йил аввал Буюк Ипак йули халкларимиз уртасида дустлик алокаларини урнатиш, узаро хамкорлик килиш ва бир-бирларини бойитиш каби эзгу максадларга хизмат килган. Хитойнинг Сихань сулоласи элчиси

Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Бойе1у а^ тпоуайош Брейа! ¡ББие - 4 (2021) / ¡ББЫ 2181-1415

Чжан Цянь, Тан сулоласи элчиси Сюанцзан ва Мин сулоласи элчиси Чэнчэнь турли даврларда муайян миссия билан Узбекистонга келган ёки унинг худудидан утган[3]". Х,а;и;атдан хам, Хитой Узбекистоннинг хаёт синовидан утган ишончли хамкоридир. 2016 йил 24 июнда булиб утган музокаралар якунида ШХ,Т 15 йилигининг Тошкент декларацияси, ШХ,Тнинг 2025 йилгача ривожланиш стратегиясини амалга ошириш буйича 2016-2020 йилларга мулжалланган тадбирлар режаси, ШХ,Тга аъзо давлатларнинг туризм сохасидаги хамкорлигини ривожлантириш дастури тасди;ланди[6].

ТАДКВДОТ МЕТОДОЛОГИЯСИ

Тад;и;от давомида Узбекистон тара;;иётининг янги бос;ичида хитой билан хамкорликнинг юксалиши йуллари таьминлашдаилмий-тад;и;от фаолияти олиб боришнинг мушохада, индукция ва дедукция, динамик ;аторлар, анализ ва синтез, монографик тад;и;этиш, тизимли тахлил, та;;ослаш ва бош;а усуллардан фойдаланилди.

ТАХЛИЛ ВА НАТИЖАЛАР

Узбекистон Президенти Пекин музокаралари доирасида умумий ;иймати 5,2 миллиард АЦШ долларига тенг лойихалар буйича йигирмадан зиёд хужжат, шунингдек, 800 миллион доллар ми;дорида савдо шартномалари имзолангани ва шу тари;а жами 6 миллиард долларлик келишувга эришилганини таъкидлади.Ли Кэцян ташриф натижаларини ю;ори бахолади ва Узбекистон узи танлаган йулдан собит;адамлик билан давом этиб, муста;ил тара;;иётдан огишмай юксак натижаларни ;улга киритаётганини ;айд этди. Хитой Узбекистон билан бундан буён хам ало;аларни узаро ишонч, хурмат, тенглик ва манфаатдорлик, стратегик шериклик тамойиллари асосида ривожлантириб боришга тайёр эканини билдирди [7]. Учрашувда узаро хамкорлик куламини изчил кенгайтириш учун Узбекистон хам, Хитой хам юксак салохиятга эга экани, Президент Ислом Каримовнинг давлат ташрифи бу борада янги имкониятлар очгани алохида таъкидланди. Томонлар олий даражада эришилган келишувларни амалга ошириш, савдо-и;тисодий, сармоявий, маданий-гуманитар сохалардаги хамкорликни хар томонлама ривожлантириш ва мустахкамлаш масалалари юзасидан атрофлича фикр алмашдилар [8]. Куннинг иккинчи ярмида Президент Ислом Каримов Шэньси провинциясидаги ;адим Сиань шахрига ташриф буюрди. Хитой марказидаги мазкур шахарнинг тарихи 3000 йилдан ошади. Айрим манбаларга ;араганда, бир ва;тлар у ахоли сони ва худуди жихатидан нафа;ат Чин юрти, балки бутун дунёдаги энг йирик шахар булган. Шу билан бирга, Хитой императорларининг ун уч сулоласи даврида мамлакат пойтахти ма;омини эгаллаган.

Буюк Ипак йулининг мух,им чоррахаларидан бирида жойлашган ушбу шахар теграсида куплаб ;адимий ма;баралар, хусусан, император Цинь Шихуандининг терракота армияси билан бирга дафн ;илинган ма;бараси бор. Президент Ислом Каримов Сианнинг ;адимий обидалари билан танишувни терракота армияси музейидан бошлади. Бу ердаги саккиз мингдан зиёд аскар, гарчи сополдан булса-да, ха;и;ий жанговар от-аравалари ва ;урол-аслахалари билан уз даврининг энг ;удратли армиясини намоён этади. Улар 1974 йилги ;азишма ишлари даврида эрамиздан аввалги 210-209 йилларда мамлакатни бирлаштирган император Цинь

Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Society and innovations Special Issue - 4 (2021) / ISSN 2181-1415

Шихуандининг макбараси атрофидан топилган. 1987 йилда терракота армияси ЮНЕСКО томонидан Жахон мероси дурдоналари руйхатига киритилган [9].

Узбекистон Республикаси ва Хитой Халк; Республикаси уртасида булиб утган расмий музокаралар чогида биз Президент Ислом Каримов билан Хитой ва Узбекистоннинг сиёсий жихатдан бир-бирини узаро куллаб-кувватлашини мустахкамлаш хамда худудий, суверенитет ва хавфсизлик масалалари буйича энг мухим манфаатларимизни биргаликда илгари суриш юзасидан келишиб олдик. Биз давлатимиз томонидан танлаб олинган ривожланиш йулини узаро катъий куллаб-кувватлаймиз, сиёсий баркарорлик ва давлат хокимияти хавфсизлигини хамкорликда таъминлаймиз. Тара;;иёт йулидаги амалий хамкорлигимизни хар томонлама чукурлаштириш, ривожланиш стратегиясини мустахкамлаш, савдо-и;тисодий ало;алар имкониятларини кенгайтириш, ишлаб чи;ариш кувватлари, инфраструктура, энергетика ва кишлок хужалиги сохалари буйича хамкорликни янада жонлантириш ишларини амалга оширамиз. Шунингдек, Хитой ва Узбекистон уртасидаги хар томонлама стратегик шерикликни мазмунан тулдириш ма;садида хамкорлик доирасидаги устувор лойихаларни молиявий ;уллаб-;увватлашни янада оширишга, маданий-гуманитар сохалардаги алокаларни кенгайтиришга, хавфсизлик буйича хамкорликни мустахкамлашга хамда халкаро майдондаги ишларни мувофи;лаштиришни кучайтиришга ахамият каратамиз [10].

1-жадвал

Таш;и савдо, товарлар, экспорт кийматлари, ФОБ нархларда, минг долларда

Хамкордавлат 2020-06 2020-07 2020-08 2020-09 2020-10 2020-11 2020-12

Боливия 0,0 0,0 0,0 0,0 0 0,0 0,0

Босния ва Герцеговина 332,3 742,3 918,0 1006,6 1059,1 1166,2 1284,0

Ботсwана 0,0 0,0 0,0 0,0 0 0,0 0,0

Бразилия 168,0 168,0 168,0 622,6 666,8 996,3 1916,7

Брунеи Даруссалам 0,0 0,0 0,0 0,0 0 0,0 0,0

Болгария 2764,1 2875,0 3144,6 3353,2 3537,3 3849,4 4019,6

Буркина Фасо 0,0 0,0 0,0 0,0 0 0,0 0,0

Бурунди 0,0 0,0 0,0 0,0 0 0,0 0,0

Кабо-Верде 0,0 0,0 0,0 0,0 0 0,0 0,0

Камбоджа 0,0 0,0 0,0 0,0 0 0,0 0,0

Камерун 0,0 0,0 0,0 0,0 0 0,0 0,0

Канада 44708,4 66849,0 80671,2 105352,0 105525,6 128078,1 141434,9

Марказий Африка Респ. 0,0 0,0 0,0 0,0 0 0,0 0,0

Чад 0,0 0,0 0,0 0,0 0 0,0 0,0

Чили 0,0 0,0 0,0 0,0 48,4 251,3 251,3

Хитой, Мейнленд (Маинланд) 547323,9 673938,1 807411,1 943436,8 1104732,3 1216346,6 1341354,3

Хитой, Гонгконг 314,1 398,9 650,5 900,5 1135,1 1373,9 2043,9

Манба: стат. уз маьлумотлари асосида муаллиф томонидан тузилди.

Таш;и савдо, товарлар, экспорт кийматлари Хитой давлати билан охирги йилларда сезирали ошди. Биргина, 2020 йилнинг ярим йиллигининг узида

Жaмият ba иннoвaциялap - Oбщecтвo и иннoвaции - Society and innovations Special Issue - 4 (2021) / ISSN 2181-141S

314,1 минг дoллapлик экecпopт килган бyлca йил якyнигa келиб эca 2043,9 минг дoллapлик экecпopтни aмaлгa oшиpгaн (1-жaдвaл). Xитoйдa "Дустинг кaнчa куп булга, йулинг шyнчa кенг бyлaди", деган мaкoл 6op. Oлий Maжлиc axoли тypли кaтлaмлapининг энг нуФузли вaкиллapини yзидa мyжaccaм этaди, cиз эта, xypмaтли дeпyтaтлap - Xитoй xaлк;ининг дycтлapиcиз. Уйлaймaнки, cиз кeлaжaкни кypa билгaн Xoлдa, Xитoй - Узбекжтон aлoкaлapини янaдa paвнaк тoптиpишгa, xaмкopлигимизни кyллaб-кyввaтлaш вa дустлигимизни pивoжлaнтиpишгa мyнocиб xиcca кyшacиз. Xитoй Xaлк Pecпyбликacи Узбекжтон иктиcoдиëтини мoдepнизaция вa дивepcификaция ;илиш бyйичa дacтypлapни aмaлгa oшиpиш, paкoбaтбapдoш мaxcyлoтлap ишлaб чикapишни кeнгaйтиpиш вa caнoaтнинг экcпopт caлoxиятини юкcaлтиpишдa фaoл иштиpoк этмoкдa.

XXPнинг eтaкчи caнoaт кoмпaниялapи билaн yзoк мyддaтли вa yзapo мaнфaaтли aлoкaлapни, биpинчи нaвбaтдa, юкopи тexнoлoгиягa acocлaнгaн тapмoк;лapни pивoжлaнтиpишгa aлoxидa эътибop кapaтилмoкдa. Нефть-газ вa тeлeкoммyникaция тapмoклapидa, тpaнcпopт, тyк;имaчилик, кимё caнoaти вa бoшкa йyнaлишлapдa кyшмa лoйиxaлap мyвaффaкиятли aмaлгa oшиpилмoкдa. Xитoй бизнec cyбъeктлapи Узбeкиcтoндaги кyплaб янги caнoaт кopxoнaлapи, жyмлaдaн, Дexкoнoбoд кaлийли yFитлap, KyнFиpoт coдa зaвoдлapи кypилишидa иштиpoк этди. XXP тaдбиpкopлapи кyмaгидa мaмлaкaтимиздa элeктp тexникacи мaxcyлoтлapи, мoбиль тeлeфoнлap, кypилиш тexникacи ишлaб чикapиш йулга куйилди. "Huawei" кoмпaнияcи тoмoнидaн Toшкeнт шaxpи вa Узбекжтон минтaкaлapининг тeлeкoммyникaция тapмoклapини pивoжлaнтиpиш бyйичa 20 лoйиxa aмaлгa oшиpилди. ZTE кopпopaцияcи билaн Xaмкopликдa чикapилaëтгaн мoдeм, cмapтфoн xaмдa бoшкa ycкyнaлapгa ички вa xopиж бoзopлapидa тaлaб юк^и [11].

Mapкaзий Ocиë - Xитoй гaз кyвypининг бapчa тypт тapмoFи Узбекжтон x,yдyдидaн утган. XXP Mиллий нeфть-гaз кopпopaцияcи мaмлaкaтимиздa иcтикбoлли yглeвoдopoд кoнлapини кидиpиш вa кaзиш ишлapидa фaoл кaтнaшмoкдa. Myбopaк гaз-кимë мaжмyacидa тaбиий гaзни 4y;yp кaйтa ишлaш бyйичa xaмкopлик ;илиб кeлинмoкдa. Myзoкapaлapдa иктиcoдий вa мaдaний xaмкopликни янaдa pивoжлaнтиpиш мacaлaлapи aтpoфличa мyxoкaмa килинди.

Myзoкapaлap якyнидa Шaвкaт Mиpзиëeв вa Си Цзиньпин Узбекжтон Pecпyбликacи билaн Xитoй Xaлк Pecпyбликacи ypтacидaги Kyшмa бaëнoтни имзoлaдилap. X,yкyмaтлapapo тexникaвий xaмкopлик тyFpиcидaги, xaлкapo aвтoмoбиль Kaтнoви тyFpиcидaги битимлap, yмyмтaълим мaктaблapидa тaълим cифaтини oшиpиш, coFликни caклaш coxacини acбoб-ycкyнaлap билaн жиxoзлaшгa дoиp лoйиxaлapни мoлиялaштиpиш тyFpиcидaги xy^yiwa^apapo нoтaлap aлмaшинyви xaмдa вeтepинapия вa ycимликлap инcпeкцияcи кapaнтини coxacидa Aнглaшyв мeмopaндyми, кичик бизнec вa xycycий тaдбиpкopлик cyбъeктлapи ypтacидaги xaмкopликни paFбaтлaнтиpиш бyйичa Aнглaшyв мeмopaндyми, кишлoк xyжaлиги coxacидa 2018-2020 йиллapгa мyлжaллaнгaн идopaлapapo aлмaшинyв xaмкopлик peжacи кaби кaтop мухим xyжжaтлap имзoлaнди.Шaвкaт Mиpзиëeв вa

Си Цзиньпиннинг TOp дoиpaдa булиб утган yчpaшyвидa Узбeкиcтoн вa Xитoй ypтacидaги xaмкopликни янaдa pивoжлaнтиpиш билaн бoFлик кенг кyлaмли мacaлaлap, тoмoнлapни кизиктиpгaн минтaкaвий вa xaлкapo мyaммoлap юзacидaн aтpoфличa фи^ aлмaшилди. Имзoлaнгaн x,yжжaтлap, эpишилгaн кeлишyвлap Узбекжтон - Xитoй

муносабатларини янада ривожлантириш ва халцларимиз фаровонлигини юксалтиришга хизмат цилиши алохдда цайд этилди [12].

Шунингдек, Хитой Халц Республикаси Раиси Си Цзиньпиннинг таклифига биноан Президент Ш. Мирзиёев 2017 йилнинг 14-15 май кунлари Пекин шахрида булиб утган "Бир цутб, бир йул" халцаро форумида иштирок этган булса, 2019 йил 24-27 апрель кунлари "Бир макон, бир йул" иккинчи халцаро форуми тадбирларида цатнашди. Форум ишида 40 дан зиёд хорижий давлатлар ва хукуматлар, халцаро ва минтацавий ташкилотлар рахбарлари иштирок этишди. Анжуман доирасида минтацадаги ицтисодий хамкорликни янада мустахкамлаш, узоц муддатли тарацциётнинг янги манбаларини излаб топиш борасидаги шерикликни фаоллаштириш, "яшил" ицтисодиёт ва инновацияларни илгари суриш, устувор инфратузилмавий лойихаларни амалга ошириш масалалари мухокама этилди. - Хурматли Президент, Сиз биринчи форумда хам иштирок этганингизни мамнуният билан эслайман. Шу маънода, Сизни "Бир макон, бир йул" халцаро форуми асосчиларидан бири сифатида цабул циламиз, -деди Си Цзиньпин. - Узбекистон-нинг форумга эътибори ва ундаги иштироки мамлакатларимиз хамкорлиги ривожидан далолат беради. Икки томонлама куплаб келишувларга эришилган ва улар изчил амалга оширилмоцда. Ишончим комилки, Узбекистон - Хитой муносабатларининг истицболи порлоц. Хозирги кунда Узбекистан ХХР билан ташци савдо, транспорт коммуникацияси сохасидаги хамкорликлар жадал суръатлар билан ривожланмоцда. Хитойнинг Узбекистонга царатилган ташци сиёсатида узаро манфаатли ва купциррали муносабатларни ривожлантиришга алохида эътибор царатилмоцда. Узаро алоцаларнинг янада мустахкамланиши Узбекистоннинг Жануби-Шарций Осиё давлатлари билан булган муносабатларини ривожлан-тиришда катта ахамият касб этади [13].

Узбекистон - ХХР муносабатларининг янги босцичга кутарилишида маданий сохада хам кенг цамровли алоцалар олиб борилмоцда. Хусусан, туризм сохасида Узбекистоннинг цадимий тарихий маданиятига оид ёдгорликлари хитойлик сайёхлар эътиборини хам узига жалб цилиб келмоцда. 2010 йилдан буён Узбекистон Республикасига Хитой фуцароларининг гурух-гурух, булиб саёхат циладиган туристик мамлакат мацоми берилган. 2013 йил ноябрь ойида эса икки давлта уртасида туризм сохасида хамкорлик буйича хукуматлараро битим имзоланган. Хитойнинг цатор шахарларида Узбекистон маданияти хафталиги утказиб келинмоцда. Самарцанд шахрида хар икки йилда утказиладиган "Шарц тароналари" халцаро мусица фестивалида хам Хитойлик санъаткорлар мунтазам цатнашиб келишмоцда.

Таълим сохасидаги хамкорлик хам жадал ривожланмоцда. Хусусан идоралараро алоцалар доирасида талаба ва амалиётчилар алмашинуви кенг йулга цуйилган. Жумладан, Марказий Осиёда биринчи булиб Тошкентда (2005 йил майда) ва Самарцанд шахрида (2013 йил сентябрда) очилган Конфуций институтлари очилган булиб, узбекистонликларни хитой тили ва маданияти билан яциндан таништириб келмоцда. Хусусан, 2018 йил 20 ноябрь куни "Узбекистон - Хитой: тарихий-маданий, илмий ва ицтисодий алоцалар ривожи" Тошкент давлат шарцшунослик института Хитойшунослик факультети ва институт цошидаги Конфуций номидаги узбек-хитой института хамкорлигида "Узбекистон - Хитой: тарихий-маданий, илмий ва ицтисодий алоцалар ривожи" мавзуидаги халцаро илмий-амалий конференция булиб утди.

iMlSf 1РПГР

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Uli lv"'" Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Society and innovations

Special Issue - 4 (2021) / ISSN 2181-1415

Хитойшуносликнинг долзарб масалаларига багишлаб анъанавий тарзда 15-маротаба ташкил этилаётган мазкур конференцияда Хитой Халк Республикасининг Узбекистондаги элчихонаси маслахатчиси Чжан Венчуань иштирок этишди. Анжуманда замонавий боскичда Узбекистон ва Хитой муносабатларининг узига хос хусусиятлари, мамлакатимизда хитойшунослик илмининг ривожи, хитой тилини ургатиш ва урганиш буйича олиб борилаётган ишлар, Хитойнинг нуфузли олий таълим муассасалари билан хамкорлик ало;аларини янада ривожлантириш, кушма таълим дастурларини йулга куйиш масалалари ха;ида маълумотлар берилди.

Маълум килинишича, бугунги кунда хитой тилини урганиш ёшлар орасида оммалашаётганини таъкидлаб, мамлакатимиздаги 7 та ОТМда хитой тили хорижий тил сифатида укитилмокда [14].

Хитой ва Узбекистон уртасида 2014-2017 йилларга мулжалланган маданий хамкорликка оид дастур (2013 йил ноябрь) кабул килинди. Икки томонлама маданий муносабатларни мустахкамлашда 1998 йилда ташкил этилган "Узбекистон-Хитой" ва 2007 йил уз фаолиятини бошлаган "ХХР-Марказий Осиё мамлакатлари" дустлик жамиятлари мухим ахамият касб этмокда. Икки мамлакат дустлик жамиятлари уртасидаги узаро делегациялар алмашинуви давлатлараро алокаларни янада мустахкамлашга кумаклашмокда. 2017 йил 13 мартда Хитой ва Узбекистон уртасида дипломатик муносабатлар урнатилганининг 25 йиллиги арафасида Шанхай университетида буюк аллома Алишер Навоий хайкали очилди.Таъкидлаш жоизки, икки далат уртасида минтакавий хамкорликни ривожлантириш борасида метропол субъектлар (Тошкент-Шанхай, Самарканд-Сиан шахарлари, Навоий-Чжучжоу, Тошкент-Хунан, Самарканд ва Шенси вилоятлари) уртасида тугридан-тугри муносабатлар урнатилганлиги натижасида икки мамалакат худудларининг алокалари ривожланиб бормокда [15].

ХУЛОСА ВА ТАКЛИФЛАР

Хулоса урнида шуни кайд этиш жоизки, сунгги йилларда Узбекистон Республикасининг ХХР билан муносабатлари сифат жихатидан янги даражага кутарилди. Бинобарин, Узбекистон ташки сиёсий фаолиятида Хитой билан булган муносабатлар долзарблигича колмокда. Зеро, хар иккала мамлакатнинг узаро манфаатдорлик, тенглик, очикликка асосланган хамкорлик алокаларини тез суръатлар билан ривожланиб боришининг заминида авваламбор, уларнинг тараккиёт принциплари ва ташки сиёсат стратегиясидаги ухшашлик, якинлик хамда максад-муддаоларнинг уйгунлиги холати ётади. Бундан ташыари таклиф сифатида Узбекистон Ш^Тга раислик килган мамлакат сифатида Ташкилот доирасида йулга куйилган куп киррали хамкорликда амалий натижаларга эришишда улкан хисса кушди. Бунинг учун Президент Ислом Каримовга, Узбекистон хукумати ва халкига самимий миннатдорлик билдирмокчиман. Хитой томони узбекистонлик хамкорлар хамда Ташкилотга аъзо бошка давлатлар билан Тошкент саммитини янги старт нуктаси сифатида кабул килиб, минтака мамлакатлари ва халклари равнаки йулида Ш^Т доирасидаги хамкорлик даражасини хар томонлама юксалтириш максадга муофик булади.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ:

1. Каримов И.А. Амалга оширилаётган ислохотларимизни янада чуцурлаш-тириш ва фуцаролик жамияти цуриш - ёруг келажагимизнинг асосий омилидир. Узбекистон Республикаси Конституциясининнг 21 йиллигига багишланган тантанали маросимдаги маъруза. 2013 йил 7 декабрь. - Т.: Узбекистон, 2013. - Б. 12.

2. Мирзиёев Ш.М. Цонун устуворлиги ва инсон манфаатларини таъминлаш -юрт тарацциёти ва халц фаровонлигининг гарови. Узбекистон Республикасининг сайланган Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Узбекистон Республикаси Конституцияси цабул цилинганининг 24 йиллигига багишланган тантанали маросимдаги маърузаси. - "Халц сузи". 06.12.2016.

3. Дустов У. Замонавий узбек-хитой муносабатлари (2010-2018) // uzanalytics.com. 2019 йил 30 январь.

4. Идиров У. Узбекистон-Хитой дустона муносабатлари ривожининг мустахкам заминлари. Шарц машъали.2013, № 1. - Б. 51.

5. Си Цзиньпин. Хитой-Узбекистон дустлигининг янги ёрцин сахифалари. -"Халц сузи". 2016 йил 21 июнь.

6. Узбекистон - Хитой: стратегик шериклик ва дустлик муносабатларини янада ривожлантириш йулида // www.uza.uz.

7. Шавкат Мирзиёев Хитой Халц Республикаси Раиси Си Цзиньпин билан учрашди// jahon.uz

8. Узбекистон - Хитой: тарихий-маданий, илмий ва ицтисодий алоцалар ривожи" // www.xs.uz.

9. Циргизбоев М. Фуцаролик жамияти: назария ва хорижий тажриба. -Т.: Янги асравлоди, 2006.

10. Абдуазимов О. Фуцаролик жамияти ва оммавий ахборот воситалари. -Т.: Академия, 2008.

11. Узбекистон Республикаси Президентининг Олий Мажлисга Мурожаат-номаси. Т., 22 декабрь 2017 йил. "Халц сузи" газетасининг 2017 йил 23 декабрь № 258 (6952)-сони.

12. "Мамлакатни демократикянгилаш жараёнида фуцаролик жамияти институт-ларининг ролини тубдан ошириш чора-тадбирлари тугрисида" ги Узбекистон Республикаси Президентининг ПФ-5430-сон Фармони. - Т.: 2018 йил 4 май.

13. Жалилов А. бошцалар. Фуцаролик жамияти асослари. - Т.: Baktriapress, 2015.

14. Фуцаролик жамияти. Дарслик лойихаси - Т.: 2016. www.ziyonet.uz. Муаллифлар жамоаси. http://library.ziyonet.uz/uz/book/32900 5. Утамурадов А. ва бошцалар. Фуцаролик жамияти фанидан тушунча ва атамалар лугати. Лотин ёзувида. Т.: Турон-замин-зиё. 2017. - Б. 23.

15. А. Утамурадов. Фуцаролик жамияти гоялари эволюцияси. - Т.: "Адабиёт учцунлари", 2018. - Б. 193.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.