CC BY
7
YflK 655.11
M. C. ^MaKay, C. A. Ey^Ko
BenapycKi g3ap^ayHbi T3xHanariHHbi ymBepcroT
PAC^A^Y^ КAНCТРУКТAРCКA-ТЭХНA^AГIHНAH ^^ME^A^H HA РЭКAНCТРУКЦbГО ^^AP^ArA ПРЭCA XVI CT.
Y apTbiKyne npaBeg3eHbi aHani3 T3xHanorift gpyKy XVI ct. M3Tan npa^i з'ayпaeццa pacnpa^y-Ka KaHCTpyKTapcKa-T3XHa^ariHHan gaKyMem^bii Ha p3KaHcrpy^biro gpyKapcKara npaca gag3eHara nepbiagy. nacTayneHaa 3agana вbIpamaeццa mnaxaM aHani3y niTaparypHbix Kpbim^ gacnegaBaHHa Macra^ix TBopay (rpaBrop) 3 ManroHKaMi gpyKapHi ®paH^iCKa CKapbiHbi, npaBag3eHHa npae^ipo-BanHara i rpbiBanacHara pa3niKy KaHcrpy^bii, mTO пpaeктyeццa.
Bbiy BM3HanaHM Hea6xogHbi BbicinaK npbi цiскy Tbirena gpyKapcKara np3ca, aKi 3a6acnenb^b aKac-hm nepaHOC gpyKapcKan $ap6bi 3 gpyKapcKan $opMbi Ha nanepy. 3bixog3aHbi 3 gag3eHara BbicinKa 6biy npaBeg3eHbi pa3niK mpy6aBan nepaganbi gpyKapcKara np3ca, pa3nwaHbia reaMerpbHHbia napaMerpbi i npaBeg3eHM rpbiBanacHbi pa3niK mpy6bi i ranKi mpy6aBan nepaganbi. ,3,aneH 6bina paсnpaцaвaнa 3CKi3Haa KaMnaHoyKa gpyKapcKara np3ca y agnaBegrac^ 3 HaayHbiMi ManroHKaM i gpyKapHay XVI ct. naMepbi gpyKapcKara np3ca 6bini Bbi3HanaHbi Ha nagcraBe Hea6xogHbix naMepay gpyKapcran $opMbi. Ha nagcraBe arpbiMaHan KaMnaHoyKi 6bini npaBeg3eHbi npae^poBanHbia npaBepanHbia pa3niKi gpaynaHbix KaHcrpyK^ra np3ca Ha BbiriH, 3p33, i ycTonniBa^b na npaBinax cynpa^yneHHa Mar3pbianay.
ATpbiMaHbia gaHbia ga3Bonini paсnpaцaвaцb KaMnneKT pa6onbix нapцa®oУ gna p3KaHCTpy^bii gpyKapcKara np3ca XVI ct., c^apg^a^ 3 BbicoKaft gonan BeparogHa^i ae ricTapbraHyro gaKnag-нaсцb. TaKcaMa 6bini CTBopaHbi 3D-Mag3ni gpyKapcKara np3ca y nparpaMax Kompas-3D V13 i Adobe 3ds MAX 2014.
^M^Bbm c^OBw:gpyKapHa, mpy6a, np3C, a6giraK, нapцa®bI.
M. S. Smakau, S. A. Butsko
Belarusian State Technological University
DEVELOPMENT OF DESIGN AND PRODUCTION ENGINEERING DOCUMENTATION FOR THE RECONSTRUCTION OF THE PRINTING PRESS OF THE XVIth CENTURY
The article analyzes the printing technology of the 16th century. The aim of work is to develop the design and production engineering documentation for the reconstruction of the printing press of this period. Assigned task is solved by the analysis of the literary sources and research works of art (engravings) with Francisc Skorina's print shop image as well as carrying out designing and strength calculation of the projected structure.
It definitely needed the pressure of the crucible of the printing press providing high-quality transfer of printing ink from the printing plate to the paper. Based on this effort we calculated helical gear of the printing press, the geometric parameters were calculated as well as the strength calculation of the screw and nut screw transmission was made. Next, the outline layout of the printing press was developed in accordance with the existing images of the printing houses of the 16th century. The dimensions of the printing press were determined on the basis of the necessary sizes of the plate form. On the basis of the resulting layout, bending, shear, buckling and stability analyses of wooden press were carried out taking into account the rules of strength of materials.
These data allowed us to develop a set of working drawings for the reconstruction of the printing press of the 16th century, to assert its historical veracity with high probability. 3D-models of the printing press in the Kompas-3D and Adobe 3ds MAX packages were created as well.
Key words: printing shop, screw, printing page, drawings
yBOfl3mbi. 2017 rog y Benapyci 6yg3e ag3Ha-naHbi CBaTKaBaHHeM 500-rogg3a KHiragpyKaBaHHa Ha ycxogHecnaBaHCKix 3eMnax. T3Taa gara 3'ayna-eццa Ba^Han gna HamaM KpaiHbi 3 nyHKTy rae-g^aHHa Ha^iaHanbHaM caMacBagoMac^, 3axaBaH-Ha i pa3B^^ 6enapycKaM gyxoyHaM i KynbTypHaM cnagnbiHbi. T3TaK ^a, aK BineHCKi ymBepcroT з'ayпaeццa nepmaM Bbim3HmaM HaBynanbHaM yc-TaHoBaM Ha ycxogHecnaBaHcrnx 3eMnax, TaK CKa-pbma nepmbiM npbmec gpyKaBaHae cnoBa y r3Tbi
p3rieH i y naproBH pa3 зaцвepgзiy CTaTyc HamaM g3ap^aBH aK ^mpa paзвiццa KynbTypw i HaByKi cnaBaH.
Aca6niBa ^KaBaa T3xmnHaa p3ani3a^ia pac-naycrog^BaHHa gpyKaBaHara cnoBa OpaH^iCKaM CKapwHaM.
T3Ma gag3eHara apTbiKyna «Pacnpa^yKa KaH-CTpyKTapcKa-T3xHanariHHaM gaкyмeнтaцнi Ha p3-кaнстpyкцнro gpyKapcKara np3ca XVI ct.». AHa-ni3 ricTapwHHHx кpннiц naKa3Bae нeмaгннмaсцb
на сённяшн1 дзень з поунаи упэуненасцю заяу-ляць, што праект, як распрацоуваецца, цалкам супадае з арыгшалам, яю выкарыстоувау Фран-цыск Скарына, аднак дазваляе з высокай дзел-лю верагоднасщ сцвярджаць яго дакладнасць.
Важным1 задачам1 з'яуляюцца глыбою ана-л1з пстарычных { лгтаратурных крынщ па тэме да-следавання, анал1з друкарсюх тэхналогш XVI ст., распрацоука тэхшчнага праекта з улшам тэхна-лапчных { трываластных разлшау 1 тэхналогш XVI ст.
Дадзеная работа будзе складацца з наступ-ных этапау:
1. Аналпычны агляд тэхналогш друку XVI ст.
2. Пошук тэхшчных рашэнняу для рэканст-рукцыи друкарскага прэса XVI ст.
3. Распрацоука тэхшчнага праекта для рэ-канструкцып друкарскага прэса XVI ст.
4. Распрацоука канструктарска-тэхналапч-най дакументацып для рэканструкцыи друкарскага прэса XVI ст.
Па вышках даследаванняу будзе пастаулена пытанне аб укараненш вышкау работы { вырабе дзеючага прататыпа для далейшых даследаванняу сумесна з Нацыянальнай б1бл1ятэкай Беларуси
Асноуная частка. Два асноуных складшка кшгадрукавання - прынцып набору I друкарсю працэс з пераносам фарбавага пласта з паверхш формы на успрымаючую паверхню - был1 вядо-мыя з даушх часоу. Эшзадычна ужывалюя у розных крашах, але яны шякай рэвалюцыи у свеце камушкацый не выклшаль Каб такая рэ-валюцыя адбылася, трэба было увасобщь згада-ныя працэсы у рэальныя, аптымальныя для свай-го часу тэхшчныя формы. Нямецю вынаходшк 1аган Гутэнберг знайшоу найлепшае канкрэтнае рашэнне праблемы, пастауленай перад чалавец-твам ус1м ходам сусветнай псторып.
Састауныя частю пал1граф1чнага працэсу:
1) словал1тны працэс - выраб адных { тых жа л1тар у досыць вялшай колькасщ асобшкау;
2) наборны працэс - выраб друкарскай формы, складзенай з асобных, загадзя адл1тых лгтар;
3) друкарсю працэс - множны выраб фарба-вых адбгткау.
Каб усе гэтыя працэсы стал1 рэальнасцю, неабходна было спачатку вырашыць шэраг ш-жынерных { тэхналапчных праблем. Словалгт-ны працэс можна было ажыццявщь, стварыушы надзейны словалгтны шструмент { падабраушы складнш для легкаплаукага сплаву. Наборны працэс таксама меу патрэбу у параунальна не-складаным шструментарып - у т. зв. касах для захоування л1тар I верстатках для ¡х набору. На-рэшце, друкарсю працэс патрабавау мехашза-цып, бо уручную ажыццявщь яго, кал1 1 магчы-ма, то цяжка 1 доугачасова. Менав1та для гэтай мэты { быу сканструяваны друкарсю станок.
Вынаходка, як бачым, была шматаспект-най, яна як бы складалася з мнопх наватарс-юх прапаноу.
«Словал1тная форма - ядро вынаходнщтва». У гэтых словах Ф. А. Шмгта-Кюнземюлера ёсць значная доля юцшы. Сапрауды, кшгадрукаван-не не стала б магутным сродкам распаусюджан-ня ведау без нескладанага прыстасавання для множнага вырабу лщер.
Размнажэнне тэкстау магло стаць адносна танным толью у тым выпадку, кал1 спачатку зной-дзены спосаб размнажэння друкарсюх лщер.
Якая была словал1тная форма сказаць цяжка. Н1яюх звестак пра гэта не захавалася. Можна толью рэканструяваць прынцып дзеяння такой формы.
Прынцып пабудовы словал1тнай формы па-казаны на мал. 1.
3
Мал. 1. Прынцып пабудовы словалггнай формы: 1, 2 - Г-вобразная дэталь;
3 - поласць; 4 - матрыца
У самым простым выпадку пабудовы слова-л1тнай формы гэта был1 дзве Г-вобразныя дэта-л1 1 I 2, складзеныя таюм чынам, што пам1ж 1м1 узшкала поласць 3. Зшзу поласць зачынял1 мат-рыцай 4 з прамым паглыбленым малюнкам шрыфтавога знака. Каб атрымаць лгтару, зверху у адтул1ну поласщ трэба было залщь расплау-лены метал.
Для ажыццяулення прынцыповай схемы не-абходна было знайсщ практычныя шжынерныя рашэнш шэрага задач. Г-вобразныя дэтал1 па-вшны шчыльна прылягаць адна да адной, а ак-рамя таго, мець магчымасць зрушэння адносна адна адной для атрымання лщер рознай шыры-ш Неабходна было таксама распрацаваць спосаб дакладнага фшсавання матрыцы, з тым каб ачко будучай лщеры не зрушвалася адносна л> ни радка.
Найстаражытнейшую выяву словал1тнай формы знаходз1м на гравюры 1568 г. 1оста Амана «Словал1тец» з кнш «Сапраудны стан ус1х станау на зямл1» (мал. 2). Словалщец намалява-ны 1остам Аманам у той момант, кал1 ён зачэр-
1
4
пнуу лыжкаИ расплаулены метал з катла 1 зал1вае яго у форму, прадстауленую у выглядзе невялшаИ усечанаИ шрамщы, якая стащь на леваИ далош маИстра. Гравюра, вядома ж, не прэтэндуе на тэхшчную пэунасць.
Мал. 2. Словалiцец.
Гравюра I. Амана, 1568 г.
Першае тэхшчна тсьменнае атсанне сло-вал1тнаИ формы з чарцяжам1 мы знаходз1м у кшзе ангельскага тэхнолага Джозэфа Моксана (1627-1700) «Мехашчныя практыкаванш, або Вучэнне аб рамёствах», выдадзенаИ у Лондане у 1683 г. (мал. 3).
Мал. 3. Словалггная форма
Паводле Моксана, словал1тная форма скла-дзена з дзвюх метал1чных дэталяу складанаИ формы - шжняИ { верхняИ. Драуляная кашуля Ь, прымацаваная да дэталяу, дазваляла слова-лггцу браць форму у рук у момант зал1вання у яе расплауленага металу. Н1жнюю 1 верхнюю
частю формы складвал1 таюм чынам, каб выступы с уваходзш у пазы g. Ирамщападобны л1тшк пры гэтым утварал1 скошаныя плоскасщ й \ е, а рабочая поласць узшкала пам1ж плос-касцям1 а. Да адтулшы у шжняИ частцы поласщ прыщскал1 матрыцу / з паглыбленым рэльеф-ным малюнкам Е шрыфтавога знака. Матрыца фшсавалася плоскасцям1 I, / формы. Дакладнае становшча ачка забяспечвае юстыровачная 1гол-ка к, якая мацуецца на павадку. 1голку устауля-л1 у адтул1ну у задняИ плоскасщ матрыцы.
НаИстарэИшая вядомая нам выява друкарш (мал. 4) паказана на гравюры, якая шюструе французсю верш на папулярную у сярэднявечнаИ славеснасщ 1 выяуленчым мастацтве тэму «Танец смерщ». Мы знаходз1м гравюру у кшзе, якую вы-дау у Л1ёне у 1499 г. або у 1500 г. друкар Матыяс Гусэн. На гравюры намалявана наборная каса, усталяваная з нахшам. Гэта скрыня, падзеленая перагародкам на мноства аддзяленняу - па коль-касщ шрыфтавых знакау. Да адноИ са сценак касы прымацаваны тэнакль - трымалка для люта рукашсу, якая служыць арыпналам для набору. Наборшчык трымае у леваИ руцэ вярстатку -плоскую скрыначку з дзвюма сценками Трэцяя сценка выканана рухомаИ - яе усталёувал1 па фармаце радка. Наборшчык брау лщеры з касы праваИ рукоИ { став1у ¡х у вярстатку. Адначасова ажыццяулялася выключка радка з дапамогаИ прабельнага матэрыялу - шпацыИ, што размя-шчалюя у памжслоуных прамежках.
м и спбЬ еде &МПЯ
л^п'Ксм р^™: шчи.'Сшз« ||
С ДОда_____________
V- р! лгтр№ [Спиши вйапг.
Щ^ГГТВГ? (' ->" .Л*тдц итМзу
Эппгиишр и а Ь- .1; - | ]£Х1К* [ккГи^игз
■ ''П. ".,'!':
"Д 'лптт^пг!
(Г {Jttзa си а впгл № не гшитБ
[ЬИФК
:вжк-гч ^ -5С*- '.'.ч/фЛш
зод .-т.
■ г! г я ^ лс{ рлл '|:«
'С/'.чч .
фя^тг Г ' ■ I —л-г^г^ П1И* 1ЙСВ ГШ [ГвА^ЬЗ ^ С№1 (1 чт гццагтия:
м Ми
V оиштг:! 1ПГ
Ьг тс [Ькагкп
-1 ? : - . *!■ т ^»дчиеЬ^им^
РЖ глйг (рф <1 г'.'У -г^- тн.
Мал. 4. НаИстарэИшая выява друкарш. Гравюра «Танец смерщ» з .Шёнскага в^1дання 1499 г.
Прыкладна таю шструментарыИ быу 1 у друкарш Францыска Скарыны. Быць можа, ён
выкapыстay вяpстaткy, paзлiчaнyю нa нaбоp aд-pasy дзвюх кaлонaк тэксту.
Тaкaя вяpстaткa aдлюстpaвaнa нa aдной з гpaвюp y кнiзе Джозэфa Mоксaнa. Ha тоИ жa гpaвюpы бaчым плоскую дошку з боpцiкaмi, нa якую пaслядоУнa выстayлялiся склaдзеныя з aсобныx лiтap шpыфтaвыя paдкi. Кapэктypy aжыццяyлялi з дaпaмогaИ шылa, якiм DpbmD№-вaлi i выцягвaлi пaмылковa yстayленыя y нaбоp лiтapы. Для фapмaвaння пaлос i ix зaключкi выкapыстоyвaлaся paмa, якaя paзмешчaнa нa стaле з нaxiльнaИ веpxняй вечкaИ. Пpaцэс усга-ноУкi лiтap y вяpстaткy i paдкоУ та вяpстaльнyю дошку пaкaзaны нa мaл. 5.
Maл. 5. Пpaцэс yстaноУкi лiтap y вяpстaткy i paATOy нa вяpстaльнyю дошку.
Гpaвюpa з кшп Дж. Mоксaнa, 17G3 г.
Пayтapым, што чaс y феaдaльным гpaмaдст-ве iшоУ пaвольнa. Тэхшчныя paшэннi, кaлiсьцi зноИдзеныя, зaстaвaлiся нязменнымi нa пpaцягy многix дзесяцiгоддзяy. Тaмy y нaс ёсць усе тад-стaвы меpкaвaць, што y дpyкapнi Фpaнцыскa Скapыны выкapыстоУвaУся тоИ сaмы нaбоpны iнстpyментapыИ, якi мы бaчым нa гpaвюpы 1499 г. i та мaлюнкax з кнiг Mоксaнa.
Пеpшaе тэxнiчнa пpaвiльнaе aпiсaнне py4-ногa дpyкapскaгa стaнa, якое сyпpaвaджaеццa гpaвюpaИ, мы зноИдзем y кшзе 16G7 г. apxro^ тapa iтaльянскaгa гоpaдa Пaдyi Biтоpыо Цонкa (156S-16G2), пpысвечaнaИ pозным меxaнiчным пpылaдaм (мaл. б).
Пaдyмaем npa тое, якaя зaдaчa стaялa пеpaд Гyтэнбеpгaм, кaлi ён збipayся меxaнiзaвaць доу^-вaны пpaцэс. Кaб aтpымaць aдбiтaк з нaбоpнaИ фоpмы, яе пеpш зa yсё тpэбa пaкpыць фapбaИ. Дaлей вapтa aкypaтнa нaклaсцi чысты лют пaпеpы нa нaбоp. Лiст неaбxоднa шчыльнa i, што aсaблiвa вaжнa, payнaмеpнa пpыцiснyць дa фоpмы - тaкaя тpэцяя arepa^rn. I нapэшце, вapтa зняць гaтовы aдбiтaк з нaбоpy. Mяpкyючы пa yсiм, пеpшyю, дpyгyю i чaцвеpтyю aпеpaцыi aжыццяyлялi ypy4-ную. Mеxaнiзaвaным было толью сaмо aтpымaн-не aдбiткa, якое aдбывaлaся пaд вялiкiм цiскaм.
Шводле пaдлiкay спецыялiстay, удзельны цiск y гэтым выпaдкy пaвiнен быць pоУны S,2 кг/см2. Сyмapны цiск ^ы дpyкy, m^b^-лaд 42-paдковaИ Бiблii, можнa вызнaчыць пa фоpмyле 1:
Q = pF, (1)
дзе p - удзельны щск; F - плошчa фоpмы.
Пaдстayляючы aдпaведныя знaчэннi для 42-paдковaИ Бiблii, мaем
Q = S,2 ■ 19,9 ■ 29,G = 451S,2 кг.
Атpымaць цiск y чaтыpы з пaловaИ тоны, ypyчнyю пpыцiскaючы дошкaИ лiст дa нaбоpy, немaгчымa. Дpyкaвaны стaн дaзвaляy гэтa pa-бiць, пpыклaдвaючы пapayнaльнa невялiкaе та-мaгaнне дa pычaгa, якi пpыводзiць y кpyчэнне нaцiскнyю шpyбy. Гэтa было вялiкiм дaсягнен-нем, бо дaвaлa знaчны выИгpыш y 4aœ i знiжa-лa пpaцaёмiстaсць Dpa^yrnra пpaцэсy.
Зaдyмвaючыся нaд тым, як меxaнiзaвaць aпеpaцыю aтpымaння дpyкaвaнaгa aдбiткa, Гу-тэнбеpг y якaсцi пеpшaaсновы мог выкapыстaць меxaнiзмы для ствapэння цiскy пaмiж дзвюмa гapызaнтaльнымi плосгасцям^ якiя ужо iснaвa-лi дa тaго чaсy. Пеpшы з тaкix меxaнiзмay - гэтa пpэс, яю yжывayся y вiнapобстве.
Maл. б. ^y^p^ стaн Гpaвюpa з кшп В. Цонга, 16G7 г.
Вось як aпiсвaе Цонк кaнстpyкцыю сгата: «Шpyбa A пaвiннa быць aдлiтa з медзi, бо тaды ята лепшaя i чысцеИшaя. Яе можта зpa-бiць i з жaлезa, aле гэтa не тaк добpa; янa твш-
на мець чатырохкантовую (вштавую) нарэзку. Шруба уваходзщь у гайку, якая таксама зроб-лена з металу, i яна не выпускае шрубу за папя-рочку. Нацiскная плiта таксама адлiваецца з ка-ляровага металу, каб быць гладкай, бо яна павiнна роуна нацiскаць на шрыфт. З жалеза яна будзе горшай, бо з дапамогай молата яе цяжка зрабiць такой роунай... Калi ж жадаюць зрабiць нацiскную пл^ з дрэва, то трэба узяць алiукавую драуншу. Унiзе на шрубе вiсiць ча-тырохгранная жалезная букса D, якая з дапамогай шнуроу падымае нацiскную плiту уверх. Гэтая букса мае чатырохкутную форму для таго, каб шруба лепш нацiскала сваёй кашчнай часткай на нацiскную плгту... Букса прымацавана да часткi шрубы штыфтам ... такiм чынам, што пры кручэннi шрубы букса перамяшчаецца. На вышынi у 2,5 фута, на якой чалавеку зручна працаваць, усталяваны стол E, ... яю займае прастору памiж стойкамi С, яюя заключалi усю канструкцыю. На стале рухаецца карэтка ЕЕ, у якой заключаны шрыфт.
Рабочы дасць рух карэтцы узад i наперад ручкай з дапамогай шнура, намотанага на барабан N. Ушзе пад карэткай прымацавана некаль-кi жалезных палос i некалькi такiх жа - F на стале, па яюм карэтка, змазаная алеем, лёгка ^згае. Пасля таго як рабочы зробщь нацюк-ным рычагом B руху да сябе i ад сябе, ён з да-памогай дзяржальнi перамяшчае каляску нап-рава, адкрывае раму накшталт акна, вымае ад-туль аддрукаваны аркуш, бярэ абедзвюма рука-мi напоуненыя поусцю мацы M, апускае iх у друкарскую фарбу з лямпавай сажы, iльнянога алею i смалы, адзш цi два разы ударае iх адзiн аб адзiн, затым набiвае фарбай шрыфт, наклад-вае чысты лiст, закрывае карэтку, ссоувае яе налева, тузаючы за рычаг B i круцячы шрубу A, ссоувае нацюкную плiту унiз i так паутарае друкаванне».
Перад друкарсюм станам на падлозе гравёр, яю iлюстравау кнiгi Вiторыо Цонка, адлюстра-вау асобныя яго часткi. Злева ушзе - букса D i уваходзщь у яе шруба С з кашчнай нацюкной часткай. Гэты механiзм N асобна намаляваны у нiжняй цэнтральнай частцы малюнка. Мы ба-чым барабан, якi забяспечаны дзяржальняй i аб-матаны шнуром, канцы якога прымацаваныя да карэтю. Побач ляжаць мацы М. Справа ад iх рама для заключи наборнай формы. Раму гэтую усталёуваюць у карэтку Е, якую мы бачым у правай частцы гравюры.
Прынцып дзеяння ручнога друкарскага станка патлумачым кшематычнай схемай (мал. 7).
Строгую паралельнасць гарызантальных пло-скасцяу тэхнiчнымi сродкамi XV ст. наурад цi можна было забяспечыць. Вынаходнiк еурапей-скага кшгадрукавання вырашыу пайсцi па ш-
шым шляху. Раунамернасць нацiску па усёй па-верхнi друкаванай формы ён забяспечыу з дапа-могай мяккага матэрыялу - тканiны або пергаменту, яю змяшчалi памiж нацiскной плiтой i лiстом паперы, што ляжыць на змазанай фарбай форме. Матэрыял як бы прыхоувау непаралель-насць плоскасцяу i iх няроунасщ. Такi матэрыял пасля атрымау назву дэкеля.
Мал. 7. Кшематычная схема ручнога друкарскага станка: 1 - карэтка; 2 - стол; 3 - тымпан; 4 - фрашкет;
5 - цылшдр; 6 - шнур; 7 - тыгель; 8 - шнур;
9 - букса; 10 - цылшдрычны выступ;
11 - шруба; 12 - кука; 13 - гайка; 14 - кашчная частка шрубы
Накладваць лют \ дэкель на форму, якая знаходзщца пад нацюкной плгтой, ды { наносщь у гэтым становшчы фарбу на форму вельм1 нязручна. Значыць, трэба было задумацца пра стварэнне прылады, якая магла б перыядычна перамяшчаць форму пад плгту I назад. Для гэта-га форму устанаул1вал1 не прама на стол, а на рухомую карэтку.
Быу праведзены праекщровачны разлш шру-бавай перадачы, у вышку якога была абрана упорная разьба 52^50 (Р12). Праверачныя разлт паказал1 працаздольнасць шрубавай перадачы.
Таксама разл1чаны геаметрычныя параметры гайю { шрубы. Был1 праведзены трывалас-ныя разлш драуляных канструкцый прэса на прагшанне, зрэз, змшанне 1 выгш, яюя паказал1 працаздольнасць I надзейнасць корпуса прэса.
Распрацаваны чарцёж агульнага вща друкарскага прэса паказаны на мал. 8.
На чарцяжы бачым, што друкарсю прэс скла-даецца з 6 вузлоу.
Нарэшце, трэба было прыдумаць мехашзм, як б забяспечыу дакладнае накладанне люта на наборную форму. Карэтка у адкрытым стано-вшчы, якая забяспечана мехашзмам для накла-дання лютоу, упершыню адлюстравана на гра-
вюры з «Швейцарскай хронш», надрукаванай у Цюрыху у 1548 г. Хрыстафорам Фрашауэрам.
2
... 5 ..4
1345
Е \ Г \ т :=> ?
ч
1— -ь-1- А 11 в V
1 _
б
Мал. 8. Прэс друкарсш. Ввд агульны: а - выгляд спераду; б - выгляд збоку;
1 - карэтка; 2 - корпус; 3 - стол;
4 - тыгель; 5 - шрубавы мехашзм
Мы бачым тут майстра, як дзвюма скура-ным1 падушачкам1 наб1вае фарбу на друкар-скую форму, змешчаную у карэтцы. Да апош-няй шаршрна замацавана рама, на якую нацяг-нуты дэкель. Друп працоуны здымае з гэтай рамы ужо аддрукаваны аркуш. У далейшым на яго месца будзе пакладзены чысты. На шарш-рах дэкельнай рамы замацавана рама, што зас-церагае адбнак ад траплення на яго фарбы. Раму гэтую утрымл1вае у патрэбным становь шчы прымацаваны да яе шжняй частю выступ, яю утраецца у стол друкарскага станка. На гравюры 1оста Амана 1568 г. для гэтай мэты слу-жыць круглая у перасеку палка, устаноуленая на падлозе друкарш (мал. 9).
Мал. 9. Друкарня Гравюра I. Амана, 1568 г.
Больш падрабязна канструкцыя стала дру-карскага прэса паказана на мал. 10.
Мал. 10. Стол друкарскага прэса: 1 - скрыня друкарскай формы; 2 - тымпан; 3 - фрашкет; 4 - ручка стала; 5 - рухомая частка стала; 6 - тыгель; 7 - ручка шруба-вага мехашзма
Мал. 11. ЗБ-мадэль друкарскага прэса
Таксама трэба звярнуць увагу \ на склад друкарскай фарбы часоу Скарыны.
Склад фарбы стау адным з кампанентау вы-находю друкарскага станка. Ужываць фарбу, якая выкарыстоувалася пры друкаванш люта-вых гравюр 1 цэльнаграв1раваных ктг, было нель-га, бо на метал1чную паверхню фарба клалася шакш, чым на драуляную. Дасведчаным шляхам варта было падабраць новыя кампаненты.
а
1
3
Першыя друкары рабiлi фарбу з сажы, якую змешвалi з iльняным алеем - пакостам. Важную ролю адыгравал1 i разнастайныя дадаткi.
Сярод прысадак да асноуных складнiкау дру-карскай фарбы былi выяуленыя медзь, сера i свiнец. Металiчныя кампаненты вельмi харак-тэрныя менавiта для матэрыялу, якi выкарыстоу-вауся у друкарскай фарбе таго часу.
Нарэшце, было праведзена 3Б-мадэляванне друкарскага прэса у праграмных пакетах Adobe 3ds MAX 2014 i Kompas 3D V13. Вынк мадэля-
вання у пакеце Kompas 3D V13 паказаны на мал. 11.
Атрыманая мадэль дазваляе усебакова раз-глядаць канструкцыю друкарскага прэса на ста-дып мадэлявання, прызначаць матэрыялы скла-дальшкау прэса, палягчае правядзенне разлшау.
Заключэнне. Таюм чынам, праведзены ана-лпычны агляд лпаратуры па тэме даследаван-няу дазваляе сцвярждаць гютарычную даклад-насць распрацаванага праекта, а праведзеныя трываласныя разлт паказваюць працаздоль-насць друкарскага прэса.
Лiтаратура
1. Нем1роуск1 Е. Л. Францыск Скарына: Жыццё i дзейнасць беларускага асветшка. Мшск: Мастацкая лпаратура, 1990. 597 с.
2. Ичэта У. Scoriniana. 1776-1926: 400-лецце беларускага друку. Мшск: 1нстытут беларускай культуры, 1926. С. 284-327.
3. Немiроускi Е. Л. Ёган Гутенберг. М.: Навука, 1989. С. 224-251.
4. Жураусю А. I. 1мя i прозвiшча Скарыны: Францыск Скарына i яго час. Мшск: БелСЭ им. П. Бровки, 1990. С.343-344.
5. Каршуноу А. Ф. Скарына, Францыск: Кароткая ли. энцыклапедыя. М.: БелСЭ им. П. Бровки, 1971. Т. 1. С. 18-30.
6. Скарына Францыск: Энцыклапедычны слоушк Бракгауза i Ефрона: у 86 т. (82 т. i 4 доп.). СПб., 1890-1907.
7. Лабынцау Ю. Пачатае Скарынам: Беларуская друкаваная лiтаратура эпохi Рэнесансу. -Мшск: Мастацкая лпаратура, 1990.
Referenses
1. Nemirouski E. L. Frantsysk Skaryna: zhytstse i dzeynasts' belaruskaga asvetnika [Francis Skorina: The life and work of the Belarussian englightener]. Minsk, Mastatskaya litaratura Publ., 1990. 597 p.
2. Picheta U. Skoriniana. 1776-1926: 400-letstse belaruskaga druku [Skoriniana. 1776-1926: 400-lecce Belarussian Press]. Minsk, Institut belaruskay kul'tury Publ., 1926, pp. 284-327.
3. Nemirouski E. L. Egan Gutenberg [Johan Gutenberg]. Moscow, Navuka Publ., 1989, pp. 224-251.
4. Zhurauski A. I. Imya i prozvishcha Skaryny: Frantsisk Skarina i yago chas [Name Scorina. Francis Scorina and his time]. Minsk, BelSE im. P. Brovki Publ., 1990, pp. 343-344.
5. Karshunou A. F. Skaryna Frantsisk: Karotkaya lit. entsyclapedyya [Skaryna Francis: Brief litas.]. Moscow, 1971, vol. 1, pp. 18-30.
6. Skaryna Frantsisk: Entsyklapedychny slounik Brakgauza i Efrona: u 86 t. (82 t. i 4 dop.) [Enciclope-dic Dictionary Brockhaus and Efron: 86 vol. (82 vol. and 4)]. St. Petersburg, 1890-1907.
7. Labyntsau Yu. Pachataye Skarynam: Belaruskaya drukavanaya litaratura epokhi Renesansu [Begun Skarina: Belarussian printed literature of the Renaissance]. Minsk, Mastatskaya litaratura Publ., 1990.
1нфармацыя пра аутарау
Шмакау Мiхаiл Сяргеевiч - кандыдат тэхшчных навук, дацэнт, загадчык кафедры палiграфiч-нага абсталявання i сютэм апрацоую шфармацьп. Беларуси дзяржауны тэхналапчны ушверсгот (220006, г. Мшск, вул. Свярдлова, 13а, Рэспублша Беларусь). E-mail: contr7@tut.by
Буцько Сяргей Аляксандравiч - мапстрант кафедры палiграфiчнага абсталявання i сютэм ап-рацоую шфармацып. Беларусю дзяржауны тэхналапчны ушверспэт (220006, г. Мшск, вул. Свярдлова, 13 а, Рэспублша Беларусь). E-mail: shehran35@gmail.com
Information about authors
Shmakau Mikhail Syargeyevich - PhD (Engineering), Associate Professor, Head of the Department of Printing Equipment and Information Processing. Belarusian State Technological University (13a, Sverdlova str., 220006, Minsk, Republic of Belarus). E-mail: contr7@tut.by
Butsko Siarhei Alyaksandravich - Masters degree student, the Department of Printing Equipment and Information Processing. Belarusian State Technological University (13a, Sverdlova str., 220006, Minsk, Republic of Belarus). E-mail:shehran35@gmail.com
Пастуту 10.03.2017
