CC BY
12"RAQAMLI TA'LIMNING ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI VA ULARNI TA'LIM-TARBIYA
JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARF MAVZUSIDAGI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
25-oktabr 2023-yil
RAQAMLI TA'LIMGA O'TKAZISH SHARTLARIDA MUAMMOLI TA'LIM TEXNOLOGIYALARI Durmenov Shuxratjon Nurmamatovich
Toshkent Davlat pedagogika universiteti Harbiy ta'limfakulteti dosenti (e-mail: [email protected]) https://doi.org/10.5281/zenodo. 10036796
Annotatsiya. 20-asr oxiri va 21-asr boshlarida axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining (AKT) rivojlanishi hayotiy barkamol fuqarolarga ega bo'lgan axborot jamiyatiga o'tishga olib keldi, bu esa o'z navbatidazamonaviy bitiruvchilardan olingan bilimlarni paydo bo'lgan muammolarni ijodiy hal qilish va mustaqilravishda qaror qabul qilish va hayotda qo'llay olishlarini talab qiladi. Kelajakning ta'lim va axborot muhitini loyihalashdan asosiy maqsadsog'lom, barkamol va har tomonlama rivojlangan shaxsni tarbiyalashdan iborat. Bunday ta'lim tizimining mazmuni, xususan, yangi avlod darsliklarini yaratish eng yangi ilmiy tushunchalarni talab qiladi. Maqolada ta'limni yangilash va modernizatsiya qilish masalalari bo'yicha tushunchalarning kengayishiga olib kelgan innovatsion o'qitish usullari va texnologiyalari masalalari yoritilgan. Jamiyatning ta'lim jarayoniga qo'yayotgan zamonaviy talablari, uning amaliy yo'nalishi, shuningdek, o'quvchilarning individual xususiyatlarini hisobga olgan holda o'z-o'zini rivojlantirish va o'zini namoyon qilish uchun shart-sharoitlarni yaratish o'rganiladi. Kelajakdagi ta'lim muassasasida ta'limning barcha turlari va tegishli ta'lim vositalarini uyg'unlashtirish muhim ahamiyatga ega. Ushbu birlashtirish asosida shaxsning har tomonlama madaniy o 'zini namoyon qilishi uchun zarur bo 'lgan yaxlit axborot va ta'lim muhitini yaratish mumkin bo'ladi. Integratsiyalashgan axborot-ta'lim muhitini hisobga olgan holda darsliklar va o'quv qullanmalarni yaratishda yangi konseptual yondashuvlarni ishlab chiqish ta'lim muassasalari oldidagi istiqboldagi ustuvor vazifadir.
Kalit so'zlar: raqamli texnologiyalar, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari, elektron ta'lim o'yin resurslari.
Аннотация. В конце 20-го и начале 21-го веков развитие информационно -коммуникационных технологий (ИКТ) привело к переходу к информационному обществу с всесторонне развитым гражданством, что, в свою очередь, требует знаний современных выпускников для творческого решения возникающих проблем и решения самостоятельные решения и требует от них умения применять их в жизни. Основная цель проектирования образовательно-информационной среды будущего - воспитание здорового, всесторонне развитого человека. Содержание такой образовательной системы, в частности создание учебников нового поколения, требует новейших научных концепций. В статье освещены вопросы инновационных методов и технологий обучения, которые привели к расширению представлений о вопросах обновления и модернизации образования. Изучены современные требования общества к образовательному процессу, его практической направленности, а также созданию условий для саморазвития и самовыражения с учетом индивидуальных особенностей обучающихся. В будущем образовательном учреждении важно объединить все виды образования и соответствующие образовательные инструменты. На основе такого объединения можно будет создать комплексную информационно-образовательную среду, необходимую человеку для выражения своей культурной идентичности во всех аспектах. Разработка новых концептуальных подходов к созданию
"RAQAMLI TA'LIMNING ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI VA ULARNI TA'LIM-TARBIYA
JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARF MAVZUSIDAGI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
25-oktabr 2023-yil
учебников и учебных пособий с учетом интегрированной информационно -образовательной среды является приоритетной задачей образовательных учреждений в будущем.
Ключевые слова: цифровые технологии, информационно-коммуникационные технологии, электронные образовательные игровые ресурсы.
Abstract. In the late 20th and early 21st centuries, the development of information and communication technologies (ICT) has led to the transition to an information society with a well-rounded citizenship, which in turn requires the knowledge of modern graduates to creatively solve emerging problems and make independent decisions and requires them to be able to apply them in life. The main goal of designing the educational and information environment of the future is to raise a healthy, comprehensively developedperson. The content of such an educational system, in particular the creation of new generation tex tbooks, requires the latest scientific concepts. The article highlights issues of innovative teaching methods and technologies, which have led to an ex pansion of ideas about the issues of updating and modernizing education. The modern requirements of society for the educational process, its practical orientation, as well as the creation of conditions for self-development and self-expression, taking into account the individual characteristics of students, have been studied. In a future educational institution, it is important to combine all types of education and corresponding educational tools. On the basis of such a unification, it will be possible to create a comprehensive information and educational environment necessary for a person to express his cultural identity in all aspects. The development of new conceptual approaches to the creation of textbooks and teaching aids, taking into account the integrated information and educational environment, is a priority task for educational institutions in the future.
Keywords: digital technologies, information and communication technologies, electronic educational gaming resources.
KIRISH
Jamiyatning ta'lim jarayoniga bo'lgan zamonaviy talablari uning amaliy yo'nalishini, o'quvchilarning individual xususiyatlarini hisobga olgan holda o'z-o'zini rivojlantirish va o'zini namoyon qilish uchun sharoit yaratishni talab qiladi. Xususan, bu o'quvchilarni asosiy kompetensiyalarini rivojlantirish maqsadida o'qitishga taalluqlidir.
Ta'limning axborot makonini mazmunli to'ldirishning iloji bo'lmagan zamonaviy o'qitish vositalaridan bin bu elektron ta'lim resurslaridir. [1, с. 34].
V.Yu. Bykov va V.V. Lapinskiy ESMni "elektron axborot ob'ektlari (hujjatlar, hujjatlashtirilgan ma'lumotlar, yo'riqnomalar, axborot materiallari va boshqalar), elektron axborot tizimlarining (elektron kutubxonalar, arxivlar, ma'lumotlar banklari, axborot-kommunikatsiya tarmoqlari va boshqalar) axborot-ob'ekt tarkibi" deb tushunadi), ta'lim tizimining faoliyati va rivojlanishini axborot bilan ta'minlash uchun mo'ljallangan" va ularni ko'lamiga ko'ra uch guruhga ajratiladi: ta'lim maqsadlari, ilmiy tadqiqotlarni qo'llab-quvvatlash va boshqaruv uchun. [2, с. 86].
N.V. Olefirenko talabalar uchun elektron didaktik resurslarni ishlab chiqishni hisobga olib, dizayn ob'ektini o'quvchilarning ta'lim faoliyati uchun muhit va uning instrumental, muvofiqlashtirish va hamrohlik yordami sifatida belgilaydi: o'quvchini atrof-muhitdagi faoliyat uchun zarur vositalar bilan ta'minlash; o'quvchilar faoliyatini nazorat qilish va ularni qo'yilgan
"RAQAMLI TA'LIMNING ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI VA ULARNI TA'LIM-TARBIYA
JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARF MAVZUSIDAGI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
25-oktabr 2023-yil
didaktik maqsadga erishishga yo'naltirish; talabaning bilim olishini qo'llab-quvvatlash, unga zarur yordam ko'rsatish [3, с. 101].
Yangiliklardan biri bu adaptiv o'yinni o'rganish siklida asosan o'yin usullaridan foydalanishdir. Yuqoridagilarni, shuningdek, elektron ta'lim resurslari (ETR) turlaridan biri bo'lgan elektron ta'lim o'yin resurslaridan (ETO'R) foydalanish orqali ham amalga oshirish mumkin, ular kognitiv va rivojlantiruvchi funktsiyalarni birlashtirgan, yaxlit nazariy materiallar va malakaga asoslangan vazifalarni o'z ichiga oladi.
Ilmiy ishlar tahlili shuni ko'rsatdiki, talabalar uchun elektron ta'lim resurslarini loyihalash masalalari yetarli darajada o'rganilmagan, xususan, ular nazariy asoslarni tahlil qilishni, elektron ta'lim resurslarini yaratish jarayoni bosqichlarini asoslash va tushuntirishni talab qiladi.
Har qanday o'qituvchining kasbiy faoliyatini pedagogik jarayonni, muayyan pedagogik vaziyatlarni, tizimlarni va boshqalarni loyihalashsiz tasavvur qilib bo'lmaydi. Zamonaviy o'quv qo'llanmalarini ishlab chiqishda tobora ko'proq o'qituvchilar jalb qilinmoqda, shuning uchun zamonaviy o'qituvchi uchun elektron ta'lim resurslarini loyihalash asoslarini bilish, ularni yaratish va ishlatish tamoyillari va talablari zaruratdir, bundan qanoatlansa, u mustaqil ravishda didaktik jihatdan muvozanatlashtirilgan dasturiy ta'minot ilovasini (masalan, ta'lim yutuqlari darajasini aniqlash testi) ishlab chiqish, shuningdek, mavjudlarining sifatini baholash imkoniyatiga ega bo'ladi".
Pedagogik dizayn boshqa dizayn turlariga nisbatan umumiy va farqlovchi xususiyatlar bilan tavsiflanadi. Ular orasida tadqiqotchilar quyidagilarni aniqlaydilar: kelajakdagi ob'ektni yaratishga e'tibor berish; to'liq bo'lmagan ma'lumotlar sharoitida harakat qilish zarurati; kelajakdagi ob'ekt parametrlari tizimini loyihalash maqsadiga erishish usullari bilan birlikda ilmiy asoslangan aniqlash [4, с. 77]. Pedagogik dizayn, dizaynning boshqa turlaridan farqli o'laroq, yangi, innovatsion ta'lim tizimlari va pedagogik faoliyat turlarini qurishga qaratilgan, pedagogik jarayon va hodisalarning qadriyatlarini, pedagogik nazariyani o'qituvchilar va dizaynerlarning o'z g'oyaviy qarashlari bilan tushunadi, ta'limning ijtimoiy va shaxsiy ahamiyatini uyg'unlashtiradi [5, с. 147].
Kelajakdagi universitetning ta'lim muhitini rivojlantirishning muhim yo'nalishi norasmiy ta'limdir. Ushbu turdagi ta'lim intensiv AAM (axborot va aloqa muhiti)ni talab qiladi. Kelajak universitetining ta'lim muhitining bir xil darajada muhim tarkibiy qismi bu axborot ta'limi - o'z-o'zidan, tasodifiy, tasodifiy ta'lim, boshqa, tarbiyaviy bo'lmagan faoliyatni amalga oshirish orqali sodir bo'ladigan narsa insonning hayotiy tajribasi orqali o'zlashtiriladi. Axborot ta'limi - bu standart ta'lim muhiti - individual kognitiv faoliyatdan tashqari ta'limning umumiy atamasi, atrofdagi madaniy-ma'rifiy muhitda shaxslarning o'z faoliyati tufayli o'zini namoyon qiladi. Aynan shunga qarab shaxs jamiyatning tarbiyaviy salohiyatini o'z taraqqiyotining samarali omillariga aylantiradi. Ta'limning bu turi pedagogik jihatdan mos ijtimoiy-madaniy muhitni talab qiladi [6, с. 157].
Kelajakning ta'lim va axborot muhitini loyihalashdan asosiy maqsad sog'lom, barkamol va har tomonlama rivojlangan shaxsni tarbiyalashdan iborat. Bunday ta'lim tizimining mazmuni, xususan, yangi avlod darsliklarini yaratish eng yangi ilmiy tushunchalarni talab qiladi [7, с. 96].
Talabalar o'zlari tanlagan, shaxsiy qimmatli axborot muhitida individual traektoriya bo'ylab faol va mustaqil o'rganish imkoniyatiga ega bo'lishlari kerak: inson-tabiat va inson-texnologiya (strukturaviy axborot vositasi), odam-inson va inson-badiiy tasvirlar (sezgi axborot vositasi), inson-tizimning belgilari (og'zaki ma'lumot vositasi) [8, с. 104].
38б|
"RAQAMLI TA'LIMNING ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI VA ULARNI TA'LIM-TARBIYA
JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARP MAVZUSIDAGI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
25-oktabr 2023-yil
Demak, belgilangan vazifalar optimal moddiy, psixologik, pedagogik, sanitariya-gigiyena, tashkiliy, rejim va kadrlar sharoitlarini yaratishni, muhim tadbirlar majmuini amalga oshirishga yordam beradi.
Ta'lim va axborot muhitini loyihalash tamoyillari va ularning mohiyati.
Demokratlashtirish - bu qayta qurishning maqsadi, vositasi va kafolati, ta'lim mazmunining ochiqligi va o'zgaruvchanligi, birgalikda ijodkorlik va hamkorlik pedagogikasini rivojlantirish, xodimlarining o'zini o'zi boshqarishning samarali va samarali shakllarini joriy etish, maktabgacha ta'lim muassasasini qayta qurish, o'qituvchilar va ma'muriyat o'rtasidagi munosabatlar.
Sog'lom insonni tarbiyalash tamoyili har bir o'quvchi va ta'lim muassasasi xodimining jismoniy, ma'naviy, ijtimoiy va psixologik barkamolligini ta'minlash orqali amalga oshirilishi kerak.
Barqarorlik tamoyili ta'lim muassasasidagi va undan tashqaridagi barcha tarkibiy bo'linmalar, o'quv jarayonining barcha ishtirokchilarining mantiqiy o'zaro ta'sirini, samarali hamkorlikni rivojlantirishni, barcha o'quvchilarning optimal rivojlanishini, o'qitilishi va tarbiyalanishini ta'minlashni nazarda tutadi.
Kompetensiyaga asoslangan yondashuv talabalarning ijtimoiy moslashuv muammolarini hal qilish uchun talabalarni faol ijtimoiy foydali faoliyatga jalb qilishni talab qiladi.
Hamkorlik va hamkorlik - bu o'qituvchi va talabaning bilim olish va ijtimoiy tajribani o'zlashtirishga qaratilgan birgalikdagi maqsadga muvofiq faol faoliyati. Hamkorlik va hamkorlik jarayoni bir-birining ma'naviy olamiga o'zaro kirib borish, hamkorlik taraqqiyoti va natijalarini jamoaviy tahlil qilish orqali mustahkamlanadi.
Talabalarning rivojlanish yo'li bilan o'z-o'zini harakatlanishi tabiiy mayl, mayl va qiziqishlarning har tomonlama mustaqil rivojlanishi uchun maqbul sharoitlar va eng qulay xalq munosabati (pedagogik, psixologik, tibbiy, ergonomik va boshqalar) yaratish natijasida amalga oshiriladi, natijada o'quvchiga bilimlarni mustaqil egallash uchun turli murakkablikdagi traektoriyalar bo'ylab, ta'limning turli darajalarida erkin harakatlanish imkoniyati beriladi.
Noan'anaviy tizim printsipi an'anaviy sinf tizimidagi oqilona o'zgarishlarda ifodalanadi. Noan'anaviy ta'lim tizimining printsipi erkin rivojlanish zonasida o'quvchilarning umumiy tayyorgarligi va ta'limini ta'minlaydi, bu ularga individual qidiruv muhitida yuqori darajalarga ko'tarilish imkoniyatini beradi. [10, с. 121].
Xulosa. Xulosa qilib shuni ta'kidlamoqchimanki, ta'lim va axborot muhiti o'quvchilarning psixologik va fiziologik xususiyatlarini hisobga olgan holda o'quvchilarni tarbiyalash, tarbiyalash va rivojlantirishning maqsad va vazifalari o'rtasidagi bog'liqlikni ta'minlashi kerak.
REFERENCES
1. Aksyuxin A.A., Visen A.A., Meksheneva J.V. Информационные технологии в образовании и науке // Современные наукоемкие технологии. - 2009. - № 11. - bet. 5052.
2. Antonova Dar'ya Andreevna, Ospennikova Yelena Vasil'evna, Spirin Yevgeniy Valentinovich Валентинович Цифровая трансформация системы образования. Проектирование ресурсов для современной цифровой учебной среды как одно из ее основных направлений // Вестник Пермского государственного гуманитарно -
"RAQAMLI TA'LIMNING ZAMONAVIY TENDENTSIYALARI VA ULARNI TA'LIM-TARBIYA
JARAYONIGA TADBIQ QILISH YO'LLARF MAVZUSIDAGI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
25-oktabr 2023-yil
педагогического университета. Серия: Информационные компьютерные технологии в образовании. 2018. №14.
3. Babanskiy Yu.K. Оптимизация учебно-воспитательного процесса.: (Метод, основы) / Yu.K. Babanskiy. - М.: Просвещение, 1982. - 192 bet.
4. Belousova L.I., Olefirenko N.V. Дидактический потенциал цифровых образовательных ресурсов для младших школьников // ОТО. 2013. №1.
5. Karakozov S.D., Rjova N.I., Uvarov A.Yu. Трансформации учебного процесса в цифровой образовательной среде: современная образовательная информатика / Информатизация образования: теория и практика. Сборник материалов Международного научно-практического конференции. Под общей редакцией M.P. Lapchika. - Омск: Изд-во ОмГПУ, 2016. иуе. 20-21.
6. Olefirenko N. V. Проблемы подготовки учителя начальной школы к проектированию дидактических электронных ресурсов [Текст] / N. V. Olefirenko // Образовательные технологии и общество. -2014. - №1(17). - bet. 577- 589.
7. Vishtak O.V. Критерии создания электронных учебных материалов// Pedagogika.- 2003.
- №8. - bet. 109 - 112.
8. Nikulina T.V., Starichenko Ye.B. Информатизация и цифровизация образования: понятия, технологии, управление // Педагогическое образование в россии. 2018. № 8. -bet. 110 - 112.
9. Guzeev, V. V. Консультации: электронные ресурсы для образования / V.V. Guzeev, A.V. Dvoreskaya, N.V. Novojilova, V A. Peterson, A.V. Rafaeva // Pedagogik texnologiyalari. -2006. - №3. - bet. 115 - 125.
10. Krechetnikov, K. G. Общая методика подготовки материалов интерактивных электронных учебников / K. G. Krechetnikov // Социально-экономические исследования, гуманитарные науки и юриспруденция: теория и практика. - 2016. - № 5.
- bet. 48-53.
