Научная статья на тему 'РАҚАМЛИ СТРАТЕГИЯНИНГ МОҲИЯТИ, ТАВСИФИ ҚЎЛЛАШ БОСҚИЧЛАРИ'

РАҚАМЛИ СТРАТЕГИЯНИНГ МОҲИЯТИ, ТАВСИФИ ҚЎЛЛАШ БОСҚИЧЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
рақамли бозор / онлайин реклама / онлайин маркетинг / онлайн муҳит / маркетинг коммуникациялари / Internet маркетинг / рақамли стратегиялар / брендинг ва тақдимот стратегиялари. / digital market / online advertising / online marketing / online environment / marketing communications / Internet marketing / digital strategies / branding and presentation strategies.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Ибрагимов И.Ҳ.

Мақолада рақамли бозор рақобат муҳитида фаолият олиб бориш учун маркетинг стратегияларидан самарали фойдаланиш мақсадида стратегиялар тавсифи ва улардан самарали фойдаланиш масалалари баён қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

the article describes the description of strategies and the issues of their effective use in order to effectively use marketing strategies to carry out activities in a digital market competition environment.

Текст научной работы на тему «РАҚАМЛИ СТРАТЕГИЯНИНГ МОҲИЯТИ, ТАВСИФИ ҚЎЛЛАШ БОСҚИЧЛАРИ»

I. TARMOQLAR VA SOHALAR IQTISODIYOTI

РАКАМЛИ СТРАТЕГИЯНИНГ МО^ИЯТИ, ТАВСИФИ КУЛЛАШ

БОСКИЧЛАРИ

Ибрагимов И.Х,.

СамИСИ "Маркетинг" кафедраси доцент в.б., и.ф.н.

Аннотация: Маколада ракамли бозор ракобат мухитида фаолият олиб бориш учун маркетинг стратегияларидан самарали фойдаланиш максадида стратегиялар тавсифи ва улардан самарали фойдаланиш масалалари баён килинган.

Калит сузлар: ракамли бозор, онлайин реклама, онлайин маркетинг, онлайн мухит, маркетинг коммуникациялари, Internet маркетинг, ракамли стратегиялар, брендинг ва такдимот стратегиялари.

Annotation: the article describes the description of strategies and the issues of their effective use in order to effectively use marketing strategies to carry out activities in a digital market competition environment.

Keywords: digital market, online advertising, online marketing, online environment, marketing communications, Internet marketing, digital strategies, branding and presentation strategies.

Дунё ракамли бозорида утган йил давомида дунёда секундига уртача 8,4 та янги ижтимоий тармок фойдаланувчилари кузатилди. Утган йил давомида фойдаланувчилар сони 97 миллионга ошди. Маълумотларга кура, дунё ахолисининг 62,3%— бу 5,04 миллиарддан ортик одам ижтимоий тармокларда фаол. Йил давомида ижтимоий тармоклардан фойдаланувчилар сони 266 миллион кишига ошди. Мобил телефондан фойдаланувчилар сони 5,61 миллиардни ташкил этди ва дунё ахолисининг 66% дан ортиги (5,35 миллиард) интернетдан фойдаланади.

Узбекистон ракамли бозорининг холати: 2024 йил январ ойидаги маълумотларга кура, Узбекистон ахолисининг 29,52 миллиони интернетдан фаол фойдаланади. Мамлакатда тармокка кириш 83,3% га етди. 2024 йил бошида Узбекистонда ижтимоий тармоклардан фойдаланувчилар сони 8,7 миллион кишини ташкил этди, бу умумий ахолининг 24,6 фоизини ташкил этади.

Мобил уяли алока: 2024-йил бошида Узбекистонда 33,81 миллион мобил абонент руйхатга олинган. Бу курсаткич мамлакатимиз умумий ахолисининг 95,5% га тенг (2024йил январ ойида 35,43 миллион киши).

Интернетдан фойдаланиш даражаси: 2024 йил январ ойида Узбекистонда интернетдан фойдаланувчилар сони 29,52 миллион кишига етди, бу мамлакат умумий ахолисининг 83,3 фоизини ташкил этади.

Агар Бутунжахон тармогига бошка томондан каралса, унда хамма нарса унчалик жозибали куринмайди. Тармокда реклама нархи усиб бормокда. Бундан

ташкари, Internet реклама берувчи инвестициялари буйича бошка мавжуд media каналлари орасида аллакачон етакчилик килмокда, яъни онлайн мухитда ортикча реклама мавжуд. Натижада, бу фойдаланувчиларнинг реклама килинган таклифларга эътиборини пасайтиради ва барча воситалар истеъмолчиларни жалб килишда аник самарадорликни таъминламайди. Буларнинг барчаси онлайн реклама килишда эхтиёткорлик билан уриниб курадиганлар харажатлар сарфланганда ва сотувлар нолга тенг булганда тажрибасизлик туфайли муваффакиятсизликка учраган корхоналар учун кунгилсизликларга олиб келади.

Бу холат, маркетинг амалиётида биринчи марта Internet компанияларни бозорда товарни силжитиш хакида кенг камровли тизим сифатида уйлашга мажбур килди. Шунинг учун онлайн маркетинг кампанияларини вакти-вакти билан ва/ёки битта турдаги воситалар ёрдамида амалга ошириш мумкин эмас. Мижозларга онлайн таъсир уз самарасини бериши учун бу компаниянинг бизнес стратегиясини ишлаб чикишни талаб килади.

1. Рацамли стратегиянинг мохцяти, тавсифи

Жахон статистикаси маълумотлари ракамли бозорда ракобатнинг нечоглик кескин эканлигидан дарак беради. Маълумки, хар кандай бизнес субъектинг бозордаги муваффакияти унинг миссияси, максад ва вазифаларининг муваффакиятли амалга ошиши пухта ишлаб чикилган стратегик режаларига хар томонлама боглик.

Маколада ракамли бозор ракобат мухитида фаолият олиб бориш учун маркетинг стратегияларидан самарали фойдаланиш максадида уларнинг тавсифи баён этилган.

Шуни таъкидлаш керакки, ракамли стратегия коммуникацион алока стратегиясининг бир кисмидир. Аммо онлайн мухит турли хил хусусиятларнинг максадли аудиторияси билан кенг куламли алокаларни таъминлайдиган media каналлардан бири булганлиги сабабли, у купинча компаниялар томонидан мустакил сифатида ажралиб туради ва алохида-алохида ишлаб чикилади.

Агар маркетинг коммуникациялари стратегияси бозорда мавжуд имкониятлар ва тахдидларни, шунингдек, ресурс чекловларини ва компаниянинг бошка хавф-хатарларини хисобга олган холда узок муддатли максадларга эришишга каратилган махсулотни илгари суришнинг кенг камровли режаси булса, у холда турли хил коммуникация воситаларининг ракамли стратегияси Internet маркетинг дастаги булган факат реклама усулларига асосланади.

Академик тушунчалардан чикиб, оддий сузлар билан ифода этсак, ракамли стратегия-бу ахборот технологиялари ёрдамида бизнеснинг уз максадларига эришиш учун бозорда уз товар ва хизматларини илгари суриш вазифаларини самарали хал килиши керак.

2. Рацамли стратегияни ишлаб чициш босцичлари

Бошка хар кандай сохалардаги каби, компаниянинг ракамли стратегиясини ишлаб чикиш унинг барча гояларини когозда акс эттирилиши керак. Бу факат ёндашувнинг расмиятчилиги хакида эмас. Стратегиянинг хар кандай тури фактлар, иктисодий маълумотлар, тадкикотлар ва тахлилларга асосланади,

уларнинг асосида максадлар, ечимларга ёндашувлар ва бюджет билан таквим режаси шакллантирилади.

Аммо ракамли мухитнинг узига хос хусусияти шундаки, у максадли аудиторияни сегментлашда хам, сотиб олишга олиб келадиган хулк-атвор динамикасини кузатишда хам кушимча имкониятлар яратади. Ушбу кушимча фойдали билимларнинг барчаси компаниянинг ракамли стратегиясини ишлаб чикишда хам кулланилиши керак.

Юкорида таъкидлаб утилганидек, ракамли стратегия коммуникация стратегиясининг бир кисмидир, шунинг учун ташки ва ички мухитни кайта тахлил килишнинг хожати йук. Айтиш мумкинки, эхтимол, коммуникацияларга купрок эътибор беришнинг долзарблиги компанияда айнан шу дастлабки тахлилий ишлар натижасида пайдо булган. Шуни ёдда тутган холда, биз куйида компаниянинг ракамли стратегиясини тугридан-тугри ишлаб чикиш боскичларини санаб утамиз.

1. Компаниянинг коммуникация стратегиясининг умумий максадларини хисобга олган холда ракамли силжитиш максадларини шакллантириш.

2. Максадли аудиториянинг кисмларини ва улар учун мулжалланган деб хисобланадиган вокеаларни аниклаш — конверсия.

3. Компания учун мавжуд ёки келгусидаги техник ечимлар ва воситаларни тахлил килиш. Буларга веб-сайт, унинг мобил версияси, очилиш сахифалари, дастур, ижтимоий media аккаунтлари, электрон почта сервис хизматлари, CRM -тизими ва бошкалар киради.

4. "Саёхат" хариталарини яратиш (customer journey map — CJM) максадли аудиториянинг хар бир сегменти учун.

5. Онлайн алока каналларидан фойдаланишнинг устувор йуналишларини ва уларнинг хар бири учун максад ва вазифаларни аниклаш.

6. Максадли аудитория билан узаро муносабатларнинг мазмуни, услуби ва стилини уз ичига олган контент стратегиясини шакллантириш.

7. Бошка алока содир булиши учун фойдаланувчилар бажариши керак булган вакт даврлари, интенсивлиги ва шартларига мувофик истеъмолчилар билан узаро муносабатларни режалаштириш.

8. Ракамли мухитда барча фаолликни бюджетлаштириш.

9. Режани амалга оширишнинг асосий курсаткичларини ва бахолаш ва режалаштирилган курсаткичлар билан таккослаш тартибини аниклаш.

3. Ракамли стратегия турлари

Ечилиши керак булган вазифалар ва Интернетда ишлатиладиган воситаларни танлашга ёндашув нуктаи назаридан стратегияларнинг куйидаги асосий турларини ажратиш мумкин:

1. Брендинг- максадли аудиторияни хабардорликни ошириш, позицияни аниклаш ёки таклифнинг кийматини курсатиш учун компаниянинг коммуникациялари билан максимал даражада камраб олишга каратилган стратегия.

2. Такдимот-компаниянинг Internet-сайтларига максадли трафикни яратишга, аудиторияни сотиб олишга максимал даражада тайёр холатга келтиришга ва уни кассага хамда такрорий сотиб олишга олиб келишга каратилган стратегия. Ушбу стратегиянинг бир хил даражада мухим елементи хар бир мижозни жалб килиш харажатларини оптималлаштиришдир.

3. Брендинг такдимоти -бу юкорида санаб утилган икки турдаги стратегияларнинг аралашмаси, яъни битта стратегик ёндашув доирасида компанияни илгари суриш ва сотишни таъминлаш вазифалари хал килинади.

Бу аникрок тушуниш учун, мисоллар келтирамиз: муайян тасвирланган танлов ракамли стратегиялар ёрдамида махсус харакатларга кандай айланишини курамиз.

3.1. Брендинг стратегияси.

Келинг, буни куп вакт сарфлашни истамайдиган, лекин айни пайтда жозибали куринишни хохлайдиган ёш ишбилармон аёллар аудиториясига уз махсулотларини таклиф киладиган косметик товарлар сотиш билан шугулланувчи компания мисолида куриб чикамиз. Максадли аудитория билан ишлаш куникмасига асосланиб, компания ижтимоий тармокларда брендга ижобий таъсир курсатадиган кизикарли контент яратиши мумкин. Шундай килиб, компания амалий маслахатлар билан киска хакикий видеоларни нашр этиши керак. Масалан, 5 дакикада кандай килиб буяниш керак, агар абонентни олдинда тигиз кун булса, бунинг учун унда кандай махсулотлар хозир булиши керак, бир вактда у офисда ишлаши, ишбилармонлик музокаралари, кечки зиёфат ва бошкалар режалаштирилган булса?

Бундай контент максадли реклама таргиботи билан биргаликда обуначилар доирасини яратади ва агар контент "калбга" урнашса, бренд, албатта, узининг содик мухлислари ва содик истеъмолчиларига эга булади. Кейинчалик, бренд мухлисларини уни оммалаштиришга жалб килиш мумкин. Бунинг учун янги махсулотлар энг содик истеъмолчиларга юборилиши керак, шунда улар узларининг тажрибалари ва таассуротларини ижтимоий тармоклардаги аккаунтларида бахам куришлари мумкин. Бундай фойдаланувчи томонидан яратилган контент бенуксон булмаслиги катта муаммо эмас. Реал шароитда хакикий одамлар булсин ва хайвонлар, болалар, дугона ва дустлари битта кадрда булсин ва харакатнинг узи таксида, ишга кетаётганда транспортда ва хоказо фонларда булсин. Натижада, пухта уйланган дижитал стратегия узига хос, танланган максадли аудитория учун жозибали ва охир-окибат махсулот брендингида муваффакиятли булади.

3.2. Тацдимот стратегияси.

Такдимот наъмунаси учун мавхум онлайн-дуконни олайлик, у хар доим нафакат янги мижозларни жалб килиш, балки конверсия тезлигини ошириш, уртача чекни ошириш ва такрорий харидларни амалга ошириш вазифасини бажаради. Ушбу максадга эришишда перфоманс яъни наъмуналар такдимоти стратегияси кандай фойдали булиши мумкин?

Oдaтдa, онлaйн-дУкон Уз ресyрсигa трaфикни жaдб килиш учун кyплaб воситaдaрдaн фойдaдaнaди. Бyнгa кaлит сyзлaр бyйичa контекстли рекдaмa, ремaркетинг, CEO Ba ижтимоий тaрмокдaрдaги реклaмa Ba бошк^эр кирaди. Бyндaй хaрaжaтлaр сезилaрли булиши мумкин, лекин aйни пaйтдa кдйтэришнинг пaст дaрaжaсини ёки yндaн хэм ёмони — инвестициялaрни окдaмaслиги мумкин.

Бyндaй холдэ, компэниянинг рэккэмли стрaтегияси унинг иш фaолиятини яхшилaшгa Ba сотишни сaкдaб колиш ёки хэтто яхшилaшдa рекдaмa хaрaжaтлaрини кaмaйтиришгa кдрэтилган булиши керaк. Бунинг учун компaния уз хaрaжaтлaрининг кдйси бири сaмaрaсиз ишлaётгaнини тушуниш учун мaвжyд ечимлaр бyйичa yчидaн учигэчэ тэхлил тизимини yрнaтиши керaк. Шу тaрздa бир кэтор мyaммолaрни топиш мумкин. Мaсaдaн, aрзон бyлмaгaн бир кдтор мэшхур кaдит сyзлaр сaвдо мaйдончaсигa трaфик берaди, aммо сaвдогa aйлaнмaйди. Ёки фойдaдaнyвчилaр керaкди мэхсулотнинг тaвсиф сэхифэсигэ киришaди, лекин негэдир хaрид килмэйди. Истеъмолчилaр орaсидa тaкрорий хaридлaрнинг пaст улуши хэм булиши мумкин. Ушбу мyaммолaрнинг ечими ишлaтилгaн кaдит сyзлaрни Ba yлaр учун тaклифлaрни оптимaдлaштириш, конверсияси пaст булган сэхифэлэр тaркибини тэхлил килиш Ba yлaрни тэхрирлэш, тaкрорий сотиб олиш цикли учун эслaтмaлaр билaн aхборот бюллетенлaрини ярaтиш Ba мaвжyд фойдaлaнyвчи бaзaсини истеъмолчилaр тaомиллaри бyйичa онлaйн-дУкондaн тaклифлaрни шaхсийлaштириш учун кушимчэ сегментэция килиш мумкин.

3.3. Брeндuнг maKduMomu сmраmeгuясu.

Бyндaй стрaтегиянинг нaмyнaсини мехмонхонэ Ba ижaрaгa тyрaр жойлaрни брон килиш хизмaтлaри, кунгил очaр, ресторaнлaр Ba бошкэ сэёхэт иловaдaридa тaклиф килyвчилaрдa куриш мумкин. Бир Ba^i^m yзидa иккитa сохэни — Брендлaш Ba тaкдимотни хэл килиш учун бyндaй компaния сaйёхлaр мaълyм бир жойга тэшриф буюриши керaк булган шэрхлэр Ba тэклифлэр билэн фойдaлaнyвчи контентни нэшр этишни тэшкил килиши керaк. Бир томондэн, бу мехмондустлик Ba кунгил очиш сохэлэридэги мaхaллий бизнес эгалэрига уз худудигэ тэшриф буюришни сaйёхлaрнинг мэксэдли эудиторияси учун янэдэ кдзикдрли Ba жозибэли килиш учун иложи боричэ кдзикдрли контентни нэшр этишгэ туртки берaди. Бошкд томондэн, контентни ургэниш оркэли фойдaлaнyвчилaр компэниянинг иловaси билэн узэро элокэдэ бyлгaндa кушимчэ кдймэтга эгэ бyлaдилaр, яъни брендинг вaзифaси хэл килинэди. Шу билэн биргэ, потенциэл йyнaлишлaрни ургэниб, улэр бошкэ вaзифa — сaвдо мaксaдлaри учун мехмонхонэлэр, ресторaнлaр Ba кунгилочэр хизмэтлэрни брон килишэди.

Хдр кдндэй стрэтегиянинг, шу жумлэдэн рэкдмли стрэтегиянинг узигэ хос хусусияти шундэки, бу шунчэки бошкaрyвгa сэмэрэли тэкдим этилиши мумкин булгэн чиройли хужжэт эмэс. Унинг мaвжyдлиги Ba эмэлдэ мунтэзэм фойдэлэниш бизнесгэ куйидэги aфзaдликдaрни берэди:

• Белгилэнгэн мaксaдлaргa эришиш учун зэрур булгэн хaрaкaтлaрни эник тушуниш, компэния ичидэги турли йyнaдишлaр Ba низолэрни истисно килиш;

• Сотиш хажмининг купайиши, шу жумладан уртача тушумлар ва такрорий харидлар каби курсаткичлар;

• Онлайн реклама инвестициялар самарадорлигини ошириш;

• Бюджетдан окилона фойдаланиш ва ундан юкори даромад даражаси, айникса компаниянинг умумий коммуникация стратегияси билан бирлашганда;

• Компания таклифларининг кушимча кийматини ишлаб чикиш билан бирга мижозлар тажрибасини яхшилаш, бу эса содик истеъмолчилар сонининг купайишига олиб келади.

• Истеъмолчиларга компаниянинг таклифларини онлайн сотиб олиш имкониятларини ривожлантириш оркали сотиш каналларини диверсификация килиш, натижада унинг анъанавий офлайн савдо нукталарига богликлигини камайтиради.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати

1. Узбекистон Республикаси Президентининг, 05.10.2020 йилдаги «Ракамли Узбекистон — 2030» стратегиясини тасдиклаш ва уни самарали амалга ошириш чора-тадбирлари тугрисида» ги ПФ-6079-сон Фармони. https://lex.uz/ru/docs/5030957

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 24.05.2023 йилдаги П^-162-сон "Ракамли хизматлар камрови ва сифатини ошириш хамда соха, тармок ва худудларни ракамли трансформация килиш чора-тадбирлари тугрисида"ги карори, https://lex.uz/uz/docs/6472548?QNDATE=02.02.2024%2000

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 24.05.2023 йилдаги "Маъмурий ислохотлар доирасида ракамли технологиялар сохасида давлат бошкарувини самарали ташкил этиш чора-тадбирлари тугрисида" ги Ф-76-сон Фармони, https://lex.uz/ru/docs/6472528

4. Узбекистон Республикаси Президентининг, 22.08.2022 йилдаги "20222023 йилларда ахборот-коммуникация технологиялари сохасини янги боскичга олиб чикиш чора-тадбирлари тугрисида"ги П^-357-сон ^арори. https://lex.uz/docs/6166539

5. Акулич, М. В. Интернет-маркетинг: учебник для бакалавров / М. В. Акулич. - Москва: Издательско-торговая корпорация «Дашков и К°», 2020. 352 с.

6. Волохов, А. А. Каналы коммуникации с потребителями в интернете / А. А. Волохов // Путеводитель предпринимателя. - 2019. - № 42.

С. 67-72.

7. Горнштейн, М. Ю. Современный маркетинг / М. Ю. Горнштейн. - 2-е изд.. - Москва: Издательско-торговая корпорация «Дашков и К», 2019. - 404 с.

8. Горохов, М. М. Интернет-маркетинг: стратегия и виды / М. М. Горохов, Д. Е. Докучаев, А. Д. Трефилова // Социально-экономическое управление: теория и практика. - 2019. - № 1(36). - С. 21-24.

9. Гришкина, Ю. Э. Ключевые инструменты цифрового маркетинга на онлайн-платформе / Ю. Э. Гришкина // Хроноэкономика. - 2019. - № 2(15). С. 188-194.

10. Интернет-маркетинг: учебник для вузов / О. Н. Жильцова [и др.]; под общей редакцией О. Н. Жильцовой. - 2-е изд., перераб. и доп. - Москва : Издательство Юрайт, 2020. - 301 с.

11. Колодник, Т. Д. Развитие теории цифрового маркетинга / Т. Д. Колодник // Наука и инновации. - 2021. - № 1(215). - С. 53-57.

12. Митронова, А. С. Особенности и специфика интернет-маркетинга / А. С. Митронова, А. К. Гришаев // Мировые цивилизации. - 2020. - Т. 5. - № 3-4. -С. 67-72.

13. Петрова, В. А. Мировые тенденции использования интернет-маркетинга / В. А. Петрова, Е. А. Левчук // Актуальные научные исследования в современном мире. - 2019. - № 1-1(45). - С. 6-12.

14. Твердохлебова, М. Д. Интернет-маркетинг: Учебник / М. Д. Твердохлебова. - Москва: Общество с ограниченной ответственностью «Издательство «КноРус», 2021. - 192 с.

15. Цифровой маркетинг: обзор каналов и инструментов / Д. А. Шевченко // Практический маркетинг. - 2019. - № 10(272). - С. 29-37.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.