Научная статья на тему 'РАҚАМЛИ ТРАНСФОРМАЦИЯНИ БИЗНЕСДАГИ АҲАМИЯТИ'

РАҚАМЛИ ТРАНСФОРМАЦИЯНИ БИЗНЕСДАГИ АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
41
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
рақамли трансформация / рақамли иқтисодиёт / рақамли технологиялар / рақамли трансформация экотизими / рақамли инновациялар. / digital transformation / digital economy / digital technologies / digital transformation ecosystem / digital innovations.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Турабекова, Гулирано Исламовна

Бугунги кунда, жамият ҳаётининг қайси жабҳаси бўлмасин ахборот-коммуникация технологияларисиз тасаввур қилиб бўлмайди. Шунга мувофиқ, мамлакатимизда рақамли иқтисодиётни фаол ривожлантириш, барча тармоқлар ва соҳаларда, энг аввало, давлат бошқаруви, таълим, соғлиқни сақлаш ва қишлоқ хўжалигида замонавий ахборот-коммуникация технологияларини кенг жорий этиш бўйича комплекс чора-тадбирлар амалга оширилмоқда. Мазкур мақолада рақамли трансформация бўйича назарий ва эмпирик тадқиқотлар натижалари тизимли таҳлил қилинган. Рақамли трансформация жараёнининг моҳияти, шакллари ва уларни амалга ошириш хусусиятлари ва истиқболли йўналишлари тадқиқ қилинган. Республикамизда рақамли трансформацияни муваффақиятли амалга ошириш шарт-шароитлари асосланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE SIGNIFICANCE OF DIGITAL TRANSFORMATION IN BUSINESS

Today, no aspect of society can be imagined without information and communication technologies. Accordingly, comprehensive measures are being implemented in our country for the active development of the digital economy, the widespread introduction of modern information and communication technologies in all industries and areas, primarily in public administration, education, healthcare and agriculture. This article systematically analyzes the results of theoretical and empirical studies of digital transformation. The essence, forms and features of the digital transformation process and their promising directions are studied. The conditions for the successful implementation of digital transformation in our republic are substantiated.

Текст научной работы на тему «РАҚАМЛИ ТРАНСФОРМАЦИЯНИ БИЗНЕСДАГИ АҲАМИЯТИ»

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

РАЦАМЛИ ТРАНСФОРМАЦИЯНИ БИЗНЕСДАГИ АХДМИЯТИ

Турабекова Гулирано Исламовна

Тошкент давлат техника университети Соха иктисодиёти ва менежменти кафедраси катта укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Бугунги кунда, жамият уаётининг цайси жабуаси булмасин ахборот-коммуникация технологияларисиз тасаввур цилиб булмайди. Шунга мувофиц, мамлакатимизда рацамли ицтисодиётни фаол ривожлантириш, барча тармоцлар ва соуаларда, энг аввало, давлат бошцаруви, таълим, созлицни сацлаш ва цишлоц хужалигида замонавий ахборот-коммуникация технологияларини кенг жорий этиш буйича комплекс чора-тадбирлар амалга оширилмоцда.

Мазкур мацолада рацамли трансформация буйича назарий ва эмпирик тадцицотлар натижалари тизимли таулил цилинган. Рацамли трансформация жараёнининг моуияти, шакллари ва уларни амалга ошириш хусусиятлари ва истицболли йуналишлари тадциц цилинган. Республикамизда рацамли трансформацияни муваффациятли амалга ошириш шарт-шароитлари асосланган.

Калит сузлар: рацамли трансформация, рацамли ицтисодиёт, рацамли технологиялар, рацамли трансформация экотизими, рацамли инновациялар.

Today, no aspect of society can be imagined without information and communication technologies. Accordingly, comprehensive measures are being implemented in our country for the active development of the digital economy, the widespread introduction of modern information and communication technologies in all industries and areas, primarily in public administration, education, healthcare and agriculture. This article systematically analyzes the results of theoretical and empirical studies of digital transformation. The essence, forms and features of the digital transformation process and their promising directions are studied. The conditions for the successful implementation of digital transformation in our republic are substantiated.

Key words: digital transformation, digital economy, digital technologies, digital transformation ecosystem, digital innovations.

ABSTRACT

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

(E)ISSN:2181-1784 www.oriens.uz 3(5), May, 2023

КИРИШ

Бугунги кунда ракамли технологиялар инсон хаётининг барча сохаларига жадал кириб бормокда. Уз навбатида, бундай ривожланиш йулига уз вактида киришган давлатлар муваффакиятларга эришмокда. Бутун дунёда ракамли трансформация жараёнлари давом этар экан, замонавий вокелик ва тенденцияларни хисобга олган холда Узбекистон хам ракамли иктисодиётга утишни бошлади. «Ракамли Узбекистон — 2030» стратегияси кабул килинди "2022-2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси" кабул килинди. Унга кура, Тараккиёт стратегияси ва уни 2022 йилда амалга ошириш буйича "йул харитаси"да мамлакатимизни ривожлантиришнинг 7 та устувор йуналиши доирасида карийб 100 та максадларга эришиш назарда тутилган.

Бугунги кунда ракамли трансформация деярли хар кандай фаолият сохасига тааллуклидир.У таълимга келди ва биз замонавий мактаблар, коллежлар ва ОТМ лари интерфаол доскалардан фойдаланаётганини, укувчилар электрон кундаликларни яратишни, аудио ва видео-таркибини яратишни, кушма лойихаларни амалга ошираётганини, укитувчилар ижтимоий тармоклар оркали маслахат бераётганини ва хоказоларни курмокдамиз. Замонавий технологиялар анъанавий таълим билан укитишни амалга ошириб булмайдиган усуллардан фойдаланишга имкон бераётганидан мамнунман, яъни информацион технологиялар тобора усиб келаётган авлод учун мухим тафаккур воситасига айланиб бормокда.

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Ракамли трансформация — бу компаниянинг бизнес жараёнларига янги технологияларни жорий этиш усули булиб, унда ракамли технологияларидан бизнес фаолиятини узгартириш ва яхшилаш учун фойдаланилади. Бунинг хисобига унинг микёси кенгайиб, янада самарали ва даромадлирок булади.

Бизнеснинг ракамли трансформацияси янги технологияларни куллаш оркали мижозларга хизмат курсатиш сифатини оширишга каратилган. Бироз олдин бизнес сохасига ижтимоий тармокларнинг жорий этилишини инкилоб деб аташ мумкин эди. Бугун эса бу етарли эмас булиб колди. Компаниялар такомиллаштириш ва ривожланиш учун замонавий технологияларга мухтож. Бизнесни юритишнинг анъанавий стратегияларидан ракамли бизнес стратегияларига инкилобий утиш туфайли компания ракобатчиларга нисбатан сезиларли афзалликларга эга булади. Бирок, катъий харакат килиш зарур.

Янги жараёнларнинг баъзилари тез ва самарали ишга туширилади, бошкалари эса узок муддатли узгаришларга олиб келиши ва хатто киска

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

масофаларда бузилишларни келтириб чикариши мумкин. Мисол учун, баъзи мижозлар инновацияларни кабул килишни истамасликлари сабабли рад этишади. Бирок ракамли трансформацияга тугри ёндашиш ва самарали воситаларни жорий этиш компанияни «ракамлаштириш» ва унинг имкониятларини кенгайтиришга ёрдам беради. Бу шунчаки маълумотни ракамлаштириш эмас, бу компанияни ракамли маконда таргиб килишга каратилган тадбирларнинг катта тупламидир. Сиз турли тажрибаларга тайёр булишингиз, эскирган бизнес жараёнларидан воз кечишингиз ва бизнесингизни кенгайтириш учун замонавий технологиялардан фойдаланишингиз керак.

Ракамли трансформация жуда катта суръатларда амалга оширилмокда. Бир неча ун йиллар олдин бизнесни факат махаллий даражада таргиб килиш мумкин эди. Газеталардаги махаллий эълонлар, устунлардаги эълонлар ва ташриф когозларини таркатиш каби. Кейин веб-сайтлар пайдо булди ва компаниялар аста-секин, бир вактнинг узида телевизорда реклама бериш билан бирга ракамли маконга кира бошладилар. Бугунги кунда ракамли трансформация янги тулкинни бошдан кечирмокда.

Сунъий интеллект фаол ривожланмокда, машинани урганиш амалга оширилмокда. Шуни таъкидлаш керакки, хар кандай узгаришлар муайян кийинчиликлар билан боглик. Купгина мижозлар янги технологияларни кабул килишга тайёр эмас. «Эскича фикрлайдиганлар» чат бот оркали мулокот килишдан кура, компанияга кунгирок килишни афзал куришади. Янги функцияларни жорий этиш уларни улардан кандай фойдаланишни урганишга вакт ажратишга мажбур килади. Хдмма хам бунга тайёр эмас. Шунинг учун баъзи мижозлар кетишлари мумкин.

Сунъий интеллект ва машинани ургатиш сохасидаги ечимлар. Сунъий интеллект тобора оммалашиб бормокда, чунки бу сизнинг шахсий маълумотларингиз асосида доимий равишда урганадиган машинага карор кабул килишни ишониб топшириш имкониятидир. Укитишнинг самарадорлиги ва карор кабул килишнинг тугрилиги маълумотлар микдорига боглик: маълумот канчалик куп булса, алгоритм учун аник ва тугри хулосалар чикариш осонрок булади.

Буюмлар Интернети. Керакли жойларга жойлаштирилган курилмалардан фойдаланиш: одамда, асбоб-ускуналар ёки транспорт воситаларида, керакли маълумотларни олиш, прогнозлар килиш ва карорлар кабул килиш. Масалан, тиббиётда бу технология беморларнинг ахволини кузатиш ва ташхис куйиш, логистикада - машиналарнинг холатини кузатиш, кишлок хужалигида - об-хаво ва тупрок холати хакида маълумот олиш учун кулланилади.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

Робототехника ва жараёнларни автоматлаштириш — роботлар узок вактдан бери одамлар урнига куплаб такрорланадиган оддий жараёнларни амалга ошириб келмокда. Уларни корхонангиз ишига татбик этиш унинг самарадорлигини баъзан, хатто унлаб марта ошириши мумкин. Албатта, бундай трансформация роботларни бошкариш учун махсус дастурий таъминотни ишлаб чикишни хам назарда тутади. Технологияларнинг хар бири маълум максадда кулланилади, шунинг учун битта ёки муайян эчимлар тупламини танлаш компаниянинг эхтиёжларига боглик. Шу билан бирга, технологияларнинг хар бири мутлако исталган сохада самарали кулланилиши мумкин. Факат вазифани аниктбелгилаш мухимдир. Ракамли трансформация муваффакиятли амалга оширилиши учун аник стратегияни талаб килади.

Цулда ишлов бериладиган жараёнларини ракамлаштириш. Агар сизда хужжатлар жуда куп булса, барчаси ракамлаштирилади. Катта микдордаги захирага эга омборни хисобга олиш хам «ракам» га айланади. Етказиб берувчилар ёки мижозлар билан узаро алока килишнинг мураккаб процедуралари хам ракамлаштирилади. Сизнинг барча маълумотларингиз доимо битта маълумотлар базасига тушиши сабабли уларни бошкариш осонрок булади. Мухим маълумотларни йукотиш хавфи бартараф этилади.

Интеллектуал технологияларни жорий этиш. Албатта, жараёнлар ва маълумотларни ракамлаштириш маълумотлар билан ишлаш учун зарур воситалардан фойдаланишни уз ичига олади. Уз-узидан бу воситалар (СИ, маълумотларни тахлил килиш) бизнесга кучли таъсир курсатиши мумкин.

Корпоратив маданиятнинг узгариши. Жараёнлардаги хар кандай узгаришлар компания ходимларининг иш характерини узгартиради. Ходимларни янги дастурий таъминотдан фойдаланишга ургатиш ва ракамли воситаларни одатий хаёт тарзига интеграция килиш зарур.

Ракамли трансформациянинг бу жихатлари кетма-кет боскичлар эмас, аксинча, улар бир-бири билан чамбарчас боглик ва узаро богликдир. Муваффакиятга эришиш учун хар бир жихатда уйгун ва бир маромда ривожланишига эришиш лозим.Агар трансформация боскичлари хакида гапирадиган булсак, улар аникрок ва изчил булади. Бу исталган натижага эришиш учун бажарилиши керак булган аник кадамлардир. Келинг, уларни батафсил куриб чикамиз:

1. Трансформацияланадиган со^ани аник белгилаш. Биринчи навбатда аник максад куйиш лозим. Айнан нимани ва кахдай даражада трансформациялашни хохлайсиз? Кандай муаммони хал килиш ва кандай максадга эришиш керак? Ушбу саволларга аник жавобларсиз сиз натижаларга

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

эриша олмайсиз, яъни барча харакатлар (ва ресурслар) бехуда кетади.

2. Бюджетни аниклаш. Ракамлилаштириш учун аник нима кераклигини хал килганингизда, «ракамли» бюджет хакида хам уйлашингиз мумкин булади. Бу кийин булиши мумкин, шунинг учун биринчи навбатда эхтимолли ечимлар ва уларнинг нархи билан танишиб чикишингиз, уларни жорий килиш узини оклайдими ёки йукми ва рентабеллигини бахолашингиз тавсия килинади. Бунда турдош фаолиятдаги махсус холатлар мисоллари ёрдам беради.

3. Йуналиш харитасини ишлаб чикиш. Бу ерда хамма нарса оддий, агар биз барча режалаштирилган кадамларимизни график тарзда тасвирласак, биз йуналиш харитасига эга буламиз. Бирок, аник дастлабки маълумотларга эга булган холда, ракамлаштириш харитасини батафсил тузиш мумкин.

4. Ракамли ечимларни танлаш ва жорий килиш. Ракамлаштириш учун кандай ечимлар ва воситалардан фойдаланишни хал килиш зарур. Кейин уларни жорий этадиган ва режани амалга оширадиган пудратчи топиш керак.

5. Ходимларни янги технологиялар билан ишлашга ургатиш. Сизнинг ходимларингиз вакт ва маълум ресурсларни талаб киладиган янги жараёнлар ва ракамли воситаларни урганишлари керак. Сизнинг вазифангиз эса — утиш жараёнини малакали ташкил этишдан иборат булади.

6. Эскирган технологиялардан воз кечиш. Эхтимол, Сизда уз самарасини курсатмаган ечимлар ёки воситалар мавжуд булгандир. Баъзан уларни янги ечимлар билан интеграция кииш мумкин, бирок умуман олганда эски нарсани махкам тутиб олмаслик керак ва имкон тугилди дегунча замонавий платформага утиш яхширок. Компаниялар ракамли бизнес трансформациясидан икки сохада фойдаланишлари мумкин: ички жараёнлар ва бозор имкониятлари. Махсулот менежерлари махсулотларни бошкариш ва яхшилаш учун янги технологиялар воситаларидан осонгина фойдаланишлари мумкин. Баъзи воситалар мижозлар билан деярли автоматик алока урнатиш имконини беради. Шу сабабли, хизматлар учун шархларни туплаш, ишлаб чикарилаётган махсулотга муносабатни аниклаш осонрок булади. Ундан сунг — махсулотнинг узини яхшилаш учун узгартиришлар килиш. Масалан, компаниянинг янги махсулоти бозорга осонрок киришига ёрдам берадиган такдимотларнинг янги турларини утказиш.

Ракамли трансформация жамоа ичидаги ишни яхшилашга, самарадорликни оширишга ёрдам беради. Шунингдек, у ривожланиш режаларини ишлаб чикиш ва компания манфаатларини илгари суриш имконини беради. Ракамли трансформация мижозлар муаммоларини хал килишга ёрдам

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

беради. Алока автоматлаштирилган. Мижоз менежер билан алокани кутишни хохламайди, у шу ерда ва хозир муаммони хал килишни хохлайди. Махсулот менежерлари мижозларнинг огрикларини яхширок тушунишади ва уларни бартараф этишга ёрдам берадиган ечимларни таклиф килишади. Янги бозор имкониятлари очилади.

ХУЛОСА

Ракамли трансформацияга инвестиция киритиш шунчаки келажакка кадам эмас. Компаниянинг усиши, рентабеллигини ошириш ва бутунлай янги, замонавий ва илгор мижозлар билан муносабатларини куриш зарурати. Дастлаб, бу кандай максадда амалга оширилаётгани хакида уйлашингиз керак. Аник максадларни тушуниш сизга эхтиёжларни аниклаш ва уларни кондириш йулларини топиш имконини беради. Бунинг учун батафсил тахлилларни утказадиган ва компаниянинг иш холатини урганадиган мутахассисларга мурожаат килиш тавсия этилади. Улар сизга муносиб ечимни таклиф этади — ракамли трансформация стратегиясини ишлаб чикадилар. Бозорни батафсил урганиб, максадли аудиторияни тахлил киладилар ва янги технологияларни илгари суриш ва жорий этиш стратегиясини таклиф киладилар.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР (REFERENCES)

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги "2022 -2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисида" ПФ-60-сон Фармони.

2. Ракамли трансформация: мазмуни, мохияти, шарт-шароитлари ва истикболли йуналишлари Мирсоатов А. Тошкент, Узбекистон.

3. Sousa M. J. and Rocha A., "Digital learning: Developing skills for digital transformation of organizations," Futur. Gener. Comput. Syst., 2018.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.