Научная статья на тему 'ИҚТИСОДИЁТНИ РАҚАМЛАШТИРИШ ШАРОИТИДА РАҚАМЛИ МАРКЕТИНГНИНГ ЎРНИ'

ИҚТИСОДИЁТНИ РАҚАМЛАШТИРИШ ШАРОИТИДА РАҚАМЛИ МАРКЕТИНГНИНГ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
322
82
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Рақамли иқтисодиёт / рақамли маркетинг / трансформация / маркетинг контент / Digital economy / digital marketing / transformation / marketing content

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Gulamov Abdulaziz Abdullayevich, Rakhmatova Sitora Shukhratjon Qizi

Бугунги кунда маркетинг тушунчаси жамиятнинг ҳар бир аъзоси учун турлича маъно касб этади. Рақамлаштириш шароитида унинг мазмун-моҳияти нафақат замонавий технологияларни жорий этишда намоён бўлади. Шунингдек, мақолада ҳозирги кундаги энг самарали интернет маркетинг каналлари таҳлил этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ROLE OF DIGITAL MARKETING IN THE DIGITALIZATION OF THE ECONOMY

Today, the concept of marketing has a different meaning for each member of society. In the context of digitalization, its essence is manifested only in the introduction of modern technologies. The article also analyzes the most effective internet marketing channels available today.

Текст научной работы на тему «ИҚТИСОДИЁТНИ РАҚАМЛАШТИРИШ ШАРОИТИДА РАҚАМЛИ МАРКЕТИНГНИНГ ЎРНИ»

Tashkent state transport university

THE ROLE OF DIGITAL MARKETING IN THE DIGITALIZATION OF

THE ECONOMY

Gulamov Abdulaziz Abdullayevich, Rakhmatova Sitora Shukhratjon qizi

Tashkent state transport university (Tashkent, Uzbekistan)

Abstract: Today, the concept of marketing has a different meaning for each member of society. In the context of digitalization, its essence is manifested only in the introduction of modern technologies. The article also analyzes the most effective internet marketing channels available today.

Keywords: Digital economy, digital marketing, transformation, marketing content

H^THCO^HËTHH PAKAM^AmTHPHm mAPOHTH^A PA^AM^H

MAPKETHHrHHHr YPHH

Гуламов Абдулазиз Абдуллаевич, PaxMaTOBa Ситора Шухратжон кизи

Тoшкент дaвлaт иктиcoдиëт yнивеpcитети (Тoшкент, Узбекиешн)

Аннотация: Бугунги кунда мapкетинг тyшyнчacи жaмиятнинг x,ap бир aъзocи учун тypличa мaънo racô этaди. Рaкaмлaштиpиш шapoитидa унинг мaзмyн-мox,ияти нaфaкaт зaмoнaвий технoлoгиялapни жopий этишдa нaмoëн бyлaди. Шунингдек, мaкoлaдa хрзирги кyндaги энг caмapaли интернет мapкетинг кaнaллapи тaxлил этилгaн. Калит сузлар Рaкaмли иктиcoдиëт, paкaмли мapкетинг, тpaнcфopмaция, мapкетинг кoнтент

Рaкaмли тpaнcфopмaциялap мaкcaдли paвишдa aмaлгa oшиpилгaн тaкдиpдaгинa ^pxoHa фaoлиятининг мyвaффaкиятигa ^cca кУшaди, бyндa acocий эътибop aнaлитикa xдмдa aвтoмaтлaштиpишгa кapaтилaди. Бoшкaчa килиб aйтгaндa, мapкетoлoглap Уз мижoзлapини, yлapнинг мyaммoлapи x1aмдa э^тдажгарини чукур билишлapи мухдмдир. Бу aйнaн кaндaй мapкетинг вocитaлapдaн фoйдaлaниш кеpaклиги xдкидa эмac, бaлки иcтеъмoлчилap aйнaн шу тoвap вa хизмaтлapдaн нимa учун фoйдaлaнaëтгaнлигини билишлapи xдкидaдиp. Энг мyвaффaкиятли бpендлap - бу yзгapишлapни oлдиндaн кypa oлaдигaн xдмдa вaктидa yнгa capмoя киpитaдигaн бpендлap.

Рaкaмли мapкетинг pеклaмa тapкaтишнинг энг oммaвий вocитacидиp. Рaкaмли мapкетинг хдр куни мижoзлap билaн мyлoкoт килaдигaн paкaмли кaнaллapнинг кенг тapмoFини уз ичигa oлaди. Ушбу кaнaллapдaн тyFpи фoйдaлaниш учун yлapнинг хдр бири x1aкидa тyшyнчaгa эгa булиш мухдмдир. Рaкaмли мapкетингнинг pивoжлaниши мaмлaкaт иктиcoдиëтининг бapчa cox,anap^a тaъcиp кypcaтиш им^н^тит эгaдиp.

Мapкетинг технoлoгиялapи xpзиpдa pенеccaнc дaвpини бoшдaн кечиpмoкдa. Веб-caйтлap, ижтимoий вa мoбиль плaтфopмaлap, кoнтентни бoшкapиш вocитaлapи вa кидирув тизимини oптимaллaштиpиш кaбилapгa acocлaнгaн ечимлap кечaги янгиликтарга aйлaниб бopмoкдa. Мapкетингдaн тaшкapи уодшнинг бир киcми cифaтидa кopхoнaлap xpзиpдa мижoзлap билaн миcли кypилмaгaн дapaжaдa якин aлoкaлapни ypнaтишгa, бoзopгa мaкcaдли ëндaшишгa вa ижoбий тaъcиpни тaъминлaйдигaн янги aвлoд мapкетинг тизимлapини жopий килишга интилмoкдa. Мaълyмoтлapни йиFиш, ^pop

Tashkent state transport university

кабул килиш ва етказиб беришда янги ёндашувларни куллаш оркали корхоналар энди ракамлаштириш даврида индивидуал мижозлар учун мослаштирилган комплекс ечимлардан фойдаланмокда. Бу жараёнлар уз навбатида, истеъмолчилар орасида корхонага содикликни ошириш хамда бизнес муваффаккиятини таъминлайдиган чукур миссий алокаларни истеъмолчилар ва корхона уртасида урнатишга ёрдам беради.

Жахон иктисодиётининг ракамлашуви, технологик ва ижтимоий-маданий мухитнинг ривожланиши, алоканинг янги шаклларининг жорий этилиши бозорда истеъмолчилар билан узаро муносабатларни урнатишда янги воситаларини излашни такозо этмокда. Корхоналар узок вактдан бери уз хизматлари ва махсулотларини сотиш учун турли воситалардан фойдаланганлар, аммо энди улар баркарорликни таъминлаш ва булаётган узгаришларга тезрок жавоб бериш учун янги бошкарув воситаларини куллашга мажбур булди. Бу эса маркетинг фаолиятининг янги шакли -ракамли маркетинг пайдо булишига туртки булди. Шундай килиб, ахборотни кайта ишлаш ва ундан фойдаланишнинг янги ракамли усуллари маркетинг фаолияти самарадорлигини оширишнинг асосий манбасига айланмокда.

Рус олими В.Н. Барановнинг таъкидлашича, Европа бизнес фаолиятини ракамлаштириш даражаси ва улардан тижорат фаолиятида фойдаланиш буйича МДХ давлатларидан анча илдамлаб кетган. Шунингдек, мамлакатамизда хам бизнез мухитида ракобатнинг кучайиши, айникса чакана савдода, хориж тажрибасини урганиш ва жорий этиш заруратини яратмокда [1]. Яна бир рус олими Б.Б.Коваленконинг фикрича, ракамли трансформациянинг имкониятлари баркарор ракобатдош устунликларни яратишга имкон беради [2]. Худди шундай фикрни Элинг Мартин ва Леман Мартин хам узларининг "Ракамлаштиришнинг сугурта киймат занжирига таъсири ва рискларнинг сугурталанишига таъсири" илмий ишида илгари суришган [3].

Махаллий олимлардан Х.С.Мухитдинов "Тадбиркорликда ракамли иктисодиётни ривожлантириш истикболлари" номли илмий маколасида, ракамли технологияларни жорий этиш тадбиркорлик сохасида жадаллик билан усиб бораётганини асослаб утган [4]. Шунингдек О.С.Умаров "Ракамли иктисодиёт ва уни ривожланиш тенденциялари" номли илмий маколасида мамлакатимиз тараккиётида ракамли иктисодиётнинг урни, АКТ сохасининг ялпи ички махсулотдаги улушининг усиш тенденцияларини хамда иктисодиётни ракамлаштиирш шароитида иктисодиётни окилона яратиш концептуал моделини таклиф этган [5].

Маколада умумий илмий усуллар сифатида куйидагилар кулланилди: функционал тахлил усули, тизимли-структуравий усул, шунингдек, назарий билим усуллари, яъни олинган маълумотларни тахлил килиш, синтез килиш, таснифлаш.

Ракамли маркетинг хозирги кунда замонавий ракамли технологиялар кенг кулланиладиган сохалардан биридир. Маркетинг сохасида ракамли технологиялардан фойдаланишнинг асосий максади - кенгрок аудиторияни

Tashkent state transport university

камраб олиш, шунингдек, турли "платформаларда" таркатиш оркали ракобатбардош мухитни шакллантириш [6]. Бу омилларнинг барчаси нафакат бизнес, корхоналар ва компаниялар учун, балки сиёсат сохасида хам хал килувчи ахамиятга эга, чунки юборилаётган хабарлар ва ахборот сифати сезиларли даражада ошади.

Ракамли иктисодиётни трансформацияси килиш шароитида товарларнинг таъминланган мезонлари ва истеъмолчиларга етказиб бериш шакллари узгарди. Анъанавий алока каналлари билан таккослаганда, ракамли маркетинг бир катор узига хос хусусиятларга эга:

- ахборот етказиб берувчини марказсизлаштириш, харидор билан бевосита мулокотда танлаш имконияти;

- ракамли маркетинг матн, аудио, фотосуратлар, графикалар каби мультимедиа ёрдамида контентни узатади;

- маълумотларни узатиш зарур касбий ваколатларга эга булган ходимларнинг саъй-харакатларини талаб килади;

- янги оммавий ахборот воситалари максадли аудиториянинг талаб-истакларини инобатга олган холда маълумотларни етказишга каратилади;

- контент доимий равишда янгиланади ва унга тезкор киришни талаб килади.

Шуни таъкидлаш керакки, анъанавий ва ракамли маркетинг уртасидаги жиддий фарк шундаки, ракамли маркетинг асосан ракамли каналларга асосланади ва шу тарика маркетологларга компаниялар фаолиятини тахлил килиш учун купрок назорат, воситалар ва маълумотлар олиш имконини

Бизнинг фикримизча ракамли маркетинг - бу ракамли каналлар, алока тармоклари, жумладан, gsm, gps, gprs, bluetooth, WiFi va интернетнинг барча мумкин булган шаклларидан фойдаланган холда даромад олишга каратилган бизнес стратегияси ва тактикасидир. Хдётимиздаги ракамлаштириш янги чуккиларни забт этди, янада купрок одамлар янада купрок вактини онлайн тарзда утказмокда: бутун дунё буйлаб интернетдан фойдаланувчиларнинг сони 2021 йил январь холатига 2020 йилга нисбатан 7 фоизга (298 миллион янги фойдаланувчи) ошиб 4,54 миллиардга етди. 2021-йил бошига келиб 3,80 миллиард ижтимоий тармок фойдаланувчиси бор эди ва бу ракам доимий равишда ортиб бормокда [8].

Ракамли маркетинг хозирда йирик корхоналарнинг маркетинг бюджетининг тахминан 25 фоизини ташкил килади. Барча мавжуд ракамли каналлар ва алока воситаларидан фойдаланадиган корхоналар бошка корхоналарга караганда уртача 25 фоиз купрок даромад олмокда[9]. Шу сабабли, замонавий шароитда маркетологлар биринчи навбатда ракамли маркетинг буйича билим ва куникмаларга эга булиши керак.

Жахон амалиётида хозирги кунда кулланилаётган еттита ракамли маркетинг каналларини ажратиб курсатиш мумкин:

1) Content marketing (контент-маркетинги). Уз максадларига эришиш учун корхоналар тегишли маълумотлар билан тулдирилган контент таркибни яратадилар хамда таркатадилар. Ракамли иктисодиёт шароитида, контент-

Tashkent state transport university

маркетинг истеъмолчилар билан ракамли алока учун асосий ва зарур восита хисобланади, чунки у истеъмолчиларни компания бренди, товар ва хизматлари билан таништириш учун зарур булган маълумотолар платформасини таклиф этади.

2) E-mail. Ушбу канал узининг куп кирралилиги билан ажралиб туради ва маркетинг бюджетига таъсир этмасдан, идентификациялаш ва автоматлаштириш каби контент маркетингидаги сунгги тенденцияларни куллаш имконини беради. Электрон почта, бошка маркетинг максадларини куллаб-кувватлаш кобилиятига эга, шунинг учун Б2Б маркетологларнинг 7075 фоизи электрон почтани тегишли даромадларни яратиш учун энг яхши восита деб хисоблашлари ажабланарли эмас. Бундан ташкари, ушбу ракамли канал шунчалик кенг таркалмокдаки, у 2021 йилда 4,1 миллиард фойдаланувчини камраб олди. Статистик тахминлар ва прогнозларга кура, 2023 йилга келиб бу курсаткич 4,3 миллиард фойдаланувчига ошади, бу эса дунё ахолисининг ярмидан купини ташкил килади [10].

3) Organic Search. Ушбу ракамли канал бир катор бепул интернет кидирув тизимлари билан ифодаланади, улар ёрдамида истеъмолчиларнинг муайян эхтиёжларга булган талабини аниклаш ва уларни кондириш мумкин. Органик ракамли маркетинг канали Google, Bing, Yahoo ва бошкалар каби кидирув тизимларидан келадиган барча веб-сайт трафигини уз ичига олади.

4) Social Media (ижтимоий тармок). Хрзирги вактда ижтимоий тармокларни ривожлантириш ва тижорат максадларида фойдаланиш фойдаланувчилар сонининг куплиги, товар ва хизматларни сотиш хамда хар бир харидорнинг шахсий манфаатларини аниклаш имконияти юкори эканлиги туфайли глобал интернет-маркетингда мухим кисмга айланди.

5) Paid Search (пулли кидирув). Пулли кидирув ракамли маркетинг канали пуллик кидирув тизимининг рекламаларидан келадиган барча вебсайт трафигини уз ичига олади. Бундан ташкари, кидирув тизими маркетинги (SEM) деб хам аталиши мумкин. Масалан, Google Adwords ва Bing Ads. Ушбу ракамли каналнинг асосий фарки маълумотни пулли кидиришдир, бунинг натижасида жойлаштирилган пуллик рекламалар бепул рекламалардан юкорида курсатилади ва шунинг учун махсулотни сотиш имконияти ортади [11].

6) Mobil. Мобиль тельефонлардан фойдаланиш даражаси йил сайин ортиб бормокда. Бугунги кунда дунёда 5,8 миллиард одам мобиль тельефонлардан фойдаланади, бу эса мобиль фойдаланувчилар учун реклама контентини жойлаштириш мантикий эканлигини англатади. Бундан ташкари, геолокациядан фойдаланиш муайян махсулот ва хизматларни аникрок тавсия килиш имконини беради. Ушбу каналнинг яна бир афзаллиги мобиль иловалар ва уйинлар ишлаб чикувчилари билан хамкорлик килиш оркали махсулот ва хизматларни реклама килишдир, чунки смартфон фойдаланувчиларининг 90% мобиль вактини уларда утказади.

7) Display Ads. Самаралирок реклама хабари учун тасвирлар, аудио ва видеолардан фойдаланиш имконини берувчи дисплей реклама сифатида

TOSHKENT DAVLAT TRANSPORT UNIVERSITETI

Tashkent state

такдим этилади. Маълумотлар асосан веб-сайтлар, электрон почта платформалари, ижтимоий медиа ва реклама жойлаштиришни таклиф килувчи бошка куплаб ракамли каналлардаги рекламаларда, одатда баннер шаклида курсатилади. Ушбу каналнинг асосий фарки фойдаланувчиларни кузатиб бориш ва таклиф килинган махсулот буйича такрорий таклифлар бериш имкониятидир [12].

Ракамли трансформация энди маркетологларга истеъмолчилар тугрисида янада аникрок маълумотларни туплашга, бу эса уларга маркетинг дастурларини янада кучайтириш ва такомиллаштириш имконини беради. Нима ишламаётганини, нима ишлаётганини ва канчалик яхши эканлигини билиш маркетологга янада мослашувчан маркетинг дастурларини ишлаб чикиш имконини беради [6]. Ракамли трансформация интерактивликка жуда катта, мисли курилмаган таъсир курсатди. Фильмлар, телевидения ва мусика каби анъанавий оммавий ахборот воситаларидан фаркли уларок, ракамли медиа интерактив булиб, одамларга нима истеъмол килишлари, кандай истеъмол килишлари ва ким билан бахам куришлари хакида купрок танлаш имкониятини берди.

Келаси 3 йилда корхоналар узларининг ижтимоий медиа маркетинг стратегияларига купрок вакт ва ресурсларни сарфлашга тайёр булиши керак. Самарали интернет маркетинг стратегияси купрок мижозларни жалб килиш, мавжуд мижозлар билан коммуникация килиш корхона даромадини ошириш имконини беради [13].

Хулоса килиб айтиш мумкинки, ракамли технологиялар маркетинг сохасида уз уринини муваффакиятли эгаллади ва хозирда унинг ажралмас воситадир. Ракамли маркетинг, уз навбатида, компанияларга максадли аудитория билан самарали коммуникация килиш, улар билан бир "тилда" мулокот килиш, шунингдек, идентификациялашган контентни яратиш имконини беради.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Baranov D. N. The essence and content of the category "digital economy". Moscow Witte University Bulletin. Series 1. Economics and Management, 2018, no. 2(25), pp. 15—23. (In Russ.)

2. Kovalenko B. B. Digital transformation: ways of creating competitive advantages of business organizations. Science and business: ways of development, 2017, no. 9(75), pp. 49—52. (In Russ.)

3. Elling M., Lehmann M. The Impact of Digitalization on the Insurance Value Chain and the Insurability of Risks. In: 21st APRIA 2017 Annual Conference. Session 2B — Technology, 2017.

4. Мухитдинов Х.С. Тадбиркорликда ракамли иктисодиётни ривожлантириш истикболлари // Инновацион иктисодиёт: муаммо, тахлил ва ривожланиш истикболлари. Халкаро илмий-амалий анжуман 40-49 бетлар

5. Умаров О.С., Ракамли иктисодиёт ва уни ривожланиш тенденциялари. Иктисодиёт ва инновацион технологиялар илмий электрон журнали. №3 май-июнь, 2018 й.

6. Рахматов, З. (2020). ZR Решение проблемы на рынке пассажироперевозки через маркетинговые коммуникации. Архив научных исследований, (21).

Tashkent state transport university

7. Гуламов, А. А., Мерганов, А. М., & Рахматов, З. Н. (2017). Тариф как фактор повышения конкурентоспособности национальной экономики. Мiжнародний науковий журнал 1нтернаука, (5), 115-19.

8. www.worlbank.org

9. www.gartner.com

10. Murtazova Kh. S., Dakhaeva F. D. The role of digital marketing in the conditions of digitalization of society. Education. Science. Scientific Personnel, 2020, no. 3, pp. 149—151. (In Russ.) URL: https://cyberleninka.rU/article/n/ rol-tsifrovogomarketinga-v-usloviyah-tsifrovizatsii-obschestva/viewer

11. Salutina T. Yu., Platunina G. P., Vasileva I. A. Development of a modern enterprise through the use of Internet marketing. In: Mobile business: prospects for development and implementation of telecommunication systems in Russia and abroad. Collection of materials (theses) of the XLII Int. conf. of the Russian Academy of Sciences, 2018. Pp. 86—89. (In Russ.)

12. Kemp S. Digital technology 2020: Global digital overview. URL: https://datareportal.com/reports/digital-2020- global-digital-overview.

13. Marketing insider group. URL: https://marketinginsidergroup.com/strategy/digitalmarketing-trends.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.