Научная статья на тему 'РАҚАМЛИ ИҚТИСОДИЁТ – ТАРАҚҚИЁТГА ЭРИШИШНИНГ ЭНГ ҚИСҚА ЙЎЛИ'

РАҚАМЛИ ИҚТИСОДИЁТ – ТАРАҚҚИЁТГА ЭРИШИШНИНГ ЭНГ ҚИСҚА ЙЎЛИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
62
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
РАҚАМЛИ ИҚТИСОДИЁТ / ТАРАҚҚИЁТ / ахборот технологиялари / коммуникация / Олий Мажлис / рақамли технологиялар / тармоқ / ЦИФРОВАЯ ЭКОНОМИКА / РАЗВИТИЕ / ИНФОРМАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ / КОММУНИКАЦИИ / Олий Мажлис / Цифровые технологии / Промышленность
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «РАҚАМЛИ ИҚТИСОДИЁТ – ТАРАҚҚИЁТГА ЭРИШИШНИНГ ЭНГ ҚИСҚА ЙЎЛИ»

ТАХЛИЛ

Узбекистон Стратегияси №03 (2020) / ISSN 2181-2535 Журнал уй вара^аси https://journal.strategy.uz

"/Г-.

А ПА и 1711

ш

ЭНГ КИСКА ИУЛИ

^ ^^ Шух,рат СОДИКОВ>;.^

Узбекистон Республикаси ахбоооттехнологиялаоИsS*

Узбекистан бугун кенг камровли ислохотлар натижасида ривожланган кучли давлатлар каторидан урин олишни асосий максад килган.

Президент Шавкат Мирзиёевнинг 2020 йил 24 январь куни Олий Мажлисга йуллаган Мурожаатномасида тараккиётга эришиш учун ракамли билимлар хамда замонавий ахборот технологияларини эгаллаш зарур ва шартлиги, бу юксалишнинг энг киска йулидан бориш

имкониятини бериши, зеро, бугун дунёда барча сохаларга ахборот технологиялари чукур кириб бораётганига алохида эътибор каратилди. Ракамли иктисодиётни шакллантириш зарурий инфратузилма, куп маблаF ва мехнат ресурсларини талаб этиши, бирок канчалик кийин булмасин, бу

ишга бугун киришиш зарурлиги, шу боис, ракамли иктисодиётга фаол утиш келгуси энг устувор вазифалардан бири булиб колиши таъкидланди. Чунки ракамли технологиялар махсулот ва хизматлар сифатини оширади, ортикча харажатларни камайтиради. Шу билан бирга, энг OFир иллатлардан бири — коррупция балосини йукотишда хам самарали

восита булиб хизмат килади.

2020 йилнинг «Илм-маърифат ва ракамли иктисодиётни ривожлантириш йили», деб эълон килингани хамда шу буйича «Йул харитаси» ишлаб чикилгани хам юкоридаги устувор йуналишлар руёбида салмокли роль уйнамокда. Чунончи, ракамли иктисодиётга утиш вазифаси катъий

максад сифатида белгилаб куйилгани нафакат халкаро экспертлар хамжамияти томонидан кизFин кутиб олинди, балки бугунги пандемия даврида хам нихоятда рационал карор булганини курсатмокда. Шундай экан, якин йилларда бизнес юритиш мухити буйича Узбекистан дунёнинг энг илFор эллик давлати сафига киришига умид килиш мумкин.

Мамлакатда ракамли иктисодиётга утиш энг устувор максад булиши баробарида, бевосита илм-маърифатни ривожлантириш билан чамбарчас боFликдир. Бинобарин, бугунги тезкор замонда ракамли иктисодиёт илFор давлатлар иктисодиётининг барча тармокларида кенг жорий этилмокда. Х,атто, айрим мамлакатлар сунъий интеллектдан фаол фойдаланишга утганига гувох буляпмиз.

Нуфузли халкаро ташкилотлар тахдиллари натижаларига кура, ракамли иктисодиёт ялпи ички махрулотни камида 30 фоиз ошириш, шунинг баробарида, хуфиёна иктисодиётга бархам бериш ва коррупцияни

кескин камайтириш имконини такдим этади. Куриниб турибдики, мазкур соха Узбекистонда барча тармокларнинг юксак ривожига жиддий туртки булади, инсонларнинг турмуш даражасини сезиларли даражада оширади.

Х,аракатлар стратегиясининг «Илм, маърифат ва ракамли иктисодиётни ривожлантириш йили»да амалга оширишга оид Давлат дастури ижросини таъминлашда энг устувор вазифаларидан бири сифатида ижтимоий соха объектлари, умумтаълим мактабларини 80 фоиз, мактабгача таълим ва соFликни саклаш муассасаларини йил охиригача 100 фоиз тезкор интернетга улаш вазифаси куйилди.

Бу, уз навбатида, ёш авлоднинг замонавий билим олиши, беморларга сифатли ва тезкор хизмат курсатиш салохиятини ошириши билан ахамиятлидир.

Телекоммуникация ин-фратузилмасини ривожлантириш борасида йирик лойихалар амалга оширилмокда. Бугунги кунда интернет тармоFига

кенг полосали уланиш учун 490 мингта порт урнатилиб, уларнинг умумий сони 2,5 миллионга етказилди. Бундан ташкари, 9 минг километрга якин оптик толали алока линиялари тортилди.

Маълумотлар узатиш тарморининг утказувчанлик кобилияти вилоят марказлари даражасида 2 баробар, туман марказлари даражасида эса 4 баробар ошди. Хизмат микёсини кенгайтириш максадида 1 375 та мобил алока база станцияси урнатилиб, уларнинг сони 27,4 мингтага етказилди ва

километр оптик толали кабель махсулотларини ишлаб чикаришга мулжалланган завод ишга туширилди.

Бу^нги кунга кадар телекоммуникация тармокларини ривожлантириш ишлари асосида мавжуд 19 341 та ижтимоий соха объектидан 60 фоизи, жумладан, халк таълими объектларининг 5 659 тасида (56 фоиз), мактабгача таълим муассасаларининг 3 723 тасида (65 фоиз) ва сорликни саклаш объектларининг 2 213 тасида (63 фоиз) оптик толали алока линиялари асосида

кенгайтиришга йуналтирилмокда. Хусусан, шу йилнинг узида 2 200 та 3G/4G база станциясини урнатиш режалаштирилган. Колаверса, телекоммуникация хизматлари учун тариф нархлари арзонлашмокда. 2019 йил давомида провайдер ва операторлар учун ташки каналга уланиш тарифлари нархи 1 Мбит/с. учун 17 фоизга, 2020 йилнинг 1 январидан оператор ва провайдерларга интернет хизматлари учун тариф утган йилнинг шу давридагига

ахоли масканларида унинг камрови 97 фоизга хамда юкори тезликдаги йуналиши 78 фоизга етказилди. Ахолининг кенг полосали мобил хизматларига булган эхтиёжини кондириш максадида «Узбектелеком» АК «Узмобайл» филиали томонидан мавжуд 1 000 дан ортик база станцияси модернизация килинди.

Жиззах эркин иктисодий зонасида жанубий кореялик хамкорлар билан биргаликда киймати 11 миллион долларга тенг, йиллик куввати 50 минг

юкори тезликдаги интернет хизматларидан фойдаланишга имконият яратилди.

Телекоммуникация инфратузилмасини янада ривожлантириш максадида йил якунига кадар 153,7 миллион доллар кийматидаги лойихаларни амалга ошириш белгиланган. Шу кунга кадар, асосан, телефон хизматларини курсатувчи 2G мобил тармокларни кенгайтириш вазифаси бажарилган булса, хозир тармокнинг камровини ошириш буйича лойихалар 3G/4G тармокдарини

нисбатан 34 фоиз арзонлаштирилди.

Мамлакатда АКТ сохасидаги энг илрор технологик ишланмаларни жорий этишга катта эътибор каратилади. 2019 йил сентябрдан иккита махаллий мобиль оператори — «UZMOBLE» ва «исе11» 5G технологиясини тест синовидан утказа бошлагани шундан далолат беради.

Фукароларнинг давлат органлари билан алокасини электрон платформа оркали амалга ошириш, яъни давлат уз фукаролари

УЧУН электpoн xизмaтлap кypcaтиши вa электpoн мaxcyлoтлapни тaклиф этиши paк1aмли иктитодиетнинг тapкибий к^ми xиc0блaнaди. Aнa шу ма^а^а Ягoнa интеpaктив дaвлaт xизмaтлapи пopтaли (https://my.gov.uz) ишлaб тypибди. Бу^нги кyндa ушбу пopтaл opкaли 200 тypдaн op™^ электpoн дaвлaт xизмaтлapи тaкдим этиб келинмoкдa. Улap бyйичa йил бoшидaн беpи 1,4 миллиoнтa apизa келиб тушган 6Ули6, ^ган йилнинг шу дaвpигa ниcбaтaн 8,1 фoиз oшди. Йил якyнигa ^ap умумий xизмaтлap тypи 230 тадан oшaди. Жyмлaдaн, кyчмac мулкни ижapaгa

беpиш шapтнoмaлapини pyйxaтдaн уткдзиш, фyкapoлapни Toшкент шaxpи вд Toшкент вилoятидa дoимий pyйxaтгa oлиш, иш стажини таодиклаш xaк1идa apxив мaълyмoтнoмa oлиш xизмaтлapи жopий килиниши xaмдa apxитектypa-pежaлaштиpиш T0ПШИpИFИHИ oлиш, кaдacтp пacпopтини pyйxaтдaн уткдзиш, ипoтекa кpедитлapи 6Уйичд давлат cyбcидияcини oлиш xизмaтлapининг тaкoмиллaштиpилиши pежaлaштиpилгaн.

Aßopo^ кoммyникaция теxнoлoгиялapи изчил pивoжлaнишининг мyxим oмиллapидaн яна биpи

coxaдa paк1oбaтбapдoш мaxcyлoтлap ва xизмaтлapни pивoжлaнтиpиш учун кулай шapт-шapoитлap яpaтиш, yлapни ички ва ташки бoзopлapдa илгapи cypиш, иннoвaциoн ишлaнмaлapни paFбaтлaнтиpишдиp.

Айнан мана шу ма^адни к^злаб бapпo этилган Дacтypий мaxcyлoтлap ва axбopoт теxнoлoгиялapи теxнoлoгик пapкининг pезидентлapи XИcoблaнгaн 400 тaшкилoтдa бу^н тypт минг нaфapдaн op™^ мyтaxaccиc фaoлият юpитмoкдa. Энг мyxими, ушбу тaшкилoтлapнинг 14 тacи xopижий капитал иштиpoкидa ташкил этилган бyлca,

54 тaси янги oчилгaн.

Йил бoшидaн бepи IT-park peзидeнтлapи тoмoнидaн 560 дaн янги иш -^ни яpaтилди, дaстypий мaxсyлoтлap Ba хизмaтлap хэжми 346,2 млpд. сум, xycyca^ экспopт xaжми 6,1 миллиoн дoллapни тaшкил этди.

Тoшкeнт шaxpидa IT-park peзидeнтлapи сoнини кyпaйтиpиш Ba eтapли шapт-шapoитлap яpaтиш мaксaдидa УМУМИЙ мaйдoни 408 минг квaдpaт мeтpгa тeнг xyдyддa хopиждaн жaлб к,илинган экспepт билaн xaмкopликдa IT-park инфpaтyзилмaси oбъeктлapини ^ит

кoнцeпцияси ишлaб чикилиб, ^илит ишлapи aмaлгa oшиpилмoкдa. IT-parkнинг худудий филиaллapини тaшкил этиш бyйичa жoйлapдaги мaxaллий xoкимликлap билaн ^yn^a кlapopлap имзoлaниб, xap биp лoйиxa бyйичa бaжapилaдигaн вaзифaлapнинг тapмoк жaдвaллapи тaсдиклaнди.

IT-parkнинг худудий филиaллapи бинoлapи Андижoн («Digital City» тeхнoпapки), ФapFOнa (IT-parkнинг МapFилoн филиaли), Сиpдapё (IT-parkнинг Гyлистoн филиaли) вилoятлapидa

фoйдaлaнишгa тoпшиpилиб, Андижoн филиaлидa 10 тa Ba МapFилoн филиaлидa 7 тa peзидeнт фaoлият юpитмoкдa. Шyнингдeк, Нaмaнгaн, Нукус, Сaмapкaнд, Уpгaнч Ba Жиззaх, Бyхopo шaxapлapидa IT-park филиaллapи бинoлapини ^ит бyйичa тeгишли ишлap aмaлгa oшиpилмoкдa.

Paкlaмли тeхнoлoгиялapнинг энг гата ютyFи тaшкилий, мoлиявий хapaжaтлapни тeжaш opкaли иктитодий сaмapaдopликни кeскин paвишдa oшиpиш имкoниятидиp. Xo^p paкlaмли

технологиялардан турли соха ва тармокларда кенг фойдаланилмокда. Юртимиз учун энг долзарб булган шундай сохаларидан бири кишлок хужалигидир. Мазкур сохада хозирги пайтда катта ижобий узгаришлар руй бермокда.

^озирги кунда хорижий компанияларнинг ерни масофадан зондлаш йулдошлари олган космик суратларни республика худудида кабул килиш ва уларга ишлов бериш учун геоахборот марказини ташкил этиш лойихаси буйича таклифлар урганилмокда. Мазкур лойиха геоахборот технологияларини трансфер килиш ва махаллий мутахассисларни халкаро даражада тайёрлашни хам камраб олади. Бунинг натижасида космик суратларни кабул килиш хамда уларга ишлов бериш оркали геодезия, картография ва кадастр йуналишлари, ноконуний курилишларнинг олдини олиш ишлари самарадорлиги таъминланади.

Андижон шахрида якинда очилган IT-park филиали — «Digital

01у»да «Monterra» номли пилот лойиха амалга оширилмокда. Ушбу лойиханинг максади сунъий интеллект технологиялари ёрдамида кишлок хужалиги экин майдонларининг холатини (сунъий йулдош тасвирлари тахлили натижасида аниклаш оркали) объектив бахрлаш хисобланади.

Жорий йил июль ойида Давлат рах,бари раислигида утказилган ер хисоби ва давлат кадастрларини тулик шакллантириш, сохага ракамли технологияларни жорий этиш масалалари буйича йигилишда Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги олдига хам бир катор вазифалар куйилди. Жумладан, йигилишда кадастр идоралари зиммасига ернинг хисоби ва балансини юритиш, йил якунига кадар ер тури, контури, чегараси ва фойдаланувчиси хакидаги маълумотлар жамланган ахборот тизимини ишга тушириш вазифаси юкланди.

Энди ер ажратиш туррисидаги карор мазкур тизимга киритилсагина

хакикий хисобланади. Шунингдек, сунъий йулдош каналларини ижарага олиш ва сигналларни кайта ишлаш тизимини ташкил этишга курсатма берилди. Бу эса космосуратларни йиллар буйича таккослаш оркали хосилдорликни тахлил килиш, ерларнинг мелиоратив холатини мунтазам урганишда кул келади.

Йил якунига кадар кишлок хужалиги майдонларини электрон танлов ва аукцион асосида ажратиш тартибини жорий килиш, халкаро экспертларни жалб этган холда ер тоифаларини оптималлаштириш борасидаги ишлар уз вактида бажарилишида вазирлик бошка мутасадди ташкилот ва идоралар билан якиндан хамкорликда иш олиб боради.

Мазкур вазифаларнинг самарали амалга оширилиши, шубхасиз, республиканинг ижтимоий-иктисодий ривожланишига сезиларли ижобий таъсир курсатади, замонавий тараккиётнинг янги кирраларини узлаштиришга хизмат килади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.