CC BY
12Н.М. ДЖУМАТОВ
К^азацстан Республикасы ПрезидентШц жанындагы Мемлекеттгк басцару академиясыныц Сот тврелт институтыныц 2-курс магистранты
^АЗА^СТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЦЫЛМЫСТЬЩ ЦУЦЫЦЫНДАРЫ ЭКОНОМИКАЛЬЩ КОНТРАБАНДАНЫЦ ТУС1Н1Г1 МЕН ТУРЛЕР1
Казахстан Республикасы Кылмыстык кодексшщ экономикалык контрабандамен б!рге айналыстан алынган заттардыц немесе айналысы шектелген заттардьщ контрабандасын (250-бап Казахстан Рес-публикасыньщ Кылмыстык кодекс!) жекеше курам рет!нде белген, онда «кеденд!к бакылаудан тыс немесе жасырын жасалган не кужаттарды немесе кедендж тецдест!ру куралдарын алдап пайдалана отырып, не ес!ртк! заттарды, жуйкеге эсер етет!н, улы уландыргыш, радиоактивт! немесе жарылгыш заттарды, кару-жаракты, эскери техниканы, жарылгыш курылгыларды, атыс каруы мен ок-дэршерд!, жаппай кырып-жоятын каруларын жасау ушш пай-даланылуы мумк!н материалдар мен жабдыктар-ды декларацияламай немесе жалган декларацияла-умен уштастыра мемлекеттщ кеден шекарасы ар-кылы етк!зу» керсетшген.
Бул кылмыстыц саралану белг!лер! Казакстан Республикасы Кылмыстык кодекс!н!ц 209-бабын-дагы кылмыстыц белг!лер!ндей.
Зац шыгарушымен Кылмыстык кодекстщ 250-бапты кылмыстыц жеке курамы рет!нде белу ете мэнд!, себеб! каз!рг! кезде барлык дуниежуз!нде ес!ртк! заттардыц, кару-жарактыц, атыс-каруы мен ок-дэр!лерд!ц контрабандасы каркынды та-ралып жатыр.
Ес!ртк! заттардыц контрабандасы улкен масш-табка жетт!, ол елш!здщ кукыктык тэртш пен когам-ныц элеуметтж-психологиялык атмосферасына эсер етед!, сонымен б!рге ултымыздыц элеуметт!к-адам-гершшж, халыктыц генетикалык болашагына ез зи-янын типзед! [1].
Ес!ртк!н! тарату ец б!р!нш!ден мемлекетке жэне оныц халкына зиянды салдармен кау!п келт!ред!. Наркобизнгске магнитт! материалдык кызыгушы-лыкпен тартылу себебшен баска !шк! факторлык себептер бул кылмыска ие, оган адамныц ес!рт-кел!к тэуелд!л!г!, ес!ртк!ге жастык сураныс жэне т.б. себептер жатады. Сонымен б!рге тек тутыну-шыныц есу! емес, дайындаушы мен ес!рткен! дай-ындаушылардыц саныныц есу! улкен кау!п [2].
Уэк!летт! органдар соцгы 10 жылда ес!ртк!л!к заттардыц айналымы Казакстанда 12 есе ескен-!не улкен кец!л белу керек. Бул кылмыстыц объект!с! - айналыстан алынган заттардыц айналысы аясындагы когамдык кау!пс!зд!к. Бул кау!пт! ескере отырып, бул заттардыц т!з!мш мемлекет накты аныктап, бакылауга жататын ес!ртк! зат-тар, прекурсорлармен психотроптык заттар !з!мшде бек!тт! [3].
Ал, калган субъективт! жэне объективт! белг-шер! бул кылмыс курамы экономикалык контра-бандамен б!рдей. Б!рак бул кылмыстардыц курамдарыныц объект!с! мен затынан баска да айырмашылыктар бар.
А.М. Ералин жэне КА. Бакишевт!ц п!к!р!нше «Экономикалык контрабандага караганда Кылмыстык кодексшщ 250 бабы бойынша жауап-керш!л!к контрабанда заттарыныц елшем! мен санына тэуелс!з пайда болады>> [3]. Бул п!к!рмен кел!су киын сиякты.
Себеб! 259 бапка сэйкес ес!ртк! заттарды немесе жуйкеге эсер етет!н заттарды сату макса-тынсыз кеп мелшерде зацсыз иелен!п алу,тасы-малдау немесе сактау уш!н кылмыстык жауап-керш!л!к бул зацсыз эрекеттер !р! мелшерде жа-салганда туындайды. «Ес!ртк! заттар, психотроп-ты кушт! эсер етуш! жэне улы заттардыц», (зац-сыз айналыммен байланысты зацнамалардыц колдануы) туралы 14.05.1998 жылгы Казакстан Республикасыныц Жогаргы Сот Пленумыныц №3 Каулысыныц 11 -ш! тармагына сэйкес: «ес!ртк! зат-тардыц, психотроптык, кушт! эсер етуш!, улы зат-тардыц мелшер!н, атын, накты тур!н аныктау ушш, сонымен б!рге оларды дайындауга арналган куралдар мен жабдыктардыц жарамдылык фак-тысын аныктау уш!н криминалистикалык экспертиза енд!р!с! кажет...»
Сарапшы криминалистикалык сараптама енд!р!с! кез!нде, сонымен сот к!нэл! тулганы жау-апкерш!л!кке тарткан кезде Казакстан Республи-касыныц ес!рткелерд! бакылау туралы Мемле-
кетт!к комиссияньщ кегалдемесшен басшылыц ету керек. Осы аталган Мемлекетт!к комиссиям® усынылган ес!ртк! заттар, психотроптыц кушт! эсер етуш! жане улы заттардьщ, прекурсорлардыц зац-сыз айналымы уш!н цылмыстыц жауапкершш!к т!з!м! 1998 жылы 9 наурызда Казахстан Республи-касыныц ук!мет!н!ц цаулысымен бектлген.
Казахстан Республикасыныц ¥к!мет!н!ц осы Каулысымен ес!ртк! заттардыц, психотроптыц, улы жане т.б. мелшерге жатцызу критериилер! бектлген [4].
Казахстан Республикасыныц Кылмыстыц ко-декс!н!ц 209 жане 250 баптарыныц тагы б!р айыр-машылыгы, ол ерк!н экономикалыц зоналардыц периметр! жане ерк!н кеден цоймасы арцылы тауар-лар мен заттарды етк!зу экономикалыц контрабанда болады, себеб! Казацстан Республикасыныц ке-денд!к шекарасын етшд!. Ал осы экономикалыц зо-наныц периметрлер! мен ерк!н цоймалардан Кылмыстыц кодекс!н!ц 250 бабында керсетшген ес!ртк! жане езге де заттарды етк!зу, бул жагдайда айна-лыстан алынган заттардыц немесе айналысы шек-телген заттардыц контрабандасы цурамы болмай-ды. Бул жагдайда к!нал! тулга Казацстан Республикасыныц Кылмыстыц кодекс!н!ц 259 бабымен цылмыстыц жауапкерш!л!кке тартылады.
Контрабанданыц келес! тур! - ак!мш!л!к-цуцыцтыц угымдагы контрабанда. Оныц ез!нг тан белгшер!:
- Мемлекетт!к шекарадан жуктерд! (тауар, заттар жане езге де цундылыцтар) зацсыз етк!зу, ягни кеденд!к мекемелерден тыс, Казацстан Республикасыныц кеденд!к кодекс!н!ц талаптарын бузып, жуктерд! етк!зу, сонымен б!рге кеденд!к бацыла-удан жасырып етк!зу.
- Шетел жуктер!н уйрен!шт! ез тутыну норма-сынан асатын сацтаса, олардыц зацды алуын иеленуш! немесе сацтаушы далелдей алмаса жане т.б. белг!лер!.
Контрабанданыц тагы б!р тур! - кеденд!к ере-желерд! бузу, ол да эюмшшк цуцыцтыц угымда. Ке-дендж ережелерд! бузу Казацстан Республикасы-ныц зацнамасымен бек!т!лген кеденд!к !стег! етк!зу тарт!б! не тулганыц арекетпен немесе арекетс!зд!к-пен зацсыз цол сугушылыц болып табылады.
Сонымен б!рге Казацстан Республикасыныц кеденд!к шекарасынан кел!к цуралдары мен тау-арларды етк!зу, кеденд!к режимдерд! пайдалануы бузу да жатады.
Кептеген шетел мемлекеттергиде аталган контрабанда турлершен басца да турлер! ерекшеленген:
- трансплантацияга арналган адамныц муше-лер! мен т!н! контрабандасы;
- камелетке толмагандар (балалар) контрабан-дасы;
- дэр!герл!к препараттар контрабандасы;
- жане т.б. контрабанда турлер!.
Б!зд!ц республикамыздыц цылмыстыц зацнама-сы контрабанданыц бул турлер!н жеке цурамга белмейд!, б!рац бул кылмыстар уш!н жауапкершшк бек!тед!. Мысалы, Кылмыстыц кодекст!ц 133 ба-быныц 2 тармагыныц «д» тармацшасында «Казац-стан Республикасынан тыс камелетке толмаган-дарды зацсыз акету немесе Казацстан Республи-касына зацсыз акелген!» уш!н цылмыстыц жауап-кершш!к белгшенген. 1959 жылы ООН-мен цабыл-данган балалар цуцыгы тур. Декларациясы мына-ны бек!тт!:
«Бала барлыц салацтыц цатынастар нысаны-нан, цаталдыц пен эксплуатациядан цоргалу керек. Ол сауда объект!с! цандай да б!р нысанда болмау керек» [5].
1989 жылы баланыц цуцыгы тур. ООН конвенция сына сайкес (1994 ж. Казацстан Республикасыныц Жогаргы Кецес!мен ратификациялан-ган) мемлекет-цатысушылар балаларды урлау, саудалау жане оларды цандай да б!р мацсат пен нысанда контрабандага салуды алдын-алу уш!н барлыц цажет шараларды цолдану керек.
Кылмыстыц зацнамада узац уацыт бойы дастурл! турде контрабанданы мемлекетт!к цыл-мыстарга жатцызуды жане оны сыртцы сауда мо-нополияга цолсугушы рет!нде царастырды. Б!рац сыртцы саудага мемлекетт!к монополияны алып тастаганнан кей!н жане сыртцы экономикалыц цыз-метт!ц либерализациялануы сыртцы сауданыц субъект!с! тек цана мемлекет емес, сонымен б!рге менш!к нысанасына жане кас!пкерлер де болды. Сондыцтан бек!т!лген тарт!пт! бузу арцылы тауар-лар мен езге де цундылыцтарды мемлекетт!к ше-карадан тасымалдаудыц алеуметт!к ман! езгерд!. Бул б!зд!ц кезцарасымыз бойынша зац шыгарушы-мен контрабанданы 2 цурамга белу нег!з! болды: экономикалыц контрабандага жане айналымнан алынып тасталган заттар мен айналымга салуга шектелген заттардыц контрабандасы.
Казацстанда болып жатцан экономикалыц ре-формалардыц оц асер етет!н цубылыстармен б!рге негативт! саттермен арб!р нарыцтыц цаты-настардыц дамуына багытталган экономикалыц реформа жагаласып журед!. Ел!м!зд!ц нарыцца к!ру! цылмыстылыц цурылымына асер етт!. Муныц салдары рет!нде царжылы-несиел!к аядагы, кас!пкерл!кте жане экономиканыц езге де аяларында жасалатын цылмыстар саны едау!р ест!. Сондыцтан, «Б!з цуруга к!р!скен цуцыцтыц
мемлекет, реформалардыц цуцыцтыц нег!з!н цам-тамасыз етуге жане ез иел!г!ндег! барлыц ресур-стармен ез азаматтарыныц ем!р!н!ц демократия-лыц шарттарын цамтамасыз етуге шацырылды».
Куцыцтыц мемлекетт! цуру жане нарыцытыц экономикага шаруашылыцтыц барлыц нег!зг! аяларындагы ерк!н кас!пкерл!кпен ету процес!нде мемлекет сыртцы экономикалыц цызметке мо-нополиялаудан бас артты. Сыртцы экономикалыц цызметт!ц нег!зг! сацылауы министрл!ктер мен ве-домстволар емес, ез!нд!к уйымдар болды. Бул са-ланыц б!рт!ндеп демополизациялануы сыртцы на-рыцца артурл! мемлекетт!к жане жеке енеркас!п-терд!ц жане уйымдардыц шыгуына ерк!нд!к берд!, кептеген халыцаралыц б!рлест!ктерд!ц, б!рлескен енеркас!птерд!ц жане фондтардыц цурылуына акеп соцты.
Сондыцтан соцгы кезде республикада б!р!ккен енеркас!птер саныныц интенсивт! есу! байцалды, дуние жуз!ндег! !р! компаниялардыц ек!лд!ктер! ашылды, табиги ресурстардыц б!р!г!п, енд!ру жо-балары ойластырылып жане жузеге асырылып жатыр жане шик!затпен материалдарды цайта енд!ру, прогрест!к технологияларды аграрлыц сек-торге енг!зу, енеркас!птерд! шетел компанияларга !шк! басцаруга беруге жане т.б. тектес арекет-тер жасалып жатыр. КСРО-ныц цулдырауынан кей!н тауелс!з мемлекеттерд!ц "селд!р" шекара-ларынан дуниежуз!л!к нарыцца бурынгы кецест!к республикалардан устай алмайтын тауарлар кон-трабандасы ер!стед!, оныц !ш!нде туст! жане цара металдар, мунайтул!г!, бидай, атомдыц жане хи-миялыц енд!р!ст!ц компоненттер!, ал сапасыз жане арзан спирт, арац-шарап ен!мдер, темек! жане кон-дитерл!к ен!мдер жане т.б. цайта жацгырды. Бул отандыц экономикага кер! асер етт!, себеб! ас!ре-се ез шик!затында жумыс жасайтын арац-шарап жане темек!мен айналысатын енеркас!птер арзан импорттыц тауардыц булк!не царсы тура алма-ды жане ез ен!мдер!н цайта багыттауга, цайта жоспарлауга мажбур болды. 1шк! регионда сатт! басекелесу уш!н кептеген арац-шарап зауытта-ры арзан импорттыц спиртт! сатып алуга мажбур болды, бул шыгарылган ен!мн!ц ез цуныныц жане оныц сапасыныц темендеу!не акеп соцты.
Б!з б!лет!ндей экономикалыц контрабанда жем-цорлыц цылмыстар цатарына жатады, сондыцтан «букш посткецестж кец!ст!кт!ц б!рден-б!р турацты-лыц арал рет!нде ез цылмыстыц зацнамасыныц ти-янацтылыгын царастыру - жогары децгей, соныц шшде антижемцорлыц !с-жург!зушшк нормаларды царастыру, жемцорлыц тек бил!кт! тектен пайдала-нуды алдын-алудыц ак!мш!л!к механизмы мен рет-
теу механизмын шыгаруды жузеге асыру, жемцор-ланган жане лауазымды тулгалардыц тергеу мен соттауды шыгару процедурасын аныцтау, жемцор-лыц натижес!нде иеленген заттар мен мул!ктерд! тарк!леуд!ц цуцыцтыц мартебес!н айцындау, жемц-орлыцца цатысты енгркасiптерге экономикалыц сан-кцияларды цолдану сияцты арекеттер жатады» Ше-тел жане улттыц цайнар кездерд!ц анализы бойын-ша, азаматтардыц жане лауазымды тулгалардыц артурл! категорияларын интервьюриялау натижес!-нде керсет!лгендей, жемцорлыц экономикага тер!с ыцпал келт!ред!, укшетпк шеш1мдерд!ц эффектшг-!не куман келт!ред!, ад!л соттыц ад!лд!л!к цагида-сын бузады.
Кылмыстылыцтыц жане оныц нысаныныц езгеру! цогамныц ем!р!н!ц экономикалыц жагдай-ына байланысты, оган мемлекет тарапынан белг!л! б!р халыц децгей!н!ц жане белек азамат-тармен зацсыз немесе кер! асер етет!н арекет-терд! жасауын тыюга артурл! ад!стер мен тас!лдерд! цолданады. Когамдыц цатынастардыц сипаттамасыныц езгеру! цылмыстылыцтыц угымын езгертед!, сонымен б!рге цылмыстылыц-тыц угымын езгертед!, сонымен б!рге цылмыс-тылыцтыц цурылымы мен динамикасына, жаг-дайына асер етед!. Жалпы алганда цылмысты-лыцца кептеген факторлар жиынтыгы асер ету!н б!зге жацалыц емес. Олардыц саны 200-250 не-месе одан да кеп. Сыртцы экономикалыц цызмет саласындагы бузушылыцтардыц таралуына б!р цатар шарттар бар. Ол, б!р!нш!ден, арине, басца мемлекеттермен нарыцтыц цатынастарды орна-ту мен дамытуда таж!рибен!ц жоцтылыгы, себеб! кецест!к мемлекет болганда барлыц сыртцы экономикалыц цызметке байланысты !с-арекеттерд! КСРО-ныц мемлекетт!к бил!к пен басцарманыц !шк! органдары атцард^1. Шекаралыц бацылау-етк!зуш! пунктерд!ц нашар жабдыцтануы, кеденд!к бекеттерд!ц алс!з етк!зуш!л!к цаб!лет! натижес!н-де декларацияланган жукт! царау ар кезде сапа-лы етпейд!, техникалыц жабдыцтанудыц теменд!г! жане езге де себептер кеден зацнамасы аясын-дагы бузушылыцтарга жагдай жасайды.
Стратегиялыц шик!зат пен энергоресурстарга бай Казацстан Республикасына экономикалыц кон-трабандамен куресу ерекше сипатца ие. Эконо-микалыц контрабанда ел!м!зд!ц экономикасын турацсыздандырады, цогаммен жузеге асырыла-тын экономикалыц реформаларды баяулатады жане мемлекетт!ц нег!з!н алс!здетед!, лауазымды1 тулгаларды уйымдасцан цылмыстылыц масшта-бына айналган зацсыз !с-арекеттерд! жасауга итермелейд!. Себеб! кептеген жагдайларда
б!рлес!п шекарадан зацсыз тауарларды тасымал-дау, ягни экономикалык контрабанданы белг!лен-ген келемде жасау уш!н ек! жэне одан да кеп тулгалардыц б!р!гу!нс!з, ягни уйымдаскан топ жа-сайтын !с-эрекеттер!нс!з мумк!н емес немесе ете киын болады.
Бул контрабандистерд! тыгыз байланыс жа-сауга, кылмысты жаксы ойластыруга жэне !здерд! жоюга жэрдемдесет!е жолдар табуга итерме-лейд!, соныц !ш!нде жоспарды белшектеп карас-тыру иеленет!н кундылыктардыц сипатын, оныц келем!н, орнын, уакытын жэне орындау тэс!л!н аныктауды енг!зед!, бул эрекеттер мемлекетт!к шекарадан зацсыз тауарларды етк!зет!н эрб!р катысушыга алдын-ала жуктелед!.
Экономикалык контрабандамен нэтижел! куре-суд! жетшд!ру уш!н «б!р!нш!ден мэселен! жан-жакты зерттеп, кылмысты тэж!рибел! алдын алу аясындагы зацнамага езгер!стер енг!зет!н езара байланысы бар шараларын кешен!н калыптасты-ру керек. Сонымен б!рге уйымдастырушы-баска-рушылык сипаттагы сэйкес!нше шараларды ойла-стыру мен жузеге асыру да мэнс!з емес».
Сондыктан, контрабанданыц елшем! есушг бай-ланысты Казакстандык нарыкты коргау кажет жэне «Казакстан Республикасыныц кейб!р кукыктыц ак-тогрцЕ езгер!стер мен толыктыруларды Тенпзу» ту-ралы 17.03.1995 жылгы Казакстан Республикасы Президент!н!ц Жарлыгымен Кылмыстык кодекст!ц 64 бабына жаца редакция енг!з!лд!, онда контрабанда угымын былай аныктады:
«Казакстан Республикасыныц кеденд!к неме-се мемлекетт!к шекарасынан тауарларды жэне езге де кундылыктарды кеденд!к бакылаудан жа-сыру немесе алдаумен кеденд!к жэне езге де кужаттарды пайдалану аркылы улкен келемде зацсыз етк!зу» [6]. Кылмыстык кодекст!ц 64 ба-бын-да б!р!нш! рет контрабанда угымында «Ке-денд!к бекара» термины пайдаланды. Осыдан баска контрабанданыц сараландыратын белг!лер де езгер!ске ушырады:
- б!р!нш!ден, когамдык кау!пт!л!к децгей!не сэйкес олар терт топка бел!нд!;
- ек!нш!ден, жаца угымдар енг!з!лд!: «контрабанда жасаганы уш!н бурын сотталган тулгамен» контрабанда жасалса;
- уш!нш!ден, «аса !р! келемде» жасалган контрабанда уш!н жауапкерш!л!к бек!т!лд!;
- терт!нш!ден, бул кылмысты «тулгалармен уйымдаскан топ пен» жасаганы уш!н (Республи-када уйымдаскан нысанда кылмыстыц кебею!не байланысты) жауапкерш!л!к енг!з!лд!: Казакстан Республикасыныц Кылмыстык кодекс!н!ц 64 ба-
быныц жаца редакциясынан «арнайы сактау кой-маларында тауарлар мен заттарды жасыру» белг!с! алынып тасталды. Сот жэне тергеу тэрби-ес! 64 баптыц жумыс жасаган мерз!м!нде мына-дай нэтижеге келд!, ягни тауарлар мен валютаны зацсыз етк!зу уш!н жэне адамныц денсаул^1гы мен ем!р!не кау!пт! заттарды тасымалдаганы уш!н (кару, ес!ртк!, улы, катты эсер етет!н радиоактивт! заттар) жеке кылмыстык жауапкерш!л!к бек!туд! кажет деп санады.
Теория мен практикада кейб!рде «мемлекетт!к бекара» жэне «кеденд!к бекара» угымдар ара-сындагы байланыс туралы сурактар туындайды. Б!зд!ц ойымызша соцгы угым кец!рек, «мемле-кетт!к шекарага» караганда. Осылай 2003 жылгы 1 мамырдагы Казакстан Республикасыныц Ке-денд!к кодекст!ц 6 бабына жэне 13 кацтар 1993 жылгы №1872-Х11 «Казакстан Республикасыныц мемлекетт!к шекарасы туралы» зацыныц 1 ба-бына сэйкес кургак территорияда, суда (тец!з жэне езге де) жэне ауа аумагында болсын, ке-денд!к шекарасын етк!зу пункттер! мен кеден бе-кеттер!н!ц орналасуына карамастан мемлекетт!к шекарамен кел!сед!, б!рак соцгысы кеден шека-расымен уксастыгы аз, себеб! кеден шекарасы-ныц кец!рек магынасына Казакстан Республика-сыныц кеден территория шектер!нен баска, со-нымен ерк!н кеден зоналары мен ерк!н коймалар периметрлер! де к!ред!. Казакстан Республикасы-ныц Кеден кодекс!н!ц 6 бабына сэйкес Казакстан Республикасыныц кеден шекарасын кургак территория, территориялдъ1 сулар (тец!з) жэне !шк! сулар, б!зд!ц уст!м!здег! ауа кец!ст!г!, сонымен Казакстан Республикасыныц континенталды шельф!нде орналаскан жэне кеден !с! аясында ерекше ек!летт!лектерге ие жасанды аралдар, жасалымдар, курылымдар жэне езге де объект-!лер. Казакстан Республикасыныц Кеден терри-ториясыныц б!р бел!г! Казакстан Республикасы-ныц территориясында курылган арнайы экономи-калык зона территориясы болып табылады.
Казакстан Республикасыныц кеденд!к терри-ториясыныц шектер! мен элеуметт!к экономика-лык зоналардыц периметрлер! Казакстан Респуб-ликасыныц кеденд!к шекарасы болып табылады. Аталган жагдайлар Казакстан Республикасыныц территориясына эртурл! заттар мен буйымдар-ды баска мемлекеттерге шыгару немесе экелуд! дурыс саралану уш!н улкен мацызы бар, бул мем-лекеттермен б!з «селд!р шекаралык» катынаста-мыз. Бул жерде шекаралардыц анык кер!нет!н атрибуты олардыц кукыктык мэртебес!нг эсер етпейд!. Этк!зу пункттер!н!ц бар жогы, кеденд!к
бацылаудыц жузеге асуы аспауына царамастан, мемлекетпк немесе кедендш шекара - бул осы-дан шыгатын барлыц салдарымен шекара. K^ipri кезде дуние жYзiнде еркш кедендiк зоналар немесе еркш сауда зоналар деп аталатын аймацтар 400-дей территорияларда бар. Мундай зоналар кебшесе индустриалды дамыган мемлекеттерде арекет етедi. Европада - 130, Америкада - 200-дей осындай зоналар бар. Еркш сауда зоналарын-да адетте осы мемлекетте резидент емес фили-алдар енеpкасiп ашады, ягни аpiптестеp pетiнде, мысалы, А^Ш-тагы Азия мен ^иыр Шыгыстыц кетерме фирмалары. Импорт кезiнде кедендiк баждар мен акциздш жинацтар кейiнге цалдыры-лады, бул тауарлармен кейбip операцияларды жа-сауга мYмкiндiк беpедi, мысалы, цоймалау, тыю, цайта маркировкалау, кiшi партияларга белiп тас-
тау. Содан кейш тапсырыс мелшеpiне байланыс-ты тауарлар баж телеуiнсiз басца мемлекеттер-ге экспортца шыгарылады немесе iшкi рынокца тYседi. Дамушы мемлекеттерде кебiнесе еркш ендipiстiк зоналар (экспорттыц ендipiс ушш) кеп тараган. Муныц манi сыртца шыгарылатын дай-ын тауарлардыц оларды дайындауга акелiнетiн материалдарга цараганда баж немесе акциздщ темендiгiнде. Олар кебшесе химикалыц, спиpттiк, фармацевтикалыц ендipiсте кездесед!
Соцгы кездерде еpкiн сауда зоналары порттар-мен шектелмейдi, ол букш региондарга таралган. 1993 жылы Солтустж Американдыц НАФТА (А^Ш, Канада, Мексика) цурылды, ол еpкiн сауда зоналар шектеpi мен ендipiстiк турдеп зоналар-ды бipiктipедi.
^олданылган адебиеттер
1. Сарсеков Б.С. Контрабанда наркотиков в Казахстане: проблемы и пути их преодоления // Научные труды Карагандинской высшей школы ГСК РК. - Караганда, 1997. - Вып. 1. - С. 9.
2. Абдиров Н.М. Стратегия борьбы с наркотизмом и наркобизнесом // Борьба с преступностью в Казахстане. - Алматы, 1998. - С. 18-19.
3. Ералин А.Н., Бакишев К.А. Ответственность за контрабанду по новому уголовному законодательству Республики Казахстан // Проблемы борьбы с коррупцией и организованной преступностью. - Караганда, 1998. - С. 74.
4. Алибеков С.Т. Таможенное дело в Республики Казахстан. - Алмати: Пресс, 1997. - С. 52.
5. Декларация прав ребенка. - Сборник международных договоров и законодательных актов Республики Казахстан в области прав человека. Т. 1 - Алматы, 1996. - С. 185.
6. Указ Президента Республики Казахстан, имеющего силу Закона; от 17.03.1995 г. «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан». - Газета «Казахстанская правда» за 17 марта 1995 г.
* * *
В статье рассматриваются вопросы квалификации экономической контрабанды.
This article is devoted to the premeditated intent in criminal law and its importance and role of direct analysis.
