CC BY
24
^ -
бойынша элеуметтiк зерттеу жYргiзiлдi.
Нег/'зг/ свздер: гепатит, вакцинациялау, балалар, тиiмдiлiк.
SUMMARY
G.K. KAZBEKOVA, A.D. TOLEPBERGENOVA, R.K. SEKENOVA ASSESSMENT OF EFFICIENCY VIRAL HEPATITIS IMMUNOPROPHYLAXIS IN THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN
JSC «National Research Center for Maternal and Child Health», Astana, Kazakhstan
It was carried out community research for study of viral HB immunoprophylaxis among health workers, parents, pregnant and maternity patients in city and republican health care facilities of Astana, Almaty cities. Key words: hepatitis, vaccination, children, efficiency.
УДК:614.2:378.147- 057.875
А.Т. КАЛДЫБАЕВА, Р.Е. НУРГАЛИЕВА, А.Н. ЖЕКСЕНОВА, А. АМАНЖОЛКЫЗЫ
ЖОГАРЫ ОКУ ОРНЫ СТУДЕНТТЕРШЩ ОКУ БАРЫСЫНДАГЫ 0М1Р CYPy САПАСЫ
Марат Оспанов атындагы Батыс Казахстан мемлекеттiк медицина университетi, А^гебе, Казахстан
Аннотация. Марат Оспанов атындагы Батыс Казахстан мемлекеттiк медицина университет (БКММУ) студенттершщ о^у барысындагы eмiр сYPУ сапасы (0СС) жэне оган эсер етушi объективтi жэне субъективт фактор арасындагы байланыстар зерттелдi. Эр тYрлi жиiлiктегi жэне курсаралыщ айырмашылы^тагы 0СС аны^талды. 0СС-ныц 3 курс студенттерЫде басым кeпшiлiк кeрсеткiштер (физикальщ жэне пихологиялыщ компоненттер) бойынша жогары екенiн, 1курста физикалыщ компонеттщ жогары, ал 5 курс студенттерЫде, осы аталган ^ос компоненттщ 2-ушщ де темен децгейде екенiн кeрсеттi.
Нег/'зг/ свздер: eMip CYpy сапасы, салауатты eMip салты, студенттер, SF-36 сауалнамасы.
©зект^п. ¥лт денсаулыгы бiздiц табысты болашагымыздыц негiзiне: сапалы жэне ^олжетшд! медициналыщ ^ызметтер керсетумен ^амтамасыз ету, аурулар тYрiнiц барынша кец спектрЫ диагностикалау жэне емдеумен ^амтамасыз ету, профилактикалыщ медицинада - аурудыц алдын алуы басты мэселеге айналуы тию. Белгiленген жолдаудагы деректер мен eмiр сапасына деген мэселелердiц eсуiне байланысты, бэрiнен бурын улт болашагы жэне езЫдк ерекше ^огамдыщ топ болып табылатын студент жастардыц eмiр сапасын зерттеу тeтенше, кeкейтестi мэселелердiц бiрi болып табылады[1]. Студент жастардыц денсаулыгы мен eмiр сYPУ сапасын жогары мамандандырылган кадрларды дайындау сапасыныц шрсеткш ретiнде, ал денсаулы^тарын са^тау мен ныгайтуды алдыцгы ^атарлы медициналыщ жэне элеуметпк мэселе деп ойлай отырып, олардыц денсаулыгын жа^сартуга, ныгайтуга жэне алдын алуга арналган гылыми непзделген, кешендi багдарламалар ^арастырылуы ^ажет[2].
Осыган орай, студент жастардыц денсаулыгын ^алыптастыруда eмiр CYPУ сапасын мониторингiлеудi жэне жа^сарту шараларын уйымдастыруды шешудi басты мэселеге жат^ыздыщ.
Зерттеу максаты. Марат Оспанов атындагы БКММУ студенттерЫщ о^у барысындагы eмiр CYPУ сапасы (0СС) мен организмнiц кейбiр функционалдыщ кeрсеткiштерi жэне салауатты eмiр салты (С0С) арасындагы байланысын зерттеу.
Зерттеу объеклЫ жэне эдiстерi. Негiзгi гылыми зерттеу жумысы Марат Оспанов атындагы БКММУ гылыми тэжiрибелiк орталыгында (ГТО), 1-3-5 курс «Жалпы медицина» факультетiнiц студенттерЫе жYргiзiлдi. Зерттеу объектiсiне орташа жасы 17-25 аралыгындагы 313 респондент алынды. 1курс бойынша -106, 3 курс -106 жэне 5 курста 101 студенттен ^уралды.
Зерттеу мiндеттерiн шешу ма^сатында 2 кезецдiк зерттеу жумыстары жYргiзiлдi. Бiрiншi кезецде барлыщ курс студенттерЫе зерттеушiнiц ^атал ^адагалауымен, популяциялыщ зерттеулерде жетiстiктерiмен ^олданылып жYрген, Бостон Денсаулыщ институты усынган - SF-36 (36-Item Short-Form Health Survey) сауалнамасы ^олданылды [3,4]. Екiншi этапта 0СС-на эсер етушi факторларды аны^тау ма^сатында eкпенiц ^ызметпк кeрсеткiштерiн - Спиро-С100 аспабыныц жэне С0С-н багалайтын сауалнама шмепмен зерттеу жYргiзiлдi. Сауалнама барысында алынган сандыщ шамаларды сараптау, вцдеу Yшiн алынган мэлiметтер жэне жалпы ек Kepcemwumi^ - денсаулы^тыц физикалыщ компонент (ДФК) мен психологиялыщ компонент (ДПК) мэн SF-36 сауалнамасындагы формула квмег/'мен есептелiп, арнайы компьютерлiк багдарламаныц кeмегiмен Excel форматында электрондыщ кестеге енгiзiлдi. Мэл/'меттерд/'ц
Медицинский журнал Западного Казахстана №3 (43) 2014 г.
57
б/'р/'кт/'ртген базасын ашу Yшiн EpiData багдарламасы ^олданылды. Зерттеу нэтижелерЫщ б/'р/'кт/'ртген базадагы мэл/меттерд/'н статистикалыщ ецделу! SAS 9.2 арнайы компьютерлiк багдарлама жYйесiнiн кемепмен жYзеге асырылды.
Алынган нэтижелер. Зерттеудщ 1-3-5 курс арасындагы 0СС непзп керсеткiштерi бойынша салыстырмалы сараптамасы, курс арасында айырмашылыщ бар екенiн керсетт (1 сурет).
1. Физикалыщ ^ызмет (PF) 5 курста 1 жэне 3 курспен салыстырганда ай^ын темен (3 курс - 0.0002; 1курс - 0.001)
2. Физикальщ рольдк ^ызмет (RP) 3 курста 1жэне 5 курспен салыстырганда ай^ын жогары (1 курс - 0.0118; 5курс - 0.001)
3. Аурудыц интенсивттп (BP) 5 курста теменгi курстармен салыстырганда темен (1курс-0,0520)
4. 0мiрлiк белсендiлiк керсеткiшi бойынша курс арасында ай^ын айырмашылыщ жо^
5. Денсаулы^тыц физикалыщ компонентi (Р1Н) 1 жэне 3 курстарда 5 курспен салыстырганда ай^ын басым (1 курс -0.0026, 3 курс-0,0231)
6. 6леуметтiк ^ызмет (SF) 5 курста 1 жэне 3 курспен салыстырганда ай^ын темен (3 курс - 0.001; 1курс - 0.0007)
7. Рольдк эмоциональдыщ ^ызмет (RE) 3 курс студенттершде 1 мен 5 курста Караганда ай^ын басым (5 курс -0.001; 1курс - 0.001)
8. Психологиялыщ компонент (Р2Н) 3 курста 5 курспен салыстырганда ай^ын басым (0.0047)
1-сурет. 1-3-5 курс студенттершщ 0СС салыстырмалы керсеткiшi (балл)
Ескерту:*-р<0,05
Сонымен, ©СС-дагы курсаралыщ ай^ын айырмашыльщ, кейбiр критерийлер бойынша эртYрлi жшлкте кездестi. Апынган мэлiметтер ©СС-ныц 3 курс студенттерЫде басым квпшiлiк кврсетгаштер (физикалыщ жэне пихологиялыщ компоненттер) аралыщ кврсеткiштерi бойынша жогары екенiн, 1курста физикалыщ компоненттщ жогары, ал 5 курс студенттерЫде, осы аталган ^ос компоненттщ 2-уЫщ де темен децгейде екенiн кврсеттi.
©СС-ныц негiзгi 8 кврсеткЫн толыгыра^ зерттеу барысында твмендегщей мэпiметтер сарапталды.
1) Физикалыщ ^ызмет (PF), физикалыщ жYктемепердi (взiне-взi ^ызмет кврсету, жYPУ, баспалда^пен квтерiпу, ауыр нэрсепердi квтеру жэне т.б.) орындауга кедергi кептiретiн физикалыщ жагдайы 1 курс студенттерЫщ- 68, 3 курс -55, ал 5 курс -81 пайызында физикалыщ жYктеменiц физикалыщ ^ызметше эсер етпейтiнiн кврсеттi. Физикалыщ жYктемелер 9%-дан 22-%-га дейiн студенттердщ физикалыщ ^ызметше ^атты эсер береди ягни жогары дэрежеде шектейтiнi аны^талды. Бул эсiресе 5 жэне 1 курс студенттерЫде 3 курста Караганда, сэйкесiнше 2,4 жэне 1,4 есе жогары болды. Студенттердщ 53%-да физикалыщ жYктемепердщ орташа дэрежеде кедергi кел^рет^ бай^алды.
2) Физикалыщ жагдайдыц жалпы жумыс жэне кYндепiктi ^ызмет барысына ^иынды^тар тугызу дэрежесiн (RP) аны^тау ма^сатында, студенттер денсаулыщ мэсепеперiмен байланысты взшщ кYндепiктi вмiр эрекетiмен шектелу децгешне бага беруiнде студенттердщ жалпы жумыс жэне кYндепiктi ^ызмет барысына ^иынды^тар тугызу дэрежес1 курс вскен сайын кYндепiктi вмiр эрекетiн шектейтЫ денсаулыщ мэсепеперi твмендедi, ягни 1 курспен салыстырганда 3 курста 1,5 есе, ал 5 курста 2,1 есе твмен, ягни ^нделкт емiр эрекетшщ шектелуi твменгi курстарда жогары болды.
58
Батыс Цазацстан медицина журналы №3 (44) 2014 ж.
^ -
3) ^шт физикалыщ ауырсынудыц acepi жэне ауырсыну дэрежеанщ ^алыпты жумыс ^ар^ынына ыщпалы 1 жэне 3 курс студенттердщ 60%-ы ауырсынуды ceзбeдi, сонды^тан да кYндeлiктi ic-эрекеттермен айналысу eптiлiгi шeктeлмeдi. 5 курс студенттерЫде бул квpceткiш 22%-га тек жэне твменп курстармен салыстырганда 2,8 есе темен, демек, ^ызметтщ шeктeлуi сонша есе жогары. Кepiciншe аталган твмeнгi курстарда 5 курспен (64%) салыстырганда, ^ызметтщ орташа шeктeлуi 2,5 есе темен (26%).Орта шамамен барльщ курс студентершщ 13% -нда ауырсынудьщ ^нделкт ^ызметт басым шeктeйтiнiн керсетп.
4) Жалпы денсаулыщ жагдайы (GH) -студенттер жYpгiзiлгeн на^ты уа^ыттагы взЫщ денсаулыгынык жалпы жагдайына cубъeктивтi бага бергенде жогары курс (3 жэне 5) студенттердщ шамамен 74%-ы ез денсаулы^тарын жа^сы багалайды жэне бул твмeнгi курспен салыстырганда 1,3 есе жогары. Осы кврсеткш бойынша, жалпы денсаулыщ жагдайын багалау дэpeжeci студенттердщ 33%-да темен.
5) Студенттердщ емipлiк бeлceндiлiгi (VT), ягни взiн-взi œ3^i мен квкт-^ш декгешнщ мэлiмeттepi, курстардагы зерттелуштердщ жартысынык квкт-^й сергек, жартысында сел^ос eкeнiн квpceттi.
6) Элеуметпк ^ызмет (SF) - физикалыщ жэне эмоционалды жагдайынык эcepiнeн, элeумeттiк белсендтИнщ шектелуЫщ дэpeжeci аны^талды, студенттердщ орта шамамен 70%-га жуыгына физикалыщ жэне эмоциналдыщ жагдай кYндeлiктi ^арым-^атынасына кедерп кeлтipмeйтiнi дэлeлдeндi. Сэйкeciншe 30% кедерп кeлтipeтiнiн аны^талды. Курсаралыщ салыстыру бул кврсетгаштщ 1 курста 1,2 есе жогары екешн квpceттi.
7) Эмоционалды жагдайдык жалпы жумыс жэне ^ндел^ ^ызмет барысына ^иынды^тар тугызу дэрежеан (RE) аны^тау ма^сатында студенттер соцгы 4 аптадагы эмоционалды^ жагдайга байланысты взшщ кYндeлiктi вмip эрекетшщ шектеу декгешне бага беру квpceткiшi 5 курс студентерЫде 1 жэне 3 курспен салыстырганда 2,5 есе жогары екенш керсетп, ягни оларда эмоционалды жагдайдык эcepi квп.
8) Психикалыщ денсаулыщ (MH) - студенттердщ соцгы 4 аптадагы ок мэндi эмоциянык жалпы квpceткiштepiмeн жэне квкт-^ш жагдайына бага беруЫде студенттердщ (60% аса) квкiл-кYЙлepi соцгы уа^ытта жайдарлы жэне вздерш жа^сы, ба^ытты ceзiнгeндiктepiн айт^ан. Дегенмен, 35%-га жуыгы кepiciншe квп ашулангандарын, шаршагандыщ жэне ба^ытсыздыщ ceзiмдe болгандарын айтады жэне 1 курс студенттерЫде бундай ceзiм 10,2 есе жогары.
Жалпы алганда студенттердщ ©СС орташа, ceбeбi физикалыщ жYктeмeлepгe вте ceзiмтал, физикалыщ жагдайлары жалпы жумыс жэне ^нделкт ^ызмет барысында ^иынды^тар тугызады, кYндeлiктi ic-эpeкeттi орындауда ауырсыну ceзiмi орын алады, 25% дешнп студенттер вз денсаулыгын нашар деп багалайды, шаршау ceзiмi мен емipлiк бeлceндiлiктepi темен, физикалыщ жэне эмоционалды^ жагдайынык нашарлауына байланысты, ^арым-^атынас дeцreйлepi eдэуip темен, элeумeттiк байланыстары да шектелген, эмоционалды жагдайлары жумыс жэне ^ндел^ ^ызмет барысына ^иынды^тар тугызады, 35%-га жуыщ студенттерде психикалыщ сэтаздк, уайым - ^айгы белек алган.
Организмнщ функционалдыщ квpceткiштepiнiк бipi ретнде ©ТС зерттеуде 1-3-5 курс арасындагы ©ТС-нщ тиeciлiдeн ауыт^удагы пайыздыщ келемшщ салыстырмалы сараптамасы вкпeнiк тipшiлiк сыйымдылыгы (©ТС) жэне кYшeйтiлгeн вкпeнiк трштк сыйымдылыгы (К©ТС)- 2,4±0,18 жэне 2,7±0,4 ^урады. Курылгынык тipкeгeн ©ТС жэне К©ТС квpceткiштepiнiк тиeciлi шамасы сэйкеанше 3,12±0,12 жэне 3,6±0,37 тек болды. ©ТС жэне К©ТС тыныштыщ жагдайдагы квpceткiштepi ECCS ноpмативтiк жYЙeci бойынша зepттeлушi топтык жасынан сэл темен. Себеб^ ©ТС-77, ал К©ТС-75% келeмдi ^урады. Бул келемдер тыныс алу ^ызметшщ осы квpceткiштepiнiк твмeнгi шепнен жогары.
С©С тepeкipeк зерттеу жэне оны курс аралыщ салыстыру ма^сатында барлыщ зерттелген топтарды Yлкeн ею топ^а - С©С устанушылар жэне С©С устанбаушылар деп eкiгe белдк. ¥станушылардык орташа мэнi 58,6±7,7 балды, ал устанбаушылар 40,8±5,7 ^урады. Курсаралыщ салыстырмалы^ зерттеу ай^ын айырмашылы^тык жо^тыгын квpceткeнiмeн, курс жогарылаган сайын С©С устанушылар санынык 1,5 есе твмендейтшн квpceттi.
Барлыщ cтудeнттepдiк ©СС кpийтepилepi мен спирометр арасындагы корреляциялыщ сараптау ©СС барлыщ кpийтepилepiмeн спирометр rapce^^epi арасында орташа байланыс барлыгын керсетп (р= 0,001 ден 0,0001-ге дешн).
Ал ©СС мен С©С rapce^^epi арасында сараптама 5 курс студенттерЫде ЭРК; квpceткiшi мен С©С шамасы арасында байланыс барлыгын аны^тады (р=0.043). ©СС-нык бас^а квpceткiштepi мен С©С арасында байланыс болмады.
Корытынды. Курс арасында ©СС басым кепштк rapce^^epi бойынша ай^ын айырмашылыщ бар. 5 курс студенттердщ ©СС 3 курспен салыстырганда ФКрт), ФРК^Р), ДФК(Р1Н), 6K(SF), ЭРК^Е), ДПК(Р2Н)); ал 1курспен ФК;^), ФРK(RP), ДФК(Р1Н), 6K(SF), (BP) ^pce^^epi бойынша ай^ын темен (p<0,05).
Зерттелген 1,3,5 курс студентершщ тыныс rapce^^epi ^алыптан темен. ©ТС жэне К©ТС-нык на^ты шамасы тиeceлiнiк 77% ^урады жэне ©СС барлыщ кpийтepилepi арасында орташа ок корреляциялыщ байланыс бар (к=0,3 тен к=0,5; p<0,05 ).
Медицинский журнал Западного Казахстана №3 (43) 2014 г.
59
Жалпы барлыщ курс бойынша студенттердщ 42% С0С устанбайды жэне жогаргы курс студентерiнде1,5 есе жогары. 0СС-ныц кврсеткiштерi мен С0С арасында аньщ корреляциялыщ байланыс жо^, сонды^тан субьективт кврсеткiштер eMip сYPУ сапасына айтарлы^тай эсер бермейдi.
Эдебиеттер mi3iMi:
1. Кр Президентшщ 29.11.2010 жылгы №1113 «2011-2015 жылдарга арналган «Саламатты Казахстан» Казахстан Республикасыныц денсаулыщ са^тауды дамыту мемлекеттiк багдарламасы».
2. Калдыбаева А.Т. Студент денсаулыгы сапалы бiлiм беру факторы/А.Т.Калдыбаева, РЕ.Нургалиева// Батыс Казахстан Медицина журналы.-2013.-№ 1 (37).- С.302-303.
3. Ware J.E. SF-36 Health Survey. Manual and interpretation guide / J.E. Ware // The Healthlnstitute, New England Medical Center. Boston, Mass.-1993.
4. Амирджанова, В.Н. Популяционные показатели качества жизни по опроснику SF-36 (результаты многоцентрового исследования качества жизни «МИРАЖ») / В.Н. Амирджанова, Д.В. Горячев, Н.И. Коршунов, А.П. Ребров, В.Н. Сороцкая // Научно-практическая ревматология.- 2008. - №1. - С. 36-48.
А.Т КАЛДЫБАЕВА, РЕ. НУРГАЛИЕВА, А.Н. ЖЕКСЕНОВА, А. АМАНЖОЛКЫЗЫ КАЧЕСТВО ЖИЗНИ СТУДЕНТОВ ВЫСШИХ УЧЕБНЫХ ЗАВЕДЕНИЙ ВО ВРЕМЯ УЧЕБНОГО ПРОЦЕССА
Западно-Казахстанский государственный медицинский университет имени Марата Оспанова, Актобе, Казахстан
Были изучены качества жизни студентов (КЖ) Западно-Казахстанского государственного медицинского университета (ЗКГМУ) во время учебного процесса и связь между объективными и субъективными факторами, влияющими на КЖ. Определялись разницы КЖ в разные периоды жизни студентов и между курсами. Качество жизни студентов 3 курсов по многим показателям (физические и психологические компоненты) выше; на 1 курсе выше физические компоненты. Исследования определили, что среди студентов 5 курса оба данные показатели на низком уровне. Ключевые слова: качество жизни, здоровый образ жизни, анкеты SF-36.
A.T. KALDYBAYEVA, R.YE. NURGALIYEVA, A.N. ZHEKSENOVA, A. AMANZHOLKYZY QUALITY OF LIFE OF STUDENTS IN LEARNING PROCESS IN HIGHER EDUCATION INSTITUTIONS
West Kazakhstan Marat Ospanov State Medical University, Aktobe, Kazakhstan
Qualities of life and affecting subjective and objective factors on it were investigated over time together with correlative interconnection of West Kazakhstan Marat Ospanov State Medical University students. Obtained results are pointed out that the quality of student life level of 3rd course is true above by any definition, rather than of 1st and 5th courses. Physical component of first-year students is higher than students of 5th courses. The qualities of life of five-year students are lower than in junior courses.
Keywords: quality of life, healthy lifestyle, students, SF-36 questionnaire.
РЕЗЮМЕ
SUMMARY
aiman.kaldybayeva.1962.@mail.ru azhar.nikolaevna@mail.ru a. ainur.82@mail.ru
60
Батыс Цазацстан медицина журналы №3 (44) 2014 ж.
