CC BY
50
Вестник КазНМУ, №2(4)- 2014
У.А. АЛТЫНБЕКОВА, Г.Е. АИМБЕТОВА, М.А. РАМАЗАНОВА, Б.А. МУСАЕВА, Р.Б. АЛИМБЕКОВА, М.С. КАЛИЕВА, А.И.
ИГИСЕНОВА, К. КУНАНБАЕВ, Б. АЛИМЖАН^ЫЗЫ
С.Д. Асфендияров атындагы Наза; ¥лтты;Медицина Университет'1 Денсаулы; са;тау саясаты жэне бас;ару кафедрасы
ЖАСТАР АРАСЫНДАГЫ ШЫЛЫМ ШЕГУ МЕН НАША^ОРЛЫ^ТЫН ЗАМАНАУЙ ЖАГДАЙЫНДАГЫ С¥РА^ТАР
ТYйiн: баяндамада К^аза^стан Республикасы жэне дуние жYзi бойынша шылым шегу жэне наша^орлы^ты емдеу мен алдын-алу шараларынык ^ыс^аша сипаттамасы, К^аза^станда наша^арлы^тык таралуын алдын-алу шаралары жэне наша^орлыда тэуелдiлiктi азайту жолдары
ТYйiндi сездер: шылым шегу, наша^орлы^ты алдын-алу,жасвспiрiмдер, жастар, багдарламалар
B.A. MUSAYEVA, U.A. ALTYNBEKOVA, R.B. ALIMBEKOVA, G.E. AIMBETOVA, M.S. KALIYEVA, A.I. IGISENOVA, K. KUNANBAEV, B. ALIMZHANKYZY
City narcological centre of medical and social correction of Almaty city
CURRENT STATE OF TOBACCO SMOKING PREVENTION ISSUES AND DRUG ABUSE AMONG YOUTHS
Resume: this article gives a brief description of the current status of tobacco smoking and drug addiction treatment and prevention around the world and in the Republic of Kazakhstan, the efficiency of adopted drug addiction spread prevention programs in Kazakhstan and ways to reduce drug addiction.
Keywords: tobacco smoking prevention, drug addiction, youths, adolescents, program
Э0Ж: 612.014.49-003.96-057.875
Г.У. ШАРДАРБЕКОВА, ¥.С. АРТЫКБАЕВА, Н.Э. АТАНОВА
С.Ж. Асфендияров атындагы ¥лтты; медицина университет'1 Налыпты физиология кафедрасы
СТУДЕНТТЕРД1Н ДЕНСУЛЫГЫ МЕН ЖАНАДАН ПАЙДА БОЛГАН ФАКТОРЛАРДЫН ЭСЕР1НЕ БЕЙ1МДЕЛУ МУМК1НД1П
Бейiмделу - сырт;ы ортанын кубылмалы жагдайларына организмтн, бейiмделуi.
Сырт;ы ортанын цубылмалы взгерiстерiне ден сау адамнын бейiмделiсi арнайы физиологиялы; эсерленктер ар;ылы жYзеге асырылады.
Физиологиялы; бешмделк - эрекетт'к жYйе, агза, тiндер белсендiлiгi мен взара байланысын реттеуш'1 тет'ктерд'н орны;ты денреш болып табылады.
Мунын мэн ортанын жанаша жагдайларында организмнiн са;талуына, дамуына, ;алыпты тiршiлiгiн ;амтамассыз ететiн эрекетт'н ;айта цурыуына алып келед'1. Сонымен б'рге ортанын взгерген жагдайларында адамнын ¥за; вм'р сYPуi, жумысца ;абiлеттiлiгiнiн са;талуы, урпа;жацгыртуы бешмделу'н'н кврнект'1 белглерi болып табылады. TY^iHÔi сездер: бешмделу, денсаулыкардио-респираторлы; жYйе.
взекплш. Адам организмшщ денсаулыщ жагдайы оныц бейпмделк ^орымен аны^талады. Бешмделу урд1стершщ кYшеюi жеке агзаныц eзiн-eзi уйымдастыруы (^алыптасуы) 1фршаган орта мен элеуметпк жагдайларын ^абылдап, сэйкестендiрiлген кезде Гана туындайды.
Жогаргы о^у орнында студенттердщ жумыс^а ^абтетллтн кетеру мен олардыц денсаулыгын ^оргау, б^зд^ц ел1м1здщ халыщ денсаулыгын жа^сарту бойынша жалпы мемлекеттщ мацызды шараларыныц бiр белтн ^урайды.
Жогаргы о^у орындарында бЫм алу бул - студент жастардыц физиологиялы^ жэне психикалыщ икемдiлiктерiне жогары талап ^ойылатын арнайы ерекшелiктерi бар уза^^а созылатын жэне кYPДелi YPДiс. К^андайда бiр ЖОО-на тYскен студенттер сол ЖОО-ныц арнайы жаца факторларыныц жиынтыгына бейiмделуi ^ажет. Осы о^у барысы кезецЫде студенттердi бас^а
элеуметпк топтардагы жастармен салыстырганда жыл
бойында екi рет емтихан тапсыру кезiнде студенттердщ
жYЙкелiк ширыгу жагдайы тез ас^ынып кYштi эмоциялыщ
зорыгу эсерiмен ^абаттасып жYредi.
Бейiмделу урд^ тYPлi iшкi, сырт^ы орта эсерлеыстер
нэтижесiнде туындап адам денсаулыгына белгЫ бiр
дэрежеде вз эсерленiс квр^ст^мен жYредi.
ЖОО - на шалгай жат^ан в^рлерден тYскен квптеген
студенттер Y^1^ табигат жагдайлары бiрден ^рт
ерекшеленiп, оган жака климатты^ факторлардык эсерi
^осылады.
Сонымен «Денсаулыщ» кврсетмшп^ болып - жYЙелер ^ызметшщ декгей^ реттеушi механизмнiк ширыгу декгейi, организмнщ ^ызметпк ^орлары болып табылады.
Зерттеу максаты. К^аз¥МУ студенттерiнiк денсаулыгын аны^тау Yшiн жYрек-rçан тамыр жэне тыныс жYЙелерiнiк ^ызметпк ^орын зерттеу болып табылады.
Вестник КазНМУ, №2(4)- 2014
Зерттеу эдiстерi мен материалдары. К^аз¥МУ-нщ 18-19 жас аралыгында 2 курста о^итын 100 студентке зерттеу журпзтдк
Эр тYPлi факторларды| эсерiне жалпы организмнщ бейпмделу реакциясыны| сезiмталдыFы жогары индикатор ретЩде кардио - респираторлыщ жYЙесiнЩ жаFдайлары - ©ТС, КДА КДАА, КДША, тыныс жилiгi, тыныстыц минутты^ келем^ артериялыщ систолалыщ жэне диастолалыщ ^ан ^ысымыныщ келемi, орташа динамикалыщ ^ысымы, жYрек жиырылуыныщ жилiгi, систолалыщ жэне диастолальщ ^ан айналымны| келемдерi жалпы^а мэлiм эдiстерiмен аны^талып зерттелдi.
Керсеткштер тыныштыщ жаFдайымен мелшерленген дене жYктемесiн орындаFаннан кейiн тiркелдi (отырып туру, е|кею, Мартине, Штанге, Генче сынамалары). Зерттеу нэтижесi. Барлыщ зерттелгендердщ жYрек ^ан тамыр жэне тыныс алу жYЙелерiнЩ керсеткiштерi мелшерленген дене жYктемесiне дейiн де жэне кейiн де езЩЩ жас ерекшелттершщ физиологиялыщ ^алпына сэйкес болFанды^тан бул зеттелушi студенттердщ организмшщ функционалы^ мYмкiншiлiriнЩ жоFары де|гейде екенiн куэлэндiрдi. Дене жYктемесiнЩ бастап^ы кезецЩде зерттелу керсеткiштерi аздап жоFарылады, яFни бул ^алыптасу кезецшщ етелуiмен байланысты. К^алыптасу кезе^, дене жYктемесiне байланысты пайда болFан реттелу жYЙесiндегi езгерiстермен сипатталады.
К^алыптасу кезецшщ белгЫ бiр кезецЩен кейiн сырт^ы тыныс алу ^алыптасып, тура^ты жаFдай туындайды. ЖYктеме кYшiн арттыру барысында ТМК мен ТК зерттелушм студенттерде бiршама артты. Бул ТМК мен ТК тура^ты жаFдайыньщ керсеткштершщ артуына
^арамастан ТМК Yшiн ауыт^у кезекшЩ айщын жогарлауы мен ТК ^алыптасу уа^ытынык азаюы болдырмауга мYмкiндiк беретЩш керсетедГ ©кпенщ жогары жeдeнуi терек жэне аздап жи тыныс алу ^амтылды. Жалпы тeксeрiлгeн студeнттeрдiк арасында жыл мesгiлдeрiнiк ауысымына ай^ын тэуeлдiлiктeрi болганы аны^талды (710 %). Оларда:СКК, ДКК, ЖСЖ, аздап ауыт^лар бай^алды. Бул студeнттeрдiк еsдeрiн сура^нама кезшде мето тэуeлдi eкeндiктeрiн бeлгiлeгeн. Емтихан кезшде СКК, ДКК, ЖСЖ - ^алыпты керсeткiштeрiнiк еsгeрулeрi жогары ойлау ^абтетшен ^амтамасыз ету Yшiн жYрeк - ^ан тамыр жYЙeсi ^ызмет дэрeжeсiнiк бiршама кYшeюуiнiк салдары болып табылады.
Осы зерттеу барысында психикалыщ-эмоционалдыщ ай^ын ширыгу дэрeжeсi, ЖСЖ, АКК керсeткiштeрi керсеткендей емтихан тапсырмасын студенттердщ кеп белiгiндe емтихан тапсыру алдында тура^ты кетeрiлiп, емтихан тапсырган сок тез ^алпына кeлуi аны^талды. Сонымен ^атар кептеген студенттерде жYрeк согысынык жиiлeуi мен аздаган кYЙseлiстiк жагдайларга бой алдыру салдарынан ЖСЖ минутына 135-145 тамыр согысы бай^алады.
Корытынды. Сонымен, бisдiк мэлiмeттeрiмis бойынша кептеген зерттелушл студeнттeрдiк кардио-респираторлыщ жYЙeсi физикалыщ жэне психо-эмоционалдыщ жагдайларга, ^оршаган ортанык климатты^ жэне тYрлi ауа-райы эсeрлeрiнe жeткiлiктi дэрежеде бе^мделген. Жогарыда алынган мэлiмeттeрдeн зерттеуге алынган студенттердщ тYрлi жагдайларда бeйiмдeлу мYмкiндiriнЩ са^талуы жэне органиsмнiк функционалдыщ керсеткштерш езгерте алатын ^абтетплт ай^ын кершедк
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Сэтбаева Х.К., ©тепбергенов А.А., Нiлдiбаeва Ж.Б. Адам физиологиясы. - Алматы: 2005. - Б.590-608.
2 Агаджанян Н.А. Адаптация и резервы организма. - М.: 1983. - С.175-179
3 Баевский Р.М., БерсеноваА.П. Оценка адаптационных возможностей организма и риска развития заболеваний. - М.: Наука, 1973. - С.83-87
4 Сэтбаева Х.К., Соколов А.Д., Абишева З.С. Валеология- денсаулыщ туралы гылым.// О1^-эдктемелт нус^ау. - Алматы: ЭВЕР0.,-2007. - Б.35-41.
Г.У. ШАРДАРБЕКОВА, У.С. АРТЫКБАЕВА, Н.А. АТАНОВА
КазНМУ имени С.Д. Асфендиярова, кафедра нормальной физиологии
ВЛИЯНИЕ СОСТОЯНИЯ ЗДОРОВЬЯ СТУДЕНТОВ И ВНОВЬ ВОЗНИКШИХ ФАКТОРОВ НА АДАПТИВНЫЕ ВОЗМОЖНОСТИ
Резюме: Адаптация (приспособление) - все виды врожденной и приобретенной приспособительной деятельности, которые обеспечиваются на основе физиологических процессов, происходящих на клеточном, органном, системном и организменном уровнях.
По нашим данным, у большинства испытуемых кардиореспираторная система в достаточной степени адаптирована к воздействию сложных метеорологических, климатических факторов окружающей среды, физическим и психоэмоциональным нагрузкам.
Ключевые слова: адаптация, здоровья, кардио-респираторная система.
G.U. SHARDARBEKOVA, U.S. ARTYKBAEVA, N.A. ATANOVA
KazNMU named S.D. Asfendiyarov. Department of Normal Physiology
HEALTH EFFECTS OF STUDENTS AND NEWLY ARISING FACTORS ON THE POSSIBILITY OF ADAPTIVE
Resume: Adaptation (adaptation) - all kinds of congenital and acquired adaptive activity that is provided on the basis of physiological processes at the cellular, organ, system and organism levels. According to our data, the majority of subjects cardiorespiratory system sufficiently adapted to the effects of adverse weather, climate, environmental factors, physical and psycho-emotional stress.
Keywords: adaptation, health, cardio-respiratory system.
