Научная статья на тему 'ПУ СУНГЛИНГНИНГ “ЛЯО ЖАЙНИНГ ҒАРОЙИБОТЛАР ҲАҚИДАГИ ҲИКОЯЛАРИ” АСАРИДА БУДДАВИЙЛИК ВА ДАОСИЙЛИК МОТИВЛАРИ'

ПУ СУНГЛИНГНИНГ “ЛЯО ЖАЙНИНГ ҒАРОЙИБОТЛАР ҲАҚИДАГИ ҲИКОЯЛАРИ” АСАРИДА БУДДАВИЙЛИК ВА ДАОСИЙЛИК МОТИВЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
54
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ляо Жай / буддавийлик / даосийлик / конфуцийлик / тамойил / қоида. / Ляо Джай / буддизм / даосизм / конфуцианство / принцип / правило.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Ж. Зиямуҳамедов

Мазкур мақолалада машҳур Хитой ёзувчиси Пу Сунглингнинг “Ляо Жайнинг ғаройиботлар ҳақидаги ҳикоялари” (聊斋志异) асарида буддавийлик ва даосийлик мотивларининг берилиши таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

БУДДИЙСКИЕ И ДАОССКИЕ МОТИВЫ В «РАССКАЗАХ О ЧУДЕСАХ ЛЯО ЧЖАЯ» ПУ СУНЛИНА

В статье анализируется передача буддийских и даосских мотивов в произведении известного китайского писателя Пу Сунлина «Рассказы о чудесах Ляоджай» ( 聊斋志异).

Текст научной работы на тему «ПУ СУНГЛИНГНИНГ “ЛЯО ЖАЙНИНГ ҒАРОЙИБОТЛАР ҲАҚИДАГИ ҲИКОЯЛАРИ” АСАРИДА БУДДАВИЙЛИК ВА ДАОСИЙЛИК МОТИВЛАРИ»

Builders of The Future SJIF-2022-5.752

BUILDERS OF THE FUTURE

journal homepage:

https://kelajakbunyodkori.uz/

BUDDHIST AND TAOIST MOTIFS IN PU SUNGLING'S "LIAO JAI'S STORIES OF

MIRACLES"

J. Ziyamukhamedov

Associate Professor

Tashkent State University of Oriental Studies Tashkent, Uzbekistan

_ABOUT ARTICLE_

Key words: Liao Jai, Buddhism, Abstract: The article analyzes the Taoism, Confucianism, principle, rule. transmission of Buddhist and Taoist motifs in the

work of the famous Chinese writer Pu Songling "Tales of the Miracles of Liaozhai"

Received: 02.06.22 Accepted: 04.06.22 Published: 06.06.22

ПУ СУНГЛИНГНИНГ "ЛЯО ЖАИНИНГ ГАРОИИБОТЛАР ^АЦИДАГИ ХДКОЯЛАРИ" АСАРИДА БУДДАВИЙЛИК ВА ДАОСИЙЛИК МОТИВЛАРИ

Ж. Зияму^амедов

Доцент

Тошкент давлат шарцшунослик университети Тошкент, Узбекистон

_МА^ОЛА ^А^ИДА_

Калит сузлар: Ляо Жай, буддавийлик, Аннотация: Мазкур маколалада машхур даосийлик, конфуцийлик, тамойил, коида. Хитой ёзувчиси Пу Сунглингнинг "Ляо

Жайнинг гаройиботлар хакидаги хикоялари" (Ш^^^) асарида буддавийлик ва даосийлик _мотивларининг берилиши тахлил килинган.

БУДДИЙСКИЕ И ДАОССКИЕ МОТИВЫ В «РАССКАЗАХ О ЧУДЕСАХ ЛЯО ЧЖАЯ»

ПУ СУНЛИНА

Ж. Зиямухамедов

Доцент

Ташкентский государственный университет востоковедения Ташкент, Узбекистан

_О СТАТЬЕ_

Ключевые слова: Ляо Джай, буддизм, Аннотация: В статье анализируется даосизм, конфуцианство, принцип, передача буддийских и даосских мотивов в правило. произведении известного китайского писателя

Пу Сунлина «Рассказы о чудесах Ляоджай» _( _

КИРИШ

Буддавийлик (Ш^о^ао) эрамизнинг бошларида Хитойга кириб кела бошлади. Маълумки, Хитойда конфуцийлик (Ш^щ|т) ва даосийлик (Ш^dаojiаo) азалдан мавжуд булиб, буддавийлик улардан анча кейин юзага келди. Будда таълимоти муайян даражада Конфуцийнинг ахлокий тамойилларига (оиланинг урни, императорга сигиниш) ва даос рух,ий даволаш усулларига (умрбокийлик акидаларини руёбга чикариш) зид эди. Буддавийлик жазо назариясини (карма конуни) ва трансандантал х,олатга (нирвана) эришиш хдкидаги таълимотни ривожлантириши билан узига хослик касб этади. "Конфуцийчилик инсонларнинг ижтимоий хулк-атвор коидаларини, уларнинг ижтимоий вазифаси, жамиятни одилона ва инсоний асосларда ташкил этиш билан боглик гояларни ишлаб чиккан булса, даосийлик табиатга, буддавийлик покланишга чакиради".

АСОСИЙ ЦИСМ

Хитой адабиётшунослиги кадимдан Конфуций асарлари асосида шаклланиб келган булса, кейинчалик купгина асарлар буддавийлик гоялари билан х,ам сугорилган эди. Будда сутраларининг мазмун-мох,ияти мумтоз хитой адабиётига доир бир канча насрий ва назмий асарларда х,ам учрайди. Шу жумладан, Ляо Жай узининг мифологик характердаги х,икоялари оркали буддавийлик, даосийлик ва конфуцийлик анъаналарини узаро уйгунлаштириш хдмда уларнинг мох,иятини кайта баён этиш оркали "халк динлари ва таълимотлари"нинг диний ва адабий матнлари аналогиясини яратди. Айтмокчимизки, ёзувчининг новаторлиги х,ар уч таълимот гояларини уз асарларида бирлаштира олганида куринади. Буддавийлик нинг кенг ёйилиши хдмма жойда кишиларнинг буддавий матнларнинг аник таржималарига кизикиш пайдо булишига сабаб булди. Шу зайлда хукуматга карашли таржима ташкилотларига асос солинди. Дастлаб уша ташкилотларда буддавийларнинг мукаддас ёзувларини таржима килиш билан хорижлик мутахассислар шугулланди. Аммо тез орада бу ишни хитойликларнинг узлари амалга оширишга киришдилар. Умрининг ун олти йилини Х,индистон саёхдтига

багишлаган Фасян (?£S, 337-422) уша даврнинг машхур хитойлик буддавий рохибларидан бири эди. У буддавийликка оид энг ишончли матнларни топишга муваффак булади. Фасян саёхатдан кайтгач, умрининг колган кисмини узи топган матнларни хитой тилига таржима килиш билан утказди. Унинг Х,индистонга саёхати буйича ёзган хисоботида хинд жамияти ва уша даврда хиндларнинг дини тугрисида кимматли маълумотлар булган.

Буддавийлик дини Хитойда кенг таркалиши билан бирга, вакт утиши билан даосийлик таъсирида аста-секин уз мазмун-мохиятини узгартира борди. Буддавийликнинг илдизлари Х,индистон ёки Марказий Осиёга бориб такалади, аммо бу дин даосийликдан узлаштириб олинган медитацион жихатлари билан тез орада хитойликларга хос хусусиятларга эга булди. Хитойдаги "Покиза замин" мазхабининг майдонга келиб, равнак топиши хитой буддавийлигининг ёркин мисолидир. V аср бошларида Марказий Осиё ёки Х,индистондан Хитойга келган буддавий рохиб Бодхидхарма теран медитациянинг канчалик мухим эканини таъкидлаган эди. Бодхидхарма таълимоти Чъан буддавийлигининг кейинги юксалиш даврларида илхом манбаи булди.

Хитойда буддавийликнинг юзага келиши, табиийки, конфуцийчи расмий шахсларнинг кескин норозиликлари ва нафратига сабаб булди. Шундан булса керак, улар баъзида буддавийларнинг тинчини хам бузиб турдилар. Уша даврда императорларнинг бир кисми диндор буддистлар булган булса, бошкалари конфуцийчи эдилар. Бу, айникса, буддавийлик дини баъзида давлатнинг амалдаги расмий дини саналган, аммо куп холларда каттик таъкибга учраган Шимолий Вейга хос холат эди.

VI асрнинг урталарига келиб, буддавийлик бутун Хитой буйлаб - хукмдор саройларидан тортиб кишлокларга кадар мустахкам урнашди. Бу дин шунчалик кенг таркалиб, оммавийлашиб кетган эдики, Хитой ягона тузум остида бирлашганда, Суй (|Sui) (581—618) сулоласи асосчиси император Венди (I^^Sui wendi 541-604) буддавийлик ибодатхоналарига хомийлик килиб, буддавийликни бир халк дини сифатида таргиб этди ва узини буддавий монарх сифатида курсатишга бор кучи билан интилди. Буддавийлик хитой жамиятининг хамма боскичларида уз таъсирини кучайтирди. Айнан уша даврда бу дин Хитой хукмрон доиралари орасида кенг таркали.

Тайцзун хукмронлиги даврида таникли буддист сайёх Сюанцзан Xuanzang), Фасян

сингари, ^индистонга саёхат килади ва у ердан (орадан 17 йил утиб) куплаб буддавий матнлар (шунингдек, диний ёдгорлик ашёлари ва хайкаллар)ни олиб келади. Ухам Фасян сингари, у хам колган умрини ана шу матнларни хитой тилига таржима килишга багишлайди. Сюанцзаннинг таржималари уша пайтгача килинган таржималар ичида энг мукаммали булиб, бу шархлар хитойликларнинг буддавийлик таълимотини тушунишларига катта ёрдам берди.

Будда ибодатхоналари илк Танг даврида (^^Tâng châo) ривожланишдан тухтамади. Уларга императорлар улкан мулклар, кенг ер майдонлари ажратиб бердилар. Бунинг устига, конфуцийлик Суй даврида булгани каби империя хукуматининг расмий мафкураси, конфуцийлик матнлари эса расмий имтихон топширувчи номзодлар учун асосий манба булиб колди.

Бирок бир неча асрлик булиниш даври мобайнида конфуцийлик узининг маърифат воситаси ва хукуматнинг расмий мафкураси макомини саклаб кола олди. Юкори мартабали давлат хизматчиларининг конфуцийлик фалсафасини яхши билишлари ва, умуман, шахсий карашларида хам, хатто уз шахсий хаётларида буддавийлик билан шугулланганларида хам конфуцийчи булиб колишлари тахмин килинган. Суй ва Танг императорлари уз маъмуриятларининг садокатини саклаб колиш учун уларнинг хам конфуцийчилар, хам буддавийларнинг идеал хукмдорлари сифатида курсатишга бутун кучлари билан интилганлар. Масалан, уларнинг Конфуций битикларини билиш даражалари давлат хизматига кабул килиш имтихонлари чогида жиддий теширилган.

Буддавийлик Хитойда илк Танг даврида энг юкори чуккисига кутарилди ва куп йиллар хукмронлигини давом эттирди. Буддавий ибодатхоналар кул остида булган улкан бойликлар пул маблаглари камлигидан азият чекаётган хукумат учун ута сержозиба максадга айланди.

841 йилдан 845 йилга кадар буддавийлик миллий микёсда таъкиб килинди. Бутун Хитой буйлаб ибодатхоналарнинг аксарият кисми ёпиб куйилди. Уларда хизмат килувчи рохиблар эса (улардан салкам чорак миллиони) оддий хаёт тарзига кайтдилар. Ер-мулклари солик регистрларига кайтарилди. Бирок буддавийлик оддий одамларнинг калби ва шуурида шу кадар мустахкам урнашган эдики, уни осонликча йукотиш имконсиз эди. Буддавийлик ХХ асрга кадар Хитойдаги шахар ва кишлокларда энг оммавий дин булиб колаверди (шу кунгача сакланган). Дархакикат, мингдан ортик жилддан иборат буддавийлик битиклари тула тупламининг нашр этилиши нафакат Сун даври тарихи ва Хитой тарихи, хатто жахон тарихидаги буюк нашр лойихаси хисобланади.

Конфуцийликнинг янгидан уйгониши билан бир катор мутафаккирлар конфуцийлик таълимотига янги унсурларни олиб кирдиларки, хозирги замон олимлари ушбу фалсафани "неоконфуцийлик" деб атадилар.

Неоконфуцийчи мутафаккирлар буддавийлик ва даосийликдан метафизик хамда самовий унсурларни узлаштириб олдилар. Натижада конфуцийликни зиёли кишилар инсон калби ва онгига чукур таъсир курсатиши мумкин булган эътикодлар тизимига айлантиришга муваффак булдилар. Даосийлик ва буддавийликдан фаркли уларок, неоконфуцийликнинг асосий хусусияти шундаки, инсон мукаммалликни бу дунёда - уз ижтимоий фаолиятида топиши керак. Инсон жамиятдан алохида ажралмаган, ундан четда колмаган холда

(даосийлик) ёки уни рад этиб (буддавийлик), жамият хаётида тулик иштирок этиш, уз имконияти ва салохиятини руёбга чикариши ва "тугри хаёт" кечириши мумкин. Неоконфуцийчилар узларини ижтимоий-сиёсий ислохотларга, яъни дунёни мавжуд холатидан кура янада яхширок килишга, имкон кадар уз билимини юксалтириб, янада камолотга етказиш ишига багишлашлари лозим.

Неоконфуцийлик мутафаккирлари ижтимоий-сиёсий ислохотларга, яъни оиланинг жамият пойдевори сифатида кайта тикланиши масаласини уктириб келганлар. Шунингдек, кишилар давлатнинг ижтимоий таъминот сохасида хам фаоллашиши кераклигини айтишди, шогирдларини бошкаларга рахм-шафкат курсатишга ундашди.

Конфуцийликни кайта тиклашга каратилган барча уринишлар шу кадар муваффакиятли амалга ошдики, Сунг сулоласи (^^Söng Chao) даврида конфуцийлик таълимоти давлат хизматига кириш учун топшириладиган имтихонлар тизими учун мухим ахамият касб этди. Суй (|Sui) ва Танг даврида булгани каби жорий юмушлар ва амалий бошкарув билан боглик бошка масалалар кутарилмади, бунинг урнига имтихонлар "мумтоз" конфуцийлик масалалари билан чекланди.

Мугуллар даври узининг диний багрикенглик хусусияти билан ажралиб турарди. Мугуллар дастлаб шаманизмни амалда куллаб куришди, аммо бу таълимотни уз кул остларидаги кишиларга нисбатан жорий килишга уринишмади. Вакт утиши билан улар уз кул остларидаги кишиларнинг диний эътикодларини узлаштира бошлаганлар. Гарбий Осиёда бу исломни англатар, аммо Хитойда конфуцийликдан кура даосийлик ва буддавийлик устун куйилган. Даосийликка хам, буддавийликка хам мугуллар саройи расмий равишда хомийлик килган - мугуллар даосистларнинг фолбинликка ва буддавийларнинг ранг-баранг маросимларга ургу беришларини хуш куришган. Улар купрок тибет буддавийлигини яхши курганлар.

Мугулларнинг конфуцийликка булган илк муносабати акл бовар килмайдиган нафрат ифодаси эди, бирок улар бутун Хитойни босиб олганидан сунг Хубилайхоннинг узини Хитойнинг конуний императори сифатида курсатишга каратилган сиёсати саройда конфуцийлик маросимларини тикланишига олиб келди. Хубилайхон ва унинг баъзи ворислари конфуцийлик маълумотига эга булган амалдорларни кадрлаган.

Буддавийлик хитой адабиётига янги услублар, янги бадиий тушунчалар ва янги такдирларни олиб кирди. Бу хол адабий тур ва жанрларнинг шакли ва мазмунида катта узгаришларни юзага келтирди. Буддавийлик шаклан оддий шеърият ва оммабоп адабиётлар (шу жумладан, шахар адабиёти, машхур романлар, опералар ва хк.) яратилишига бевосита таъсир килди. Мазмунан одамларнинг бекарорлик ва бушликдан куткаришга даъват килди, коинотдаги узгаришларни билиш нореал холат эканлигига, саводхонлар учун янги бадиий

концепция яратиш оркали, кучли романтизмни намоён этишга хизмат килди. Хитой адабиётида "буддавийлик адабиёти" деган тушунча бор (^^^^Fôjiào wénxué) ва у буддавийликнинг ривожланиши билан пайдо булган адабий асарларни билдиради. "Адабиёт" сузи кенг ва тор маъноларга эга булган. Кенг маънода буддистларнинг барча хужжатларини, шу жумладан, жанубий Тхеравададаги мукаддас китобларни, Махаяна ёзувларини, пали ва санскрит тилларида ёзилган асарларни, шунингдек, хитой, тибет, япон, корейс каби турли тиллардаги буддавий хужжатларни уз ичига олади. Тор маънода Сакямуни ва унинг шогирдларининг умрбод дустлигини намойиш этган ёзувларни ва узга дунё хикояларини, шунингдек, турли этник гурухлар томонидан адабий ифодада яратилган буддавий асарларни назарда тутади. Даосийлик одамларни дунё кувончидан бахраманд булишга ундайди, шунинг учун одамлар улмас булишдан бахтиёр эканликларини таъкидлайди. Ижтимоий хаётдаги узгаришлар адабий мухитга уз таъсирини утказиши табиий.

Пу Сунглинг хикояларида хам даосийлик ва буддавийлик таълимоти гояларининг бадиий талкини сезилади. "Лаошанлик рохиб" ("^^Mi") хикоясида улмас ва абадий оила билан билан боглик тушунчаларни мухокама килади. Х,икоя кахрамони Ван Шенг абадий яшаш сирини билиш умидида узокларга боради, асл максади дунёда абадий бахтга интилиш эди. Бу эса буддавийликнинг фаровонлик ва бойлик гоясидан воз кечишидан кескин фарк киларди. Зотан, даосийлик оддий одамларга хизмат килган булса, буддавийлик узига хос диний таълимотлар куршовида колган таълимот саналади. Яшамок ва улмок, яшамок ва мехнат килмок инсон табиатига хос. Бу инсон табиатан азоб чекишни хохламайди. Узимни англаш учун кийинчиликларни хохлардим, деган кимса хам аслида узларини алдаган булади. Сюан Зангнинг асосий максади хам азоб-укубатлардан бутунлай кутулиш эди.

Пу Сунглинг Конфуцийнинг хаётдаги барча нарсаларга, айникса, одамларга мухаббат хакидаги эзгу фикрини, шунингдек, буддавийликнинг рахмдиллик ва озод булиш гоясини уз асарлари мазмунига сингдирди. Уз салафларининг шунга ухшаш мавзуларидан, хусусан, озодлик мавзуси намуналаридан самарали сабок олди ва кайта тугилиш хакидаги машхур эътикоддан таъсирланди. Шулар асосида узининг ажойиб асарларини ёзди. Пу Сунглинг сузларига кура, бутун жонли ва жонсиз мавжудотдан инсон кунгли тулмаса-да, барибир, "гузаллик, яхлитлик ва баркарорликни ифодаловчи - фаровон жамиятни орзу килиши керак. Зеро, уйгунлик, инсонлараро хурмат ва мухаббат хаётга курк багишлайди.

Ляо Жай хикояларида яккол буддавийлик, даосийлик ёки конфуцийлик маросимларининг турли куринишларига тугридан-тугри таяниш холатлари учрайди, шунинг учун хам бу матнларни буддапарастлик, даосийпарастлик ёки конфуцийпарастлик кисмларига ажратиш мумкин. Пу Сунглинг уз асарларида даос ва будда таълимоти анъаналарига тенг мурожаат килади. Мазкур дин ва таълимотлар анъаналари ва одатларига оид унсурлардан уз

асарларида етарлича фойдаланади. Х,икоялардаги даос рохиблари билан кечган вокеалар баёнида у "рухоний", яъни "Ш" ёки атамаларини, будда рохиблари билан боглик

хикояларда "рохиб" "ff" ёки "ff^" атамаларини куллайди. Биз фойдаланаётган Сунь Тунхай мухаррирлигида остида нашр килинган "Ляо Жайнинг гаройиботлар хакидаги хикоялари тупламига ("И^^^Й^Ж") кирган 497 та хикоядан юздан ортигида будда ва даос рохибларининг образи бор ва уларнинг мазмунида диний таълимотлар акидалари акс топган. Статистикага кура, йигирмага якин хикоя сарлавхасида диний-эътикодий атамалар кулланган.

Пу Сунглинг "жигуай сяошо" (^'ШФШ) анъаналарини давом эттиради ва уларни урганишда турли диний йуналишлардаги коидаларни четлаб ута оладиган янги имкониятларни таклиф килади. Ёзувчи хикояларида биргина арвох образининг куп учрашини буддавийлик ва даосийликнинг элементларидан бирига кушиш мумкин. Арвох - аксарият холатларда аввалдан мавжуд карашлар ва одатлардан шаклланган сирли тушунча булиб, мохиятан турли ахлокий-диний карашлар билан уйгунлаша олади. Адиб асарларида арвохларга айланиш, арвох куринишида пайдо булиш ёки гойиб булиб колиш каби холатлар куп учрайди. Маълумот урнида айтиб утиш лозимки, хатто хозирги кунда ХХРда Пу Сунглинг ёки Ляо Жай номи тилга олинса, одамлар онгида "арвох" ва "рухлар" образи пайдо булади. Х,озирги замонавий Хитойда ва хитой адабиётида ёзувчи исми ва тахаллуси рухлар билан ассоциатив равишда параллел юради. Пу Сунглинг уз асарларида буддавийлик тамойиллари инсонларнинг ташвишлардан бутунлай халос булишга, майда-чуйда нарсалардан завк олишга ёки ташвишларни унутишга ёрдам берувчи омиллар сифатида кулланади. Х,икоялар буддавийликнинг беш асосий тамойилларидан азобланиш инсонларда огрик, ташвиш ва нокулайликларни келтириб чикарувчи бош омил эканидан хеч бир инсон химояланмаганлиги, жавобгарлик хисси, хаётнинг узгарувчанлиги, алохида "мен" тушунчасининг булмаслиги кераклиги, севгининг кувонч ва яхши ният эканлиги каби гоялар билан йугрилган.

ХУЛОСА

Пу Сунглинг уз асарлари мазмунига барча ижтимоий табакалар тутган эътикод ва хурофотларни (буддавийлик ва даосийлик эътикодлар назарда тутилмокда) сингдириб юборади. Масалан, "^ора чигиртка" хикоясида башоратларга ишонч кундалик хаётнинг бир кисми, уз фаолиятини режалаштиришдаги асосий вокеа сифатида келади. Иккала дунё хам бир хил жисмоний конунлар билан богланган, факат тирик оламдан бошка дунёга туман оркали кучиш мумкин. Бундай эътикод тасвири буддавий акидаларга хосдир. Пу Сунглинг асарларининг сюжети, тузилиши ва уларда акс этган адабий-ижтимоий гоялар XVII аср охири - XVIII аср бошлари хитой адабиётида том маънода янгилик булди. Адибнинг боскинчи манжур - Чинг монархияси даврида Хитойда хукм сурган шафкатсиз цензура шароитида яратилган асарлари ушбу давр хитой халки хаётининг хакконий манзарасини намоён килади.

Умуман, урта асрлар хитой адабиётининг гоявий йуналиши конфуцийчилик, даосийлик ва буддавийлик каби диний-фалсафий таълимотларга асосланади. Жумладан, Пу Сунглинг асарларида бу таълимотлардан бирига, баъзи асарларда х,ар иккисига ёхуд учаласига хос гояларни учратиш мумкин.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ

1. 2001 о

2. Саидазимова У. XVII-XVIII асрлар корейс насрининг маънавий-эстетик концепциялари: филол. фан. д-ри. дисс. автореф. - Тошкент, 2018.

3. Barrett T.H. Buddhism, Taoism and the eighth-century Chinese term for Christianity: a response to recent work by A. Forte and others // Bulletin of the School of Oriental and African Studies. Т.65. №3. - London: University of London 2002. - Р.555-560.

4. Liao Jayning g'aroyibotlar haqidagi hikoyalari. Tarjimon: J.Ziyamuhamedov; mas'ul muharrir Yorqin Odilov. -Toshkent, 2021.

5. Зиямухамедов, Д. Т. (2021). Вопросы передачи национального характера в переводах с китайского языка. тельность всем коллегам, принявшим участие в рецен-зировании статей сборника: МЮ Авдониной, СР Агабабян, ВМ Бухарову, ГМ Василь, 86.

6. Зиямухамедов, Д. Т. (2021). ПУ СУНГЛИНГ НОВЕЛЛАЛАРИДА ГАЙРИТАБИИЙЛИК УНСУРИНИНГ ИФОДАСИ. МЕЖДУНАРОДНЫЙ ЖУРНАЛ ИСКУССТВО СЛОВА, 4(2).

7. Karimova, N., Sadibekova, B., & Usmonova, S. (2021). The Roads of Central Asia-to the History of Buddhism. TJE-Tematics journal of Education, 6.

8. Ziyamukhamedov, J. (2022). PU Sungling's Creative Legacy as a Classic Example of Medieval Chinese Literature. International Journal of Early Childhood Special Education, 14(1).

9. Usmanova, S., & Rikhsiyeva, G. (2017). Intercultural Communication. Tashkent State Institute of Oriental Studies.

10. Зиямухамедов, Д. Т. (2021). КОНЦЕПЦИЯ ОБЩЕСТВА И ЧЕЛОВЕКА В НОВЕЛЛАХ ПУ СУНЛИНА. Социосфера, (3), 23-31.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.