Научная статья на тему 'ПСИХОЛОГИЧЕСКИИЕ ОСНОВЫ УПРАВЛЯЮЩЕГО ОБЩЕНИЯ'

ПСИХОЛОГИЧЕСКИИЕ ОСНОВЫ УПРАВЛЯЮЩЕГО ОБЩЕНИЯ Текст научной статьи по специальности «Психологические науки»

CC BY
129
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
УПРАВЛЯЮЩЕЕ ОБЩЕНИЕ / ДЕЛОВАЯ БЕСЕДА / ДЕЛОВОЕ ОБЩЕНИЯ / ПЕРЕГОВОРЫ / НЕВЕРБАЛЬНЫЕ СРЕДСТВА ОБЩЕНИЯ / АКТИВНОЕ СЛУШАНИЕ

Аннотация научной статьи по психологическим наукам, автор научной работы — Давлатов Махмадулло

В статье приоводится психологические основы общения, которые эффективно влияют на процесс управления трудовым коллективом. Даётся характеристика различным психологическим методам, техникам общения и особенностям общения руководителя, которые могут способствовать созданию здоровой психологической атмосферы делового общения. Также анализируется техника активного слушания, которая имеет практическую значимость при организации деловой беседы. В статье уделена внимание процессу организации делового переговора, который является составной частью делового обущения и её успех зависит не только от знания предмета обсуждения, но также от техники ведения переговоров. В статье характеризуются психологические методы и техники убеждения и воорожения ими рекомендуется руководителю. Подчёркивается, что руководителям необходимо формировать в себе новыки ведения переговоров. Даётся анализ процессу контакта, видам и социалным дистанциям, трансакту как вожными единицами процесса переговора и рекомендуется их учёт руководителями во время ведения деловых переговоров.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PSYCHOLOGICAL FOUNDATIONS OF MANAGING COMMUNICATION

The article outlines the psychological foundations of communication, which effectively affect the process of managing the labor collective. A characteristic is given of various psychological methods, communication techniques and communication features of the leader, which can contribute to the creation of a healthy psychological atmosphere of business communication. The active hearing technique is also analyzed, which is of practical importance when organizing a business conversation. The article focuses on the process of organizing business negotiations, which is an integral part of the business community and its success depends not only on knowledge of the subject of discussion, but also on the negotiation technique. The article describes psychological methods and techniques of persuasion and rearing by them is recommended to the leader. It is emphasized that leaders need to form new negotiating skills in themselves. An analysis is given of the contact process, types and social distances, the transaction as the leading units of the negotiation process and it is recommended that their managers take into account them during business negotiations.

Текст научной работы на тему «ПСИХОЛОГИЧЕСКИИЕ ОСНОВЫ УПРАВЛЯЮЩЕГО ОБЩЕНИЯ»

2. Верб, Л.Я. Вера помогает семейному счастью: Культура семьи и современное психолого-педагогическое образование Текст. / Л.Я. Верб; науч. ред. Б.А. Титов. СПб.: Специальная литература, 2005. - С. 90-89.

3. Кравченко, А.И. Родителям о подростках (и подросткам о родителях) Текст. / А.И. Кравченко. — М.: ООО «Русское слово — учебная книга», 2002. 320 с.

4. Лутфуллоев М.Л.Фарзанд дадяи худованд.....

ПСИХОЛОГО-ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ ПОДГОТОВКА РОДИТЕЛЕЙ К ВОСПИТАНИЮ

Практика свидетельствует о том, что педагогическое просвещение родителей не всегда ведется на должном научно методическом уровне. Так, отвечая на вопрос «Что мешает вам правильно воспитывать детей в семье?», более половины опрошенных родителей указали на недостаток педагогических знаний и умений. К тому же родители нередко приобретают педагогические знания с опозданием. Как правило, их вовлекают в педагогический всеобуч с поступлением ребенка в школу, в связи с чем значительная часть отцов и матерей не имеют представления об особенностях воспитания детей младшего школьного возраста.

Ключе вые слова: домашнее воспитание, родители, ребёнок, педагогические ситуации, труд, школа, воспитатель, педагог, сверстники.

PSYCHOLOGICAL AND PEDAGOGICAL BASIS OF PARENTS EDUCATION

Practice has shown that parent education teacher is not always at the proper scientific methodological level. Thus, answering the question, "What's keeping you properly educate children in the family?", More than half of the parents surveyed reported a lack of pedagogical knowledge and skills. In addition, parents often become pedagogical knowledge late. Typically, they involve in teaching general education with the arrival of the child in school, and therefore much of the fathers and mothers are not aware of the peculiarities of educating children of primary school age.

Kaywords: home education, the parents, the child, teaching situation, work, school, teacher, teacher, peers.

Сведения об авторе:

Сафарова М.Д. - соискатель Института развития образования им. А. Джами Академии образования Таджикистана

About the autor:

Safarov M.D. - Researcher, Institute of Education Development named after A. Djami Academy of Education of Tajikistan.

УДК:159.9+371 (575.3) АСОС^ОИ ПСИХОЛОГИИ МУОШИРАТИ ИДОРАКУНАНДА

Давлатов М.

Донишгоуи миллии Тоцикистон

Идоракунй ба катори он сох,ах,ое шомил аст, ки дар он муошират накши асосиро мебозад. Барои рох,бари х,озира кобилияти муоширатнамой ва хушмуоширатии окилона сифатх,ои х,аётан мух,ими шахс мах,суб меёбанд.

Омузишдои психологй муайян намуданд, ки натич,ах,ои музокирот, сатх,и х,амдигарфах,мй бо шариккорон, мизочон, кормандон, каноатмандии кормандон аз ташкили мех,нати худ, сатх,и мух,ити маънавию психологй дар коллектив, муносибатх,ои байних,амдигарй бо дигар ташкилотх,о ва оргащои давлатй аз муошират вобаста аст.

Тадкщотх,ои ичтимой - психологй нишон медих,анд, ки дарачаи хушмуоширатии рох,бар ба фазои психологии коллектив ва натичах,ои фаъолияти мех,натй таъсири муайян мебахшад.

Чй тавре ки дамдуздии рох,бар ва х,амон дарача хушмуоширатии сатх,аш баланд низ метавонанд ба натичах,ои муносибатх,ои байних,амии кормандон ва сифати кори онх,о таъсири манфй расонанд: хушмуоширатии бех,ад баланди рох,бар аксар вакт ба раванди кори муташаккилона халалх,о эчод карда метавонад, зеро у вакти бисёрро ба гуфтугуйи бех,уда сарф карда, бо ин диккати тобеонро аз кор дур месозад. Аз ин хотир, рох,бар ё менечер бояд дарк кунад, ки мах,орати дурусти муошират кардан унсури мух,имтарини фаъолияти идоракунии у ба шумор меравад.

Рох,бар бояд намудх,ои гуногунранги муоширатро аз худ кунад ва онх,о: маросимй, кушода ва пушида, монологй - диалогй, накшй - шахсй [4, с.98-100].

Муоширати маросимй - ин тасдик кунонидани мавчудияти худ ба сифати аъзои чамъият ва ё худ гурухи референтй мебошад. Теъдоди маросимхо (салому алейк, гуфтугу дар бораи боду хаво, боисрор таклиф намудан ба назди миз ва дар холати бошиддатии эмотсионалй зиёд шудан мегирад. Муоширати маросимй барои бунёди муносибатхо мухим буда, боз метавонад вазифахои мустакилро дошта бошад: мустахкамнамоии робитахо бо гурух, нишон додани кудрат, арзишхои худ ва гайра.

Муоширати кушода - ин махорати ба таври ошкоро баён намудани нуктаи назари худ аз чониби рохбар бо дарназардошти мавкеи хамсухбат мебошад.

Коммуникатсияи кушода дар сурати мукоисшаванда будани мавкеъхои мусохибони рафти муошират натичабахш мешавад. Махз дар хамин холат табодули андеша, нияту матлаб ва накшахо дар халли масъалахои гузошташуда мусоидат менамоянд. Муоширати пу шида - ин аз чониби рохбар ё менечер хохиш зохир накардан ва фахмо ифода карда натавонистани фикру андеша, накша, хиссиёт ва майлхои худ мебошад.

Муоширати пушида дар чунин холатхо мушохида мешавад:

а) вакте ки тафовути зиёд дар савияи босалохиятии касбй дида мешавад ва рохбар чунин мешуморад, ки сарф кардани кувва ва вакт барои ирсоли ахборот ба шахси кодирнабуда ва дарк кардани он маъно надорад.

б) вакте ки ошкоро ифода намудани хиссиёт ва накшахо ба мусохиб дар вазъиятхои низоъангез ба максад мувофик аст.

Рохбар хангоми муоширати нимпушида кушиш менамояд, ки нуктаи назари хамсухбатро муайян кунад, вале у дар баробари ин мавкеи худашро ошкор намесозад.

Муоширати монологй ба рохбар ё менечер имконият медихад, ки ба тобеъ ахборот дихад, уро дар бобати чизе бовар кунонад, ин ё он амалро ифода кунад ва f. Тобеъ хомуш истода, уро гуш мекунад. Инсон хангоми муоширати монологй шахси дигарро хамчун объекти таъсиррасон дида мебарояд ва мохиятан ба худ мурочиат мекунад, вале хамсухбати хакикиро намебинад. Уро рад намуда, андеша ва максади худро дар у тархрезй мекунад, вале нихоят худашро мебинаду халос.

Мохияти муоширати диалогй дар он зохир мешавад, ки хар як хамсухбат имконияти баён кардани андеша, майлу хохиш ва хифз кардану таъсир бахшидан ба шариккорро дорад. Рохбар дар рафти чунин муошират на танхо бо мусохиб, балки бо худаш низ гуфтугу менамояд.

Техникахои диалогии муошират инхоянд:

- гушкунй - шунидан;

- нигохкунй - дидан;

- идоракунй - хис кардан.

Хамин тарик, эътибордихии рохбар ба рафти кабули корманд - шарти самарабахши муоширати идоракунанда аст.

Принсипхои муоширати гуманистии диалогй мувофики андешаи психолог К. Рочерс инхо мебошанд:

- мувофикати психологии шарикони рафти муошират;

- идроки бебаходихй ба шахсияти шарик, боварй доштан ба нияту

хохишхои у;

- дарки баробархукукии шариккорон, яъне хар яке хукук ба баёни

нуктаи назар ва мавкеъ доштанро дар коллектив дорад;

- хусусияти шахсикунонидашудаи муошират (аз номи «Ман» баён

кардани ин ё он андеша).

Умуман, барои таъмини муоширати идоракунанда дар доираи муносибатхои гуманистй бояд ба чунин хусусиятхои вокей - баробарарзишии субъектхои муошират ва мавчудияти чанбаи идоракунанда (омузгор - ташкилотчигй - сарвари касбй) такя кард.

Дар адабиёти психологй инчунин муоширати манипулиятивй, дунявй ва кориро фарк мекунанд. Муоширати манипулиятивй ба он равона мешавад, ки ин ё он тараф аз хамсухбаташ кушиши фоидае ба даст овардан мекунад. Манипулятор барои расидан ба чунин хадаф роххои гуногунро, мисли тарсонидан, фиреб додан, намоиш додани накукорй, хушомадгуйй ва f. мохирона бо дарназардошти хусусиятхои психологии хамс_ухбат истифода мебарад.

У кушиш мекунад, ки дар хамсухбат таассуроти хуб нисбаташ пайдо шавад, то ки бо ин уро минбаъд идора карда тавонад.

Муоширати дунявй дар байни одамоне амалй мегардад, ки нисбати якдигар хусни таваччух зохир менамоянд. Асоси ин муоширатро набудани мавзуи аник барои сухбат ташкил медихад. Яъне, хамсухбатхо он чиро, ки дар борааш фикр мекунанд, одатан

намегуянд. балки даp xолати додашyда чй заpyp аст. мавзyи сyxбаташон мешавад. Даp ин XOлат одоби мyносибат, меxpyбонй. хyшмyомилагй. писандидан ва pизоият yнсypxои мyxими ин намyди мyошиpат мебошанд.

Мyошиpати коpй xамчyн намуди асосй. мазмyни онpо фаъолияте ташкил медиxад. ки даp он xамсyxбатон чун шахсиятxои баpои якдигаp мyxим ва заpyp баpомад мекунанд. Мyошиpати коpй даp шаpоити мавчудияти назоpати ичтимой сypат гиpифта. баъзе натичаxои амалиpо низ пешбинй менамояд.

Мyошиpати коpй ба кавли Содикова Л.М., «ин pаванди алокаву таъсиpи байниxамдигаpии одамон буда. даp pафти он мубодилаи фаъолият. ахбоp ва тачpиба сypат гиpифта, натичае ба даст оваpда мешавад» [5. с.24].

Мyошиpати коpй даp шаклxои зеpин амалй мегаpдад:

- сyxбати коpй;

- мyзокиpоти коpй;

- машваpати ^p^

- баpомади оммавй.

Шакли якуми он - сyxбати коpиpо мyфассалтаp дида мебаpоем. ки

он баpои pоxбаp ниxоят заpyp аст.

Сух бати коpй - ин мyошиpати нуткй буда. ки он ба мyошиpаткyнандагон даp ташкили мyносибатxои ^pï xалли мyаммоxои коpй ва пайдо намудани pоxи макбули xал имконият медщад.

Вазифаxои сyxбати коpй ищо мебошанд:

- мyошиpати xамчояи коpмандони як соxаи коp;

- чустчУйи якчоя. пешниxоди фикpy андешаxо;

- назоpати чоpабиниxои коpи OFOЗшyда;

- дастгиpии pобитаxои коpй;

- xавасмандкyнии коpмандони фаъол.

Саволxое пайдо мешаванд. ки ба ощо бояд чавоб дод. Онxо: сyxбати коpй бояд чй навъ гyзаpад? Хyсyсиятxои психологии он чй гунаанд?. Ба хyсyсиятxои психологй пеш аз xама хyсyсиятxое дохил мешавад, ки бо шахсияти иштиpокчиëни сyxбати коpй алокаманданд. ба монанди мизоч. хаpактеp. xолати pyx^ маxоpат. малака ва f.

Бояд кайд каpд. ки дyшвоpии асосии сyxбати коpй ташкили OFOЗи сyxбат аст. Аз чй бояд сyxбатpо OFOЗ каpд? Кадом калимаву ибоpаxоpо бояд гуфт? Баъзеxо ин зинаpо саpфи назаp каpда. якбоpа ба моxияти масъала мегyзаpанд. Ин даp он сypат аз бохт далолат мекунад. Arap обpазнок гyем. сyxбати коpй ба пеш аз консеpт чypшавии асбобxои мусикй монанд аст. Даp ин зина дида баpомадани чунин масъалаxо гузошта мешавад:

а) ба вучуд оваpдани алокаву pобита бо мyсоxиб;

б) ташкили фазои солими алокаву pобита бо мyсоxиб;

в) ба мавзyи сyxбат чалб намудани мyсоxиб;

г) бедоp намудани шавку xаваси мyсоxиб ба мавзyи сyxбат.

Бисëp вакт мешавад. ки сyxбат xанyз огоз наëфта. ба охиp меpасад ва ин вобаста аст ба сатxxои гуногуни ичтимоии мyсоxибон (маълумот. мавкеъ ва г.). Пас. ду се калимаву ибоpаxои аввал муносибати мyсоxибpо муайян каpда метавонанд ва таассypотpо даp y нисбат ба Шумо ба вучуд меоваpанд. Пас. OFOЗи худкушандаи сyxбат кадомxоянд? Онxоpо дида мебаpоем:

1) Аз yзpпypсй ва зyxypоти аломатxои нобоваpй дypй чустан лозим аст. Мисол^ои манфй: «мебахшед, агаp ман халал pасонда бошам...»; «ман мехостам, ки як боpи дигаp боз шунавам...; «маpxамат. агаp вакти гуш каpдани манpо дошта бошед...» ва f.

2) Бояд аз xаp гуна зyxypоти беxypматй ва нописандй нисбат ба мyсоxиб дypй чУст. Мисол^ои манфй: «биëед, ин масъалаpо бо Шумо тез дида баpоем...»; «тасодуфан аз назди Шумо гузашта истода, ба наздатон даpомадам...»; «андешаи ман нисбати ин масъала дигаp аст...» ва f.

Чунин pоxxои OFOЗ намудани сyxбат пешниxод каpда мешавад:

а) усули паст каpдани шиддати xаячон. Aгаp шиддат паст каpда шавад. он гоx pобита мyстаxкамтаp мегаpдад. Баpои ин заpyp аст, ки якчанд калимаxои наpмy самимй гуфта шавад. Х,азлу шухие. ки табассyмpо ба вучуд меоваpад, одатан шиддатpо паст мекунад. зеpо xаячонpо вазъият. макон. маpтаба ва мавкеи коpхонавy коpмандон баланд менамоянд;

б) усули «такя каpдан ба чизе». Мyсоxиб бояд ба ягон xодиса ва вазъият такя каpда. онpо бо мазмуни сyxбат алокаманд созад. Баpои ин ягон xодисаи начандон калон.

loo

мукоиса, таассуротхои шахсй, латифахо ва ë ягон масъалаи fайриоддиро метавон истифода бурд.

в) усули муносибати бевосита. Яъне, бе х,еч, гуна мукаддима ба мухокимаи кори асосй гузаштан аст. Барои ин зарур аст:

- аввал ба таври кутох сабабхои ташкил намудани ин сухбат гуфта

мешавад;

- гузариш аз мухокимаи масъалахои умумй ба чузъй бояд сурат

гирад;

- сипас мавзуи асосии сухбат мухокима мегардад. Бояд дар назар дошт, ки сухбати корй аз муносибати аввалини барандаи сухбат вобаста аст. У бояд худро дар чойи хамсухбат гузорад, то ки уро бехтар фахмад. У бояд ба худаш чунин саволхо дихад:

1) «Агар дар чойи мусохиб мебудам, он гох чй маро ба худ чалб мекард?

2) «Агар дар чойи мусохиб мебудам, он гох ба чй эътибор медодам? Мо бо ин саволгузорихо ба худ, ба мусохиб имконияти хис намудани онро медихем, ки оë мо уро хурмат мекунем ва уро хамчун мутахассис кадр менамоем ë не.

Аз ин лихоз, рохбар бояд мухити солими сухбати кориро хангоми муошират бо кормандонаш ба вучуд оварад. Барои ин риояи чунин коидахо ба y зарур аст:

- бо овози баланд ва саросема гап назадан. Овози баланд чунин таассуротеро дар хамсухбат ба амал меоварад, ки Tyë шумо фикру андешаи худро ба y бор карда истодаед. Баëни саросемавор таассуротеро ба вучуд меоварад, ки Tyë шумо тез дида баромадани масъаларо бе баррасии он хохиш доред;

- рохбар бояд доир ба хар як масъала аз байни кормандонаш нафареро пайдо кунад, ки андешаю сухани y вазн дорад ва дар халли масъала накши мухим бозида метавонад;

- корманд дар назди худ симои хамон шахсеро бояд бинад, ки дар y унсурхои эхтиром ва хамдигарфахмй хукмрон бошанд;

- рохбар бояд маданияти баланди пСихологиро дошта бошад: гап зада тавонад ва барои ин ба y мухим аст:

- барои ба даст овардани дили корманд бояд гуфтугу дар бораи он чизе кунад, ки барояш мухиму пурарзиш аст;

- таваччух зохир намудан ба корманд. Яъне, дида баромадани масъалаи халталаб аз нуктаи назари корманд ва халли он бо бахисобгирии манфиатхои дутарафа. Аз ин ру, барои дигарон он чиро худат мехохй бояд кард, то ки онхо барои ту низ чизеро кунанд;

- сухбатро аз масъалахое бояд огоз кард, ки андешахоятон нисбати онхо якхелаанд, яъне мувофиканд;

- дар сурати норозй будан аз корманд, ба y нашояд инро руйирост гуфт, ки ту хак нестй. Бехтараш гуфт: ман то андозае розй нестам, вале ман низ метавонам хато кунам. Хуб мешавад, ки инро бо хам дида бароем - агар ман хато карда бошам, пас метавонам онро хатман ислох кунам. Бояд дар назар дошт, ки норозигй набояд бехурматиро ба вучуд оварад;

- агар рафти сухбати корй пуршиддат бошад, он гох бехтар аст, ки онро катъ намуд ва интизор шуд, то ки асабхои хар ду ором гарданд. Чунин иборахоро бо ин максад хангоми сухбат метавон истифода бурд: «хохиш мекунам...», «ба эътибор гиред...», «ба андешаи ман...», «агар зид набошед...» ва fайра;

- мусохиб бояд ба «мавч»- и хамсухбати худ мувофик шавад ва бо «забони бадан» -и ба хар ду дастрасу фахмо ва биоритмхо муошират кунад. Барои ин зарур аст:

- а) мувофик намудани холату андоми худ ба мусохиб. Яъне, уро чун оина дар худ инъикос кард;

б) мувофик шудан ба нафаскашии мусохиб, яъне чун y бояд нафас кашид;

в) мувофик шудан ба харакатхои хамсухбат, яъне ба харакатхои сар, пой, даст, ишорахои хурд, паридани лабу руйи y ва f.;

г) рохбар бояд аз техникаи гушкунии фаъол низ истифода барад (ниг. ба чадвал).

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Одоби муошират Максадхои асоси Аксуламалхои бамаврид

Дастгирй намудан Ба мусохиб имконият дода шавад, то ки мавкеъашро ифода кунад. - риояи хомушй ё сукут; - ха, бале - бале гуфтан; - аксуламал кардан, такрори калимахои охирини мусохиб бо тагйир додани тартиби калимахо; - истифода бурдани таъбирхои тобиши эмотсионалй дошта, чун «ух», «ох»,

Равшаннамой Боварй бояд пайдо кард, ки Шумо мусохибро дуруст фахйидаед. - саволхои аниккунанда: «Вакти гуфтанат чиро дар назар доштй...»; -азнавифодакуншфикру андешахои мусохибро бо дигар калимаю иборахо аз нав ифода намудан.

Шархдихй Ифода намудани нуктаи назари худ. - баходихй; - маслихат; - шархдихй.

- хангоми сухбати корй ва гуш кардани корманд бояд ба нигоххои у эътибор дод ва зимни он аксуламал намуд. Намудхои нигох шарх ва тавсияхои психологиро нисбат ба рнхо, ки психолог Кузин Ф. А. пешниход намудааст, дар чадвали зер меоварем [1,с.139].

Нигох ва амалхои хамрохшаванда Шарху эзох Зарур аст

Бардоштани сар ва нигох ба боло кардани мусохиб Як лахза ист, фикр кунам. Алокаву робитаро катъ бояд кард.

Бо сар харакат кардан ва кавок гирифтан. Нафахмидам, як бори дигар такрор кун. Алокаву робитаро бояд пуркувват намуд.

Табассум, сабук - хамкунии сар. Мефахмам, ман хеч чизро илова карданй нестам. Алокаву робитаро бояд давом дод.

Мунтазам сарчунбони Равшан аст, ки барои ту чй лозим аст, онро фахмидам. Алокаву робитаро бояд давом дод.

Нигохи дурудароз ва бехаракат ба чашмони мусохиб Мехохам, ки туро ба худ тобеъ намоям. Бояд мувофики вазъият амал кард.

Нигох кардан ба атроф. Нописандй, бехурматй, беэътиной Аз алокаву робита намудан бояд дурй чуст.

Ба фарш нигаристан Тарс ва хохиши рафтан дорад. Аз алокаву робита намудан бояд дурй чуст.

- хангоми муоширати кори як катор имову ишора ва тарзи ист барои муайян кардани рафтору холати хамкори дигар ахамият доранд.

Овардани чадвали пешниходкардаи психолог Емелянов С. М. ба максад мувофик аст (ниг. ба чадвал) [3, с. 192-193].

№ Имову ишора ва тарзхои ист Холати хамсухбат

1 2 3

1. Дастхои кушодаи кафхо ба боло буда Ростгуйй

2. Пичаки тугмахояш кушода Ростгуйй, холати рафикона

3. Дастхои пинхон буда дар пушт ё дар кисахо Эхсоси гунахгорй ё дарки вазъият

4. Дастхои дар пеши сина бофташуда Химоя

5. Муштхои баста (ё ангуштхо чизеро сахт доштаанд, ки бугумхо сафед шудаанд) Химоя

6. Панчахои сустшуда Оромй

7. Корманд дар кунчи курсй нишастаю каме пеш хам шудааст, сараш андаке хам ва ба даст такя кардааст. Хавасмандй манфиатдорй

8. Сари андаке кач Таваччух

9. Корманди бо кафи даст ба манахаш такякарда, ангушти ишоракунанда рост ва дигар ангуштон катшуда Баходихии танкидй

10. Хоридани манах (баъзан вакт бо чашмони нимпушида сурат мегирад) Андешаи хал кардан

11. Бо кафи даст доштани манах Андешаи хал кардан

12. Корманд айнакхоро охиста мегирад ва оинахоро бодиккат тоза мекунад. Хохиши вактро буридан, тайёрй ба мукобилияти сахт

13. Корманд дар кабинет рафтуо мекунад. Андешаи халли масъалаи душвор

14. Борикии биниро пучидан Мукобилияти бошиддат

15. Корманд хангоми баёни фикр бо даст дахонашро мепушад. Дуруг

16. Корманд хангоми гуш кардан дахонашро мепушад. Шубха, нобоварй ба гуянда

17. Корманд кушиш мекунад, ки ба шумо нигох накунад. Дарундорй, пинхонкунии мавкеи худ

18. Нигох ба тарафи дигар Шубха

19. Гуянда охиста биниашро ё пилкхои чашмашро мерасад. Дуруг

20. Гушкунанда охиста ба пилкхои чашм, бинй ё гушаш мерасад. Нобоварй ба гуянда

21. Корманд хангоми салому алейк дасти худро аз боло нигох медорад. Бартарй, боварй

22. Корманд хангоми салому алейк дасти худро аз поён нигох медорад. Шитобкорй

23. Сохиби кабинет ба чамъ кардани когазхо аз болои миз сар мекунад. Сухбат анчом ёфт

24. Пойхо ё бадани корманд суйи баромад аст. Хохиши рафтан кардан

25. Дасти корманд дар киса ва ангушти калон дар берун. Бартарй, боварй

26. Гуянда дастхоро мушт мекунад. Намоиши тавоной, тахдид

27. Тамоми тугмахои пичак баста. Расмият, таъкиди нигох доштани масофа

28. Корманд дар болои курсй нишаста аст. Х,олати хашмгинй

29. Гавхараки чашм васеъ аст. Шавкмандй ё асабоният

30 Гавхараки чашм танг аст. Дарундорй, пинхонкунии мавкеъ

Музокироти корй кисми таркибии муоширати корй мах,суб меёбад. Бомуваффакият анчомёбии он на танх,о аз хуб донистани предмети мух,окима, бакли аз техникаи бурдани музокирот низ вобаста аст.

Дар навбати аввал бояд мух,ити мусоиди психологии кориро дар рафти музокирот таъмин намуд. Масалан, агар яке аз иштирокчиёни музокирот ба саломи дигаре бепарвоёна чавоб дих,ад, худро пах,ну парешон карда, ба курсй нишинад, бо димота сухта нигарад ва нигох,и fамгин кунад - ин х,ама метавонад ба бомуваффакият анчомёбии музокирот таъсир гузорад. Бинобар ин, раванди музокирот коидах,ои муайянро талаб мекунад, ки аз хусусашон дар рафти тах,лили сух,бати корй ёдрас шуда будем.

Талаби дигареро, ки бояд иштирокчиёни раванди музокирот риоя кунанд, гуш кардани х,амкор аст. Агар ба х,амкор чандон ах,амият дода нашавад, он гох, бисёр чих,атх,ои мух,им аз доираи назар дур мемонад. Яъне, як тараф танх,о дар бораи худ, корхонаи худ гап зада, ба тарафи дигар ах,амият намедих,ад. Хуб мешавад, ки ба мусох,иб саводх,о дода шавад ва чавобх,ои уро босаброна гуш кунад.

Психологи амрикой Атватор И. чунин омилх,ои нигох, дошта натавонистани диккатро ба мусох,иб муайян кардааст:

- дур шудани диккат. Х,амаи чиз метавонад диккатро дур кунад: намуди зох,ирии мусох,иб, дах,ни овози у, киёфа, имову ишора ва гайра;

- суръати баланди фаъолияти фикрй. Мо чор маротиба тезтар нисбат ба гуфтан фикр мекунем. Вакте ки касе гап мезанад, маfзи сари мо аксар вакт озод аст ва аз нутки гуянда метавонад дур шавад.

- хисси нафрату бадбинй доштан ба андешахои дигарон. Дилхох шахс андешахои пеш аз хама худашро нисбат ба афкори гуянда дида бештар кадр мекунад; ботадбирии диккат. Хама чизро гуш кардан душвор аст ва доимо бодиккат будан низ осон нест. Мо ба сифати худхимоя хамон чизеро интихоб менамоем, ки дар доираи муайяни вакт бароямон бештар ахамиятнок аст;

- талабот ба лукмапартой. Агар дар рафти музокирот бо чизе розй набошем, он гох талаботи сахт ба чавоб додан пайдо мешавад. Мо дар ин холат ба он чизе, ки у мегуяд, гуш намедихем.

Чунин хатохоро шахси гушкунанда содир менамояд:

- дуршавй аз мавзуи асосии сухбат;

- диккат додан ба факту ракамхои камахамият;

- «чанбахои таъсирпазир» - ин калимахое мебошанд, ки ба психикаи шахс таъсир мерасонанд ва уро аз холати мувозинатй мебароранд.

Психолог И. Атватор барои гушкунии фаъол чунин тавсияхоро медихад:

• сухани мусохиб бояд бурида нашавад;

• бо амалхоятон нишон дихед, ки уро гуш кардан бароятон мухим ва шавковар аст;

• бигзор мусохиб пурра дилашро холй кунад;

• дар баровардани хулосахо саросема нашавед;

• дуруягй ва риёкорй накунед;

• дарки маънои >аслии калимахои уро кунед ва ба факту ракамхои чузъй дода нашавед.

Аз ин чо бармеояд, ки гуш кардан кори сахлу осон нест ва рохбарон бояд сатхи махорати худро дар ин чода баланд бардоранд.

Бояд гуфт, ки боварикунонй дар рафти музокироти корй таъсири муайянро ба шариккор мерасонад. Боваркунонй - ин бовар кунонидани ин ё он шахс тавассути далеловарихои психологй мебошад. Ин аз шахс акд, дониш ва иродаро талаб мекунад. Шахс барои ба рох мондани боваркунонии хуб бояд дорои чунин сифатхо, мисли хуб хис карда тавонистан ва ба мавкеи шарик ворид шудан бошад.

Боваркунонй аз ду таркиб иборат аст:

а) таркиби исботкунанда - рохбар хангоми сухбат бо воситаи он ба тобеонаш мехохад чизеро исбот кунад ё худ асоснок намояд;

б) таркиби аксулбоваркунонй - рохбар тавассути он андешахои мусохибро рад мекунад.

Психолог П. Митсич дар китоби худ «Сухбати кориро чй тавр бояд гузаронд?» чунин методхои боваркунониро пешниход менамояд:

1. Методи фундаменталй (бунёдй). Мусохиб бояд факту ракамхои аникро барои асоснок намудани гуфтахояш истифода барад, то ки тарафи дигар онхоро рад карда натавонад.

2. Методи мукоиса. Ин метод дар натичаи киёс намудани суханхо ва факту ракамхои овардаи мусохиб имконият медихад, ки мохияти гуфтахо равшану аник гардад.

3. Методи ихтилофхо. Ин усул дар ошкор намудани ихтилофу зиддиятхо дар далеловарихои мусохиб мусоидат менамояд.

4. Методи «ха... аммо». Агар мусохиб далелхои боэътимод оварад, он гох «ха» бояд гуфт ва агар норозй бошед, «аммо» -ро бояд истифода кард.

5. Методи «бумеранг». Яъне, мохирона истифода бурдани суханхои мусохиб ба мукобили худи у мебошад. Ин метод дар он сурат натичабахш ва муассир мешавад, ки агар мусохиб бамаврид хозирчавобию зарофатгуйй кунад. Мусохиб дар натича дарк мекунад, ки хак бар чониби ракиб аст.

6. Методи радкунй. Масъалаи гуфтаи хамсухбатро шояд наметавон рад кард, вале арзиш ва мохияти онро рад кардан имкон мешавад.

7. Методи дар назар тобандаи дастгирй. Мо дар навбати аввал асосу далелхои овардаи мусохибро рад накарда, баръакс, бо овардани далелхои нав ба у ёрй мерасонем. Баъд аз ин чунин зарбаи чавобй дода мешавад: шумо метавонистед барои исботкунй боз чунин факту ракамхоро оваред, вале онхоро фаромуш кардед. Сипас, он факту ракамхоро номбар мекунед. Шояд ин ба шумо ёрй нарасонад, вале метавонад таассуротеро дар мусохиб ба вучуд оварад, ки гуё шумо нуктаи назари уро аз у бештар дида баромадаед.

Мусохибон дар рафти музокироти корй бо максади самарабахш гузаштани он аз чунин тактикахои боваркунонй метавонад истифода баранд.

Тактикаи 1. Эътироф намудани мухимияти хамсухбат ва бахои мусбй додан ба шахсияти у: «Донишхои шумо хеле васеъанд, шумо нихоят борикбин ва нуктасанчед, худдории шумо сазовори эхтиром аст» ва fайра. Эътирофи натичахои хамсухбат: «Шумо музокиротро хеле хуб гузарондед», «Шумо муамморо дуруст муайян кардед» ва f.

Тактикаи 2. Бархам додани зиддияту ихтилофхо. Масалан, ба максад мувофик аст, ки агар саволхои танкидомез ё дар ибтидо, ё дар охири раванди боваркунонй истифода шавад. Психологхо дар ин бобат истифодаи чунин коидахои асосиро тавсия медиханд.

- махорати босаброна гуш кардани хамсухбат: «Гап занед, ин бароям бисёр мухим аст»;

- нигохдошти лахни ороми сухбат: «Оромй, танхо оромй»;

- танкид кардан дар алохидагй бе хузури шохидон: «хамаи ин байни мо мемонад...».

Тактикаи 3. Боваркунонии дутарафа. Яъне, вакте ки мусохиб хам ба тарафхои

бартаридошта ва хам сусти роххои хал ва карори пешниходшуда ишора мекунад. Аввал бояд бартарихо ва сипас сустихо номбар карда шаванд.

Тактикаи 4. Персонификатсияи боваркунонй. Барои он ки мусохиб ба далеловарии шумо камтар мукобилият нишон дихад, бояд у дастгирй ёбад. Ин тарз уро мач,бур месозад, ки худашро дар назди шумо вазифадор хис кунад.

Мусохибони раванди музокирот баъд аз мусаллах шудан бо метод ва тактикахои зикршуда бояд ба ташаккули раванди он гузаранд.

Бояд кайд кард, ки музокирот одатан он вакт шуруъ мегардад, ки агар тарафхо ба мухокимаи ин ё он проблема гузаранд. Тарафхо дар вохурии аввал аз руйи масъалахои зерини халталаб бояд ба мувофика оянд.

Масалан:

- муайян кардани масъалахои баррасишаванда дар рузномаи музокирот;

- давомоти музокирот;

- баромади тарафхо аз руйи навбат;

- коидаи кабули карорхо.

Сипас, тарафхо бояд чунин даврахои гузариши музокиротро муайян кунанд:

• Аник кардани манфиат ва мавкеъхои тарафхо.

• Мухокимаи масъалахои халталаб, ки тавассути он роххои гуногуни

халли онхо муайян карда мешавад.

• Ба созиш омадан хангоми мухокима ва халли масъалахои мухим.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Дар робита ба ин масъала, психологхо Р. Фишер ва С. Браун шаш лахзаро пешниход менамоянд, ки ба ташаккули фазои мусоиди музокирот имконият медиханд. Онхо [2, с.43]:

1. Окилона мавкеъ гирифтан. Мусохиб дар рафти музокирот хатман бояд оромиро риоя кунад, харчанд тарафи дигар ба эхсосот дода шавад.

2. Х,амдигарфахмй. Мусохибон бояд кушиш кунанд, ки ба далеловарихои якдигар эътибор диханд ва онхоро кушиши дуруст дарк кардан намоянд.

3. Муошират намудан. Бояд робитахои дутарафа васеъ карда шаванд, зеро мунтазам сурат гирифтани он ба бехтаршавии муносибатхои байнишахсй ва кории тарафхо ёрй мерасонад.

4. Боэътимодии раванди музокирот. Мусохибон бояд аз ахборот ва маълумотхои fайривокей дурй чуянд.

5. Мсусохибон дар раванди музокирот на бояд лахни пандомезу насихатомезро истифода баранд, зеро ин метавонад нобаробарию номувозинатиро ба вучуд оварад.

6. Хамсухбатон барои дарки нуктаи назари дигарон бояд босабр бошанд, бетокатй зохир накунанд нисбат ба далеловарихои якдигар, яъне ба хама вазъиятхои сарзананда омодагй гиранд.

7. Фазои музокирот: ру ба ру нишастан ба мукобили якдигар - тарафи дигар дар шумо ракобатро мебинад. Агар пахлуи якдигар шинед, он гох ин ба хамкорй намудан ишора мекунад.

Ба баррасии масъалаи музокирот хотима бахшида, бояд зикр кард, ки танхо мусаллах будан бо донишхои марбут бо музокирот барои муваффакшавй кифоя нест.

Накши мухимро дар халли ин масъала, ташаккули малакахои бурдани музокирот низ мебозанд. Чунин малакахоро танхо метавон дар сурати татбик намудани донишхои мавчудаи назариявй доир ба музокирот дар амалия сохиб шуд. Хар як рохбар бояд тактикаи муайяни бурдани музокиротро мустакилона интихоб намояд ва мунтазам дар пайи такмил додани он шавад.

Умуман, pаванди мyошиpат аз pобита намудан OFOЗ мешавад. Омодагй ба pобитанамой хусусияти мyxими психикаи инсон маxсyб меëбад. Myносибати бозоpгонй -ин pобитаxои доимй бо одамони гуногун аст, бо одамоне, ки доpои мизоч. хаpактеp. шавку xавас. манфиат ва xолатxои гуногуни pУxй мебошанд. Pоxбаp бояд бехато психологияи мyсоxибашpо муайян каpда тавонад. донад. ки даp пешаш кист. чй тавp бояд ба pобита даpояд ва бо кадом забон ба y гуфтугу кунад. Баpои pавшан намудани моxияти ин масъала бояд ду мафxyмpо шаpx дод: pобита. тpансактсия.

Pобита - ин pаванди муносибати дyтаpафаи мyсоxибон буда. максадаш таFЙиp додани pафтоpи якдигаp мебошад.

Tpансактсия xамчyн воxиди оддии мyошиpат, таъсиpи байниxамдигаpии одамонpо ифода мекунад. Aгаp pоxбаp бо мyсоxибон гуфтугу кунад ва xатто ба онxо нигаpад, ин водоpкyнандаи тpансактсия аст. Aгаp тобеъ даp чавоб ба y чизе гуяд ë бинад. он rox ин чавоб аксуламали тpансаксионй ба шyмоp меpавад. Tpансактсияxои содда - ин водоpкyнанда ва pеаксия, нигоx ва хомушй. табассум ва к^фа мебошанд. Ба тpансактсияxои мypаккаб калимаxо. саволxо. фикpy андешаxо ва pафтоpy киpдоpxо шомиланд.

Бояд кайд каpд. ки pобитанамой аз pоxбаp даpачаи баланди мyтамаpказияти фаъолии психикй, сафаpбаpкyнии иpода, диккат ва эxсосpо баpои мyошиpат намудан талаб мекунад. Aгаp бо мyсоxиб pобита баpкаpоp каpда нашавад, пас наметавон назаp ва pафтоpи ypo тагйиp дод ë худ ypo ба чизе шавкманд намуд.

Myстаxкамии pобита аз манфиати дyтаpафаи мyсоxибон. аз кувваи иpода. акду хиpад ва yстyвоpии эмотсионалии pоxбаp. аз мазмуни нутк ва таpзи баëни он вобаста аст. Pобита аз xискyниxои биной ва шунавой саp мешавад. Умуман. чашмони pоxбаp бояд бо чашмони xамсyxбат чун «дастфишypии мyстаxками дустон» ба xам оянд.

Салому алейки боваpинок ва нигоxи оpом xамсyxбатpо ба мyошиpати солим омода месозад. Tабассyми сабук фазои хайpхоxиpо ба вучуд меоваpад ва бошиддатии xаячонpо паст мекунад. Pобитаи назаpй даpачаи мyxим будани шаpиккоp ва чолиб будани андешаxои ypo мефаxмонад. Психолощо муайян намуданд, ки одамон xангоми гуфтугу каpдан ба xисоби мдана 35-50%- и вактpо баpои нигаpистан ба якдигаp саpф мекунанд. Давомоти нигоx ба чашмони xамсyxбат одатан 5-7 сонияpо даp баp мегиpад. Бештаp ба нафаpе менигаpанд, ки сухан мегуяд ва баъзан ба шyнавандаxо, вакте ки аксyламалpо ба сухани худ интизоp мешаванд.

Устyвоpии pобита бо масофаxои байни xамсyxбатxо муайян каpда мешавад: то 45см -pобитаи маxpамона (мyошиpати одамони наздик), аз 45см то 1м 20 см - pобитаи шахсй (мyошиpат бо одамони шинос), аз 1м 20см то 4м - pобитаи ичтимой (мyошиpати pасмй). 4 -7м - pобитаи оммавй (баpомад даp чамъомадxо. конфеpенсияxо ва f.).

Pоxбаp xангоми мyошиpат намудан бо мyсоxибон даp чунин даpачаxои pобитанамой каpоp дошта метавонад: сода, ба стандаpт даpоваpдашyда, конвенсиалй, ^p^ маънавй.

Pобитаи содда хоси менечеpxо буда. онxо xамсyxбаташонpо на xамчyн шаpиккоp. балки чун ичpокyнанда мепиндоpанy халос. Aгаp y гуш накунад, он rox ypo таxкиp мекунанду чазо медиxанд. Aгаp xамсyxбат фаъолона мyошиpат кунад ва инчунин бо xама pозй шавад. он rox эътибоp нисбаташ паст мешаваду pобита намудан бо y катъ мегаpдад.

Pобитаи ба стандаpт даpоваpдашyда даp асоси калима, стандаpт, фоpмyла ва овозxои умумй сypат мегиpад. Pобита даp ин чо байни мyсоxибон бо сабабxои гуногун мyстаxкам нест: аз pVйи pанчиш. нобоваpй. таpс, бепаpвой. хастагй ва f.

po6m™ конвенсиалй (макбул) он вакт ба вучуд меояд, ки агаp даp инсон талабот ва хоxиши гуфтугу каpдан бо касе пайдо шавад. У маxз даp xамин xолат ба pаванди сyxбат ва гуш каpдан омодагй мегиpад. Myошиpат даp pУxияи баpобаpxyкyкй мегyзаpад.

Pобитаи коpй ' таъминкунандаи xамкоpй мебошад. Даp ин чо xамкоpон ба якдигаp ахбоpотy маълyмотxо медиxанд. Шаpиккоpон бо шахсияти худашон машгул нестанд, балки ба манфиатxои касбии якдигаp таваччyx зоxиp менамоянд. Ин мyошиpати шахсони xамФикp мебошад. ки як коpи мyxимpо бо xам xал менамоянд.

Pобитаи маънавй аз xамаи pобитаxои даp боло зикpшyда мyстаxкамтаp ва идеалш^ аст. Myсоxибон якдигаppо xамчyн баpандаи маданияти баланд даpк мекунанд. Ин таpзи муносибат имконият медщад, ки даp онxо xисси эxтиpом, ифтихоp. иззату икpом ташаккул ëбад. Инсоне, ки маданияти маънавиpо даp шахси дигаp кадp мекунад. y xатман онpо даp худаш низ инкишоф дода метавонад.

Хамин таpик, xангоми ба pox мондани pобита бо мyсоxиб бояд ба шаpоитxои зеpин эътибоp дод:

- истифода намудани калимаю ибоpаxои pавшан. аник ва пypмаъно;

- бо ному насаб ба мусохиб мурочиат кардан;

- х,олати чолибу гуворои киёфаро доштан;

- зох,ир намудани эх,тиром ба шахсияти мусох,иб;

-эх,тиром гузоштан ба андешах,ои мусохиб;

- бо максади масдих,ат гирифтан мурочиат намудан ба мусохиб;

- истифодаи лукамапартоих,ои нозук ба унвони мусохиб.

Бояд дар назар дошт, ки шахсияти мусохибон хусусияти такрорнашавандаро дорад ва х,ар яке тарзи мувофики робитанамой ва муносибатро мехох,ад.

ЛИТЕРАТУРА

1. Бороздина Г.В. Психология делового общения: Учебноо пособие.- М.: ИНФРА - М., 2000

2. Бройнич Г. Руководство по ведению переговоров. -М.: ИНФРА.- М,1996

3. Емельянов С.М. Практикум по конфликтологии,- Спб., 2005

4. Подоляк Я.В. Психология управления: теория и практика менеджмента.- Харьков, 2004

5. Садыкова Л.Н. Психология делового общения. Учебное пособие.- Душанбе, 2008

ПСИХОЛОГИЧЕСКИИЕ ОСНОВЫ УПРАВЛЯЮЩЕГО ОБЩЕНИЯ

В статье приоводится психологические основы общения, которые эффективно влияют на процесс управления трудовым коллективом. Даётся характеристика различным психологическим методам, техникам общения и особенностям общения руководителя, которые могут способствовать созданию здоровой психологической атмосферы делового общения. Также анализируется техника активного слушания, которая имеет практическую значимость при организации деловой беседы. В статье уделена внимание процессу организации делового переговора, который является составной частью делового обущения и её успех зависит не только от знания предмета обсуждения, но также от техники ведения переговоров.

В статье характеризуются психологические методы и техники убеждения и воорожения ими рекомендуется руководителю. Подчёркивается, что руководителям необходимо формировать в себе новыки ведения переговоров. Даётся анализ процессу контакта, видам и социалным дистанциям, трансакту как вожными единицами процесса переговора и рекомендуется их учёт руководителями во время ведения деловых переговоров.

Ключевые слова: управляющее общение, деловая беседа, деловое общения, переговоры, невербальные средства общения, активное слушание.

PSYCHOLOGICAL FOUNDATIONS OF MANAGING COMMUNICATION

The article outlines the psychological foundations of communication, which effectively affect the process of managing the labor collective. A characteristic is given of various psychological methods, communication techniques and communication features of the leader, which can contribute to the creation of a healthy psychological atmosphere of business communication. The active hearing technique is also analyzed, which is of practical importance when organizing a business conversation. The article focuses on the process of organizing business negotiations, which is an integral part of the business community and its success depends not only on knowledge of the subject of discussion, but also on the negotiation technique.

The article describes psychological methods and techniques of persuasion and rearing by them is recommended to the leader. It is emphasized that leaders need to form new negotiating skills in themselves. An analysis is given of the contact process, types and social distances, the transaction as the leading units of the negotiation process and it is recommended that their managers take into account them during business negotiations.

Keywords: managing communication, business conversation, business communication, negotiations, non-verbal means of communication, active listening.

Сведение об авторе:

Давлатов Махмадулло - Таджикский национальный университет, старший преподователь кафедры психологии философского факультета Таджикского национального университета. Адрес: 734025, Республика Таджикистан, г.Душанбе, пр. Рудаки, 17. Телефон: (+992) 934227921

About the author:

Davlatov Makhmadullo - Tajik National University, Senior Lecturer, Department of Psychology, Faculty of Philosophy, Tajik National University. Address: 734025, Republic of Tajikistan, Dushanbe, etc. Rudaki, 17. Phone: (+992) 934227921

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.