Научная статья на тему '«Протон-М» зымыран-тасығыштың апатты құлауынан кейінгі Сатпаев қаласы тұрғындарының денсаулық жағдайын бағалау'

«Протон-М» зымыран-тасығыштың апатты құлауынан кейінгі Сатпаев қаласы тұрғындарының денсаулық жағдайын бағалау Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
90
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук
Ключевые слова
сырқаттанушылық / дәрігерге қаралу / зымыран-тасымалдағыш / бағалау / тұрғындар / денсаулық жағдайы / morbidity / negotiability / rocket carrier / evaluation / population / health condition

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Е Н. Сраубаев, Қ Е. Амреева, Ж А. Сейлханова

Сатпаев қаласы бойынша жекелеген жас топтары сырқаттылық динамикасына талдау жүргізілген. Алынған нәтижелер бойынша барлық жас топтарында авариядан кейін тыныс алу аурулары жоғарлаған, ал жас өспірімдер мен үлкендерде – зәр-жыныс аурулары жоғарлаған. Балалар арасында сырқаттылық 2007 жылы 2006 жылмен салыстырғанда жоғары деңгейлік дәлділікпен (26782,3± 33,40/0000 қарсы 34393,1±359,80/0000; t=15,3; p<0,001) 1,3 есе жоғарлаған. Талданған жағдай нәтижесі бойынша психо-эмоционалды күйзеліс салдарынан көптеген созылмалы және жаңадан назологиялық аурулар өршуі адамның жоғарғы жүйке жүйесі іс-әрекеті түрі психо-эмоциалдық жағдаймен тікелей байланысты екенін анықталды.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о здоровье , автор научной работы — Е Н. Сраубаев, Қ Е. Амреева, Ж А. Сейлханова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

EVALUATION OF HEALTH CONDITION OF INHABITANTS OF SATPAYEV TOWN AFTER EMERGENCY FALLING OF THE ROCKET CARRIER «PROTON M»

Analysis of dynamics morbidity by separate age groups of population of Satpayev town was verified. Results indicated that general phenomena for all age group was considerable frequency disease of organs of breath but for adults and teenagers – disease of urino-genital system alter crash. Morbidity of child’s population in 2007 increased in comparison with 2006 for 1,3 times, difference is reliably with high degree of probability of such statements (26782,3±333,40/0000 against 34393,1±359,80/0000; t=15,3; p<0б001). Analysis showed that psycho-emotional stress, causing aggravation of many chronic and the emergence of new clinical entities of diseases closely linked to the psycho-emotional state of the type of higher nervous activity.

Текст научной работы на тему ««Протон-М» зымыран-тасығыштың апатты құлауынан кейінгі Сатпаев қаласы тұрғындарының денсаулық жағдайын бағалау»

ЭКОЛОГИЯ И ГИГИЕНА

© КОЛЛЕКТИВ АВТОРОВ, 2015 УДК 613.1

Е. Н. Сраубаев, К. Е. Амреева, Ж. А. Сейлханова

«ПРОТОН-М» ЗЫМЫРАН-ТАСЬ^ЫШТЫЦ АПАТТЫ К¥ЛАУЫНАН КЕЙ1НГ1 САТПАЕВ КАЛАСЫ Т¥РFЫНДАРЫНЫЦ ДЕНСАУЛЫК ЖАFДАЙЫН БАFАЛАУ

KараFанды мемлекеттiк медицина университетi таFам гигиенасы, жалпы гигиена жэне экология кафедрасы

Сатпаев каласы бойынша жекелеген жас топтары сыркаттылык динамикасына талдау жYргiзiлген. Алынран нэтижелер бойынша барлык жас топтарында авариядан кейiн тыныс алу аурулары жорарларан, ал жас вспiрiмдер мен Yлкендерде - зэр-жыныс аурулары жорарларан. Балалар арасында сыркаттылык 2007 жылы 2006 жылмен салыстырранда жорары денгейлк дэлдiлiкпен (26782,3± 33,40/0000 карсы 34393,1±359,80/0000; 1=15,3; р<0,001) 1,3 есе жорарларан. Талданран жардай нэтижесi бойынша психо-эмоционалды кYЙзелiс салдарынан квптеген созылмалы жэне жанадан назологиялык аурулар вршуi адамнын жорарры жYЙке жYЙесi iс-эрекетi тYрi психо-эмоциалдык жардаймен тiкелей байланысты екеын аныкталды.

Клт свздер: сыркаттанушылык, дэргерге каралу, зымыран-тасымалдарыш, баралау, туррындар, денсаулык жардайы

Зымыран^арыштык кызмет т¥рFындар денсауль^ына эсерiн баFалау аса кYPделi, вйткен зымырандарды ушу трассасы аймаFында туратын адам денсаулыFын калыптастырушы жэне OFан ыкпал етушi факторлар вте квп, оны аныктау квптеген киындык тудырады. Бул мэселенiн вткiрлiгi мен маныздылыFы, зымыран - Fарыштык кешеннiн технологиялык мэселелерiнде, кырык жылдан астам уакыт еш бiр бакылаусыз табиFатты пайдалануымен байланысты болып отыр [3, 4]. «Союз», «Зенит» ракеталары жанар май ретЫде керосин мен суйык оттепн падаланады, ал «Протон», «Циклон», «Рокот», «Днепр» зымырандары мен SS-19, SS-20 деген эскери зымырандар Yшiн аса улы суйык курамдастары бар диметилгидразин жэне тетроксид азоты сиякты жанармай колданылады. Зымырандардын кулайтын бвлшектерiнде улы жанармайдын айтарлыктай мвлшерi болады (2 тоннаFа дейiн), ол жерге кулау кезнде коршаFан ортаFа тYCiп, топырак кабатын, жер Yстi су коймаларын, жер асты сулары мен вамдктер дYниесiн ластайды [1, 2, 5]. Ал, Байконырды пайдалану уакыты аралы^ында зымырандардын бiрнеше iрi апаттары болды, кейiнгi 2006 жылы (кыр^йек-желтоксан) жэне 2007-2009 жылдары (кыркYЙек-желтоксан) аралыFындаFы «Протон -М» зымыран-тасы^ыштарынын апаттык кулауы салдарынан осы аймакт¥PFындарынын денсаулыккашаFымдар жоFа рлаFан.

Жумысьщмаксаты. 2006 жылы (кыр^йек-желтоксан) жэне 2007-2009 жылдары (кыркYЙек-желтоксан) аралыFындаFы зымырантасы^ыштарынын апаттык кулау салдарынан Сатпаев каласы т¥рFындарынын медициналык квмек алуы бойынша

сыркаттанушылык динамикасын салыстыра отырып баFалау.

МАТЕРИАЛ МЕН ЭД1СТЕР1

Зерттеу аймаFына KараFанды облысы, Сатпаев каласы турFындары алындаы. Сатпаев каласы апатты зымыран-тасымалдаFыш KулаFан аумактан онтустк-батыска карай 4080 км кашыктыкта орналаскан. Зерттеу объектiсiне наукастын амбулаторлык картасы, облыстык жэне калалык денсаулык сактау департаментнщ есептiк кужаттары жатты.

Зерттеу нэтижес кврсеткендей Сатпаев каласы турFындарынын эртYрлi топтары арасындаFы 2006 жылы (кыр^йек-желтоксан) жэне 2007-2009 жылдары (кыр^йек-желтоксан) аралыFындаFы сыркаттанушылык денгейiн талдаFанда болжамалы гипотиз нактыланды. Демек, ересек т¥рFындар арасында 2006 ж. кыр^йек-желтоксан айларымен (19628,3±180,30/0000), 2007ж. KыркYЙек-желтоксан айларын салыстырFанда жалпы сыркаттанушылык денгей статисти-калык дэлдiлiкпен вскен 23231,0±190,70/0000 (1=13,8; p<0,001) (сурет 1). Одан кейiнгi 2009 жылдары жалпы сыркаттанушылык денгей твмендеп, 2006 жылFы денгеймен тенескен.

Жасвспiрiмдер арасында жалпы сыркаттанушылык денгей зерттеуге алFан уакыт кезе^нде айтарлыктай взгерiс байкалмады, ал2006 жэне 2007 жылдар аралыFындаFы айырмашылык взЫщ статистикалык дэлдiлiгiн таппады (22702,8±641,00/0000 карсы 23231,0±654,4%000 (1=0,57; р>0.05).

Балалар арасында жалпы сыркаттанушылык 2006 жылмен салысты^анда, 2007 жылы 1,3 есеге жоFарлаFан, дэлдшк айырмашылыFы жоFары денгейлi мYмкiндiкпен бекiтiлген (26782,3±333,40/0000 карсы

о ев Л ео О И

е

о

■3

2

^

и н о н о и н о о о

Я

К

ч о о о о о

3

40000,0

35000,0

30000,0

25000,0

20000,0

15000,0

34393,1 33759

31739,7

26782,3^ 23231 22853 5 23015,0

22702,8 *_ 22853,5 д

Л 77857,7 22288,9 22288,9

ф-19628,5 19803,6

2006

2007

2008

2009

Взрослые

Дети

Подростки

Сурет 1 - 2006-2009 жж кыр^ек-желтоксан айлары бойынша орташа жылды; сыркаттанушылы; децгеш, 100000 турFынFа шакканда.

34393,1±359,80/0000; t=15,3; р<0,001). Ал 20082009 жылдары балалардык медициналы; кемек сурау жиiлiгi темендеген.

Сонымен ересек турFындар арасында жоFарлаFан жалпы сыркаттанушылы; декгеш, тыныс алу аурулары (8428,7±126,1%000 карсы 10745,0±139,90/0000; t=12,3; р<0,001); зэр шыFару жYЙесi (786,9±40,10/0000 карсы П63,2±48,4%000; t=6,0; р<0,001), жаракат пен улану аурулары (4780,9±96,8%000 против 6906,9±114,50/0000; t=14,2; р<0,001) есебiнен екенi аныкталды.

Кан айналу жYЙесi аурулары 0Fан жататын гипертензия мен журектщ ишемиялы; ауруы дэлдi жиiлiгi (216,9±21,10/0000 карсы 227,6±21,50/0000; t=0,36; р>0,05), психикалы; бузылыстар байкалмады.

Жалпы Сатпаев каласы бойынша сыркаттамалар iшiнде 2009 жылы 2007 жылмен салыстырFанда ересектер арасында онкологиялы; аурулар 1,7 есеге жоFарлаFан. Тыныс алу аурулары 1 есе, кан айналу жYЙесi аурулары 1,1 есеге жоFарлаFан. Ал 2008 жылы кыр^йек-желтоксан айларында жалпы сыркаттану iшiнде жYЙке жYЙесi, терi жэне терi асты кабаты, зэр шыFару жолдары жYЙесi аурулары, жаракат пен улану аурулары есебнен байкалFан.

Зерттеуге алынFан кезекде медициналы; кемекке жYгiнген жасеспiрiмдер арасында кебне кулак жэне емiздiкше тэрiздес есiндi аурулары 1,7-2,1 есеге, кан жэне кан тYзушi аFзалар ауруы 1,5-2,1 есеге, зэр шы^арушы жYЙесi аурулары 2,1-2,2 есеге жоFарлаFан. Жасеспiрiмдер арасында жаракаттар мен уланулар 1,6 есеге кебейген.

14 жаска дешнп балалар арасында жалпы сыркаттанушылы; 2007-2008 жылдары 26-28% ескен. Кан жэне кан тYзушi аFзалар ауруы 1,2 есеге, эндокриндк жуйе аурулары 1,3 есеге, кез жэне онык косымшалары жэне зэр шыFарушы жYЙесi аурулары 1,3-1,6 есеге жоFарлаFан.

АлынFан нэтижелердi корытындылай келе 2006ж. кыркYЙек-желтоксан айларымен, 2007 ж. кыркYЙек-желтоксан айларын салысты^анда турFындардын медициналы; кемек сурауы апаттан кейiн жоFарлаFан, бiрак одан кейшп жылдарда темендеген.

Сатпаев каласы турFындары Yшiн негiзгi колайсыз эсер психо-эмоционалды реакция болып табылады, сонык салдарынан Yлкендер арасында жYрек-кан тамырлар жYЙесi аурулары (ИБС, гипертониялы; ауру), жYЙке жYЙесi жэне психиалы; бузылыстар, екпенщ асматикалы; аурулары бойынша шаFымданFан.

Медицина и экология, 2015, 2

19

Бундай жаFдай балалар мен жасeспiрiмдер арасында байкалмады.

Зымыран-тасы^ыштар апатты к¥лаFан аймакта туратын т^ындар денсаулыFын терек тексеру Yшiн зертханалы; зерттеулер колдану, сол аркылы керсетюштердщ езгеру декгешн жэне санды; сипатын аныктау, бейiмделу, донозологиялы; жэне патоло-гиялы; ауыткулар байкалады медико-биологиялы; мониторинг баFалау жYргiзу керек.

KОЛДАНЫЛFАН ЭДЕБИЕТ Т1З1М1

1 Кику П. Ф. Влияние факторов среды обитания на распространение экозависимых заболеваний в биоклиматических зонах Приморского края /П. Ф. Кику, М. В. Ярыгина, Т. В. Горборукова //Гигиена и санитария. -2013. - №5. - С. 87-91.

2 Козловский В. А. Характеристика среды обитания и состояния здоровья населения в регионе аварийного падения «Протон-М» в Карагандинской области /В. А. Козловский, Ж. К. Жубатов, З. К. Мухамеджанов //«Биоразнообразие и устойчивое развитие природы и общества»: сб. тр. междунар. науч.-практ. конф., посвящ. 75-летию КазНУ им. Аль-Фараби и 75-летию биологического факультета. - Алматы, 2009. - С. 209-212.

3 Сраубаев Е. Н. Эколого-эпидемио-логическое изучение состояния здоровья населения и статистические методы его анализа: Метод. пособие /Е. Н. Сраубаев, С. М. Омирбаева, А. Е. Шпаков. - Караганда, 2008. -79 с.

4 Сраубаев Е. Н. Методика оценка ущерба здоровью: Метод. рекомендации /Е. Н.

Cpay6aeB, A. E. WnaKOB, C. M. OMMp6aeBa. -AcraHa, 2009. - 12 c.

5 WMa^b A. r. OaKTopbi эко^огмнеcком onacHOc™ m эко^огмнеcкме PMCKM. - EpoHH^bi, 2010. - 191 c.

REFERENCES

1 Kiku P. F. Impact of environmental factors on the spread of diseases in bioclimatic zones of Primorsk Territory /P. F. Kiku, M. V. Yarygina, T. V. Gorborukova //Hygiene and sanitation. - 2013. - №5. - P. 87-91.

2 Kozlovski V. A. Characteristic of environment and public health status in the region of "Proton-M" emergency fall in the Karaganda region /V. A. Kozlowski, J. K. Zhubatov, Z. K. Mukhamedzhanov //"Biodiversity and sustainable development of nature and society": collected papers of intern. scient. and pract. conf., dedicated to the 75th anniversary of Kazakh National University named after Al-Farabi and the 75th anniversary of the Biological Faculty. - Almaty, 2009.

- P. 209-212.

3 Sraubaev E. N. Environmental and epidemiological study of public health status and statistical methods of analysis: Resourse book /E. N. Sraubaev, S. M. Omirbaeva, A. E. Shpakov. - Karaganda, 2008. - 79 p.

4 Sraubaev E. N. Methodology of health damage assessing: Method. recommendations / E. N. Sraubaev, A. E. Shpakov, S. M. Omirbaeva.

- Astana, 2009. - 12 p.

5 Shmal A. G. Environmental hazard factors and environmental risks. - Bronnitsy, 2010. - 191 p.

nooynM^a 27.03.2015 r.

Ye. N. Sraubaev, K Ye. Amreyeva, Zh. A. Seylkhanova

EVALUATION OF HEALTH CONDITION OF INHABITANTS OF SATPAYEV TOWN AFTER EMERGENCY FALLING OF THE ROCKET CARRIER «PROTON M»

Analysis of dynamics morbidity by separate age groups of population of Satpayev town was verified. Results indicated that general phenomena for all age group was considerable frequency disease of organs of breath but for adults and teenagers - disease of urino-genital system alter crash. Morbidity of child's population in 2007 increased in comparison with 2006 for 1,3 times, difference is reliably with high degree of probability of such statements (26782,3±333,40/0000 against 34393,1±359,80/0000; t=15,3; p<06001). Analysis showed that psycho-emotional stress, causing aggravation of many chronic and the emergence of new clinical entities of diseases closely linked to the psycho -emotional state of the type of higher nervous activity.

Key words: morbidity, negotiability, rocket carrier, evaluation, population, health condition

Е Н. Сраубаев, Е. Амреева, Ж. А. Сейлханова

ОЦЕНКА СОСТОЯНИЯ ЗДОРОВЬЯ ЖИТЕЛЕЙ Г. САТПАЕВ ПОСЛЕ АВАРИЙНОГО ПАДЕНИЯ РАКЕТОНОСИТЕЛЯ «ПРОТОН М»

Проведен анализ заболеваемости населения г. Сатпаев по отдельным возрастным группам за период сентябрь-декабрь 2006 г. и после аварии. Результаты показали, что общим явлением для всех возрастных групп было значительное учащение после аварии болезней органов дыхания, а у взрослых и подростков - болезней мочеполовой системы. Заболеваемость детского населения в 2007 г. возросла по сравнению с 2006 г. в 1,3 раза, различия достоверны с высоким уровнем вероятности такого утверждения (26782,3±333,40/ош0 против 34393,1±359,80/оооо; t=15,3; p<0,001). Анализ ситуации показал, что психоэмоциональный стресс, вызывающий обострение многих хронических и появление новых нозологических форм заболеваний, тесно связан с психоэмоциональным состоянием типа высшей нервной деятельности человека.

Ключевые слова: заболеваемость, обращаемость, ракетоноситель, оценка, население, состояние здоровья

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.