CC BY
10
T. D. Shmakova
APPLICATION OF MODERN LABORATORY METHODS IN THE EPIDEMIOLOGICAL MONITORING OF ENTEROVIRAL INFECTION
According to the author, conducting parallel laboratory tests for enteroviruses by PCR, followed by «decoding» the positive results of virological method gives a more complete understanding of the etiological structure of enterovirus infections in human pathology, which allows you to efficiently organize and conduct surveillance of enterovirus infection.
Т. Д. Шмакова
ЭНТЕРОВИРУСТЫ ИНФЕКЦИЯЛАРРА ЭПИДЕМИОЛОГИЯЛЬЩ МОНИТОРИНГ КЕЗ1НДЕ КАЗ1РГ1 ЗАМАНРЫ ЗЕРТХАНАЛЬЩ ТЭС1ЛДЕРД1 КОЛДАНУ
Автордыч пiкiрiнше, энтеровирустарра ПЦР эдiсiмен одан api вирусологиялык тэсiлмен «ашу» жолымен оч нэтижелеpдi катар зертханалык зерттеу жYpгiзу адам патологиясындары энтеровирустык инфекцияныч этиологиялык курылымы туралы барынша толык тYCiнiк беpедi. Бул энтеровирустык инфекцияра эпидемиологиялык кадаралауды тиiмдi уйымдастыру мен етшуге мYмкiндiк тудырады.
Е. Ж. Отаров, Е. Г. Туяцбаев, К. О. Текебаев
ХРИЗОТИЛ-АСБЕСТ 9НД1Р1С1 Ж¥МЫСШЫЛАРЫНЬЩ ЖАСЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ДЕНСАУЛЫК ЖАРДАЙЫН ГИГИЕНАЛЬЩ БАРАЛАУ
КР ДСМ Караганды мемлекеттiк медицина университетi (Караганды), КР ДСМ МСЭКК Квлiктегi департаментi, Республикалык ¥лан ауруханасы (Астана)
6ндiрiс жардайындары жумысшылардыч денсаулырына вндiрiстiк-кэсiптiк, элеуметпк-тур-мыстык жэне де баска факторлардыч эсерiн айрактап беретiн кврсеткiштердiч бiрi - уакытша ечбекке жарамсыздык бойынша сыркат-танушы-лык (УЕЖ) болып саналады. Сочры уакыттары УЕЖ туындататын сыркаттанушылыктыч калып-тасуында ечбек жардайыныч медициналык-сани-тарлык кызмет кврсету сапасын жэне баска да факторлардыч рвлiн аныктау максатында жумысшылардыч сыркаттанушылырын теречiрек зерттеу ерекше мачызды орынра шыкты. Бул сыркаттанушылык кврсеткiшi коршаран ортадары кандай да болмасын кез-келген жайсыз кубы-лыстарра байланысты вз курамы мен дечгейш тез взгертiп отырады [1].
Ашык кен орындарындары жумысшылардыч сыркаттанушылырына шачныч жорары деч-гейi жэне жайсыз микроклимат, шу мен дiрiлдiк жорары дечгешмен кешендi тYPде елеулi эсер ететiнi айтылран жэне де УЕЖ бойынша сыркат-танушылырыныч сипаты мен дечгешне вндiрiстiк факторлардыч ткелей эсерi бар екендiгi айкын-далран [2].
6ндiрiстегi ечбек ететiн жумысшылардыч аурушачдылырына сырткы ортаныч факторлары-ныч тiкелей эсер ететiндiгi аныкталынран [3, 4].
Елiмiздегi тау-кен внеркэсiбi жумысшы-ларыныч ечбек жардайы, олардыч арзасына внд^ рiстiк факторлардыч эсерi ерекшелктер^ч мэсе-лелерi ралымдардыч квптеген рылыми ечбек-терiнде жарык кврген. Бiрак та сочры жылдары
хризотил-асбест кеын ашык эдiспен вндiретiн кэ-сторындар жумысшыларыныч ечбек жардайла-рын, олардыч организм^е кешендi вндiрiстiк факторлардыч эсерш зерделеу бойынша жYр-гiзiлген рылыми зерттеулердiч аздыры байкалады.
ЗЕРТТЕУ МАТЕРИАЛДАРЫ МЕН ЭД1СТЕР1
«Костанай минералы» АК жумысшылары-ныч УЕЖ бойынша сыркаттанушылык дечгейше жэне сипатына ечбек жардайыныч эсер ету деч-гейiн баралау жэне талдау максатында 3 вндiрiс-тiк-кэсiби топ курылды. Бакылау тобына жыл бойы жумыс жасаран энергетикалык-шаруашы-лык, кYзет бвлiмi, санитарлык жэне вндiрiстiк лаборатория, электрмен жвндеу цехы, техни-калык байкау бвлiмi жумысшылары (300 адам) енгiзiлдi. Олар вндiрiстiч жарымсыз факторлары-мен аз жанасады жэне эсер етушi факторлардыч каркындылыры айтарлыктай жорары емес.
Бiрiншi непзп топты байыту кешенi цехта-рыныч жумысшылары (917 адам) кураса, екiншi негiзгi топка тау-транспорты мекемесi мен темiр-жол транспорты мекемесiнiч квлк жYргiзушiлерi мен жумысшылары (1085 адам) курады. Аталран топтары жумысшылардыч ечбек жардайыныч ерекше сипаттамасы болып шектеулi руксат етш-ген дечгейден (ШРЕД) 40 дБ жорары каркынды шу, шектеулi руксат етiлген концентрациядан (ШРЕК) 8 есе асатын курамында хризотилдi асбесттiч талшыктары мен асбесттiч шачы бар ластанран ауа, вндiрiстегi жеткшказ жарыктан-дыру, микроклимат факторларыныч ауыткуы, жу-мыс ауысымы динамикасында хризотилдi асбест кенiн кайта вчдеу бойынша эртYрлi вндiрiс YPДiс-терi кезшдеп ечбек жардайыныч кернеулiгi мен ауырлыры болып табылады.
Жыл бойы жумыс жасаран жумысшы-лардыч аурушачдылык кврсетюштер^ч 20052007 жж орташа кврсеткiштерi алынды.
ЗЕРТТЕУ НЭТИЖЕЛЕР1
Жас кврсеткш бойынша бакылау тобында-ры УЕЖ бойынша сыркаттанушылык кврсетюш-терi жас топтар все жорарылайтындыры 1-шi кестеде бертген. Бакылау тобында 50 жас жэне одан жорары жастарылар арасында УЕЖ бойынша
сыркаттанушылыктыч барлык керсетюштер^ч жорары болу себебiн егде жастары адамдарда созылмалы аурулардыч кебеюiмен тYCiндiруге болады. Бiрак та 2-шi непзп топтары жас керсетюштер^ч езiндiк ерекшелiктерi бар. 1-шi негiзгi топта окиралар мен кYндер саны бойынша жас топтары ескен сайын жорарыласа, ауырран адамдар саны бойынша 30-39 жастарылар арасында аурушачдылык керсеткiшi 10,3±0,8 жорары болса, калран жас топтарында: 29 жаска дейiн 8,1±0,6; 40-49 жас арасында 9,7±0,8; 50 жас жэне одан жорары 9,5±0,9 ауыррандар санын курады. Ал 2-шi негiзгi топта ауырран адамдар саны мен ^ркелген окиралар жэне ауырран кYндер жумысшылардыч жасы жорарыларан сайын темендейтiндiгi ^ркелдк
1-шi негiзгi топтыч жас дечгейлер1 ескен сайын окиралар мен ауырран ^ндер саны жорарылайтыны керiнiс бердк Окиралар саны жас топтары бойынша жыл бойы жумыс жасаран 100 адамра шакканда 13,9±1,5; 15,6±1,4; 16,9±2,1; 17,7±1,1 тиесiнше жорарылап отырса, жыл бойы жумыс жасаран 100 адамныч ауырран кYндер керсеткiштерi 157,6; 182,8; 254,5; 297,5 жас топтарына байланысты жорарылап отыррандырын керуiмiзге болады. Бул керiнiс эсiресе хризотил-асбест ендiрiсi жардайында жумыс жасайтын 50 жэне одан жорары жас топтарында ^ркелдк 50 жэне одан жорары жас топтарында жыл бойы жумыс жасаран 100 адамра ^ркелген аурушачдылыктыч керсеткiштерiн суреттейтiн ауырран адамдар, ^ркелген окиралар саны жэне де ауырран ^ндер саныныч жорарры дечгешн Yлкен жастары жумысшылардары созылмалы аурушачдылыктыч козуымен тYCiндiруге болады. 29 жаска дешнп 1-шi негiзгi топтыч жумысшылары бакылау тобын-дары жумысшыларра караранда жыл бойы жумыс жасаран 100 адамра шакканда ауыррандар саны бойынша 2,2 есе; окиралар саны бойынша 3,3 есе жэне жумысшылардыч ауырран уакыты бойынша 144,9 ^нге жорары болса, 40-49 жастарылары
арасында жыл бойы жумыс жасаран 100 адамра шакканда непзп топтыч жумысшылары
бакылау тобындары жумысшыларра караранда ауыррандар адамдар саны бойынша 1,5 есе; окиралар саны бойынша 1,74 есеге жэне ауырран ^ндер бойынша 131,2 ^нге жорарыларан.
Бакылау тобы мен непзп топтыч 29 жаска дейш жэне 40-49 жастарылары арасын-дары аурушачдылык керсеткiштерi бойынша се-нiмдi турде (р<0,05) айырмашылык байкалды.
2-шi негiзгi топтары жумысшылар арасында жас топтары бойынша (29 жаска дейш; 30-39 жас; 40-49 жас; 50 жэне одан жорары жас топтарында) жыл бойы жумыс жасаран 100 адамдар-дыч ауырран кYндерi 9±0,9; 8,9±0,3; 7,7±0,2; 8,7±0,6 тиесiнше керсеткiштердi кураса, окиралар бойынша 16,5± 1,5; 13,8±0,9; 12±0,7; 13,3±0,5 тиесiнше санды, ауырран ^ндер узак-тыры 267,4; 170,4; 150,6; 155,3 тиесшше кYндердi курады. 2-шi негiзгi топты курайтын жылжымалы келiктер мен механизмдердiч жYргiзушiлерi мен машинистер^ч арасындары жыл бойы жумыс жасаран 100 адамра шакканда аурушачдылыктыч барлык керсетюштер^ч жас есе келе темендеуi Yлкен жастары жумысшылардыч кеп белiгiнiч зейнеткерлiкке шыруымен байланысты тусшк беруге болады. Жэне де егде жастарылардыч iштерiнде денсаулыры элсiрегендерi мен созылмалы аурулардыч козуына байланысты жи ауыратындар кебiрек кездеседi. Жарымсыз фак-торлардыч эсерiне байланысты жарымсыз жэне каушт жумыс орындарынан Yлкен жастары жумысшылардыч жайлы, колайлы ауыр дене ечбегi аздау, кауiпсiздiгi мен зияндылыры темендеу жумыс орындарына ауысуымен байланысты тYCiн-дiрiлуi мYмкiн.
2-шi негiзгi топтыч жумысшылары бакылау тобындары жумысшыларра караранда 29 жаска дейшп жумысшылар арасында жыл бойы жумыс жасаран 100 адамра шакканда ауыррандар саны бойынша 2,5 есе; окиралар саны бойынша 3,9 есе
Кесте 1.
Жасы бойынша УЕЖ байланысты сыркаттанушылык дечгеш, (жыл бойы жумыс жасаран
100 адамра)
Топтар 29 жаска дейш 30-39 жас арасында 40-49 жас арасында 50 жас жэне жорары
Бакылау тобы Ауыррандар 3,6±0,1 6,9±0,7 6,5±0,7 10,8±1,1
Окиралар 4,2±0,4 10,6±0,9 9,9± 1,0 19,6±1,5
^ндер 23,7 145,5 123,3 306,8
непзп топ Ауыррандар 8,1±0,6* 10,3±0,8 9,7±0,8 9,5±0,9
Окиралар 13,9±1,5* 15,6± 1,4 16,9±2,1* 17,7±1,1
^ндер 157,6* 182,8 254,5* 297,5
2^ непзп топ Ауыррандар 9±0,9* 8,9±0,3 7,7±0,2 8,7±0,6
Окиралар 16,5±1,5* 13,8±0,9 12±0,7 13,3±0,5
^ндер 267,4* 170,4 150,6* 155,3
Ескерту - * бакылау тобы арасындары керсетюштермен айырмашылык Р<0,05 50
жэне жумысшылардыч ауырран уакыты бойынша 243,7 кYнге жорары болса, 40-49 жастары жумыс-шылар арасында жыл бойы жумыс жасаран 100 адамра шакканда 2-шi непзп топтыч жумысшы-лары бакылау тобындары жумысшыларра кара-ранда ауыррандар адамдар саны бойынша 1,5 есе; окиралар саны бойынша 1,7 есе жэне ауырран ^ндер бойынша 131,2 ^нге жорары-ларан.
Бакылау тобы мен 2^ негiзгi топтыч 29 жаска дешн жэне 40-49 жастарылары арасын-дары аурушачдылык кврсеткiштерiнiч арасында окиралар саны мен ауырран кYндерi бойынша сенiмдi тYPде (Р<0,05) айырмашылык байкалды.
Сонымен, жас кврсеткiштерi бойынша бакылау тобы мен негiзгi топтары УЕЖ бойынша сыркаттанушылык жыл бойы жумыс жасаран 100 адамра шакканда ауыррандар саны мен окиралар жишИ жэне ауырран ^ндер сандарыныч кврсеткiштерi жас топтары все жорарылайтын болса, 2-шi негiзгi топтары жумысшылар арасында УЕЖ бойынша сыркаттанушылык жас топтары жорарыларын сайын твмендейтiндiгi аныкта-лынды.
УЕЖ бойынша сыркаттанушылыктыч ауру-лар класы бойынша курылымын зерттегенде бакылау тобы мен жэне 2-шi негiзгi топтарда алрашкы орынра тыныс алу жуйеа аурулары шык -са, бакылау тобында екiншi орынра жаракаттар мен уланулар, ал Yшiншi орынра CYЙек-булшык ет жYЙесi аурулары шыкты. 1-шi непзп топта екiншi орынра CYЙек-булшык ет жуйеа аурулары орна-ласса, кешнп орынра жаракаттар мен уланулар орналасты. 2-шi негiзгi топта екiншi жэне Yшiншi орындарра жаракаттар мен уланулар жэне CYЙек-булшык ет жYЙесi аурулары орналасты. Айта кететiн жайт бакылау тобындары екiншi орында орналаскан жаракаттар мен уланулардыч негiзгi 95,2% (8,8±0,02 окиралар мен 140,3 кYндер) бвлiгiн турмыс жардайындары жаракаттар курай-ды. Келтiрiлген мэлiметтердегi аурулар класын талдайтын болсак, бакылау тобында бiрiншi орын -да тыныс алу жYЙесi аурулары (окиралар саны 12,3±0,04; ауырран ^ндер саны 144,5) орналас-са, екiншi орында жаракаттар мен уланулар (окиралар саны 8,8±0,02; ауырран ^ндер саны 140,3), Yшiншi орынра CYЙек-булшык ет жYЙесi аурулары (окиралар саны 6,0±0,05; ауырран ^н-дер саны 76,4) орналасты. Одан кейшп орын-дарда ауру кластарыныч жiктелуiне юрмеген (операциялык кезечнен кейiнгi калыпка келу уакыты, диагностикалау максатында арзара зонд-тар енпзу жэне т.б.) аурудыч баскадай тYрлерi енсе, бесiншi орынра кан айналымы жYЙесi ауру-лары орналасты.
КОРЫТЫНДЫ
Сонымен, жас кврсеткiшi бойынша бакылау тобындары УЕЖ бойынша сыркаттанушылык барлык кврсеткiштерi жас топтары все жорары-лайтындыры аныкталынды. Бакылау тобында 50 жас жэне одан жорары жастарылар арасында УЕЖ бойынша сыркаттанушылыктыч барлык квр-сеткiштерiнiч жорары болу себеб^, егде жастары адамдарда созылмалы аурулардыч квбеюiмен тYCiндiрiледi.
1-шi непзп топта окиралар мен ^ндер саны бойынша жас топтары вскен сайын жорарыласа, ауырран адамдар саны бойынша 3039 жастарылар арасында аурушачдылык кврсеткш 10,3±0,8 жорары болса, калган жас топтарында: 29 жаска дейш 8,1±0,6; 40-49 жас арасында 9,7±0,8; 50 жас жэне одан жорары 9,5±0,9 ауыррандар санын курады.
Ал 2^ негiзгi топта ауырран адамдар саны мен тiркелген окиралар жэне ауырран ^ндер жумысшылардыч жасы жорарыларан сайын твмендейтiндiгi аныкталынды.
УЕЖ бойынша сыркаттанушылыкты бара-лау шкаласы бакылау тобындары жумысшылардыч окиралар саны бойынша «вте твмен» деп ба-раланса, ауырран кYндер «орташадан твмен» деп бараланды. Ал 1-шi жэне 2^ негiзгi топ жумыс-шылары арасында окиралар саны бойынша «орташадан твмен» деп бараланса, ауырран ^ндер бойынша «орташадан жорары» дечгейше сэйкес келедi.
ЭДЕБИЕТ
1. Гарипова Р.В. Изучение состояния здоровья медицинских работников по результатам периодического медицинского осмотра. Матер. Х Всерос. конгр. «Профессия и здоровье». М.; 2011: 117-108.
2. Ибраев С.А., Койгельдинова Ш.С., Отаров Е.Ж., Жарылкасын Ж.Ж. Хризотил-асбест вндiрi-сшдеп байыту кешен жумысшыларыныч ечбек жардайы бойынша кэсiби кауiптiлiктiч кврсетюш-терiн аныктау. Матер. междунар. науч.-прак. конф. «Медицинская экология. Современное состояние, проблемы и перспективы». Туркестан; 2011: 304-307.
3. Голдобин В.Н., Маркова А.К. Оценка вредных факторов влияния и показателей заболеваемости на предприятии. Матер. Х Всерос. конгр. «Профессия и здоровье». М.; 2011: 122-124.
4. Егорова А.М. Характеристика условий труда на металлургических предприятиях. Гигиена и санитария. 2008; 3: 36-37.
Поступила 18.04.2012 г.
Ye. Zh. Otarov, Ye. G. Tuyakbayev, K. O. Tekebayev
HYGIENIC ESTIMATION OF HEALTH STATE OF WORKERS OF СHRYSOTILE-ASBESTINE MANUFACTURE DEPENDING ON THE AGE
Disease with time disability is one of integrated indicators characterising a state of health of the working population. In article the estimation is given a state of health working in the chrysotile-asbestine industry. The disease analysis on separate classes of illnesses in dynamics on the three-year periods has shown, that disease level in cases and days invalidity in the basic group corresponds to a class «below an average», and by quantity of days invalidity to a class «above an average» accordingly.
Е. Ж. Отаров, Е. Г. Туякбаев, К. О. Текебаев
ГИГИЕНИЧЕСКАЯ ОЦЕНКА СОСТОЯНИЯ ЗДОРОВЬЯ РАБОЧИХ ХРИЗОТИЛ-АСБЕСТОВОГО ПРОИЗВОДСТВА В ЗАВИСИМОСТИ ОТ ВОЗРАСТА
Заболеваемость с временной утратой трудоспособности является одним из интегральных показателей, характеризующих состояние здоровья работающего населения. В статье дана оценка состоянию здоровья рабочих хризотил-асбестовой промышленности. Анализ заболеваемости по отдельным классам болезней в динамике по 3-летним периодам показал, что уровень заболеваемости по случаям и дням нетрудосопособности в основной группе соответствует классу «ниже среднего», а по количеству дней нетрудоспосбности - классу «выше среднего».
Е. Ж. Отаров, Е. Г. Туякбаев, К. О. Текебаев
К0Л1К ЖУРГ1ЗУШ1ЛЕР1Н1Ц ЕЦБЕК ЖАРДАЙЫН ЖАКСАРТУ БОЙЫНША ПРОФИЛАКТИКАЛЬЩ ШАРАЛАР КЕШЕН1
КР ДСМ Караганды мемлекетлк медицина университет (Караганды), КР ДСМ МСЭКК Келктеп департамент^ Республикалык ¥лан ауруханасы (Астана)
Жумысшылардыч денсаулык мэселес Yнемi езгерт отыратын ^рштк ету ортасында, эртYрлi экстремалды жардайларда, экологиялык жуктемелер жардайында езектi мэселелердiч бiрi ретшде калып отыр. Мундай жардайда туррындар денсаулыры эсiресе кYPделi экологиялык жардайда эртYрлi енеркэсiп салаларындары жу-мысшылар денсаулыры Yшiн кэсiби кауiптi баска-ру жэне профилактикалык шаралар кешеын дайындау кажеттiгi туындайды. Сочры уакыттары экономиканыч нарыктык катынаспен байланысты енеркэаптеп ендiрiстiк YPДiстердiч каркынды да-муы эсiресе тау-кен кэсiпорындарында техноло-гиялык YPДiстердiч эртYрлi сатыларында дiрiл мен шу, шачдану, газдану жэне жумыстыч ауырт-палыры мен ширыруын туындататын транспорт-тык механизмдер келемiнiч кебеюше экелiп сора-ды. Казiргi ечбек YPДiсi жардайында жумысшылардыч денсаулырын коррауда ендiрiстегi жарым-сыз факторлардыч зиянды эсерiн алдын-алу езек-т мэселелердiч бiрi екендiгiн айрактайды [1, 2].
ЗЕРТТЕУ МАТЕРИАЛДАРЫ МЕН 6Д1СТЕР1
Зерттелген топтардары кэсiби кауiптiлiктiч керсеткiштерiне байланысты талап етiлетiн ал-дын-алу шаралары эр кэсiпке жеке аныкталды. Мысалра кэсiби кауiптiлiктiч орташадан жорары жэне ете жорары дечгейiне сэйкес келетш байы-ту кешенi жумысшылары, тау-транспорты меке-месi мен темiр-жол транспорты мекемесiндегi жYргiзушiлердiч жумыс орындарында аткарыла-
тын алдын-алу шаралары кэаби кaуiптiлiк деч-гейiне байланысты жYргiзiлдi.
Зерттеу нэтижелерi. Хризотил-асбест ендiрiсiне карасты жумыс орындарындары кэсiби аурушачдылык пен жалпы аурушачдылыктыч профилактикасын уйымдастырудыч тужырымы-ныч негiзiн кэсiби аурушачдылык пен жалпы аурушачдылык кaуiптiлiгiн жекелей немесе ужым-дык куралдар тYрлерi аркылы алдын-алу шаралары курайды.
Аныкталынран мэлiметтерге байланысты «Костанай минералы» АК негiзгi кэсiптегi жумысшылардыч кэаби кауттшИыч болжамдык - жан-жакты толыктырылран барасы «Жорары» жэне «бте жорары» категорияларына жаткызылып, оларды темендетуге барытталран шараларды талап ететшдИн керсеттi.
Рылыми жумысымыздыч зерттеулер нэти-жесiн корыта келе хризотил-асбест ендiрiсiндегi жумысшылардыч денсаулырын сактау бардарла-масы жасалынды. Бардарламаныч максаты «Костанай минералы» АК мекемелершдеп жумыс-шылар арасындары кэсiби аурушачдылык пен кэаппен байланысты аурушачдылыкты ескерту болып табылады.
Комбинаттыч бакылау тобындары кызмет-керлерi мен мамандары жэне инженерлк-техни-калык кызметкерлердiч жумыс орындарындары ечбек жардайыныч очтайлы немесе руксат етт-ген дечгейiне байланысты денсаулыкты сактау бардарламасы усынылды. Бардарламаныч кезечдерк
■ мыс орындарын эргономика талаптарына сай уйымдастыру;
■ каутаз ечбек эдiстерiне кэсiби дечгейде Yйрету;
■ кэсiпке кайта дайындау жэне кэаби жетш-
дiру;
■ демалу мен ечбектiч очтайлы режимдерiн сактау (тыныру Yшiн, жумыс жардайында ендiрiс-тiк шаршаудан болатын кажуды болдырмау Yшiн);
