CC BY
2Philological Studies 20, 2, (2022), 118-129 Прегледен научен труд
UDK: 811.163.3'367.525'37:004 DOI: https://www.doi.org/10.55302/PS22202118j
ПРОСТИТЕ ГЛАГОЛСКИ ФОРМИ ВО НАСЛОВИТЕ ОД ЕЛЕКТРОНСКИТЕ МЕДИУМИ ВО РСМ
Виолета Jанушева, Марща OTojaHOCKa
Педагошки факулшеш, Универзишеш „Св. Климент Охридски ", Бишола, РСМ
Клучни зборови: прости глаголски форми, наслови, македонски ]азик.
Апстракт: Ово] труд ги истражува употребата и дистрибуцщата на простите нелични и лични глаголски форми во насловите на статиите во електронските медиуми во РСМ, преку што се согледуваат нивните морфолошки карактеристики во македонскиот ]азик, но и сличностите и разликите, главно, со англискиот ]азик. Примерокот го претставуваат 50 случало избрани наслови од електронските медиуми во РСМ об]авени на веб-страницата time.mk, а за анализа на податоците и за донесуваае заклучоци се употребува општиот квалитативен интерпретативен/индуктивен метод. Истражувачките резултати ]а потврдуваат поретката употреба на заповедниот начин и ]а нагласуваат улогата на глаголската именка во кондензацща на информацщата, што е главна карактеристика на насловите, воопшто. Исто така, резултатите покажуваат дека сегашното време се употребува повеке во своите вторични значеаа, за разлика од минатото определено свршено и несвршено време, кои се употребуваат во своите основни значеаа. Овие резултати укажуваат на тоа дека во однос на дистрибуцщата на простите глаголски форми, насловите во македонскиот ]азик имаат сопствени карактеристики, но и одредени сличности со насловите во англискиот ]азик.
THE SIMPLE VERB FORMS IN THE HEADLINES OF THE ELECTRONIC MEDIUMS IN THE RNM
Violeta Janusheva, Marija Stojanoska
Faculty of Education, University "Sv. Kliment Ohridski", Bitola
Key words: simple verb forms, headlines, Macedonian language
Abstract: This paper examines the usage and distribution of simple finite and non-
finite verb forms in the headlines of articles in the electronic media in the RNM, in
order to identify their specific morphological features in the Macedonian language, as well as their similarities and differences with other world languages as well. The sample consists of 50 randomly chosen headlines on the web site time.mk, while data analysis and the findings are conducted with the use of the general qualitative interpretative/inductive method. The research results confirm the rare usage of imperative forms and the contribution of verbal nouns in condensation of information, which is the main feature of headlines. With reference to the finite verb forms, the results suggest the more frequent use of the second meanings of the present simple tense, unlike the most frequent use of the first meanings of the past definite tenses (imperfect and aorist). Correspondingly, besides their own specific feature, the headlines in the Macedonian language show similarities with headlines in the English language.
1.Вовед. Насловите се првото нешто што им пага в очи на читателите и од нивната формулацща, во согласност со стандардкуазичната норма, должината, креативноста и инвентивноста, во голема мера, зависи дали читателот ке продолжи да ]а чита статщата или не (Тантуровска, 2010; Jанушева, 2019). Како и другите текстови што му припагаат на новинарскиот потстил на македонскиот ]азик, и насловите имаат, првенствено, информативна функцща, што значи дека тие носат одредена информацща, но и де_|ствувачка функцща што доага до израз во намерата преку насловот да се привлечат голем бро] читатели и да се поттикнат тие на одредено де^твуваае (Минова-Гуркова, 2003; Тантуровска, 2010; Jанушева, 2019). Во однос на привлекувааето на вниманието, како што истакнуваат Минова-Гуркова (2003) и Груевски (2011), често се употребуваат средства што не се препорачуваат, како на пример, шокантни вести, правеае сензацща од неважна вест, извлекуваае реченици од контекст и сл., и средства што предизвикуваат страв и чувство на апатща и немок raj читателите. Според тоа, треба многу да се внимава што ке се напише во една новинарска статща, но, во исто време, и кои ]азични средства ке се употребат за да се добие атрактивен и актуелен, а не застарен текст. Истото се однесува и на насловите. Со оглед на карактеристиките на насловите како кратки текстови со кои се кондензира информацщата, особено треба да се внимава на времето со кое е претставено глаголското де_|ство. Оттука, целта на трудот е да се истражат употребата и дистрибуцщата на простите нелични и лични глаголски форми во насловите на статиите во електронските медиуми во македонскиот ]азик, а фактот дека тие не се истражувани досега го оправдува изборот на темата. Во исто време, ова истражуваае придонесува кон досегашните истражувааа на оваа тема во другите ]азици, но и кон збогатуваае на сознанщата за морфолошките карактеристики на новинарскиот потстил во македонскиот ]азик, во однос на дистрибуцщата на глаголските времиаа во насловите.
2. Поширок истражувачки контекст. Голем 6poj истражувачи ги нагласуваат важноста на насловите, нивната информативна функцща, како и улогата што ]а имаат во ]азичната економща (Халиде] - Halliday, 1985; Ван Диjк - Van Dijk, 1988; Бел - Bell, 1991; Вард -Ward, 2002; Кристал - Crystal, 2003; Дор - Dor, 2003; Алан - Allan, 2004; Котер - Cotter, 2010; Палтриц - Paltridge, 2012). Тие сметаат дека насловот, всушност, претставува минщатурна приказна чща функцща е, првенствено, да го информира читателот. Според нив, насловите имаат сопствена граматика, може да се сметаат за еден вид кратки текстови, а нивната основна карактеристика е да кажат повеке со избор на помалку зборови. Тие се согласуваат дека читателот не ги чита сите статии, туку на]често поминува со поглед преку насловите, а потоа одлучува што е она што го привлекло неговото внимание за да продолжи да чита понатаму. Кибл (Keeble, 1994: 156) укажува дека прецизноста претставува ефективна алатка за привлекуваае на вниманието на читателите да прочитаат одреден наслов, па затоа употребата на прецизни податоци го подобрува влщанието што насловот може да го има врз читателите. Кибл (1994) потенцира дека употребата на прецизни податоци укажува на уште една вредност што треба да се спомене кога станува збор за насловите, а тоа е употребата на цитати во насловот. Вард (Ward, 2002: 129-130) нагласува дека насловите треба да ]а одразуваат перспективата на публиката, а Дор (Dor, 2003: 697-698) не се согласува со традиционалниот став дека насловот претставува резиме на приказната. Колоци (Kolodzy, 2006: 196) тврди дека насловите треба да бидат содржа]ни, едноставни и информативни и во нив да се користи едноставен ]азик, а Котер (Kotter, 2010: 146), пак, се согласува со Кибл (1994) и смета дека цитираните изрази ]а зголемуваат неутралноста на из]авата на новинарот, па то] станува само гласник што пренесува одредена информацща. Мое (Moe, 2014: 83) во своето истражуваае ]а истакнува и важноста на изгледот на насловот, во смисла на големината на буквите, интерпункцщата, а на тоа внимание му посветува и Тантуровска (2010).
Морфолошките карактеристики на насловите се чест предмет на истражуваае на странските лингвисти. На]плодни се истражувааата што се однесуваат на англискиот ]азик, а на]често споменувани морфолошки карактеристики на насловите во него се: употреба на сегашно време за изразуваае на сегашни, минати и идни де]ства, како и за изразуваае на хабитуалност; испуштаае на определениот и на неопределениот член; испуштаае на помошните глаголи сум и има и на други глаголски форми; испуштаае на титулите, на заменките и на заменските зборови; употреба на поголем бро] именки - едните модификатори на другите; предаваае на броевите со цифри;
испуштаае на предлозите и улогата на сврзниците (Сван - Swan, 1996; Знаменсода - Znamenskaya, 2004; Де Б. Кларк - De B. Clark, 2007; Веир - Weir, 2009; Чодурова - Chodurova, 20l0; Шипошова - Siposova, 2011; Исани - Isani, 2011; Меткалф - Metcalf, 2013; Мое - Мое, 2014; Зенг - Zheng, 2017). Кондензацщата на информацщата со употреба на поголем бро] именки во насловите без експлицитна глаголска форма е констатирана во истражувааата на Прашкова (Praskova, 2009) и на Чодурова (Chodurova, 2010), кои нагласуваат дека, во ово] случай тешко може да се определи времето во кое е употребена глаголската форма. Резултатите од истражувааето на Шипошова (Siposova, 2011) покажуваат дека сегашното време има поголема фреквенцща во однос на минатото, а според Ба]бер и другите (Biber et al., 1994), сегашното време се употребува за минати, идни и хабитуални де]ства за поживо да се претстават настаните. Шипошова (Siposova, 2011: 221) ]а нагласува и употребата на заповедни зборови, што е во спротивност со резултатите од истражувааето на Ба]бер и другите (1999), кои тврдат дека поради непостоеае на интеракцща овие зборови многу ретко се по]авуваат.
3. Методологща во истражувашето. Ова квалитативно истражуваае е описно и се однесува на простите глаголски форми (лични и нелични), а примерокот го претставуваат 50 случало избрани наслови на статии од електронските медиуми об]авени на веб-страницата на time.mk во 2021 и во 2022 г. Тоа значи дека примерокот е целен, во смисла на тоа што се определува за одредена цел (Линколн и Губа - Lincoln & Guba, 1985). При определуваае на примерокот, всушност, се врши и негова анализа (Корбин и Штраус - Corbin & Strauss, 1990), односно се индексираат единиците што се анализираат (Ме]сон - Mason, 2002). За анализа на податоците и за донесуваае заклучоци уште се употребуваат и квалитативниот интерпретативен/индуктивен метод (Томас - Thomas, 2006; Кресвел -Creswell, 2009; Морс - Morse, 2011; Калке - Kahlke, 2014; Хардинг и Витхед - Harding & Whitehead, 2016) и посто]аната споредба (Глезер и Штраус - Glaser & Strauss, 1967).
4. Анализа, резултати и дискусща. Во продолжение, се претставуваат анализата на собраните податоци, резултатите и дискусщата.
4.1. Прости нелични глаголски форми1
1Во анализираните наслови, глаголската л-форма и глаголската придавка не се употребуваат самостс^но, па, оттука, тие не се разгледуваат во статщата.
4.1.1. Заповеден начин. Во своето основно значеае да искаже директна заповед во 2л. еднина и множина (Конески, 2004: 416), заповедниот начин се забележува само во два од анализираните наслови: Ласовска со йорака до Ковачевски: Заборави ги сШрумичкиШе финШи и лаги (kanal5.com.mk, 16.1.2022) и Дневен хороской за 27 ноември: Орбегнува)ше алкохол! (Убавина и здраце, 27.11.2021). Првиот пример го потврдува видувааето на Кибл (1994) за тоа дека употребата на цитати во насловот влщае на неговата прецизност. Еден пример се однесува на целосното избледуваае на значеаето на заповед (Конески, 2004: 417): Фантастичен Шрик: Исфенира)ше се дома како йрофесионалец за само неколку минуШки! (popara.mk, 15.1.2022). Оттука, во анализираниот матерщал, заповедниот начин во своето основно и во вторичните значена се употребува поретко, што се согласува со истражувааето на Ба]бер и другите (1999), а е во спротивност со резултатите од истражувааето на Шипошова (2011). Неговата поретка употреба може да е резултат на тоа што, како што наведуваат Ба]бер и другите (1999), всушност, не станува збор за вистинска интеракцща.
4.1.2. Глаголска именка. Познато е дека глаголската именка се образува од несвршени глаголи со помош на наставката -те, а многу ретко од свршени глаголи со наставката -ние (Конески, 2004: 449). Во анализираниот матерщал, се забележуваат глаголски именки од несвршени глаголи, а само во еден пример глаголската именка е образувана од свршен глагол2: Решениешо Македонка - Бугар^а ке йаШува во Брисел - „Неусйех на ЕУ на Зайаден Балкан, може да има драмаШични йоследици" (21 ТВ, 20.2.2022). Во неколку од анализираните примери, глаголската именка се употребува за апстрактни поими (Конески, 2004: 450-451): Зголемувапешо на минималнаШа йлаШа уШре на дневен ред йред йраШенициШе (360степени, 9.2.2022); Усема Хосни ново засилувапе на Еурофарм ПелисШер (Вечер, 13.2.2022); Надал би бил срекен со неговоШо осшварувапе, дури и ако Гоковик освои 25 Шрофеи (Спорт клуб, 14.2.2022); ТеаШароШ од Прилей уШре ке одбележи 72 години йосшоепе (Телма, 17.2.2022). Понатаму, анализираниот матерщал покажува дека глаголската именка во два примери се употребува наместо личната глаголска форма (Конески, 2004: 450): 135 казни за брзо возепе во еден ден (Макфакс, 15.1.2022); СШо санкции за брзо возепе на ШериШор^аШа на цела држава (Сител, 21.1.2022), што се согласува со истражувааата за тоа дека се испуштаат глаголски форми во насловите во англискиот ]азик. Во овие случаи, глаголската именка
2Во електронскиот Толковен речник на македонскиот ja3HK, решение се наведува како именка од среден род.
возете е придружена со предлогот за и може да се опише со изразот „за оние што брзо возат". Има]ки предвид дека во првиот дел е изоставена личната глаголска форма што може да се предаде со сум конструкцща: найишани се или изречени се, ]асно е дека глаголската именка со предлогот ]а заменува релативната дел-реченица. Според ова, може да се каже дека во насловите се употребува глаголската именка за кондензацща на информацщата, а тоа е карактеристика специфична за насловите во македонскиот ]азик. Кондензацщата на информацщата преку замена на релативната дел-реченица се забележува и во примерот: Надал би бил срекен со неговоШо3осшварувапе, дури и ако Гоковик освои 25 Трофеи (Спорт клуб, 14.2.2022). Карактеристика на наведените наслови во кои нема експлицитна глаголска форма е и тоа што, за разлика од резултатите на Прашкова (2009) и на Чодурова (2010), според кои тешко се определува времето на глаголската форма, при нивна реконструкцща во реченица на]често може да се определи времето во кое се ]авува глаголската форма, но може да има колебаае во однос на значеаето (основно или вторично) на глаголската форма за ща станува збор. На пример, 135 казни за брзо возете во еден ден = 135 казни за оние шШо брзо возаШ во еден ден, што покажува дека станува збор за вторичното значеае минатост на сегашно време.
4.1.3. Глаголски прилог. Од простите нелични глаголски форми, глаголскиот прилог што се образува од несвршени глаголи на]ретко се употребува во насловите во електронските медиуми. Во анализираните примери, глаголскиот прилог се срекава само во еден пример: Маршира]ки во чекор йроШив Босна (DW, 15.1.2022). Како што истакнува (Конески, 2004: 447), глаголскиот прилог не може да се употреби самосщно во реченица зашто треба да има уште едно де]ство претставено со личноглаголска форма што ке се одвива паралелно или едновремено со де]ството претставено со глаголскиот прилог. Овде, станува збор за нецелосен наслов затоа што глаголскиот прилог обично заменува глагол/прирок во една дел-реченица и ги сведува двете де]ства под заеднички подмет. Ваквата употреба на глаголскиот прилог не е правилна зашто не може да се определи на што се однесува. Според тоа, треба да се избегнуваат ваквите наслови кои даваат нецелосна информацща за веста што ]а пренесуваат.
4.2. Прости глаголски форми
4.2.1. Сегашно време. Основното значеае на сегашното време е да прикаже настани или случувааа што се случуваат во моментот на
3Насловите се предадени така како што се наведени во оригиналниот извор. Пропустите во нив не се коментираат.
зборувааето. Оваа употреба на сегашното време во насловите воопшто не се забележува затоа што де]ството што е претставено со глаголот треба да се случува во моментот на зборувааето. Како што об]аснува Конески (2004: 413), тешко е да се определи сегашноста биде]ки де]ството што се случува сега, со сещ нов момент станува минато, а истовремено зафака и дел од иднината. Оттука, според него, не може да се зборува за апсолутна сегашност raj глаголот. На]добра илустрацща на овие зборови на Конески (2004) е насловот: СрйскиШе грагани гласааш на референдум за йромена на УсШавоШ (РСЕ, 16.1.2022). Самиот факт дека сегашното време се образува од несвршени глаголи дава информацща дека де]ството е во одвиваае. Тоа е, на]веро]атно, и причината поради што е почеста употребата на вторичните значена на ова време. Вторичното значеае минатост на сегашното време се забележува во два наслови: ВладаШа йовШорно йреку буцеШски средсШва йлака на]скайа Шойлинска енерги]а, обвинува МиШева (Скоще1, 15.1.2022); Функционирааш враШениШе нокни линии на JCn СкоЩе (Нетпрес, 16.1.2022). Поголем е брорт на примери во кои се срекава сегашно време со вторично значеае идност: Пред Нова година йочнува 6. сезона на „Пресйав" (Казана, 29.11.2021); ОН бара над 4 мили]арди долари йомош за АвганисШан (Канал 5, 11.1.2022); Нора Шакири до СШефоска: Ирена ние се гледаме на суд (Република, 16.1.2022); Вирусолог од Срби]а: Омикрон веро]аШно води до кра] на коронавирусоШ (Бизнис Вести, 17.1.2022). Во некои наслови се ]авува колебаае во определбата на вторичното значеае на формите на сегашното време: Нов Зеланд воведува нова сШраШеги]а за одбрана од коронавирусоШ: „семафор " (МКД, 22.11.2021); ВласШиШе во Калифорни]а йредлагааш Шине]цериШе да се вакцинирааШ без согласносШ од родиШелиШе (makfax, 21.1.2022). Од една страна, може да се сфати дека глаголите воведува и йредлагааш го претставуваат минатото неопределено време и ги имаат формите вовела и йредложиле. Од друга страна, пак, може да се сфати дека истите овие глаголи се ]авуваат во формите на идното време ке воведе или ке йредложаш. Затоа, raj овие примери треба да се прочита целосно статщата, а не само насловот, за да се утврди дали вторичното значеае на глаголот во сегашно време е минатост или идност. Што се однесува на вторичните значена севременост, повторливост и готовност, тие не се забележани во ексцерпираните примери. Од наведеното се гледа дека во насловите, сегашното време, главно, се употребува за минати и идни де]ства, што се согласува со истражувааето на Ба]бер и другите (1994) кои укажуваат дека сегашното време се употребува за минати, идни и хабитуални де]ства со цел поживо да се претстават настаните.
4.2.2. Минато определено несвршено време. Основното значеае на минатото определено несвршено време е да изразува де]ства што се случуваат во минатото. Станува збор за де]ства што не се целосно завршени и за де]ства што се засведочени од зборувачот, а тоа значи дека лицето го предава де]ството како факт, односно како очевидец на настанот (Конески, 2004: 426). Во своето основно значеае, ова време се ]авува во примерите: Руси)а лансираше ушШе една хийерсонична ракеШа (МКД, 29.11.2021); НовиоШ rnj Омикрон бил йрисуШен во Евройа йорано од шШо се мислеше (СДК, 30.11.2021); Охрид йодгоШвен за Водици, се чисшеше езероШо и се украсува градоШ (24, 16.1.2022); Андонова сшрелаше за йобеда над Реал Сосиедад (Слободен печат, 13.2.2022); Скандал: МаjкаШа на Фоден се шейаше со навивачиШе (Спортски, 20.2.2022); БауШисШа-АгуШ шриумфираше во Доха за десеШШи Шрофеj во кариераШа (gol.mk, 20.2.2022); Баерн се загреваше едно йолувреме, йа го расШури ГроjШер ФирШ (ВИДЕО) (Дерби, 20.2.2022). Вторичните употреби услов, заповед, повторливост и готовност не се забележани во ексцерпираните примери. При употребата на глаголските форми во ова време, има]ки предвид дека тие означуваат продолжителност на де]ството, тешко може да се определи временскиот отсек за нивното вршеае, па, како што вели Конески (2004: 427), од другите зборови може да се дознае временскиот период на вршеае на де]ството. Така во примерот: Охрид йодгоШвен за Водици... од формата Водици поблиску се определува временскиот отсек на чистеаето на градот, во насловот: БауШисШа-АгуШ... формата Доха, исто така, попрецизно го определува временскиот отсек на триумфирааето итн. Иако во дел од примерите е ]асно дека пишувачот не е сведок на де]ството, тоа се предава како засведочено, што е забележано уште во истражувааата на Минова-Гуркова (2003) за функционалните стилови, но и претходно во истражувааата на Конески (2004). Според тоа, може да се констатира дека предавааето на де]ството како засведочено продолжува да биде една од морфолошките карактеристики на насловите во македонскиот ]азик.
4.2.3. Минатото определено свршено време. Ова време во своето основно значеае се користи за де]ства што се завршени и засведочени во еден определен момент во минатото од зборувачот и се образува од свршени глаголи. Конески (2004: 423) потенцира дека со ова време се предава целосно завршено де]ство, но не како прекажано, туку како засведочено. Со помош на минатото определено свршено време се претставува глаголското де]ство како видено, односно како преживеано и во наколем бро] примери ова време се ]авува во основното значеае: Селма Хаек доби ввезда на ПаШекаШа на славниШе (Fashionel, 22.11.2021); СойругоШ на Сара Цесика Паркер убил маjка и
керка МеШ]у Бродерик одзеде два живоШи, а еве шШо се случи! (popara.mk, 22.11.2021); ИзвршниоШ дирекШор на ТвиШер йоднесе осШавка (21 ТВ, 29.11.2021); СрйскаШа влада ги замрзна цениШе на основниШе йрехранбени йродукШи (360степени, 30.11.2021); Во Ус]е йочна засадуватеШо на 1.200 аризонски чемйреси (24 инфо, 30.11.2021); Реал Мадрид го договори йрвоШо големо засилувате, Ридигер ке биде нов „крал" (Слободен печат, 26.12.2021); ЗагинаММА борец, собирааШ йари за неговиоШ йогреб (Вечер, 26.12.2021); Присшигна извешШа]оШ за йожароШ во модуларнаШа болница во ТеШово (21 ТВ, 17.1.2022); „Паксловид" -мокен лек и йроШив омикрон, йрисшигна во Срби]а: Кому е наменеШ? (Вечер, 8.2.2022); НешШо многу убаво, йе]ачоШ Белов, на сво]оШ 35. роденден, доби керка! (Вечер, 8.2.2022); (Видео) Бил Ге]Шс найиша книга за Шоа како да се сйречаШ во иднина нови йандемии (Репортер, 9.2.2022). И во дел од овие примери, пишувачот реално не е сведок на де]ството, но, сепак, се поставува во позицща на очевидец на настанот и го предава глаголското де]ство како набшудувано. Како и во примерите со глаголите во минато определено несвршено врме, и во ово] случай предавааето на де]ството како засведочено е карактеристика на насловите во македонскиот ]азик.
Се забележуваат и наслови како што се: Ковачевски го досшави йредлогоШ со новиШе минисШри во СобраниеШо (24, 11.1.2022); ВладаШа го разреши Бучковски: Му благодариме за сиШе ангажмани со кои йридонесеодржувате йри]аШелски односи со Бугари]а (Press 24, 11.1.2022), во кои може да се претпостави дека пишувачот е сведок на де]ството, односно присуствувал кога биле извршени глаголските де]ства, но не може со сигурност тоа да се потврди. Вторичните значена услов и идност не се срекаваат во примерите.
Во однос на простите лични глаголски форми, се забележува нивна комбинацща во еден наслов. Комбинацщата на сегашното време од свршени глаголи и глаголи во минато определено свршено време како прости глаголски форми се срекава во насловот: Бил Ге]Шс найиша книга за Шоа како да се сйречаш во иднина нови йандемии (Репортер, 9.2.2022). Комбинацщата на глаголот во минато определено свршено време и вторичното значеае минатост на сегашното време се забележува во насловот: ВладаШа го разреши Бучковски: Му благодариме за сиШе ангажмани со кои йридонесе одржувате йри]аШелски односи со Бугари]а (Press 24, 11.1.2022). Комбинацщата на глаголот во минато определено свршено време и вторичното значеае идност на сегашното време се забележува во насловот: Загина ММА борец, собирааш йари за неговиоШ йогреб (Вечер, 26.12.2021), а само во еден наслов се забележува комбинацща на вторичното значеае минатост на сегашно време со минато определено несвршено време:
Охрид йодгоШвен за Водици, се чисшеше езероШо и се украсува градоШ (24, 16.1.2022). Во насловот: „Тома" и „Гучи" jа враши/а йубликаШа во кино салиШе: НосШалща за филм гледан на големо йлаШно сейак йосшои! (Слободен печат, 29.11.2021), покра] формата на минато определено свршено време, се употребува констатацщата како вторичното значеае на сегашното време.
Според наведеното, може да се заклучи дека сегашното време се ]авува во своите вторични значена, на]често минатост и идност, а минатото определено свршено и несвршено време се употребуваат во своите основни значена.
5. Заклучок. Ова истражуваае несомнено потврдува дека во насловите на електронските медиуми, во однос на простите нелични форми, поретка е употребата на заповедниот начин и во сво]ата основна и во вторичните значена, па во таа смисла насловите во македонскиот ]азик имат сличности со насловите во англискиот ]азик. Од истражувааето се гледа дека глаголската именка станува важна алатка за кондензацща на информацщата и е карактеристика специфична за македонскиот ]азик. Во однос на простите лични форми, секако, е оправдана поголемата употреба на вторичните значена на сегашно време, особено на идното, зашто, како што веке се спомена, многу тешко е да се „фати" сегашноста ако се знае дека со сещ нов момент, де]ството што се случува „сега" станува минато, а истовремено зафака и дел од иднината. Минатото определено свршено и несвршено време се употребуваат во своето основно значеае затоа што пишувачот мора прво да дознае одредена информацща, па подоцна и да ]а пренесе, што, на одреден начин, ги прави сите информации случени во одреден момент од минатото. И во однос на дистрибуцщата на простите глаголските форми, насловите во македонскиот покажуваат сличности со насловите во англискиот ]азик. Предавааето на минатото де]ство (несвршено и свршено) изразено со овие две времиаа како засведочено продолжува да биде една од карактеристиките на насловите во македонскиот ]азик.
Литература/References:
Allan, Stuart. (2004). News culture. London: OUP.
Bell, Allan. (1991).7he Language of news media. Oxford and Cambridge, MA: Blackwell.
Biber, Douglas, Johansson, Stig, Leech, Geoffrey, Conrad, Susan, Finegan, Edward.
(1999).Longman grammar of spoken and written English. London: Pearson education limited. Corbin, Juliet, Strauss, Anselm. (1990). Grounded theory research: procedures,
canons and evaluative criteria. Qualitative sociology, 13(1), 1-19. Cotter, Colleen.(2010). News talk: Investigating the language of journalism.
Cambridge: CUP.
Chodurova, Karma. (2010). Distribution of tenses in newspaper language. Tomas
Bata University in Zlin. Faculty of humanities. Bachelor thesis, https://bit.ly/2TzvvBq, 15.2.2020.
Creswell, Ward, John. (2009). Research design: qualitative and quantitative approaches, 3rd ed. University of Nebraska: Sage.
Crystal, David. (2003). A dictionary of linguistics and phonetics (5th edition). Oxford: OUP.
De B. Clark, M. Caroline. (2007). Views in the news, a textbook. LED: Edizioni universitarie.
Dor, Daniel. (2003). On newspaper headlines as relevance optimizers. Journal of pragmatics, 35, 695-721.
Glaser, Galland, Barney, Strauss, Leonard, Anselm. (1967). The discovery of
grounded theory. Strategies for qualitative research. USA: Aldine transaction.
Halliday, Alexander, Kirkwood, Michael. (1985). An introduction to functional grammar. London: Edward Arnold.
Harding, Thomas, Whitehead, Dean. (2016). Analyzing data in qualitative research. In: Schneider, Z. & Whitehead (eds.), Nursing and midwifery research: methods and appraisal for evidence-based practice, 5th ed.,. ch. 8. Elsevier.
Isani, Shaeda. (2011). Of headlines & headlinese: Towards distinctive linguistic and pragmaticgenericity". ASp, 60, 81-102.
Kahlke, Marie, Renate. (2014). Generic qualitative approaches: pitfalls and benefits of methodological mixology. International journal of qualitative methods, 13(1), 37- 52. ' '
Keeble, Richard. (1994). The Newspapers handbook. London: Routledge.
Kolodzy, Janet. (2006). Convergence journalism. Writing and reporting across the news media. Lanham.
Lincoln, Sessions, Yvonna, Guba, Gotthold, Egon. (1985). Naturalistic inquiry. Beverly Hills, CA: Sage.
Metcalf, Allan. (2013). The grammar of (newspaper) headlines published in the
newspaper The chronicle of higher education",https://bit.ly/2t2JXpW, 21.7.2020.
Mason, Jennifer. (2002). Qualitative researching, 2nd ed. London: Sage.
Moe, Sandar. (2014). A brief study on the language of newspaper headlines Used in The new light of Myanmar". Hinthada University research journal,5(1), 82-92.
Morse, Margaret, Janice. (2011). Molding qualitative health research. Qualitative health research, 21(8), 1019-1021.
Paltridge, Brian. (2012).Discourse analysis: an introduction, 2nd ed. Bloomsbury publishing plc.
Praskova, Eva. (2009). Grammar in newspaper headlines. Bachelor paper.
Pardubice: University in Pardubice, Faculty of arts and philosophy, 2009. https://bit.ly/2DHdKeG, 4.6.2020.
Ward, Mike. (2002). Journalism online. Elsevier science ltd., Oxford: Focal press.
Thomas, Robert, David. (2006). A general inductive approach for analyzing
qualitative evaluation data. American journal of evaluation, 27(2), 237246.
Weir, Andrew. (2009). Article drop in English headlinese, https://bit.ly/2Tnys8o, 25.10.2020.
Van Dijk, Teun, Adrianus. (1998). News as discourse. Hillsdale: Lawrence Erlbaumassociates publishers.
Znamenskaya, Anatolevna, Tatiana. (2004). Stylistscs of the English language. Fundamentals of the English course. М: Едиториал, УРСС.
Siposova, Alena. (2011). Headlines and sub-headlines: tense, modality and register. (Based on Discourse Analysis of the British Tabloid The Sun). Masaryk University, Faculty of arts. https://bit.ly/2FYfnoi, 25.10.2020.
Zheng, Chang. (2017). English newspapers as specimen: A study of linguistic features of the English newspapers in the 20th century from historical linguistics. Studies in literature and language, 14(1), 22-27. https://bit.ly/2Xuw6KL, 24.10.2020.
Груевски, Томе. (2011). КулШура на говор. Скоп|е: Студиорум. [Gruevski, Tome. (2011). Kultur ana govor. Skopje: Studiorum] (in Macedonian.).
Електронски Толковей речник на македонскиот ]азик. [Elektronski Tolkoven recnik na makedonskiot jazik] (in Macedonian.).
Jанушева, Виолета. (2019). Синтаксата на насловите во електронските медиуми во македонскиот стандарден ]азик. Современа филолоща, 2 (1), 5979. [Janusheva, Violeta. (2019). Sintaksata na naslovite vo elektronskite medium vo makedonskiot standarden jazik. Sovremena filologija, 2 (1), 59-79. (in Macedonian.).
Конески, Блаже. (2004). ГрамаШика на македонскиоШ лиШераШурен]азик.
Скоп|е: Детска радост. [Koneski, Blazhe. (2004). Gramatika na makedonskiot literaturen jazik. Skopje: Detska radost.] (in Macedonian.).
Минова-Гуркова, Ливана. (2003). СШилисШика на современиоШмакедонски
]'азик. Скоще: Магор. [Minova-Gjurkova, liljana. (2003). Stilistika na sovremeniot makedonski jazik. Skopje: Magor.] (in Macedonian.).
Тантуровска, Лидща. (2010). Употребата на интерпункциските знаци во
насловите од печатените медиуми. Зборник од МегународниоШ македонисШички собир (2008, 365 - 376). Скоп|е: Филолошки факултет. [Tanturovska, Lidija (2010). Upotrebata na interpunkciskite znaci vo naslovite od pechatenite medium. Zbornik od Megjunarodniot makedonistichki sobir (2008, 365 - 376). Skopje: Filoloshki fakultet.] (in Macedonian.).
