Научная статья на тему 'ПРОФИЛАКТИКА ОСЛОЖНЕНИЙ БЕРЕМЕННОСТИ И РОДОВ У ЖЕНЩИН'

ПРОФИЛАКТИКА ОСЛОЖНЕНИЙ БЕРЕМЕННОСТИ И РОДОВ У ЖЕНЩИН Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
727
25
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Re-health journal
Область наук
Ключевые слова
БЕРЕМЕННОСТЬ / ОСЛОЖНЕНИЯ / ПРОФИЛАКТИКА / РОДЫ

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — Юлдашева А.С.

Ҳомиладор аёлларнинг экстрагенитал патологиясида асоратларнинг олдини олиш бўйича барча чораларни ўзига хос ва ўзига хос бўлмаганларга бўлиш таклиф этилади. Махсус профилактика асосий касалликнинг асоратларини олдини олишга қаратилган бўлиб, унинг табиати ташхис билан белгиланади. Номахсус профилактика - бу экстрагенитал патологияни кучайтириши мумкин бўлган ҳомиладорликнинг бир қатор субклиник кўринишини олдини олиш бўйича чора-тадбирлар мажмуидир. Махсус бўлмаган профилактика чоралари барча ҳомиладор аёлларга кўрсатилади, уларнинг табиати ташхисга боғлиқ эмас. Ҳомиладорлик, веноз ва юқумли асоратларга хос бўлган камчиликларни олдини олишнинг асосий усуллари тасвирланган.Все меры профилактики осложнений при экстрагенитальной патологии беременных предложено разделять на специфические и неспецифические. Специфическая профилактика направлена на предотвращение осложнений основного заболевания, характер ее определяется диагнозом. Непецифическая профилактика - комплекс мероприятий, позволяющих предотвратить ряд субклинических проявлений беременности, которые способны усугублять течение экстрагенитальной патологии. Меры неспецифической профилактики показаны всем беременным, характер их не зависит от диагноза. Описаны основные пути предотвращения присущих беременности дефицитов, венозных и инфекционных осложнений.All measures for the prevention of complications in extragenital pathology of pregnant women are proposed to be divided into specific and non-specific. Specific prophylaxis is aimed at preventing complications of the underlying disease, its nature is determined by the diagnosis. Non-specific prevention is a set of measures to prevent a number of subclinical manifestations of pregnancy that can aggravate the course of extragenital pathology. Non-specific prophylaxis measures are shown to all pregnant women, their nature does not depend on the diagnosis. The main ways of preventing deficiencies inherent in pregnancy, venous and infectious complications are described.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ПРОФИЛАКТИКА ОСЛОЖНЕНИЙ БЕРЕМЕННОСТИ И РОДОВ У ЖЕНЩИН»

УДК618.73 - 008.6

ПРОФИЛАКТИКА ОСЛОЖНЕНИЙ БЕРЕМЕННОСТИ И РОДОВ У ЖЕНЩИН

Юлдашева А.С.

Андижанский государственный медицинский институт

Все меры профилактики осложнений при экстрагенитальной патологии беременных предложено разделять на специфические и неспецифические. Специфическая профилактика направлена на предотвращение осложнений основного заболевания, характер ее определяется диагнозом. Непецифическая профилактика -комплекс мероприятий, позволяющих предотвратить ряд субклинических проявлений беременности, которые способны усугублять течение экстрагенитальной патологии. Меры неспецифической профилактики показаны всем беременным, характер их не зависит от диагноза. Описаны основные пути предотвращения присущих беременности дефицитов, венозных и инфекционных осложнений.

Ключевые слова: беременность, осложнения, профилактика, роды

PREVENTION OF COMPLICATIONS OF PREGNANCY AND CHILDBIRTH IN WOMEN

All measures for the prevention of complications in extragenital pathology of pregnant women are proposed to be divided into specific and non-specific. Specific prophylaxis is aimed at preventing complications of the underlying disease, its nature is determined by the diagnosis. Non-specific prevention is a set of measures to prevent a number of subclinical manifestations of pregnancy that can aggravate the course of extragenital pathology. Non-specific prophylaxis measures are shown to all pregnant women, their nature does not depend on the diagnosis. The main ways of preventing deficiencies inherent in pregnancy, venous and infectious complications are described.

Keyword: pregnancy, complications, prevention, childbirth

АЁЛЛАРДА TyFPy^ ВА ХОМИЛАДОРЛИК АСОРАТЛАРИНИНГ ОЛДИНИ ОЛИШ

Хомиладор аёлларнинг экстрагенитал патологиясида асоратларнинг олдини олиш буйича барча чораларни узига хос ва узига хос булмаганларга булиш таклиф этилади. Махсус профилактика асосий касалликнинг асоратларини олдини олишга царатилган булиб, унинг табиати ташхис билан белгиланади.

Номахсус профилактика - бу экстрагенитал патологияни кучайтириши мумкин булган хомиладорликнинг бир цатор субклиник куринишини олдини олиш буйича чора-тадбирлар мажмуидир. Махсус булмаган профилактика чоралари барча хомиладор аёлларга курсатилади, уларнинг табиати ташхисга боглиц эмас. Хомиладорлик, веноз ва юцумли асоратларга хос булган камчиликларни олдини олишнинг асосий усуллари тасвирланган.

Калит сузлар: хомиладорлик, асорат, профилактика, тугруц.

Кириш Соглом аёлларда хомиладорлик одатда функционал ва органик узгаришларсиз давом этади. Бироц, ташци ва ички омиллар таъсири остида аёллар турли хил узгаришларга дуч келишади. Бунга цуйидагилар киради: хомиладорлик артериал гипертензия, эрта ва кеч токсикоз (хомиладор аёлларнинг нефропати,

прееклампсияси ва эклампсияси), циннинг варикоз кенгайиши, оёцларнинг варикоз кенгайиши, камцонлик, думгазадаги огриц, оёц ва цулларнинг усмалари, яллигланиш касалликлари, хомилалик гипоксия, депрессия, психо-эмоционал сохадаги узгаришлар келиб чициши кузатилади [4].

Тугилиш ва тугруцдан кейинги асоратлар тугилиш каналидаги травма, цон кетиш, безовталик, депрессия ва бошца салбий хддисаларни уз ичига олади. Баъзи одамлар тугруц пайтида огрицни узоц вацт эслашади ва цайта хомиладорликдан цурцишади. Хомиланинг хаддан ташцари купайиши билан амалга ошириладиган кесар кесиш усули билан боглиц жиддий муаммо, шунингдек унинг оцибатлари: операциядан кейин жисмоний фаолликнинг пасайиши, косметик нуцсонлар, хомиладор булиш цобилиятини чеклаш, турли хил касалликларга чалиниш, баъзан эса улимдир. Хозирги вацтда тугруцдан кейинги асоратлар 40-50% аёлларда, хомиладорлик пайтида патологиялар 50-65% да кузатилмоцда.

Хомиладор аёлнинг цон босимининг кутарилишининг сабаби ички усмалардир, гарчи бу аёлга куринмаса хам, хомилага салбий таъсир цилади. Хомиладорлик пайтида токсикоз - бу аёл танасининг хомиладорликка мослашиши даврида юзага келадиган ходиса [2].

Хомиладорликнинг нормал физиологик даврида аёлнинг барча аъзолари ва туцималарида, шунингдек метаболизмда бир цатор узгаришлар юз беради. Бироц, бу узгаришлар асаб тизими ва ички секреция безлари томонидан бошцарилади.

Натижада организм янги шароитларга мослашади, хомила ривожланиши учун шароитлар яратилади. Аммо хомиладорлик токсикоз билан кечадиган булса, физиологик узгаришлар бузилади ва организмнинг янги шароитларга мослашиши хам бузилади. Агар аёл илгари юрак-цон томир касалликлари, жигар касалликлари, ошцозон-ичак тракти ва бошца уткир сурункали касалликларга чалинган булса, шунингдек, асаб-психиатрик касалликларга чалинган булса, керакли витаминларни истеъмол цилмаган булса, хомиладорлик гигиенасига риоя цилмаган булса, демак, организмнинг мослашуви бузилган янги шароитларда тезроц содир булади. Хомиладорлик токсемиясининг куплаб сабаблари бор, уларнинг бир ёки бир нечтаси биргаликда токсикозни келтириб чицаради.

Биринчи хомиладорлик пайтида токсикоз иккинчисига цараганда тез-тез учрайди. Шунингдек, бир неча марта тугилган аёлларда баъзи ички касалликлар (буйрак касаллиги, гипертония, анемия ва бошцалар) асоратлари туфайли токсикоз пайдо булиши ва огир ва сурункали давом этиши мумкин [5].

Хомиладорликнинг биринчи ва иккинчи ярмида юзага келадиган токсикозни ажратиб туринг. Ерта токсикоз: кунгил айниш, бош айланиши, уйцунинг бузилиши, ёмон кайфият ва бошцалар юцори асабий фаолият билан боглиц.

Кечки токсикоз хомиладорликнинг иккинчи ярмида, купинча охирги ойларда содир булади. Бунга хомиладорлик усмалари, нефропатия, прееклампсия ва эклампсия киради. Уларнинг барчаси бирин-кетин пайдо булади ва касаллик босцичма-босцич давом етади. Агар уз вацтида даволанмаса, у холда усма нефропатияга айланади, шу билан бирга цон босимининг кутарилиши, сийдикда оцсил пайдо булиши, хомиланинг ривожланиши бузилади ва у осонликча прееклампсияга айланади.

Преэклампсия шунингдек шиш пайдо булишига, цон босимининг кутарилишига, сийдикдаги оцсилга, бош огригига, куришнинг хиралашишига ва кукрак огригига сабаб булади. Агар бемор уз вацтида тузалмаса, прееклампсия янада огирлашади - эклампсия. Бундай холда эпилепсия, онгни йуцотиш содир булади. Эклампси билан упканинг кенгайиши ёки мияга цон цуйилиши туфайли аёл ва хомила улиши мумкин. Шунинг

учун бундай холатларнинг олдини олиш учун кирувчи асоратлар ва окибатларни минималлаштириш зарур.

Купчилик аёлларда хомиладорлик пайтида оёкларнинг варикоз кенгайиши ва ташки жинсий аъзолар ривожланади. Бунинг сабаби веноз клапанларнинг нотугри ишлаши ва веноз деворларнинг кучсизлигидир, бу томирларни кенгайган ва шишган куринишга олиб келади [1].

Хомиладорлик даврида варикоз томирлари, айникса, ушбу патологияга ирсий мойиллиги булган аёллар орасида кенг таркалган. Варикоз томирлари нафакат косметик нуксон булса-да, хомиладорлик пайтида огри;ли булиши мумкин. Шу билан бирга, хомиладорлик даври билан варикоз томирларининг асоратлари хавфи ортади. Тугрук пайтида ёки ундан кейин тромбофлебит ривожланиши хавфли хисобланади [2].

Бош огриги хомиладор аёлларда тез-тез кузатиладиган ходиса, бунинг асосий сабаби бу даврда гормонал фон ва танадаги ;он айланишининг узгариши. Биринчи триместрда бош огриги купинча кучли. Бунинг сабаби стресс (хомиладор аёлларнинг эмоционал фонининг етарлича лабиллиги туфайли хар ;андай вазият аёлни стрессга олиб келиши мумкин), кун тартибининг узгариши, уйкусизлик, огир иш кабилар.

Тадкикот максади. Тугрукдан кейинги асоратларни камайтириш ва хавфсиз оналикка эришиш учун самарали, арзон ва табиий усулни ишлаб чи;иш. Хомиладорлик пайтида ;ийинчиликларни ва баъзи дори-дармонларни ;абул ;илиш имкониятларини хисобга олган холда, табиий ва доривор усимликлардан фойдаланиш ма;садга мувофикдир.

Тадкикот материаллари ва усуллари. Бундай нохуш холатларни камайтириш ва олдини олиш ма;садида биз хомиладорликнинг иккинчи ойида 35 аёлни тад;и;отга жалб килдик. Биз уларни икки гурухга ажратдик. Биринчи гурух 20 аёлдан, иккинчиси 15 ёшдан иборат. Иккинчи гурух назорат гурухига айланди ва уларга биз томондан кушимча тавсиялар берилмади. Биринчи гурух аёлларига хар томонлама фойдали, зарарсиз, кулай ва табиий усимликлардан ташкил топган куйидаги тавсиялар берилди (хомиладорлик пайтида турли дориларни кабул килишни та;и;лашни хисобга олган холда):

- хомиладорликнинг биринчи ойларида ю;ори нафас йулларининг яллигланиш касалликлари, токсикоз, хомиладорлик гипертензияси ва бош;а узгаришларнинг олдини олиш, ялпизни оз микдордаги ози;-ов;ат билан истеъмол ;илиш;

- хар куни бир стакан гармала дамламасини истеъмол ;илиш (усмалар, уйкусизлик ва хиссий бузилишларнинг олдини олиш учун);

- хомиладорликнинг иккинчи ярмидан бошлаб, тугрукнинг асоратларини камайтириш, узгаришларнинг олдини олиш ва даволаш максадида ялпиз билан хаммомларни кабул килиш (хар 1-2 хафтада бир марта), шунингдек бир ош кошик ковурилган ялпиз олиб, бир стакан гармала кайнатма ичиш. сунгги 8-9 ой давомида хомиладорлик пайтида терига. Натижада, биз биринчи гурух аёлларида ижобий таъсирни кузатдик. 20 аёлдан 19 тасида (95%) токсикоз, хомиладорлик гипертензияси, стресс ва бошка салбий ходисалар кузатилмаган, тугилиш асорациз кечган. Иккинчи назорат гурухидаги бешта аёлда хомиладорлик гипертензияси, 4тасида огир токсикоз, иккитасида енгил токсикоз ва 1да тушиш хавфи кузатилди. 2-назорат гурухидан 5 нафар аёл тугрук пайтида жарохат олган ва кон кетиши кузатилган.

Тадкикот натижаси. Бизнинг тадкикотларимиз шуни курсатдики, юкоридаги усимликларнинг таркибида тукима рецепторларига тугридан-тугри ва билвосита таъсир курсатиши туфайли организмга фаол таъсир килувчи моддалар (ментол, гармин, гармалин, эфир мойи, пеганол ва бошкалар) мавжуд булиб, организм мослашувчан ва

курашувчан булади. , шунингдек, ушбу моддаларнинг шифобахш таъсири. Шуни эсда тутиш керакки, бу усимликлар эпилептик холатларда ишлатилиши мумкин эмас.

Ялпиз таркибида эфир мойлари, кофур, ментол мойи, аччик моддалар, танинлар мавжуд булиб, улар онанинг танасини мустахкамлайди, тинчлантиради, юрак-кон томир ва овкат хазм килиш тизимларининг фаолиятини яхшилайди, кунгил айниши ва ;айт килишни олдини олади. Алкалоидлар, паганол, гармин, гармалин, турли хил ёглар ва гармаладаги танинлар яллигланишни олдини олади, сийдикни хайдайди, огри;ни енгиллаштиради ва стрессни йукотади.

Хомиладорликнинг биринчи триместрида тугилмаган боланинг соглиги учун пойдевор куйилади ва ички органлар шаклланади, шунинг учун бош огригини дорилар билан даволаш тавсия етилмайди, аммо огри; билан утириш керак эмас, чунки ижобий хис-туйгуларни кутиш керак онанинг тажрибаси, хомиладорлик осонро; ва ё;имли булади. Бу холда яхши натижа гармала кайнатмасини беради. Бундан таш;ари, у ;орин бушлиги ёки катти; бел огриги учун ишлатилиши мумкин. Ялпиз шунингдек, кенг таркалган жарохатлар, ревматизм ва бош;а холатларда огри;ни тухтатиш кобилиятига эга.

Айни пайтда онанинг танасида янги, илгари кузатилмаган хислар пайдо булади. Салгаланан гормонлар баъзида яхши, баъзида депрессив кайфият беради. Баъзан бу холат аёлнинг узи ёки атрофдагилар учун нокулайлик тугдиради. Бунга кушимча равишда, аёл бош огригига дуч келади, аммо уни гиёхванд моддалар билан даволаш тавсия этилмайди. Гармин гармин марказий асаб тизимини кузгатади. Бундан ташкари, у баъзи ферментларнинг фаоллигини оширади ва улар танани фаол рухий холатга олиб боради, кайфиятни кутаради, депрессия ва стрессни камайтиради. Гармалин мелатонин, норелатонин ёки Н-ацетилсератин таркибидаги анаболик метаболизмни тезлаштиради, уйкуни бошкарувчи гистамин Н-метилтрансфераза булиб, у хомиладор аёлларга уйкуни бузиш холатларида яхши таъсир курсатади, шунингдек кучли антиоксидант таъсирга эга, нафас олишнинг олдини олади. касалликлар ва яллигланиш.

Хомиладор аёлнинг танасида гормонлар туфайли жиддий узгаришлар юз беради. Организмни турли хил инфекциялардан химоя килиш учун зарур булган прогестерон гормони ишлаб чикарилади. Хомилани мунтазам равишда кон билан таъминлаб, бачадоннинг шиллик деворларини кучайтиради. Шу билан бирга, унинг ошиши, овкат хазм килиш тизимига салбий таъсир курсатиши, озик-овкатнинг сурилишини секинлаштиради, шунингдек кунгил айниши ва кайт килишни келтириб чикаради, яъни токсикоз пайдо булади. Баъзан, токсикоз урнига, ошкозон ёниши ёки ич котиши мумкин. Юкорида айтиб утганимиздек, ялпиз токсикознинг олдини олади ва уларни даволайди. Таркибидаги ментол овкат хазм килиш тракти, огрик, яллигланиш, ичакдаги газларни даволашга ёрдам беради. Шунингдек, ментол ичак мушакларининг бушашишини ва спазмларни олдини олади. Бунинг учун кунига бир стакан ментолли чой ичинг (чойни пишириш учун куритилган ялпиз баргларини бир стакан кайнок сувда 10 дакика силкитиб туриш кифоя).

Ялпиз таркибида 10-16% ментол мойи борлиги аникланди. 10 г ялпиз барглари кунлик киймат булиб, у хомиладорликка салбий таъсир курсатмайдиган микдор сифатида белгиланган.

Аортани катталаштириш хусусияти туфайли ялпиз кон босимини пасайтиради. Ундаги моддалар алфа 1 - адренергик рецепторларни кузгатади, кон томирлари эндотелиясига таъсир килади ва мушакларнинг силлик кискаришини олдини олади (Са + каналларини фаоллаштириш оркали). Кафур уз таркибида огрикни бостиради, кон айланишини яхшилайди. Йутал ва шамоллашнинг олдини олади.

Хомиланинг купайиши ва хомиладорликнинг 2-ярмида тери таранглиги туфайли корин терисида пушти, кизгиш ёки мавимси тупланган чизиклар пайдо булади, бундай чизиклар сут безлари ва тананинг пастки кисмида пайдо булиши мумкин. Ушбу косметик нуксонларнинг олдини олиш учун хомиладорликнинг иккинчи ярмида ялпизли ванналар олиш тавсия этилади. Ялпиз таркибидаги ментол, ефир ва кофур мойлари тери хужайраларига таъсир килади, унинг мустахкамлиги ва еластиклигини оширади, терининг шикастланишларини даволайди. Хомиладорликнинг олтинчи хафтасида иссик хаммом хомиладор аёл учун хавфли булиши мумкин. Шунинг учун ялпизли ва бошка хаммомларни, айникса иссик (37С дан юкори) хаммомларни кабул килмаслик керак.

Хулоса. Профилактика максадида ишлатиладиган ялпиз бола тугилиш куркувини йук килади, терининг эластиклигини оширади, мехнат жараёнларининг осон кечишини, тугрук канали ва терига зарар етказмасдан оналикни асоратларсиз, тахдидларсиз рагбатлантиради.

АДАБИЁТЛАР:

1.Айламазян, Э. К. Неотложная помощь при экстремальных состояниях в акушерской практике / Э.К. Айламазян. - М.: СпецЛит, 2007. - 993 с.

2.Безнощенко, Г. Б. Внутриутробные инфекции / Г.Б. Безнощенко, Т.И. Долгих, Г.В. Кривчик. - М.: Медицинская книга, Издательство Нижегородской государственной медицинской академии, 2006. - 200 с.

3.Дворянский, С.А. Преждевременные роды: Пролонгирование недоношенной беременности, осложненной преждевременным излитие / С.А. Дворянский, С.Н. Арасланова. - Москва: ИЛ, 2002. - 941 с.

4.Шефер, К. Лекарственная терапия в период беременности и лактации / К. Шефер, Х. Шпильманн, К. Феттер. - Москва: ИЛ, 2010. - 768 с.

5. Шехтман, М. М. Заболевания внутренних органов и беременность / М.М. Шехтман, Т.П. Бархатова. - М.: Медицина, 1982. - 272 с.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.