Научная статья на тему 'ПРОФЕССОР-ЎҚИТУВЧИЛАР ФАОЛИЯТИНИ АСОСИЙ САМАРАДОРЛИК КЎРСАТКИЧЛАРИГА (KPI) КЎРА БАҲОЛАШДАГИ ХАЛҚАРО ТАЖРИБАЛАР'

ПРОФЕССОР-ЎҚИТУВЧИЛАР ФАОЛИЯТИНИ АСОСИЙ САМАРАДОРЛИК КЎРСАТКИЧЛАРИГА (KPI) КЎРА БАҲОЛАШДАГИ ХАЛҚАРО ТАЖРИБАЛАР Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

226
159
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
таълим сифати / профессор-ўқитувчи / мотивация / асосий самарадорлик кўрсаткичлари (KPI) / баҳолаш / quality of education / professor-teacher / motivation / key performance indicators (KPI) / assessment

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Аброр Давлатмирзаевич Аскаров

Мақолада олий таълим муассасаси фаолиятининг муваффақияти кадрлар касбий маҳоратига бевосита боғлиқлиги, профессор-ўқитувчилар эришган натижаларини муносиб рағбатлантириш орқали мотивация бериш, рақобат шароитида кадрларнинг касбий ривожлантиришнинг мақбул тизимини жорий этиш сифат менежменти олдида турган асосий муаммолардан бири эканлиги таъкидланган. Ушбу муаммони ҳал қилишда асосий самарадорлик кўрсаткичлари (KPI) тизимининг моҳияти очиб берилган. Шунингдек, хорижий мамлакатлар олий таълим тизими, жумладан АҚШ, Буюк Британия, Франция, Испания, Германия каби мамлакатлардаги университетларнинг KPI бўйича ѐндашувлар тадқиқ этилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article notes that the success of the higher educational institution is directly related to the professional skills of personnel and the introduction of optimal motivation systems through appropriate stimulation of results and professional development of professors-teachers in a competitive environment are the main problems facing quality management. In solving this problem, the essence of the key performance indicators (KPI) management system was revealed. Also, the approaches of universities of foreign countries, including the USA, Great Britain, France, Spain, Germany, etc., were studied using the KPI system.

Текст научной работы на тему «ПРОФЕССОР-ЎҚИТУВЧИЛАР ФАОЛИЯТИНИ АСОСИЙ САМАРАДОРЛИК КЎРСАТКИЧЛАРИГА (KPI) КЎРА БАҲОЛАШДАГИ ХАЛҚАРО ТАЖРИБАЛАР»

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-2-635-639

ПРОФЕССОР-УКИТУВЧИЛАР ФАОЛИЯТИНИ АСОСИЙ САМАРАДОРЛИК КУРСАТКИЧЛАРИГА (KPI) КУРА БАХОЛАШДАГИ

ХАЛЦАРО ТАЖРИБАЛАР

Аброр Давлатмирзаевич Аскаров

Термиз давлат университети, таълим сифатини назорат килиш булими бошлиги, педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD), доцент

Mas^aAa олий тaълим мyaссaсaси фaолиятининг мyвaффaкияти кaдрлaр кaсбий мaxорaтигa бевоситa богликлиги, профессор-yк;итyвчилaр эришгaн нaтижaлaрини муноси6 рaFбaтлaнтириш орк^и мотивaция бериш, рaкобaт шaроитидa кaдрлaрнинг кaсбий ривожлaнтиришнинг мaкбyл тизимини жорий этиш сифaт менежменти олдидa тyргaн aсосий мyaммолaрдaн бири экaнлиги тaъкидлaнгaн. Ушбу мyaммони xan килишдa aсосий сaмaрaдорлик кyрсaткичлaри (KPI) тизимининг мохияти очиб берилгaн. Шунингдек, хорижий мaмлaкaтлaр олий тaълим тизими, жyмлaдaн А^Ш, Буюк Бритaния, Фрaнция, Истания, Гермaния кaби мaмлaкaтлaрдaги yниверситетлaрнинг KPI бyйичa ëндaшyвлaр тaдкик этилгaн.

Калит сузлар: тaълим сифaти, профессор-yкитyвчи, мотивaция, aсосий сaмaрaдорлик кyрсaткичлaри (KPI), бaxолaш.

The article notes that the success of the higher educational institution is directly related to the professional skills of personnel and the introduction of optimal motivation systems through appropriate stimulation of results and professional development of professors-teachers in a competitive environment are the main problems facing quality management. In solving this problem, the essence of the key performance indicators (KPI) management system was revealed. Also, the approaches of universities of foreign countries, including the USA, Great Britain, France, Spain, Germany, etc., were studied using the KPI system.

Keywords: quality of education, professor-teacher, motivation, key performance indicators (KPI), assessment.

TatnHM CH^aTH OHHH TatnHM TH3HMHHHHr CTpaTerHflcnra

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

aйлaнди Ba бу мaсaлaгa рaкобaт устунлигининг aсосий

April, 2022

таркибий кисми сифатида каралмокда. Бугунги таълим тизимини ислох килиш борасидаги амалий харакатлар даврида "сифат" олий таълимнинг мамлакат реал иктисодиёти билан бевосита богликлиги ва ахамияти фонида янада мухокамаларга сабаб булмокда.

^аракатлар стратегиясининг узвий давоми булган, кейинги 5 йилда ривожлантиришнинг 7 та устувор йуналиши доирасида 100 та максадни уз ичига олган "2022-2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси"нинг Адолатли ижтимоий сиёсат юритиш, инсон капиталини ривожлантириш йуналишида хам таълим сифатини ошириш буйича долзарб вазифалар белгиланган [1].

Замонавий олий таълим муассасаси (ОТМ) макоми ва сифати унинг иктисодий ва норматив-хукукий тартибга солинган шарт-шароитлари, укув-ташкилий фаолиятнинг шаффофлиги ва изчиллиги, молиялаштиришнинг узига хос усуллари, тайёрланаётган кадрлар даражаси, илмий-тадкикот, ижтимоий-маърифий, инновацион ва тадбиркорлик каби фаолияти натижаларида акс этади. Бу фаолиятнинг муваффакияти профессор-укитувчилар ва ходимларнинг касбий махоратига бевосита богликлиги

Халкаро микёсда ОТМ ходимлари ва профессор-укитувчиларининг касбий ривожлантиришни бошкариш муаммосини хал килишдаги мавжуд анъанавий ташкилий ва маъмурий чоралар, инновацион технологияларга асосланган ёндашувлар ичида муваффакиятли вариантлардан бири фаолиятнинг асосий самарадорлик курсаткичларига (KPI) асосланган тизим хисобланади. Мамалакатимизда хам давлат олий таълим муассасаларига молиявий мустакиллик бериш чора-тадбирларида KPI тизимини ОТМнинг узок ва урта муддатли стратегик ривожлантириш дастури ва халкаро эътироф этилган ташкилотлар рейтингининг юкори уринларидан жой олиш буйича максадли чора-тадбирларни амалга оширишга [2] мос холда йулга куйиш механизми назарда тутилади.

KPI тизими (Key Performance Indicators - асосий самарадорлик курсаткичлари) ОТМ максадларидан келиб чикувчи ташкилотни стратегик ривожлантириш элементи ва таълим сифатини таъминлашга каратилган чора хисобланиб, у ходимлар ва профессор-укитувчилар билан ишлашнинг режалаштириш, жалб килиш, мотивация, рагбатлантириш, бахолаш йуналишларини камраб олади.

KPI тизими оркали фаолиятни аввалдан режалаштириш ва натижаларини сархисоб килиш оркали

April, 2022

636

фаолиятнинг сифати ва уни куллаб-кувватлаш уртасидаги муносабатларга аниклик киритиш назарда тутилади. Фаолиятнинг сифати ва уни куллаб-кувватлаш уртасидаги муносабатларнинг бошка касблардан кескин фаркланувчи хусусияти мавжуд, бу фарк профессор-укитувчилар мехнати натижаларининг тугридан-тугри касбий фаолият пайтида тулик намоён булмаслиги ва шунинг учун хам уларни муносиб рагбатлантиришдаги кийинчиликларда кузатилади. KPI тизимининг асосий максади профессор-укитувчиларнинг мехнат мотивациясига таъсир килувчи омилларни излаш оркали уларни бахолаш ва даражалашдан иборат.

Хорижий мамлакатлар олий таълим тизимида мехнатни рагбатлантиришда кадрлар фаолияти самарадорлигини бахолашнинг турли куринишларидан фойдаланилади [3]. Жумладан, АКЩда рагбатлантириш тизими стандартлаштирилмаган булса-да, университетларнинг кадрлар менежментида профессор-укитувчилар фаолияти хар йили муассаса низоми, мехнат шартномалари буйича кулланмалар, йурикномалар каби ички меъёрий хужжатлар туплами асосида бахоланади. Кдтъий тартиб ва коидалар ходимларни самарали бошкариш билан боглик бир катор вазифаларни, жумладан лавозимни узгартириш, иш хакини ошириш, турли имтиёзларни белгилаш, компенсациялаш кабиларни хал килишга имкон беради.

Фаолиятнинг белгиланган тартиб-коидаларга мувофиклигини бахолаш АКШ университетларида укитиш, илмий ва ёрдамчи фаолият каби сохаларда амалга оширилади, укитувчи эса ушбу бахолаш мезонлари хакида аввалдан хабардор булади. Бахолаш индикаторлари сифатида яхши такдимот услуби, коммуникатив кобилият, фанни ва мавзуни яхши билиш ва укув мазмунини аник етказиш, амалиёт билан боглай олиш, техник воситалардан фойдаланиш, уз сохасидаги замонавий тенденциялардан хабардор булиш кабиларга ахамият каратилади. Шу билан бирга, укитувчининг университет олдидаги вазифаларни хал килишга кушган хиссаси, жамоатчилик ва талабалар хаётини ташкил этишдаги иштироки бахолаш мезонлари сифатида инобатга олинади.

Британия университетларида замонавий укитувчининг фаолият сифати уларнинг илмий даражаси, укитиш тажрибаси, илмий нашрлар сони, иш самарадорлигини оширишга каратилган харакатлари, уз-узини ривожлантириш, илмий фаолият истикболларига кура аникланади, бунда саналган йуналишлар буйича тегишли индикаторлар туплами бахоланади. Бахолаш хар йили ёки уч йилда бир марта рахбариятнинг субъектив хулосаси хамда професор-укитувчи ва ходим билан

April, 2022

637

утказилган сухбат асосида университетнинг ички комиссияси томонидан амалга оширилади.

Буюк Британия университетлари кадрлар фаолиятини бахолаш жараёнида фаолиятга оид тегишли хужжатлар тулдирилади, улар асосида ташки экспертиза хулосаларидан фойдаланилади. Кадрлар бошкарувидаги мазкур тажриба (ички ва ташки бахолаш) Франция, Нидерландия, Дания, Финляндия, Норвегияда хам кулланилади. Франция университетларида ташки экспертиза хулосалари тугридан-тугри мамлакат Президентига буйсунувчи миллий олий таълимни бошкариш органи томонидан тайёрланади.

Гарбий Европа, Америка ва Скандинавия мамлакатларидаги университетларда ходимларни бахолаш мезонлари бир хил эмас, улар хатто бир мамлакат, бир университет ичида хам фарк килиши мумкин.

Испаниянинг тажрибасида укитувчиларни рагбатлантиришда нашрлар сонининг куплиги, укитувчининг иш юкламаси ва укиладиган фанлар сони, аудитория машгулотлари салмоги, укитиладиган фанлар доирасида укув услубий рахбарлик кабилар мухим ахамият касб этади.

Германиядаги университетларда укитувчиларни бахолаш ва рагбатлантириш тизими юкоридаги ёндашувлардан сезиларли даражада фарк килади. Гап шундаки, бахолаш факат махаллий (минтакавий) таълим органлари томонидан амалга оширилиб, бу жараёнга университет комиссиялари жалб килинмайди. Бахолаш укитувчининг лавозим кутарилишининг барча боскичларида амалга оширилади, унинг мезонлари минтаканинг узига хос хусусиятлари, муаммолари ва иш шароитлари билан белгиланади. Стандарт бахолаш хар олти йилда бир марта амалга оширилади, агар бахолашни утказишдан максад иш хаки микдорини кайта куриб чикишга каратилган булса, у холда хар икки йилда бир марта утказиш имконияти яратилган.

Юкорида келтирилган кадрлар фаолиятини бахолаш ва рагбатлантиришнинг халкаро тажрибалари ва давлат олий таълим муассасаларига молиявий мустакиллик бериш чора-тадбирларида белгиланган вазифалардан куринадики, KPI тизими бир хил стандартларга эмас, университетлар, худудлар, мамлакатларнинг хусусиятларига асосланган холда, ОТМнинг стратегик ривожлантириш дастури тузилмаси ва унинг мазмунига хамда халкаро эътироф этилган ташкилотлар рейтинги, шунингдек миллий рейтинг тизимида юкори уринларни эгаллашга каратилган истикболли курсаткичлардан келиб чикиб амалга ошириш самарали хисобланади.

April, 2022

638

REFERENCES

1. Узбекистан Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги ПФ-60-сон "2022 — 2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисида"ги Фармони, 06/22/60/0082.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 24 декабрдаги 61-сон "Давлат олий таълим муассасаларига молиявий мустакиллик бериш чора-тадбирлари тугрисида"ги П^-61 карори. ^ММБ. 25.12.2021. 07/21/61/119

3. Матвеев В.В., Соболева Ю.П. Управление процессом мотивации персонала вузов с использованием стратегического подхода. Государственное и муниципальное управление. Ученые записки. 2020. № 3. 28-41 стр.

4. Askarov A.D. Parameters and indicators of educational quality monitoring in Higher educational institutions. Web of Scientist: International Scientific Research Journal. 2022. -vol. 3, I 3. -P. 28-40. https://wos.academiascience.org/ index.php/wos/ article/view/1002.

® о

April, 20221 International Scientific Conference1

©

О

639

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.