CC BY
13ЭКОЛОГИЯ ПОЧВ
УДК 631.160.26
Цозыбаева Ф.Е., Бейсеева Г. Б.
есшдж YШIН уытты тишинка кен орнынын, YrnHArnEPiHAE жэне
РЕКУЛЬТИВАЦИЯ Ж¥МЫСТАРЫ ЖYРПЗIЛГEН ТЕЛ1МДЕРДЕ еС1МД1КТЕРД1Н,
есу YРДIСI
9.О. Оспанов атындагы К,азак, топырацтану жэне агрохимия гылыми-зерттеу институты, 050060 Алматы, эл-Фараби дацгылы, 75 В, Цазацстан, e-mail: [email protected], [email protected]
Аннотация. Макалада Риддер каласынын енеркэсштж аудандарында жYргiзiлген зерттеу жумыстарынын нэтижелерi келтiрiлген. Бiздщ деректерiмiздщ KepceTyi боиынша биологиялык рекультивация жYргiзiлген телiмдерде агаш-буталы eсiмдiктер карагаи, каиын жэне караган жетiлiп, дамып ескен жэне ез фитоортасын курган. 6неркэсiптiк YИiндiлерде карагаи мен каиын eздiгiнен ecin, басымдылык жагдаига ие болган. Караган ;ыш;ыл ортаны унатпаиды, сонды;тан ол YИiндiлерде eспеИдi. Терек непзшен Yйшдiлердщ шеткi жактарында eседi, ол да ;ыш;ыл ортаны унатпаиды, сондыктан теректщ буталары кеyiп кетш, eсiмдiк eсyiн токтатып, курап кеткен.
TyuiMdi свздер: биологиялык рекультивация, YЙiндi, eнеркэсiптiк аудан, фитоорта.
К1Р1СПЕ
Табиги-техногендж ландшафтар-да рекультивация жумыстарын журпзудщ e3i табиги эволюция Yрдiсiн жеделдету, техногендiк бYлiнген жерлерде eнiмдi жэне туракты биогеоценоздар курудан турады. Бул тек бYлiнген жерлердiц кунарлылыгын каита калпына келтiрy гана емес, сондаи-а; коршаган ортаныц жагдаиын жаксартуга багытталган кешендi жумыс. 0сiмдiк бiрлестiгi биогеоценоздын кецiстiктегi шекара-сын, онын курылымын, жануарлардын, мйкроорганйзмдердiн таралуын жэне молшылыгын, биогеоценоздын бYкiл жуиесшщ материалдык-энергети-калык алмасуынын ерекшелiгi мен каркындылыгын аикиндаиды [1].
Рекультивация жумыстары
жYргiзiлмеген телiмдерде колдан eсiрiлген eсiмдiктiн дамуы жэне eзгерyiмен катар, YИiндiлерде eсiмдiктiн eздiгiнен eсy YPДiсi жYредi. Жалпы фитоценоздардын калыптасу Yрдiсiн бiрнеше сингенетикалык кезендерге бeлyге болады: пионерлiк топтар, карапаиым топтар(бiр тYрлер немесе аралас тYрлер) жэне жабык
фитоценоздын паида болуына iзашар кYPДелi топтар [2]. Эрбiр кезеннiн eтy узактыгы кeптеген себептерге, сонын iшiнде тау жыныстарынын физикалык жэне химиялык касиеттерiне баиланысты. 0амдж Yшiн уытты жыныстарда алгашкы eсiмдiктердщ eсy мерзiмi узак болмаиды. Бiртiндеп пионерлiк топ кeпшiлiк жагдаида аралас карапаиым топка eтедi. Бул топ Yшiн eсiмдiктiн шашыранкы-топтык таралуы тэн, кейбiр eсiмдiк тобында жер асты мYшелерiнiн бiр-бiрiмен баиланысуы баикалады. Фитоценоздын карапаиым топтары кYPделi топтану кезещмен алмасады. YИiндiлер неорельефтiн жинактаушы формасы ретiнде тiрi агзалардын ерекше мекен ету ортасы болып табылады деген пiкiр бар. Мeлшерiне караи олар тез жылынады, тасты жыныстарда ылгал кeп турмаиды жэне тштен жетiспеyi де мYмкiн. Техногендiк бос жерлерге караи тшст табиги аимактар Yшiн тэн жогары жэне тeменгi сатыдагы eсiмдiктердiн, сондаи-ак микроор-ганизмдердщ диаспорасы тYрiнде зат жэне энергия агындары багытталады. Ауа агындарымен техногендi бYлiнген
жерлерге, шл aймa;тын лaндшaфтынa FaHa тэн тaбйFaты эр тYpлi мйнеpaлды жэне оpгaнйкaлы; зaттapдын елеyлi мeлшеpi тacымaлдaнaды. Yйiндiлеpде eciмдiктеpдiн eздiгiнен ecy YPДici кезiнде ен aлдымен кepшiлеc ayмa;тapдaн келiп тYcкен apaмшeптi eciмдiктеp eœ бacтaйды [3, 4].
ЗЕРТТЕУ НЫСАНЫ МЕН ЭД1СТЕР1 Бiздiн зеpттеy жумыгамыз Шь^ьгс ^aзaк;cтaн облыcы Рйддер кен оpындapынын eciмдiк Yшiн улы техногендi бYлiнген жеpлеpдегi Yйiндiлеpде (отвaлдapдa), ocb^aH 36 жыл бурын caлынFaн тэжipибе телiмдеpiнде жYpгiзiлдi. Бул кен орнынын Yйiндiлеpi aшы; эдicпен eндipiлгендiктен eciмдiк Yшiн улы жыныcтap жер бетше шыFapылFaн. Ocb eciмдiк Yшiн уытты Yйiндiлеpде eздiгiнен ecкен жэне тэжipибе телiмдеpiнде отыpFызылFaн eciM-дiктеpдiн тaмыp жYЙеciнiн тapaлy еpекшелiктеpi зеpттелдi. Сондaй-a; шeптеciн eciмдiктеpдiн бйологйялы; eнiмдiлiгi aнык;тaлды.
ЗЕРТТЕУ НЭТИЖЕЛЕР1 ЖЭНЕ ОЛАРДЫ ТАЛДАУ
Бiздiн зеpттеyлеpiмiздiн кepcетyi бойыншa, ^ipri кезде уытты YЙiндiлеpдiн eciмдiк бipлеcтiктеpi бipлi-жapымды кзйын жэне к;apaFaй ecкiндеpiнен тypaды, aл шeптеciн eciмдiктеp оншa ran ecпейдi. 0ciмдiк Yшiн уытты YЙiндiлеpдiн тipшiлiкciз беткi к;aбaтындa eздiгiнен ecкен кезде к;apaFaй ерекше белcендiлiк тaнытaды: онын жac ecкiндеpi YЙiндiлеpдiн жaзык; жеpлеpiнде ecедi. ecкен
жерлерде, онын тaмыpлapы теренге кете aлмaйды дa, YЙiндiнiн беткi к;aбaтынa тecелiп, жaймa тaмыp тYзедi. Yйiндiнiн бетга к;aбaтын aк;ыpындaп тaзapтca, к;aйыннын тaмыpлapы жaн-жaк;к;a жaйылып, одaн 6ac;a ecкiндеpдiн пaйдa болFaны кepiнедi. Грунттын бетю жaFындa к;ынa-мYк колонйяcынын к;aлдык;тapынaн тypaтын тecенiш к;aбaттaн тypaтын eciмдiк к;aлдык;тapы жйнaк;тaлaды. Тecенiш к;aбaттын кдлындь^ы 1-2 cm. (1, 2-еуреттер). ^ынaлap мен мYктеp бYлiнген техногендi жерлерде ere™ пйонер eciмдiктеp болып тaбылaды.
Сурет 1 - Yйiндiде ecin тypFaн ;aйыннын тaмыp жYЙеci
Yйiндiлеpде eciмдiктiн бaяy ecyi ен aлдымен оpтaнын ;ыш;ыл-дылыFынын жоFapылыFынa бaйлa-ныcты. Keптеген eciмдiктеp TOnbipa; еpiтiндiciне eте cезiмтaл келедi, aлaйдa eciмдiктеpдiн ecyi жэне дaмyы Yшiн ;ыш;ылды;тын тeменгi шекapacы бap.Мыcaлы, YЙiндiде eœ™ теректер
Сурет 2 - Yйiндiлеpде ecin тypFaн ;ынa-мYктеp колонйяcы
Yшiн pH бapыншa aз шaмacы 4,5; ;aйын Yшiн - 3,6 Kypa^Abi. 0ciмдiк Yшiн уытты YЙiндiде пыл^н-жaпыpa;тылapдын пaйдa болуы yнтa; топыpa;тapдын елеyлi тYPде ;ыш;ылдaнyымен тыFыз бaйлaныcты, cондaй-a; ;apaFaйдын ту;ымы pH 3,5 болFaндa ecедi [5].
Тишинка кен орнынын 2-YЙiндiсiнде салынган тэжiрибе аланшаларында 36 жыл бурын царагаИ, цараган, цаИын, арша, итмурын, YИенкi отыргызылган болатын. Санитарлыц-цоргау екпе агаштарды егу жэне бYлiнген жерлердi цаИта цунарландыру Yшiн eсiмдiк еплетш жерлерде агаш eсiмдiктерiн тандау кезшде, ен алдымен есу жагдаИларына тeзiмдi, цургацшылыцца жэне аязга тeзiмдiлiгi жогары, тез eсетiн, eнеркэсiптiн ластаушы заттарына тeзiмдi жэне оларды жинацтау цабыетллж дэрежесi жогары, сол жергiлiктi жерде eсетiн eсiмдiктер тандап алынады [1].
YИiндiлерде eсетiн eсiмдiк бiрлестiктерiнен цаиын, царагаИ жэне сирек шeптесiн eсiмдiктер eседi. ^аИта цунарландырылган телiмде агаш-бута eсiмдiктерi боилап eсiп, eз фитоортасын цурады. ^аИын жапырацты жэне цылцанжапырацты ормандарда 60 % басым кездесетiн манызды агаш туцымы болып табылады. ЦаИыннын кeптеген тYрле-рi - шауып тасталынган агаштардын орнынан, eрттен кеИiн, бос цалган жерлерде eсетiн пионер eсiмдiктер болып табылады. 0су жагдаИына жэне тYрiне цараи цаиыннын тамыр жYИесi мыцты, топырацтын беткi цабатына жацын жатады не болмаса теренге боилаиды. 0скшнщ кiндiк тамырынын дамуы тез тоцтаиды, алаида жанама тамырлар кYштi дамиды жэне усац шашац тамырларга баи болады. ^аИын алгашцы жылдары баяу eседi. Содан кеИiн тез eсе бастаиды да, шeптесiн eсiмдiктермен бэсекелесе eсiп, басым жагдаИга ие болады. Олардын дамуы туцым арцылы да, тамыр eркендерi арцылы жYредi. ^арцынды тYPДе eсiмдi жолмен кeбеюiнiн арцасында цаИын жэне царагаИ тэжiрибе аланшасы мен YИiндiлерде Yлкен аумацца таралып eсе отырып, eздерiнiн кYштi тамыр жYЙесi арцылы басца агаш-буталы
eсiмдiктердi ыгыстырып шыгарады. ^арагаИ мен цаИыннын биiктiгi 4 метрден 10 метрге дешн жетедi. Тэжiрибе телiмдерiнде жэне тште YИiндiлерде де царагаИ мен цаИыннын eскiндерi eте кeп. ^арагаИ далалыц жэне орман eсiруде кен eсiрiледi, цумды жерлерде ландшафтыц саябацтар мен орман дацылдарын eсiру кезiнде eсiрiлетiн негiзгi агаш eсiмдiгi болып табылады. ^арагаИдын кeбеюi туцыммен де тамыр eркендерi арцылы жYредi.
^араган - биiктiгi 2-7 метрге жететш буталы eсiмдiк. ^араганнын Сiбiрде, Орта Азияда жэне ^иыр Шыгыста eсетiн 70-тен астам тYрi белгШ. Олардын кeпшiлiгi сыртцы тYрi, морфологиялыц белгiлерi боИынша уцсас жэне сондыцтан сэндiк мацсатта eсiру Yшiн 2-3 тYрiн eсiру усынылады. ГYлдерi сары тYстi, жемiсi буршацбас. Аязга тeзiмдi, топырац жагдаИларын талгамаИды, цургац-шылыцца тeзiмдi, цала жагдаИында да жацсы eседi. Керемет балшырынды eсiмдiк. Топырацты азотпен баИытады. Туцыммен кeбеИедi. ^ктемде жапырагы ашыц-жасыл; жазда жасыл, тепс, кYзде тYскенге деИiн жасыл, кеИде сары. ЖаппаИ гYлдеуi екi аптага жуыц созылады. КeбеИтуi онаИ, eсiруi царапаИым, тeзiмдi жэне узац, топырац талгамаИтындыцтан тандап алынады. ^аИта цунарландырылган телiмдерде eскен цараганнын биiктiгi 1-3 метр. Тамыр жYЙесi кiндiк тамырлы, топырацгрунттарына 50 метр терендiкке дешн таралады. Тамыр жYИесiнiн бYИiр тармацтары негiзiнен топырацгрунттарынын 20-25 см цабатына таралган. Осы бутанын фитомелиоративтiк цасиетi топырац грунттарына берж орналасады жэне эрозия YPДiстерiне тeзiмдiлiгiн арттылады. ^араган тамыр eркендерiн тYзе отырып, еншiлес eркендерiн 3040 см цашыцтыцца деИiн жая алады. ^араганнын туцымы жел арцылы
таралады, сондыктан кайта
кунарландырылган тэжiрйбе алацда-рында караган ете кеп. Жарык сYЙгiш eсiмдiк. 0сiмдiк Yшiн уытты YЙiндiлерде караган eспейдi, себебi караган кышкыл ортаны унатпайды.
Терек непзшен YЙiндiлердiц шеткi жацтарында eседi. Терек кыш;ыл ортаны унатпайды, сондыцтан олардыц кeбiнiц бутактары курап, 2-3 м бйжтжтеп eсiмдiктер эрi карай eсуiн токтатып, курап кеткен.
Yйiндiлерде eсетiн агаш-буталы eсiмдiктердiц тамырлары екi-Yш кабаттан турады. Негiзiнен олар топыракгрунттарыныц бетк кабатына жакын орналаскан, себебi 18-20 см кабаттан тeмен iрi кесек тасты калдыктар кездеседi. Тэжiрйбе тель мiнде аймактык шeптесiн eсiмдiктер Yшiн тэн eсiмдiктерден, негiзiнен жатаган бйдайык, мыцжапырак, тYЙмедак, шайкурай eседi. Тэжiрибе телiмiне жакын eнеркэсiптiк уытты YЙiндiлерде бiрлi-жарымды eсiмдiктер кездеседi. ^айта кунарландырылган тэжiрйбе телiмдерiнде eсетiн агаш-буталы eсiмдiктердiц жалпы жагдайы канагаттандырарлык. 5-алацша (кум балшык + кйыршык тас + YЙiндi) -алацшада караган eседi, бiрлi-жарымды карагай eскiндерi кездеседi. 0сiмдiк жамылгысы 80 %. Шeптесiн eсiмдiктерден, негiзiнен жйма таргак, мыцжапырак, жатаган бйдайык кездеседi. 3-алацша (кара топырак 40 см + YЙiндi) - негiзiнен астык тукымдастар кездеседi, eсiмдiк жабыны 95 %. 6-алацша (кара топырак 70 см + YЙiндi) - шeптесiн eсiмдiктерден жйма таргак, бiрлi жарымды дэрШк тYЙежоцышка eсiм-дiгi, тYЙмедак, бйдайык, коцырбас, мыцжапырак жэне буршак тукымдастар eседi. Агаш eсiмдiктерiнен 15-жылдык карагай, арша, караган, YЙец-кi, йтмурын, кайыц eседi. 0амдж жамылгысы 100 %. 9-алацша (балшык + кйыршык тас + YЙiндi) - астык
тукымдастарга жататын аралас шeпке бай, буталы eсiмдiктерден караган, карагайдыц, караганныц жас eскiндерi кездесед^ 0сiмдiк жамылгысы 100 %. Аймактык топырак - сытгазденген кара топырак (Алтай ботанйка багы) -далалык-шалгындык eсiмдiктер, йтмурын eсiмдiгi кездесед^ 0сiмдiгi негiзiнен астык тукымдастардан турады.0амдж жамылгысы 100 %.
Fылымй жэне практйкалык деректер топырак кунарлылыгыныц артуында кeпжылдык шeптесiн eсiмдiктердiц рeлiнiц зор екендтн куэландырады. 0сiмдiк фйтомас-сасыныц нэтйжелерi бойынша аймактык топыракта eсетiн eсiмдiктердiц бйологйялык eнiмдiлiгi, тэжiрйбе алацшасыныц шeптесiн eсiмдiктерiнiц бйологйялык eнiмдi-лтне караганда жогары екенiн атап ету керек. Непзп масса тамыр бeлiгiне келедi - 38 %. 0амджтщ жер бетiндегi бйомассасыныц eнiмдiлiгi 6-алацшада 22,2 ц/га курайды, ец тeменгi eнiм 5-алацшадан алынды - 15,0 ц/га.
Алынган деректердiц кeрсетуi бойынша аймактык топырактармен салыстырганда кайта кунарлан-дырылган телiмдерде (5-алацша (кум балшык 60 см + кйыршык тас + YЙiндi), 3-алацша (кара топырак 36 см + YЙiндi)) тамырдыц негiзгi бйомассасы негiзiнен топыракгрунттарыныц
жогаргы 0-10 см кабатына жйнакталган.
Доспехов [6] бойынша статйка-лык eцдеудiц деректерiнiц кeрсетуi бойынша (кум балшык + кйыршык тас + YЙiндi; кара топырак 40 см + YЙiндi; кара топырак 70 см + YЙiндi; балшык + кйыршык тас + YЙiн-дi; аймактык топырак) шeптесiн eсiмдiктердiц тамыр жYЙесiнiц таралуы эр тYрлi. V % - варйацйя коэффйцйент 8-67 %. Шeптесiн eсiмдiктердiц тYсiмiн есептеудiц кeрсетуi бойынша, eсiмдiк тYсiмi аймактык топыракта кeбiрек жэне
5-аланшада (;ум балшы; 60 см + ;иыршык; тас +YЙiндi) eсiмдiк TycÍMÍ ете аз тYседi. Сонды;тан, органикалы; заттардыц жэне химиялы; эле-менттердщ топыра;грунттарына
eсiмдiк тYсiмiмен Tycyi темен. 0амдж TYсiмнiц елеyлi мeлшерi 3-алацшада (;ара топыра; 36 +YИiндi) жэне 9-алацша (балшы; + ;иыршы; тас + YЙшдi) TYседi. 0сiмдiк TYсiмiнiц TYзiлyiмен рекультивация жумыстары жYргiзiлген жер телiмдершщ беткi ;абаттарында органикалы; заттын жина;талуы жYредi.
ЦОРЫТЫНДЫ Дорыта келгенде, YИшдiлерде eсетiн eсiмдiк бiрлестiктерiнен ;аиын, ;арагаи жэне сирек шeптесiн eсiмдiктер eседi. Рекультивация жумыстары жYргiзiлген телiмде агаш-бута eсiмдiктерi боилап edn, e3 фитоортасын курады. 0неркэсiтiк YЙшдiлерде негiзiнен ;арагаи, ;аиын
eсiмдiктерi басым кездеседi. ^араган ;ыш;ыл ортаны унатпаиды, сон-ды;тан eнеркэсiптiк YИiндiлерде eспейдi. Терек те ;ыш;ыл ортаны унатпаиды, сонды;тан биiктiгi 2-3 м жеткен терек eсiмдiпнщ буталары курап, кеуш кеткен. Алынган фитомассанын нэтижелерi боиынша тэжiрибе аланшасынын шeптесiн eсiмдiктерiнiн биологиялы; eнiмдi-лiгiне ;араганда аима;ты; то-пыра;тарда eсетiн eсiмдiктердiн биологиялы; eнiмдiлiгi жогары болды. Негiзгi масса тамыр бeлiгiнiн Yлесiне тиедi - 38 %. Фитомассаны есептеyдiн нэтижелерiн статистикалы; eндеy мынаны кeрсеттi: барлы; зерттелетш аланшалардан алынган нэтижелер эр TYрлi, бул топыра;грунттардын бiр тектi емеслпнен, YИiндiлерге тeселген экрандаушы ;абаттардын ;алынды-гыньщ эр TYрлiлiгiнен туындаган.
ПАЙДАЛАНЫЛЕАН ЭДЕБИЕТТЕР
1. Ильин В.Б., Степанова М.Д. Относительные показатели загрязнения в системе почва-растение // Почвоведение. - 1979. - № 11. - С. 61-67.
2. Кулагин А.А., Шагиева Ю.А. Древесные растения и биологическая консервация промышленных загрязнителеи / Отв. ред. Г.С. Розенберг. - М.: Наука. 2005. - 190 с.
3. Тарчевскии В.В. Взаимоотношения растении как основа формирования фитоценозов на промышленных отвалах / В.В. Тарчевскии // Растения и промышленная среда: сб. второи - Свердловск: УрГУ Ученые зап. / Урал. ун-т. -1970. - № 94, Серия биологическая, вып. 5. - С. 3-64.
4. Андроханов В.А, Овсянникова С.В., Курчев В.М. Техноземы: своиства, режимы, функционирования. - Новосибирск: Наука. - 2000. - 200 с.
5. Богашева Л.Г., Бельскии Г.О., Вялов А.В. Категории нарушенных земель и перспективы рекультивации в ВКО. 5 республиканская конференция почвоведов Казахстана. - Алматы: Каинар, 1982. - С. 292-293.
6. Доспехов В.А. Методика полевого опыта. - М., 1964. - 351 с.
REFERENCES
1. Kulagin A.A., Shagiyeva Yu.A. Drevesnye rasteniya i biologicheskaya konservatsiya promyshlennykh zagryazniteley / Otv. red. G.S. Rozenberg. - M.: Nauka. 2005. - 190 s.
2. Ilyin V.B., Stepanova M.D. Otnositelnye pokazateli zagryazneniya v sisteme pochva-rasteniye // Pochvovedeniye. - 1979. - № 11. - S. 61-67.
3. Tarchevsky V.V. Vzaimootnosheniya rasteny kak osnova formirovaniya fitotsenozov na promyshlennykh otvalakh / V.V. Tarchevsky // Rasteniya i
promyshlennaya sreda: sb. vtoroy - Sverdlovsk: UrGU, Uchenye zap. / Ural. u-nt. -1970. - № 94, Seriya biologicheskaya, vyp. 5. - S. 3-64.
4. Androkhanov V.A, Ovsyannikova S.V., Kurchev V.M. Tekhnozemy: svoystva, rezhimy, funktsionirovaniya. - Novosibirsk: Nauka. - 2000. - 200 s.
5. Bogasheva L.G., Belsky G.O., Vyalov A.V. Kategorii narushennykh zemel i perspektivy rekultivatsii v VKO. 5 respublikanskaya konferentsiya pochvovedov Kazakhstana. - Almaty: Kaynar, 1982. - S. 292-293.
6. Dospekhov V.A. Metodika polevogo opyta. - M., 1964.
РЕЗЮМЕ Козыбаева Ф.Е., Бейсеева Г. Б.
ПРОЦЕСС РОСТА РАСТЕНИЙ НА РЕКУЛЬТИВИРОВАННЫХ УЧАСТКАХ И НА ФИТОТОКСИЧНОМ ОТВАЛЕ ТИШИНСКОГО МЕСТОРОЖДЕНИЯ Казахский научно-исследовательский институт почвоведения и агрохимии имени У.У.Успанова, 050060 Алматы, проспект аль-Фараби, 75 В, Казахстан, e-mail: [email protected], [email protected]
В статье приводятся материалы исследований, проведенной промышленных районах города Риддера. Наши данные показывают, что рекультивированном участке древесно-кустарниковые породы береза, сосна и карагана достигли половозрелого возраста и создали свою фитосреду. На отвале в условиях естественного зарастания преобладают береза, сосна. Карагана не переносит кислую среду, поэтому она не заселяется на отвалах. Тополь в основном растет по краям отвала, он также не переносит кислую среду, поэтому дерево находится в угнетенном состоянии, наблюдается засыхание ветвеи.
Ключевые слова: биологическая рекультивация, отвал, промышленным раион, фитосреда
SUMMARY Kozybaeva F.E., Beiseyeva G.B.
PROCESS OF GROWTH OF PLANTS ON RECURVATION SITES AND ON THE PHYTOTOXIC DUMP OF THE TISHINKA DEPOSIT Kazakh Research Institute of Soil Science and Agrochemistry after U.U. Uspanov, 050060 Almaty, 75 V al-Farabi avenue, Kazakhstan, e-mail: [email protected], [email protected]
The article presents the study conducted by the industrial areas of the city Ridder. The date demonstrate that the wood-shrub species: Betula pendula Roth., Pinus silvestris L., Cara-gana arborescens Lam. have reached the ago of full maturity and formed their own phytosphere at the recultivated site. Betula pendula Roth., Pinus silvestris L. are the most frequently met species at the damp in the conditions of natural overgrowing. Caragana arborescens Lam. is not tolerant to an acid medium fnd does not grow on the dumps. Populus laurifolia Ledeb. Mainly, grows at the margins of the dump, it is also not tolerant to an acid medium, therefore the tree is in a depressed condition and the process of branch drying is observed.
Keywords: biological recultivation, dump, industrial region, fitocircle.
