Научная статья на тему 'Проблемы при создании учебников английского языка'

Проблемы при создании учебников английского языка Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
55
24
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
учебник / педагогические и психологические требования / обучение английскому языку / разговорный стиль. / textbook / pedagogical and psychological requirements / teaching English / speaking style.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Собиржон Кодиров, Феруза Рахманова

При преподавании английского языка в школах, следуя методу лексики, чистого литературного языка, для достижения овладения и грамотности в письменной речи необходимо сравнить систему гласных фонем двух узбекского и английского языков, чтобы сделать первый шаг на пути к цели усиления начального этапа изучения различий в произношении и письменности.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Problems of creating english textbooks

In the teaching of the English language in schools, following the method of vocabulary, pure literature language in order to achieve mastering and literacy in writing, it is necessary to compare the system of vowels phonemes of two Uzbek and English languages, to be the first step towards the goal of strengthening the initial stage of studying the differences in the pronunciation and writing.

Текст научной работы на тему «Проблемы при создании учебников английского языка»

Жамият ва инновациялар -Общество и инновации -Society and innovations

Journal home page: https://inscience.uz/index.php/socinov/index

Problems of creating english textbooks

Sobirjon KODIROV1, Feruza RAKHMANOVA2

Andijan State University

National University of Uzbekistan named after Mirzo Ulugbek

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Article history:

Received May 2021 Received in revised form 20 May 2021 Accepted 15 June 2021 Available online 15 July 2021

Keywords:

textbook, pedagogical and psychological requirements, teaching English, speaking style.

In the teaching of the English language in schools, following the method of vocabulary, pure literature language in order to achieve mastering and literacy in writing, it is necessary to compare the system of vowels phonemes of two Uzbek and English languages, to be the first step towards the goal of strengthening the initial stage of studying the differences in the pronunciation and writing.

2181-1415/© 2021 in Science LLC.

This is an open access article under the Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

Инглиз тили дарсликларининг яратилишидаги муаммолар

Калит сузлар:

дарслик,

педагогик ва психологик талаблар,

инглиз тили ук;итилиши, сузлашув услуби.

АННОТАЦИЯ

Мактабларда инглиз тили уцитилишида, сузлашув услу-бига амал цилган х,олда, соф адабий тилни узлаштириш ва ёзма саводхонликка эришиш учун икки узбек ва инглиз тилининг унли фонемалар тизимини солиштириш, узбек тилидан фарц цилган х,олда инглиз тилидаги унли фонема-ларнинг айтилиши ва ёзилишидаги фарцларни урганиш-нинг дастлабки босцичини мустах,кам эгаллаш мацсад йули-даги биринчи цадам булмоги зарур.

1 Lecturer, department of Interfaculty foreign languages (social sciences and humanities), Andijan State University, Andijan, Uzbekistan.

2 Lecturer, department of Comparative linguistics and theory of translation, National University of Uzbekistan named after Mirzo Ulugbek, Tashkent, Uzbekistan.

Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Society and innovations Special Issue - 6 (2021) / ISSN 2181-1415

Проблемы при создании учебников английского языка

_ АННОТАЦИЯ_

Ключевые словя При преподавании английского языка в школах, следуя

учебник, методу лексики, чистого литературного языка, для

педагогические и

достижения овладения и грамотности в письменной речи психологические мм г г

требования, необходимо сравнить систему гласных фонем двух

обучение английскому узбекского и английского языков, чтобы сделать первый

языку, шаг на пути к цели усиления начального этапа изучения

разговорный стилы различий в произношении и письменности.

Уцитувчи уцувчининг, шахс ва фуцаролик сифатларига педагогик чизгилар цуйиб, мазкур сифатларни бахолаб (тахминан булса-да), у таълим олаётган муассасада ана шу фазилатларни шакллантиришга йуналтирилган тадбирлар ташкил этиши лозим.

Демак, мактабларда инглиз тили уцитилишида, сузлашув услубига амал цилган холда, соф адабий тилни узлаштириш ва ёзма саводхонликка эришиш учун икки узбек ва инглиз тилининг унли фонемалар тизимини солиштириш, узбек тилидан фарц цилган холда инглиз тилидаги унли фонемаларнинг айтилиши ва ёзилишидаги фарцларни урганишнинг дастлабки босцичини мустахкам эгаллаш мацсад йулидаги биринчи цадам булмоги зарур. Бу муаммонинг илмий жихатдан етарли даражада ишлаб чицилмаганлиги эса худудимиз мактабларининг 5-9-синфларида инглиз тили фонетикасини она тили материалларига циёслаб ургатишдаги долзарб булган услубий муаммолари цаторига киради.

Мазкур услубий масаларни хал этишда, биринчи навбатда, цуйидаги вазифаларнинг ечимини излаш керак булади:

- умумий урта таълим муассасаларида инглиз тилини уцитиш учун чоп этилаётган дарслик ва дастурларнинг хозирги ахволини тахлил цилиш;

- ёшларга инглиз тилини ургатишнинг педагогик хамда психологик хусусиятларини аницлаш ва ёритиш;

- инглиз тилини уцитишда интерфаол хамда инновацион усуллардан фойда-ланиш технологиясини ишлаб чицишни ташкил цилиш.

Бундан келиб чициб, чет тили дарсларини такомиллаштиришга царатилган манбаларни тахлил цилишга киришар эканмиз, авваламбор, услубий жараён-ларнинг дарс ва машгулотларда тутган урнини урганиб чицишимиз нихоятда мухимдир.

Аввало, тил ургатиш машгулотларида уцувчиларнинг тил урганишга булган шахсий цизицишларини педагогик нуцтаи назардан урганиш даражалари тахлил цилинди. Уцувчиларнинг уз фаолиятлари давомида тил узлаштириш ва ундан фойдаланишга булган муносабатлари, чет тилни урганиш жараёнига берган бахо-лари урганилди.

Тажриба жараёнида "Чет тилини урганишда дарсликларнинг роли", "Тил маданияти ва анъаналар" ва "Инглиз тилининг жахон цивилизациясидаги урни" каби мавзуларда уцитувчилар иштирокида (ёрдамида) уцувчилар билан давра сухбатлари утказилди.

Фаргона вилояти Узбекистон туманидаги 65-сон умумий урта таълим муассасаси уцувчиларида инглиз тилини урганиш ва узлаштириш самараларини аницлаш мацсадида респондентларга цуйидаги саволлар тарцатилди ва жавоблар олинди:

¡Science Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Society and innovations

■>*"> Special Issue - 6 (2021) / ISSN 2181-1415

1-жадвал

Умумий урта таълим муассасалари у^увчиларида инглиз тилини урганиш ва узлаштириш самараларини ани;лаш сифати (9-синф у^увчилари иштирокида)

№ Инглиз тилини урганишга булган ;изи;ишни аник;лашга ;аратилган саволлар Тажриба сони - 3] гурухи .нафар Назорат гурухи сони - 27 нафар

ижобий салбий ижобий салбий

1. Инглиз тилини урганишда унинг тарихий омил-ларини урганиш зарурми? 22 9 26 1

2. Инглиз тилини урганишда дарсликнинг урнини ;андай бахолайсиз? 29 2 27 0

3. Инглиз тилини урганишда замонавий усул-ларнинг зарурати борми? 23 8 19 8

4. Инглиз тилини урганиш масалаларига, умуман, чет эл хал;лари тилини урганишга муносабатингиз? 27 4 26 1

Жадвалда келтирилган курсаткичлардан, назорат гурухи аъзоларининг ижобий жавоблари тажриба гурухи аъзоларига Караганда ю;ори эканлиги куриниб турибди. Бунинг сабаби назорат гурухларида олиб борилган тадбирларнинг самараси билан изохланади.

Шунингдек, биз укувчиларнинг инглиз тили буйича билимларини урганиш ма;садида экспериментлар утказдик. Тажриба-синов ишларини ташкил этиш икки йуналишда олиб борилди:

1. У;увчининг инглиз тили тарихи ха;идаги тасаввури ва уларнинг замонавий инглиз тили ха;идаги тасаввурларига берган бахолари солиштирилган холда урганилди;

2. У;увчиларнинг инглиз тилини урганишда дарслик асосида ;айси шеърий ва насрий асарларни пухта узлаштирганликлари тахлил этилди.

Мазкур икки йуналиш уртасидаги фар; ;уйидагича булди:

Тажриба гурухида иштирок этган 31 нафар укувчидан инглиз тили тарихи ха;идаги билимлар зарур, деб - 22 нафари;

- замонавий инглиз тили ха;идаги билимлар хам зарур, деб - 26 нафари;

- инглиз тилини урганишда дарсликдаги назмий асарларни пухта узлаш-тирганмиз, деб - 7 нафари;

- инглиз тилини урганишда дарсликдаги насрий асарларни пухта узлаш-тирганмиз, деб - 19 нафари эътироф этдилар.

Тажриба жараёнида у;итувчилар уртасида хам суров ташкил этилиб, уларнинг у;увчиларда инглиз тилини билиш жараёнини дарсдан таш;ари тадбирларни ташкил этишдаги шахсий хиссалари, шунингдек, мухим ахамиятга эга булган замонавий педагогик технологиялардан фойдаланиш усуллари хусусидаги фикр-лари ани;ланди. У;итувчилар учун ;уйидаги мазмунда саволнома тузилди:

1. Инглиз тилини самарали узлаштириш учун синфдан таш;ари тадбирлар зарур деб биласизми ?

2. У;итувчи сифатида дарсдан таш;ари тил урганишга ;аратилган тадбирларни ташкил этишда неча марта ташаббус курсатгансиз ?

3. Инглиз тилини яхши узлаштиришлари учун у;увчиларга Англия, Америка ва бош;а (инглиз тилида сузлашувчи) хал;лар анъаналари, маданияти тугрисида тушунчалар берасизми?

4. Инглиз тилини у;итишда замонавий педагогик технологиялардан фойда-

Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Society and innovations Special Issue - 6 (2021) / ISSN 2181-1415

ланиш жараёнига неча бахо цуйган булар эдингиз?

5. Инглиз тилини уцитиш жараёнида неча бор замонавий инновацион педагогик технологиялардан фойдалангансиз?

Ушбу саволлар турли таълим муассасаларида фаолият курсатаётган 9 нафар инглиз тили фани уцитувчиларига берилди. Улар томонидан барча саволларга фацат ижобий жавоб цилинган. Уцитувчилар саволларга ёки юзаки царашган ёки саволлардан кузланган илмий мацсадни тулиц тушуна олишмаган. Жавоблар ижобий булганлиги учун уларни ортицча изохлаш ёки статистик тахлил цилишга хожат йуцлигини эътироф этиб цуя цолишдан бошца чорамиз йуц.

Тажриба-синов ишлари жараёнида аъло, яхши, урта, цоницарли уцийдиган уцувчилар орасида билим сифатининг тахлили утказилди. Бунинг учун билим сифатини курсатувчи саволлар 17 нафар уцувчига (1 та синфда) тарцатилиб, улар-дан ёзма равишда жавоб цайтариш суралди.

Олинган жавобларнинг саволларга мос тушиш даражаси цуйидаги дифференциал формула асосида, яъни билим самарасига оид берилган саволларга жавобларнинг тугри келиши (билими энг камида "цоницарли" деб бахоланган уцувчилар уртасида) асосида аницланди:

Б - дифференциал формула (билим самарасига оид берилган саволларга жавобларнинг тугри келиши);

d - тугри ва аниц жавоблар сони (тажрибада 7 нафар);

х - тугри ва ноаниц жавоблар сони (тажрибада 5 нафар);

у - нотугри ва ноаниц жавоблар сони (тажрибада 3 нафар).

Демак, 17% уцувчининг билими тажриба жараёнида цоницарсиз булиб чицди. Ушбу холат юзасидан, 3 нафар уцувчининг дарсларда олган билимлари уцитувчи томонидан анча юцори ёки нотугри бахоланиб борган деган хулосага келдик. Бу хусусда фан уцитувчисига тегишли услубий курсатмалар берилди.

Ушбуга цушимча равишда хар бир параметр буйича уцувчилар бахоларининг уртача даражаси аницланди. Шундан кейин саволнома билим курсаткичлари салбий булган уцувчиларга тарцатилди. Жавоблар дифференциал формула асосида аницланган билими ижобий деб бахоланган уцувчиларнинг жавоблари билан солиштирилди. Натижада, иккала гурух (аълочи-цоницарли хамда цоницарсиз билимга эга уцувчилар) курсаткичлари аксарият холларда ухшашлиги намоён булди. Бу ухшашликнинг боиси уларнинг бир синфда уциши ва бир фан йуналишида тайёрланиши Билан изохланиши мумкин, деб хисобланди. Лекин айнан бир хил курсаткичлар икки тоифа уцувчиларнинг идроки орасида фарц борлигини курсатди. Улар цуйидагилардир:

- аълочи уцувчиларнинг бошца уцувчиларга цараганда тил урганишга купроц цизицишлари;

- уцувчилар билими орасидаги фарц ва бошцалар.

Мазкур ишларни ташкил этишда уцувчилар билимлари орасидаги фарцни уцитувчи ижобий тарзда шакллантириши мумкинлиги исботланди.

niiSfipnrp

Uli lv"'" Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Society and innovations

Special Issue - 6 (2021) / ISSN 2181-1415

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ:

1. Жалолов Ж.Ж. Инглиз тили уцитиш циёсий методикаси. - Тошкент: ТДПУ, 2003(и последующие издания). - Б. 10.

2. Жалолов Ж.Ж. Тил таълимида методик компрессия ва турли интерферен-циялар хасида // Хорижий тилларни уцитиш методикаси ва замонавий тилшунос-ликнинг долзарб муаммолари. - Андижон: АнДУ, 2017. - Б. 8-12.

3. Юсупов У.К. Теоретические основы сопоставительной лингвистики. - Ташкент: Фан, 2007. - С. 125.

4. Weinreich U. Languages in contact. Findings and Problems. - New York: Publications of the Linguistic Circle of New York. I. 1953. Sixth Printing. The Hague - Paris 1968.

5. Ellis, Rod. Understanding second language acquisition. 1986. - Oxford: Oxford University Press.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.