Научная статья на тему 'ПРЕЗИДЕНТ ШАВКАТ МИРЗИЁЕВ ЁШЛАРДА МАЪНАВИЯТНИ ТАРБИЯЛАШ ҲАҚИДА'

ПРЕЗИДЕНТ ШАВКАТ МИРЗИЁЕВ ЁШЛАРДА МАЪНАВИЯТНИ ТАРБИЯЛАШ ҲАҚИДА Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
814
107
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
замонавий таълим / жамият / давлат / ёшлар / қадрият

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Р.Х.Джураев

Замонавий таълимнинг асосий мақсади – жамият, давлат ва таълим олувчи шахсининг зарур эҳтиёжларини қондириш, Ўзбекистоннинг маънавий, ижтимоий-иқтисодий тараққиётига хизмат қила оладиган рақобатбардош кадрларни етиштиришдир. Кенг дунёқарашга эга бўлган, мустақил ва эркин фикрлайдиган, таълим жараёнини мақсадли моделлаштира биладиган ўқитувчи-педагог таълимнинг ёрқин истиқболини белгилаб бера олади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ПРЕЗИДЕНТ ШАВКАТ МИРЗИЁЕВ ЁШЛАРДА МАЪНАВИЯТНИ ТАРБИЯЛАШ ҲАҚИДА»

ПРЕЗИДЕНТ ШАВКАТ МИРЗИЁЕВ ЁШЛАРДА МАЪНАВИЯТНИ ТАРБИЯЛАШ

ХАДИДА Р.Х.Джураев

п.ф.д., академик https://doi.org/10.5281/zenodo.7930703

Аннотация. Замонавий таълимнинг асосий мацсади - жамият, давлат ва таълим олувчи шахсининг зарур э^тиёжларини цондириш, Узбекистоннинг маънавий, ижтимоий-щтисодий тарацциётига хизмат цила оладиган рацобатбардош кадрларни етиштиришдир. Кенг дунёцарашга эга булган, мустацил ва эркин фикрлайдиган, таълим жараёнини мацсадли моделлаштира биладиган уцитувчи-педагог таълимнинг ёрцин истицболини белгилаб бера олади.

Калит сузлар: замонавий таълим, жамият, давлат, ёшлар, цадрият.

Маълумки, ёш авлод тарбияси ;амма замонларда ;ам мухим ва долзарб щамиятга эга булиб келган. Аммо биз яшаётган XXI асрда бу масала хацицатан ;ам

хаёт-мамот масаласига айланиб бормоцда.

Ш.М.Мирзиёев

Укув жараёнининг асосий субъекти сифатида укувчининг самарали таълим олиши, "оммавий маданият" тахдидларидан саклана билиши, унда юксак гоявий идеал ва эътикодларнинг шаклланиши хамда одоб-ахлок меъёрларига амал килиш масъулиятининг талаб даражасида булишида укитувчининг урни катта. Ёш авлод маънавий-маърифий тарбияси давлат ахамиятига молик долзарб масала хисобланади. Укитувчида болаларни севиш, таълим-тарбиянинг замон талабларига монанд булишига интилиш, педагогик фаолиятни севиш; мехнатсеварлик, хакикатгуйлик, одоблилик; эмоционаллик, некбин-лик(оптимизм); ифодали, хиссиётли нутк ва педагогик такт талаб даражасида булиши; ижодкорлик; ташкилотчилик малакалари ва юмор хиссига эга булиши; сабрли, багри кенг, катъиятли, интизомли булиши зарур.

"Маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини ошириш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги Узбекистон Республикаси Президентининг карорида (2019 йил, 3 май) Мактабгача таълим вазирлиги, Халк таълими вазирлиги, Олий ва урта махсус таълим вазирлиги, Согликни саклаш вазирлиги ва "Оила" илмий-амалий тадкикот маркази билан биргаликда Узлуксиз маънавий тарбия концепцияси лойихасини тайёрлаш, "Жах,олатга карши маърифат" FOяси асосида жамиятда узлуксиз маънавий-маърифий тарбия ва таргибот-ташвикот ишларини ташкил этишнинг стратегик йуналишлари, таъсирчан, креатив ва инновацион услубларини ишлаб чикиш, "Маънавият фидойиси" кукрак нишонини таъсис этиш каби долзарб вазифалар белгилаб куйилгани бежиз эмас. Чунки маънавият тарбиясини талаб даражасида амалга оширсаккина, баркамол авлод тарбиясида сезиларли ютукларга эришишимиз мумкин.

Маълумки, Президентимиз томонидан илгари сурилган 5 та мухим ташаббус доирасида: ижтимоий, маънавий-маърифий сохалардаги ишларни тизимли амалга ошириш асосида ёшларга эътиборни кучайтириш, ёш авлодни маданият, санъат, жисмоний тарбия ва спортга кенг жалб этиш, уларда ахборот технологияларидан тугри фойдаланиш куникмасини таркиб топтириш, ёшлар уртасида китобхонликни таргиб килиш масалалари давлат сиёсати даражасига кутарилди. Ушбу 5 та мухим ташаббус

таркибида айнан Исхокхон Ибрат ва бошка жадид маърифатпарварлари кузлаган катта максадлар амалга ошмокда.

Президентимиз Шавкат Мирзиёев 2016 йил 2 ноябрь куни Наманган вилояти сайловчилари билан учрашувда буюк тараккийпарвар ва маърифатпарвар Исхокхон Ибратнинг халкимиз маънавий-маърифий юксалиши йулидаги бекиёс хизматларига эхтиром рамзи сифатида унинг номини абадийлаштириш, у кишига атаб замонавий бог яратиш, ёдгорлик мажмуаси ва "Ибрат мактаби"ни ташкил килиш ташаббуси билан чиккан эдилар. Шундан сунг Президентимиз рахбарлигида Наманган вилояти Туракургон туманида Исхокхон Тура Ибрат мемориал мажмуасида кенг куламли бунёдкорлик ишлари амалга оширилди. Х,озирги кунда мазкур жойда бог-хиёбон, унинг уртасида Исхокхон тура Ибрат хайкали, миллий меъморчилик услубидаги айвон, босмахона, илгор технологиялар асосида курилган мусикали фаввора, чет тилларга ихтисослаштирилган 400 уринли мактаб-интернат ва тарихий меъморчилик обидаси булмиш музей ишлаб турибди.

Президентимизнинг БМТ Бош Ассамблеясининг 72-сессиясида (2017 йил, 19 сентябрь) Ёшлар хукуклари тугрисидаги халкаро конвенцияни ишлаб чикиш таклифи билан чикишлари, коронавирус пандемияси туфайли онлайн мулокот режимида булиб утган 75-сессиясида (2020 йил, 23 сентябрь) эса тарихда илк бор давлат тилида - узбек тилида маъруза килиб, купгина мухим масалалар каторида Ёшлар хукуклари буйича халкаро конвенцияни кабул килишга оид ташаббусни илгари суришлари жахон хамжамиятининг эътирофига сазовор булди.

Эндиликда давлат бошилигимиз олга сураётган гояларга кура мактабларда маънавий-маърифий тадбирларни амалга оширишда:

- укувчиларнинг ёш хусусиятлари, мактаб жойлашган худуд шарт-шароитларини хисобга олиш;

- ижодий уюшмалар, илмий марказлар билан узаро муносабатларни ташкил этишнинг реал имкониятларини назарда тутиш зарур.

- синф рахбарлари, маънавий-маърифий ишлар буйича директор уринбосари, болалар етакчилари, мактаб психологи, махалла фукаролар йигини, оила, ота-оналар кумиталари, вояга етмаганлар ишлари буйича комиссиялар, хукук-тартибот идораларининг барчаси мактаб укувчиларининг маънавий-ахлокий киёфаси талаб даражасида шаклланишига масъул хисобланади.

Давлат рахбаримиз юксак маънавиятли, баркамол авлодга хос хусусиятлар доирасида куйидаги турт жихатга асосий эътиборни каратмокдалар:

- янгича ва мустакил фикрлаш, уз хак-хукукини таниш ва бунинг учун курашиш;

- масъулиятлилик, уз кучи ва имкониятларига таяниш, имкониятларини ишга сола билиш;

- ташаббускорлик, атрофида содир булаётган вокеа-ходисаларга мустакил муносабат билдира олиш;

- ватанпарварлик, шахсий манфаатини мамлакат ва халк манфаати билан уйгунлик куриш ва шу асосда фаолият юритиш.

Демак, булар замондош ёшларимизнинг баркамоллигини белгиловчи фазилатлардир.

Шунингдек, ушбу йуналишда ёшларда соглом дунёкараш, жумладан, китобхонлик куникмасини шакллантириш, интернет, ахборот-коммуникация технологияларидан окилона фойдаланиш маданиятини ошириш, уларда ахборот хуружларига карши

мафкуравий иммунитетни мустахкамлаш максадида "Бу йил укиш зарур булган 100 та китоб" туркумидан бошлангич, урта ва юкори синф укувчилари учун китобларнинг аник руйхатини шакллантириш ва унинг натижаларини танлов, давра сухбати, семинар, мунозара каби шаклларда назорат килиб бориш зарур.

Ёшларни маънавий-ахлокий тарбиялаш, уларда Ватанга мухаббат туйгусини шакллантириш, миллий онги ва тафаккурини ривожлантириш хамиша хар кандай демократик жамиятнинг энг асосий максади ва матлаби булиб келган. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев "Ижтимоий барцарорликни таъминлаш, муцаддас динимизнинг софлигини асраш — давр талаби" мавзуидаги анжуманда сузлаган нуткида ёш авлод тарбиясига алохида тухталиб: "Бизни хамиша уйлантириб келадиган яна бир мухим масала — бу ёшларимизнинг одоб-ахлоци, юриш-туриши, бир суз билан айтганда, дунёцараши билан боглиц. Бугун замон шиддат билан узгаряпти. Бу узгаришларни хаммадан ;ам купроц ;ис этадиган ким — ёшлар. Майли, ёшлар уз даврининг талаблари билан уйгун булсин. Лекин айни пайтда узлигини ;ам унутмасин. Биз киммиз, цандай улуг зотларнинг авлодимиз, деган даъват уларнинг цалбида доимо акс-садо бериб, узлигига содиц цолишга ундаб турсин. Бунга ниманинг хисобидан эришамиз? Тарбия, тарбия ва фацат тарбия хисобидан"- дея таъкидлаган эди.

Тарбиядан мурод - баркамол, комил инсонни вояга етказишдир. Комилликнинг белгиси хак йулидан бориб, халкка фойда келтиришдан иборат. Киши уз сузи, амалий ишлари, нияти билан канчалик одамларга фойда келтирса, у шунчалик комил булади. Комил, баркамол инсонни тарбиялаш, вояга етказиш хакида мусулмон Шарки ахлоки тарихида инсон хаёти учун дастуруламал кулланма вазифасини утаган куп пандномалар, халк китоблари мавжуд булган. Жумладан, Кайковуснинг "^обуснома", Саъдийнинг "Гулистон", "Бустон", Амир Темурнинг "Темур тузуклари", Абдурахмон Жомийнинг "Бахористон", Алишер Навоийнинг "Махбуб-ул кулуб", Хусайн Воиз Кошифийнинг "Ахлоки Мухсиний" каби асарлари шулар жумласидандир.

Комил инсон тарбиясига багишланган ушбу китоблар чин маънода маънавият сарчашмасини асрлардан асрларга узатган куприк вазифасини утаган. Зеро, тарбия ва маънавият эгиз тушунчалардир. Маънавият халкимиз тарихига хурмат ва эътибор билан ёндашиш, озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон хаёт барпо этиш йулидаги асрий орзу-интилишларга доир хаётий идеаллар, Ватан равнаки, эл-юрт осойишталиги, фаровон хаёт каби юксак гояларнинг маъно-мазмунини теран англаб етишга хизмат килади.

Бундай вазифаларнинг барчаси мактаб укитувчиси зиммасига янгидан янги талаблар юклайди. Бундай мухим вазифаларни хал этишда мухтарам касбдошларимиз булмиш укитувчиларимизга кумак тарикасида укув-методик кулланмалар яратишнинг ахамияти катта. Жумладан, мактаб укувчиларини гоявий-ахлокий, маънавий-маърифий тарбиялашда хозирга кадар илгари сурилган мухим ахлокий гоялар, одоб-ахлоки ва ватанпарварлиги билан ёшларга урнак була оладиган ибратли сиймолар хакида маълумот берувчи педагогик нашрлар чоп эттириш зарур.

Албатта, муаммо канчалик чигал булмасин, унинг ечими хам мавжуд. Биз маънавият тарбиясининг тарихий шаклланган институтига эгамиз. Факат унинг имкониятларидан етарлича фойдаланишимиз, унинг имкониятларини тулик урганишимиз лозим.

Президентимиз Шавкат Мирзиёев "Миллий тараккиёт йулимизни катъият билан давом эттириб, янги боскичга кутарамиз" асарида маънавиятга юксак бахо бериб, бизнинг хавас килса арзийдиган буюк тарихимиз, хавас килса арзийдиган бекиёс бойликларимиз борлигини, худо хохласа, хавас килса арзийдиган буюк келажагимиз хам булишини, ана шундай ёруг келажакни авваламбор азму шижоатли, жушкин орзу-интилишлар билан хаётга кириб келаётган, хеч кимдан кам булмайдиган навкирон авлодимиз, бутун Узбекистон ёшлари барпо этиш зарурлигини таъкидлади. Давлат рахбаримизнинг уктиришича, "... ёш авлодимизда катъий хаётий позиция ва Ватанимиз такдири учун юксак масъулият туЙFусини шакллантириш алохида мухим ахамиятга эга".

Инсон калбида Ватан туйгусига йугрилган МАЪНАВИЯТнинг камол топиши учун калбан ва виждонан, акл ва кул билан мехнат килиши керак. Маънавият ва халол мехнат йук жойда хеч качон бахт-саодат булмайди.

Маънавият тарбиясида чинакам укитувчи бу тарбиянинг таркиби миллий кадриятлар, урф-одатлар, анъаналар, маросимлар, умумбашарий кадриятлар, эзгулик, тинчлик истаги, миллий-тарихий турмуш ва тафакккур тарзи, оила туйгуси - ота-онани эъзозлаш, оила ва булажак насл тугрисида кайгуриш (биз авлодларга нималарни мерос килиб колдиряпмиз?), саховат ва очик кунгиллик, устозларга хурмат-эхтиром, эзгулик, ахил кушничилик, иродалилик, диёнат, диний маърифатга эътикод, кечиримлилик эканлигига укувчилар эътиборини тортган холда, уларнинг ушбу кадриятларни англаб олишларига, бу кадриятлар ёшларнинг виждон ва иймонига сингишига алохида ахамият беради ва хаётларида уларнинг намоён булишини кузатиб боради.

Маънавий кадриятлар инсон талаб ва эхтиёжлари асосида акл-заковат билан яратилади, уларнинг тасаввури, тафаккури, келажак орзу-истаги, эътикоди, ахлок коидаларини узида мужассам этади, хаётда сайкал топган моддий ва ахлокий-эстетик кадриятлар, жамият аъзоларининг баркамол маданиятини шакллантиришнинг таянч воситаси булади.

Маънавий камолот нима? Маънавий камолот инсоннинг борлик ва кишилик тарихи хакидаги билимларни узлаштириши, бунда ахлокий-эстетик кадриятларнинг тутган урнини англаши, одамийлик мезонлари, ахлок-одоб меъёрлари хакида изчил ва некбин нуктаи назарга эга булиши, одамийлик ва савоб ишлар килишни хаёт матлаби деб билиши ва уларни уз шахсига сингдиришидир. Инсон одамийлик илмини узлаштириши керак. Чунки комил инсон виждон ва иймон талабларига кура мулохаза юритишга кодирлиги билан дунёдаги барча тирик мавжудотлардан ажралиб туради, у ер юзидаги энг мукаммал ва мукаррам зот, оллох яратган муъжизаларнинг гултожидир.

Маънавий поклик, инсонпарварлик ва ватанпарварлик хамма даврда, хар кандай жамиятда инсоннинг энг гузал фазилати сифатида эъзозланган, маънавий покликни тарбиялаш оркали инсонни инсонпарвар килиб тарбиялаш гояси олга сурилган. Зотан, маънавият - тарбиянинг асоси, ук илдизидир.

Ш.М.Мирзиёв "Узаро ишонч, яхши кушничилик ва дустликни янада мустахкамлаш - энг мухим вазифа" маърузасида маънавият ва маърифатни таргиб килиш хар бир зиёлининг виждон иши экани, маърифатчи фидойи булмоги кераклигини таъкидлайди: "Ёшларни укитиш, уларни маънавий ва ахлокий тарбиялаш, уларнинг билим олиши ва узини узи камолга етказишга интилишини шакллантиришга алохида эътибор каратиш лозим", - деб уктиради.

Шунингдек, давлат рахбаримиз узининг "Миллий тараккиёт йулимизни катъият билан давом эттириб, янги боскичга кутарамиз" асарида тарихий хотира, таълим ва маърифат - тинчлик ва бунёдкорлик сари йул эканини уктириб, бундай дейди: "Буюк тарихда хеч нарса изсиз кетмайди. У халкларнинг конида, тарихий хотирасида сакланади ва амалий ишларида намоён булади. Шунинг учун хам у кудратлидар. Тарихий меросни асраб-авайлаш, авлодлардан авлодларга колдириш давлатимиз сиёсатининг энг мухим устувор йуналишларидан биридир".

REFERENCES

1. http://uza.uz/oz/politics/shavkat-mirziyeev-yeshlar-tarbiyasi-eng-mu-im-masalalardan-16-06-2017

2. Х.Ж.Худойкулов. Узбек гурури - унинг одобида. - Узбекистон Республикаси Фанлар академияси, "Фан" нашриёти. - Тошкент, 2008. - 215 б. - 16-б.

3. Шавкат Мирзиёев. Миллий тараккиёт йулимизни катъият билан давом эттириб, янги боскичга кутарамиз. 1-том. - Т.: Узбекистон НМИУ, 2018 й., 501 б . -162-б.

4. Ш.М.Мирзиёев. Миллий тараккиёт йулимизни катъият билан давом эттириб, янги боскичга кутарамиз. 1-том. Т.: Узбекистон НМИУ, 2018 й. - 501 б. - 422-б.

5. Миллий тараккиёт йулимизни катъият билан давом эттириб, янги боскичга кутарамиз. 1-том. Т.: Узбекистон НМИУ, 2018 й. -501 б. - 29-б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.