Научная статья на тему 'Предупреждение правонарушений в зарубежных странах'

Предупреждение правонарушений в зарубежных странах Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
82
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
правонарушение / профилактика правонарушений / ответственность за правонарушения / безнадзорность / зарубежный опыт в сфере профилактики правонарушений. / offense / crime prevention / responsibility for offenses / neglect / foreign experience in the field of crime prevention.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Эшмуродов Элбек

В статье анализируются понятие правонарушений, их сущность и причины, зарубежный опыт в области предупреждения преступности и национальное законодательство.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Prevention of offenses in foreign countries

This article analyzes the concept of offenses, their nature, causes and causes, foreign experience in the field of crime prevention and national legislation.

Текст научной работы на тему «Предупреждение правонарушений в зарубежных странах»

Жамият ва инновациялар -Общество и инновации -Society and innovations

Journal home page: https://inscience.uz/index.php/socinov/index

Prevention of offenses in foreign countries Elbek ESHMURODOV 1

Specialized Branch of Tashkent State University of Law

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Article history:

Received March 2021 Received in revised form 20 March 2021 Accepted 15 April 2021 Available online 20 May 2021

Keywords:

offense,

crime prevention, responsibility for offenses, neglect,

foreign experience in the field of crime prevention.

This article analyzes the concept of offenses, their nature, causes and causes, foreign experience in the field of crime prevention and national legislation.

2181-1415/© 2021 in Science LLC.

This is an open access article under the Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

Хорижий мамлакатларда хуцуцбузарликлар профилактикаси

Калит сузлар:

хукук;бузарлик, хукук;бузарликлар профилактикаси, хукук;бузарликлар учун жавобгарлик, назоратсизлик, хукук;бузарликлар профилактикаси сохасида хорижий тажриба.

АННОТАЦИЯ

Мазкур ма;олада ху;у;бузарликлар тушунчаси, уларнинг мох,ияти, содир этилиши ва келиб чи;иш сабаблари, хуку;бузарликларни профилактика ;илиш сох,асида хорижий тажриба тах,лил ;илинади.

1 Lecturer, Specialized Branch of Tashkent State University of Law, Tashkent, Uzbekistan. E-mail: elbek.eshmurodov.91@mail.ru.

Предупреждение правонарушений в зарубежных странах

_ АННОТАЦИЯ_

правонарушения, безнадзорность, зарубежный опыт в сфере профилактики правонарушений.

Хукукбузарликларни олдини олиш, уларни эрта аниклаш ва содир этилишининг туб сабабларини тад;и; ;илиш ор;али чек куйиш амалиётини урганишни та;озо ;илмо;да.

Мазкур сохада ривожланган давлатлар тажрибасини урганиш, хорижий мамлакатларда хукукбузарликларни олдини олишга маъсул булган давлат органлари билан тажриба алмашиш айни муддаодир.

Сунгги йиллда Гарбий Европа, АЦШ, Канада ва Россияда хукукбузар-ликларнинг олдини олиш назарияси ва амалиёти фаол ривожланиб бормокда. Шунга карамай, хукукбузарликларнинг ортиб бориши хам мазкур сохада янги лойихалар ва дастурларни амлага оширилиши лозимилигини, давлатлар уртасида хамкорлик килиши ва сохага иновацион технологияларни жалб килишини талаб этмокда.

Хукукбузарликларнинг олдини олиш - ижтимоий, хукукий, тарбиявий ва бош;а хусусиятларга эга булган жиноятлар содир этилишининг сабаблари ва шартларини бартараф этишга каратилган булиб, ижтимоий таъсирга эга булган шахсларга максадли ва профилактик таъсир курсатишдан иборат.

Россия Федерациясида хукукбузарликларнинг олдини олиш тизими сохасидаги давлат сиёсатининг асосий йуналишлари Президенти томонидан белгиланади.

Россия Федерациясида хукукбузарликларнинг олдини олиш тизимининг хукукий асослари мамлакат Конституцияси ва халкаро хукукнинг умумэътироф этилган принциплари ва нормалари, халкаро шартномалар, федерал конституциявий конунлар, 2016 йил 23 июндаги "Россия Федерациясида жиноятчиликнинг олдини олиш тизимининг асослари тугрисида" конуни ва бошка конунлар, Президентнинг норматив-хукукий хужжатлари, Россия Федерацияси хукумати, федерал ижро этувчи хокимият органларининг норматив-хукукий хужжатлари, шунингдек Россия Федерацияси субъектларининг норматив-хукукий хужжатлари ва жиноятчилик сохасидаги масалаларни тартибга солувчи махаллий давлат хокимияти органларининг норматив-хукукий хужжатлари билан тартибга солинади[1].

"Россия Федерациясида жиноятчиликнинг олдини олиш тизимининг асослари тугрисида"конунга мувофик хукукбузарликларнинг олдини олишнинг максади шахс, жамият ва давлатни ноконуний тажовузлардан химоя килишдир.

Ключевые слова:

правонарушение, профилактика

В статье анализируются понятие правонарушений, их сущность и причины, зарубежный опыт в области предупреждения преступности и национальное законодательство.

правонарушений, ответственность за

Maзкyp K^y^a acocaн пpoфилaктик тaдбиpлapнинг тypлapи:

1) xyкyкбyзapликлapни кeлтиpиб чикapaдигaн ижтимoий-иктиcoдий, ХУКУКий вa бoшкa caбaблapни вa шapт-шapoитлapни aниклaш, ypгaниш, йук килиш (минимaллaштиpиш, зapapcизлaнтиpиш)гa кapaтилгaн xyкyкбyзapликлapнинг Умумий oлдини oлиш ёки фeдepaл, минтaкaвий, мaxaллий вa идopaвий дapaжaлap, шyнингдeк фyкapoлapнинг ХУКУКий oнги дapaжacини oшиpиш;

2) ушбу шaxcлapнинг xaтти-xapaкaтлapини ижoбий тyзaтиш, кpиминoгeн фaктлapни йук килиш ёки зapapcизлaнтиpиш мaкcaдидa xyкyкбyзapликлapнинг oлдини oлиш тизимининг cyбъeктлapи тoмoнидaн шaxcнинг жинoятгaчa булган xaтти-xapaкaтлapи фaктлapи acocидa aмaлгa oшиpилaдигaн xyкyкбyзapликлapнинг индивидyaл пpoфилaктикacи.

X,yкyкбyзapликлapнинг пpoфилaктикacи бyйичa мaжбypлoв чopaлapи э^:

1) пpoфилaктик cyxбaт;

2) xyкyкбyзapликлap coдиp этишигa oлиб кeлaдигaн caбaблap вa шapтлapни бapтapaф этиш тyFpиcидa тaкдимнoмa киpитиш;

3) xyкyкбyзapнинг xaтти-xapaкaтлapигa ниcбaтaн мaxcyc тaлaблapни бeлгилaш;

4) пpoфилaктикa xиcoбгa oлиш вa нaзopaт;

5) cyд тoмoнидaн бeлгилaнгaн тиббий мaжбypлoв чopaлapи;

6) мaъмypий нaзopaт;

7) кoнyн xyжжaтлapидa бeлгилaнгaн тapтибдa пpoфилaктикa тизими cyбъeктлapи тoмoнидaн кyллaнилaдигaн xyкyкбyзapликлapнинг индивидyaл пpoфилaктикacининг бoшкa чopaлapи кaбилap киpaди.

Бeлapycь Рecпyбликacидa xyкyкбyзapликлapни oлдини oлиш 2014 йил 4 янвapдaги "x,yкyкбyзapликлapи пpoфилкaтикacи acocлapи тyFpиcидa"ги кoнyн билaн тapтибгa coлинaди[2].

Maзкyp кoнyннинг 6-мoддacигa acocaн xyкyкбyзapликлap пpoфилaктикacи cyбъeктлapи:ички ишлap opгaнлapи; пpoкypaтypa opгaнлapи;дaвлaт xaвфcизлик opгaнлapи; чeгapa xизмaти opгaнлapи; бoжxoнa opгaнлapи; дaвлaт мyxoфaзacи opгaни; Дaвлaт нaзopaт кyмитacи; фaвкyлoддa вaзиятлap бyйичa opгaнлapи вa бyлимлapи; Цypoлли Kyчлap, Ички ишлap вaзиpлигининг ички кyшинлapи, бoшкa дaвлaт xapбий тyзилмaлapи вa xapбийлaштиpилгaн тaшкилoтлap; мaxaллий ижpo этУвчи вa мaъмypий opгaнлap; ^гликни caклaш вaзиpлиги, вилoят ижpoия Kyмитaлapининг тapкибий бyлинмaлapи; Taълим вaзиpлиги; Mexнaт вa axoлини ижтимoий мyxoфaзa килиш вaзиpлиги, ижтимoий xизмaт кypcaтиш мyaccacaлapи; Адлия вaзиpлиги, вилoят ижpoия кyмитaлapининг тapкибий бyлинмaлapи, Mинcк шaxap Ижpoия кyмитacи, oдил cyдлoв coxacидa дaвлaт вa xoкимият вaкoлaтлapини aмaлгa oшиpaди; Пpeзидeнт xyзypидaги X,aйвoнoт дyнёcи вa флopaни мyxoфaзa килиш дaвлaт инcпeкцияcи; дaвлaт oммaвий axбopoт вocитaлapи тaxpиpиятлapи вaзифaлapи юклaтилгaн юpидик шaxcлap; ХУКУКни мyxoфaзa килиш жaмoaт пyнктлapи кeнгaшлapи;иxтиёpий oтpядлap; жaмoaт биpлaшмaлapи вa бoшкa тaшкилoтлap.

Xyкyкбyзapликлapнинг oлдини oлиш бyйичa тaдбиpлapни мyвoфиклaш-тиpиш Бeлopycия Рecпyбликacи Бoш пpoкypopи вa ХУдУдий вa тpaнcпopт пpoкypaтypaлapининг бу^УнУвчи пpoкypopлapи тoмoнидaн, ШУ жyмлaдaн жинoятчилик вa кoppyпциягa кapши кypaшиш бyйичa мyвoфиклaштиpyвчи кeнгaшлap тoмoнидaн oлиб бopилaди [3].

Германияда хукукбузарликларни олдини олиш бирламчи, иккиламчи ва учинчи даражали профилактикага ажратилади [4].

Бирламчи омил хукукбузарликларнинг олдини олишда ижтимоийлик адолат туйгусининг шакллантиришга мух,им ахамият касб этади.

Иккиламчи омил полиция томонидан амалга оширилади вахукукбузардан сакланишнинг конуний воситалари билан боглик.

Учинчи даражали профилактика - бу хукукбузарларни жазолаш ва кайта ижтимоий хаётга мослаштириш жараёнида кулланиладиган профилактика чоралар ва воситалар йигиндисидан иборат.

Германия полиция амалиётида хукукбузарликлар купинча химоясиз жабрланувчи ёки объект билан учрашганда содир этилади деган тезис кенг таргиб килинади. Шунинг учун профилактика чоралари хукукбузарга ёки хавфсизлик тизимига ёки потентсиал жабрланувчига (индивидуал, умумий ва жабрланувчининг профилактикаси) каратилган булиши керак. Ушбу учликда химоя профилактикаси ва унинг узини узи химоя килишга каратилган ахоли билан максадли ишлашга алохида эътибор каратилмокда.

Худди шу максадда хозирги кунда хам хукукбузарликларнинг олдини олиш буйича маслахатларни бепул таркатиш, радиоешиттиришлар ва телевизион дастурларда намойиш этиш амалиёти кенг таркалган.

Хусусан, полицияси томонидан "Хукукбузар полицияси маслахат беради"номли хукукбузарликларни олдини олиш буйича махсус дастур мавжуд булиб, унинг асосий гояси полиция ходимининг жамоатчилик билан кенг алокасини таъминлашга хизмат килади [6].

Фукароларнинг патрул хизматидаги иштироки Канадада кенг кулланилади. Полиция билан биргаликда фукаролик патрули хукукбузарлар куркувини камайтиради ва шахсий хавфсизлик туйгусини оширади. Аникланган хукукбузарликлар ошган худудларда махсус назорат постлари жойлаштириб келинади [5].

Буюк Британияда хукукбузарликларни олдини олиш учун минимал стандартлари ишлаб чикилган булиб, ахолини полиция билан хамкорлигини ошириш учун кенг кулламли махсус чора-тадбирлар амалга ошириб келинмокда. Хусусан, фукароларнинг патрул хизматида хамда хукукбузарликлар содир этилган жойларда махсус навбатчилик килиш амалиёти йулга куйилган. Хатто, полиция ишида иштирок этиш фикрини билдирган фаол ахоли вакиллари учун полиция транспорт воситаларида харакатланиш, полиция кийимларида булиш (нишонлар ва хизмат лавозимларисиз холда), радиоалока воситаларидан фойдаланиш, таёкчалар, кишан ва хатто куролларни олиб юриш хукукларига эга булиш амалиёти хам йулга куйилган. Мазкур хукукларнинг берилиши ортида полиция ишида иштирок этувчи фукаролар томонидан хукукбузарликларни олдини олишда хавфсизлигини таъминлаш билан бир каторда, уларни махсус органлар зиммасидаги маъсулият хиссини уйготишга хизмат килиди деб бахоланиб, хукумат томонидан бундай чора-тадбирларнинг барчаси жамият ва давлат томонидан куллаб келинмокда [6].

Америка Цушма Штатларда хукукузарликларни профилактика килиш чораларининг учта модели мавжуд: давлат муассасаси модели, индивидуал хавфсизлик модели ва атроф мухитга таъсир килиш модели. Масалан, баъзи

штaтлapдa фyкapoлapнинг ХУКУКни мyxoфaзa килиш opгaнлapидa иштиpoк этиши opкaли yFиpлик жинoятлapининг coдиp этилиши 30 фoизгa кaмaйишигa эpишилгaн [7].

AЦШ пoлиция дeпapтaмeнтлapи фaoлиятини тeкшиpгaн кyплaб кoмиccиялap УшбУ тyзилмaлap axoлидaн aжpaтилгaн вa мaмлaкaтдa xyкyкбyзapликлap Xoлaтининг pивoжлaнишини нaзopaт килa oлмaйдилap дeгaн xyлocaгa кeлишди. Янги cтpaтeгия жaмoaтчилик пoлицияcи дeб aтaлaди. Унта ^pa, пoлициянинг acocий вaзифacи xyкyкбyзapликлap пpoфилaктикacидa фaoл булиш, xoдиcaлap xaкидaги xaбapлapгa жaвoб бepмacликдиp. Acocий ypFy axoли яшaйдигaн жoйлapдa пoлициячилap мaвжyдлигини нaмoйиш этишгa кapaтилди. ШУ билaн биpгa, пoлиция oдaмлapгa якинpoк булиш учун aвтoyлoвлapдaн фoйдaлaнишни дeяpли тapк этди. Худди шу мaкcaддa ynap вeлocипeдлapдaн ёки пиёдa пaтpyлдaн фoйдaлaнишни бoшлaдилap.

Шyнингдeк, pивoжлaнгaн мaмлaкaтлap тaжpибacидa xyкyкбyзapликлapнинг oлдини oлишгa xycycий ceктopнинг жaлб этилиши вa xycycий aмaлиёт билaн шyFyллaнyвчи изкyвapлapнинг фaoлияти кyллaб-кyввaтлaниши xaм мухим тaъcиp Kилмoкдa.

Бу э^ уз нaвбaтидa дaвлaт тoмoнидaн мaзкyp coxaгa кaттa мoддий xapaжaтлapни тaлaб килмacдaн вa coxaни pивoжлaнтиpишгa xизмaт килиниши бeлгилaб бepaди.

Fapбий Евpoпa вa AЦШдa шaxcлapни, oилaни, уй вa мoл-мyлкни жинoий тaжoвyзлapдaн xимoя килиш мaвзyлapидa кyплaб мaшxyp кyллaнмaлap мaвжyд булиб мaзкyp тypдaги кyллaнмaлap пoлиция opгaнлapи тoмoнидaн xУДУДлapдa aммaвий paвишдa тapкaтилиши xaм фyкapoлapнинг хУКУКий caвoдxoнлигини oшиpиш opкaли xyкyкбyзapликлapни oлдини oлиш вa бyндaй вaзиятгa тушиб Koлгaндa кaндaй xapaкaтлapни aмaлгa oшиpишини oчиб бepaди.

Шyнингдeк, xyкyкбyзapликлapни oлдини oлишдa ёшлap caвoдxoнлиги вa ХУКУКий мaдaниятни pивoжлaнтиpиш xaм мухим axaмият кacб этмoкдa.

Жyмлaдaн, pивoжлaнгaн мaмлaкaтлapдa xyкyкбyзapлик coдиp этилишининг oлдини oлиш, yлapни эpтa aниклaш вa coдиp этилгaндa жaвoбгapликкa тopтилиши тyшyнчaлapи xaкидaги aмaлий дapcлap бoшлaнFич мaктaблapдaн тopтиб тo oлий укув юpтлapигaчa булган бapчa тaълим мyaccacaлapидa укитиб кeлинaди. Иcтaгaнлap нaфaкaт мaъpyзaлapни тинглaшлapи, бaлки мaxcyc тaйёpгapликдaн утиш opкaли узини xимoя килиш ycyллapини вa экcтpeмaл вaзиятлapдa мaкбyл xaтти-xapaкaтлapни aмaлгa oшpишни yзлaштиpaдилap.

Xyкyкбyзapликлapигa кapши кypaшни тapтибгa coлyвчи кoнyн Xyжжaтлapиниpивoжлaнгaн xopижий мaмлaкaтлap тaжpибacи acocидa тaкoмиллaштиpиш ХУКУКни мyxoфaзa килиш opгaнлapи xoдимлapининг кacбий билимлapини бoйитиш, хУКУКий мaдaниятини, xyкyкбyзapнинг тaкдиpини xaл этишдaги бypч вa жaвoбгapлик xиccини oшиpиш, жaмoaт тapтибини мyxoфaзa килиш opкaлиyшбy coxaдa юкopи нaтижaлapгa эpишишгa имкoн бepaди.

ФOЙДAЛAНИЛГAН AДAБИЁTЛAP PУЙXATИ:

1. Poccия Фeдepaцияcининг 23.06.2016 йилдaги '^^ия Фeдepaцияcидa жинoятчиликнинг oлдини oлиш тизимининг acocлapи тyFpиcидa" кoнyни. http://base.spinform.ru/show_doc.fwx?rgn=64951.

2. Беларусь Республикасининг 04.01.2014 йилдаги "Хукукбузарликлари профилак-тикаси асослари туррисида"ги Крнуни. https: //pravo.by/upload/docs/op/H11400122.

3. Криминология: учебник для вузов / под ред. В. Д. Малкова. Москва. Юстицинформ. 2006 г.

4. Криминология: учебник для академического бакалавриата / В.И. Авдийский [и др.]; под редакцией В.И. Авдийского. - 2-е изд., перераб. и доп. -Москва: Издательство Юрайт, 2018. - С. 301.

5. https://www.studme.org.

6. Криминология: учебник для вузов / под ред. В.Д. Малкова. Москва. Юстицинформ. 2006 г.

7. https://www.studme.org.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.