Научная статья на тему 'Правовая охрана растительного мира в Конституции: общественный контроль и его механизм'

Правовая охрана растительного мира в Конституции: общественный контроль и его механизм Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
58
20
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Review of law sciences
Область наук
Ключевые слова
охрана растительного мира / мораторий / общественный экологический контроль / вырубка деревьев / общественная экологическая экспертиза. / protection of plants / moratorium / public environmental control / tree felling / public environmental expertise.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Махкамов Дурбек

В статье представлен научно-теоретический подход к изучению состояния и порядка общественного контроля за охраной и использованием растительного мира, анализу законодательства и ситуации на практике. Сделаны предположения о роли Конституции в защите флоры и влиянии на этот процесс общественного контроля. Методы общественного контроля и процессы их практического применения иллюстрируются конкретными примерами. Подробно описана роль СМИ как субъекта общественного контроля над охраной растительного мира. Автором изучены текущее состояние законодательства, научные и теоретические взгляды ученых, а также разработаны предложения по совершенствованию законодательства в этой сфере. В частности, в связи с характером общественного контроля за применением процедур в области охраны и использования растительного мира отмечены порядок их применения и правовой режим. Особое внимание было уделено вопросам совершенствования норм законодательства, направленного на регулирование данных отношений, внедрению прозрачного механизма выявления правонарушений

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Legal protection of plants in the Constitution : public control and its mechanism

The article presents a scientific and theoretical approach to the state and order of public control over the protection and use of the flora and analysis of the situation in practice. Assumptions are made about the role of the Constitution in protection and the impact of public control on it. Public control methods and processes of their practical application are illustrated with specific examples. The role of the media as a subject of public control over the protection of the plant is described in detail. The author also describes the current state of legislation, scientific and theoretical views of scientists, and develops proposals for improving legislation in this area. In particular, in connection with the nature of public control over the application of procedures in the field of protection and use of the flora, the order of their application and the legal regime are noted. Particular attention is paid to the issues of improving the norms of legislation aimed at regulating these relations and the introduction of a transparent mechanism for preventing offenses.

Текст научной работы на тему «Правовая охрана растительного мира в Конституции: общественный контроль и его механизм»

UDC: 349.6 (042)(575.1)

Ма^камов Дурбек

Тошкент давлат юридик университети доценти, юридик фанлар номзоди

КОНСТИТУЦИЯДА УСИМЛИК ДУНЁСИ МУ^ОФАЗАСИ: ЖАМОАТЧИЛИК НАЗОРАТИ ВА УНИНГ МЕХАНИЗМИ

Аннотация. Мазкур мацолада усимлик дунёсини мууофаза цилиш ва ундан фойдаланишда жамоатчилик назоратини амалга ошириш уолати ва тартиби, цонунчилик тащили, амалиётдаги уолат юзасидан илмий-назарий муносабат билдирилган. Конституциянинг усимлик дунёси мууофазасидаги урни ва бунда жамоатчилик назоратининг таъсири борасида фаразлар баён этилган. Жамоатчилик назоратинингусуллари ва амалда цулланилиши жараёнлари аниц мисоллар орцали ифодаланган. ОАВнингмазкур муносабатларни жамоатчилик назоратини амалга оширувчи субъект сифатидаги урни батафсил ёритилган. Шунингдек, муаллиф томонидан амалдаги цонунчилик уолати, олимларнинг илмий-назарий фикрлари баён этилган булиб, ушбу соуадаги цонунчиликни такомиллаштириш масалалари юзасидан таклифлар ишлаб чицилган. Айницса, усимлик дунёсини мууофаза цилиш ва ундан фойдаланиш соуасидаги тартиб-таомилларнинг цулланилишида жамоатчилик назоратининг хусусиятидан келиб чициб, амалга ошириш тартиби ва ууцуций режими цайд этилган. Мазкур муносабатларни тартибга солишга царатилган цонун уужжатлари нормаларини такомиллаштириш, ууцуцбузарликларнинг олдини олишга царатилган шаффоф механизмни руёбга чицариш масалаларига алоуида тухталиб утилган.

Калит сузлар: усимлик дунёсини мууофаза цилиш, мораторий, жамоат экологик назорати, дарахтларни кесиш, усимлик дунёсини мууофаза цилишда жамоат экологик экспертиза.

Махкамов Дурбек

доцент Ташкентского государственного юридического университета, кандидат юридических наук

ПРАВОВАЯ ОХРАНА РАСТИТЕЛЬНОГО МИРА В КОНСТИТУЦИИ: ОБЩЕСТВЕННЫЙ КОНТРОЛЬ И ЕГО МЕХАНИЗМ

Аннотация. В статье представлен научно-теоретический подход к изучению состояния и порядка общественного контроля за охраной и использованием растительного мира, анализу законодательства и ситуации на практике. Сделаны предположения о роли Конституции в защите флоры и влиянии на этот процесс общественного контроля. Методы общественного контроля и процессы их практического применения иллюстрируются конкретными примерами. Подробно описана роль СМИ как субъекта общественного контроля над охраной растительного мира. Автором изучены текущее состояние законодательства, научные и теоретические взгляды ученых, а также разработаны предложения по совершенствованию законодательства в этой сфере. В частности, в связи с характером общественного контроля за применением процедур в области охраны и использования растительного мира отмечены порядок их применения и правовой режим. Особое внимание было уделено вопросам совершенствования норм законодательства, направленного на регулирование данных отношений, внедрению прозрачного механизма выявления правонарушений.

Ключевые слова: охрана растительного мира, мораторий, общественный экологический контроль, вырубка деревьев, общественная экологическая экспертиза.

Makhkamov Durbek

Associate Professor of Tashkent State University of Law, PhD in Law

LEGAL PROTECTION OF PLANTS IN THE CONSTITUTION: PUBLIC CONTROL AND ITS MECHANISM

Abstract. The article presents a scientific and theoretical approach to the state and order of public control over the protection and use of the flora and analysis of the situation in practice. Assumptions are made about the role of the Constitution in protection and the impact of public control on it. Public control methods and processes of their practical application are illustrated with specific examples. The role of the media as a subject ofpublic control over the protection of the plant is described in detail. The author also describes the current state of legislation, scientific and theoretical views of scientists, and develops proposals for improving legislation in this area. In particular, in connection with the nature of public control over the application of procedures in the field ofprotection and use of the flora, the order of their application and the legal regime are noted. Particular attention is paid to the issues of improving the norms of legislation aimed at regulating these relations and the introduction of a transparent mechanism for preventing offenses.

Keywords: protection of plants, moratorium, public environmental control, tree felling, public environmental expertise.

Хдр кандай норма бир меъёрда ва тизимли фаолият юритиши учун кадимдан ривожланиб келган юриспруденциянинг конуниятлари билан хамоханг булиши максадга мувофик. Шулардан бири Конституция ва конун устуворлигини таъ-минлаш, конун бузилиши билан боглик салбий окибатларга карши самарали курашиш хамда бундай холатларнинг барвакт олдини олишга ка-ратилган таъсирчан тизимни шакллантириш хи-собланади.

Крнунийликни мустахкамлашда жамиятда хукукий онг ва хукукий маданиятни юксалти-риш гоят мухим ахамиятга эга булиб, бу хар бир шахсда конунлар, инсон хукук ва эркинликларига нисбатан хурмат билан муносабатда булиш хамда хукукбузарликларга нисбатан муросасизлик мухитини шакллантиришни кун тартибига энг асосий масала килиб куймокда.

Шу билан бирга, Конституция ва конун усту-ворлигига эришишда жамоатчилик назорати-нинг таъсирчан шаклларини жорий этиш, омма-вий ахборот воситалари вакилларининг конуний хак-хукукларига хар кандай шаклда тазйик утка-зишга йул куймаслик хам алохида ахамиятга эга-дир [1].

Биз доимо атроф-мухитни мухофаза килиш, табиий ресурслардан фойдаланиш ва ахолининг экологик хавфсизлигини таъминлаш тушунча-лари билан Конституциянинг мазмунан алока-

дорлигини эътироф этишда аксарият холатларда 50-модда (Фукаролар конун билан белгиланган соликлар ва махаллий йигимларни тулашга маж-бурдирлар), 54-модда (Мулкдор мулкига уз хохи-шича эгалик килади, ундан фойдаланади ва уни тасарруф этади. Мулкдан фойдаланиш экологик мухитга зарар етказмаслиги, фукаролар, юридик шахслар ва давлатнинг хукуклари хамда конун билан курикланадиган манфаатларини бузмасли-ги шарт), 55-модда (Ер, ер ости бойликлари, сув, усимлик ва хайвонот дунёси хамда бошка таби-ий захиралар умуммиллий бойликдир, улардан окилона фойдаланиш зарур ва улар давлат мухо-фазасидадир)ларни эслаб утамиз. Вахоланки, 20-модда (Фукаролар уз хукук ва эркинликлари-ни амалга оширишда бошка шахсларнинг, давлат ва жамиятнинг конуний манфаатлари, хукуклари ва эркинликларига путур етказмасликлари шарт), 30-модда (Узбекистан Республикасининг барча давлат органлари, жамоат бирлашмалари ва ман-сабдор шахслари фукароларга уларнинг хукук ва манфаатларига дахлдор булган хужжатлар, карор-лар ва бошка материаллар билан танишиб чикиш имкониятини яратиб бериши лозим), 58-модда (Давлат жамоат бирлашмаларининг хукуклари ва конуний манфаатларига риоя этилишини таъмин-лайди, уларга ижтимоий хаётда иштирок этиш учун тенг хукукий имкониятлар яратиб беради), 67-модда (Оммавий ахборот воситалари эркиндир

ва конунга мувофик ишлайди. Улар ахборотнинг тугрилиги учун белгиланган тартибда жавобгар-дирлар) [2] х,ам табиий объектлар мух,офазасига хизмат килувчи ва конституцион норма сифатида таянч булувчи мух,им нормалар х,исобланади.

Биргина 67-моддани тахлил киладиган бул-сак, унинг таг замирида мух,офаза килиниши белгиланган табиат объектлари хавфсизлигини таъминловчи механизм намоён булади. Жумла-дан, амалга оширилаётган ислохртлар самарадор-лигини кучайтириш, конун устуворлигини сузсиз таъминлаш, жамиятда ^укукий онг ва ^укукий маданиятни юксалтириш, фукаролик жамиятини тараккий топтиришда жамоатчилик назоратининг самарали шаклларини жорий этиш ^амда бу жа-раёнда оммавий ахборот воситалари иштироки-ни кенгайтириш жамиятимиз ривожланишидаги кун тартибида булиб турибди. Айникса, табиий объектларни мух,офаза килиш, хусусан, усимлик дунёсини мууофаза килишда жамоатчилик на-зоратининг таъсири сезилаётганлиги ижтимоий тармоклар оркали келаётган ахборотлардан били-шимиз мумкин.

Мазкур мавзу хусусида илмий мушохдда ки-линишига сабаблар бисёр. Зеро, сунгги 2-3 йил ичида жамиятимизда "мораторий", "нокону-ний дарахт кесиш", "кесилган дарахт учун зарар копланди" кабилидаги маълумотлар ижтимо-ий тармоклар оркали жуда тез таркалди. Демак, усимлик дунёсини мух,офаза килиш ёки ундан фойдаланиш билан боглик масалаларда фукаро-ларимиз уз позицияларини очик-ойдин билдир-мокда. Аникланган х,олатлар юзасидан норма-тив-^укукий ^ужжатларда белгиланган тартибда чоралар курилмокда. Мазкур жараёнларда жамо-атчилик назорати, хусусан, жамоатчилик эколо-гик назорат институти жадаллашаётганлиги ил-мий-^укукий жихдтдан тахлил килиш имконини яратмокда.

Эътиборли жих,ати шундаки, усимлик дунёсини мух,офаза килиш билан боглик муносабатлар тартибга солинган ^ужжатларда жамоатчилик на-зорати масалалари мавжуд булса-да, 2002 йилда кабул килинган "Экологик назорат" тугрисида-ги конуннинг айрим нормалари кулланилишида тулаконли ^укукий механизмнинг мавжуд эмас-лиги сабабли амалда кузга ташланмас эди. Ушбу конунда курсатилган жамоатчилик назорати илгор хорижий тажрибадан фойдаланилган х,олда

акс этганлигини эътироф этиш жоиз, бирок унинг ижросини таъминлашдаги самараси борасида ижобий натижа сезилмади. Кувонарлиси шуки, бугунги кунга келиб ОАВнинг том маънодаги ижтимоий фаоллиги уларок, сох,адаги ^укукбу-зарликлар, конун бузилиш х,олатлари тугрисида ахборотлар пайдо булди. Пировардида давлат х,окимияти органлари томонидан мазкур жараён-га эътибор килинган х,олда маъмурий усулларни куллаш оркали тегишли чоралар курила бошланди.

Маълумки, Президентимиз фармонига му-вофик, давлат урмон фондига кирмайдиган да-рахтлар ва буталар кимматбах,о навларининг кесилишига мораторий жорий килинди. Лекин жойлардаги ра^барларнинг эътиборсизлиги оки-батида айрим х,олларда усимлик дунёсига зарар етказилди. Бош прокуратурага ушбу масала буй-ича х,окимлар фаолиятини катъий назоратга олиб, жавобгарлик мукаррарлигини таъминлаш топши-рилди [3].

Хуш, усимлик дунёси мух,офазаси ёки ^укукий мууофаза килиш деганда нимани тушунамиз ва кимлар ушбу вазифани бажаришга масъул?

Усимлик дунёсини мух,офаза килиш - х,ар бир шахснинг усимлик дунёси объектларини асраш ва "Кизил китоб"га киритилган ёввойи усимли-кларнинг камёб ёки йуколиб кетиш хавфи остида булган турларини узининг онглилик даражасига кура, уни келажак авлодга етказишни бурч деб билиши ва х,имоя этишидир.

Усимлик дунёсини ^укукий мух,офаза килиш эса Конституция, конунлар ва конун ости меъёрий-^укукий ^ужжатларда уз аксини топган давлатнинг ваколатли органи томонидан санкция-ланган, яъни бажарилиши умуммажбурий ах,ами-ятга эга булган нормаларда уз аксини топган кои-далар ва бу коидалар асосида усимлик дунёсини ^укукий нуктаи назардан х,имоя этишдир.

Баён этилган х,ар икккала тушунчада х,ам жамоатчилик назорати таъминланиши ва унинг субъектлари иштирок этиши шарт.

Узбекистон Республикасининг "Жамоатчилик назорати тугрисида"ги конунига кура, Узбекистон Республикаси фукаролари, фука-роларнинг узини узи бошкариш органлари, шунингдек, конун ^ужжатларида белгиланган тартибда руйхатга олинган нодавлат нотижорат ташкилотлари, оммавий ахборот воситалари жа-моатчилик назорати субъектларидир.

Айнан усимлик дунёсини мухофаза килишда-ги жамоатчилик назорати субъектлари конун билан белгиланган тамойиллар асосида фаолият юритиши лозим. Жумладан, жамоатчилик экологик назоратини амалга оширишда конунийлик, холислик, мустакиллик, ошкоралик, шахс, жами-ят хамда давлатнинг хукуклари ва конуний ман-фаатларини химоя килиш тамойиллари таъминла-ниши керак [4].

Илмий-назарий томондан тахлил килинган-да хам жамоатчилик назорати усимлик дунёсини мухофаза килиш воситаси ёки объектив элементи сифатида руёбга чикади. Шу сабабли хам усимлик дунёсини мухофаза килишда жамоатчилик назо-ратининг усулларини уз хусусияти ва амалга оши-риш шаклига кура куйидагича таснифлаш мумкин:

Биринчидан, мазкур фаолиятни амалга оши-риш жараёнида аникланган хукукбузарликлар тугрисида тегишли манбалар (бугунги кунда, асо-сан, ижтимоий тармоклар) оркали кенг жамоатчи-ликни хабардор килиш усули самарадорлиги билан ажралиб туради. Ижтимоий тармоклардаги маъ-лумотларга асосан, 2019 йилда республика буйича

3 минг 996 та дарахт кесилиб, табиатга 7,3 миллиард сумлик зарар етказилган булса, 2020 йилнинг 1 май холати, яъни турт ой ичида бу курсаткич

4 минг 758 тани ташкил этди. Маълумотларга караганда, одам уруш ва зуравонликлар, касаллик, очарчилик ва табиий офатлардан кура, атроф-мухит, сув ва хаво ифлосланишидан купрок нобуд буларкан. Жумладан, хаво ифлосланишидан улим сони чекиш сабаб юз берадиган улим сонидан 1,5 баробар, ОИТС, сил ва безгакдан 3 марта, уруш ва зуравонликдан эса 15 баравар юкори экан [5].

Кейинги пайтларда жойларда дарахтларни оммавий равишда кесиш кучайиб кетган эди. Бу одамларнинг норозилигига сабаб булди. Шунинг учун дарахтларни сабабсиз кесишга карши мораторий эълон килинди [6]. Жумладан, Узбекистан Республикаси Президентининг «2030 йилгача булган даврда Узбекистон Республикасининг атроф-мухитни мухофаза килиш концепцияси-ни тасдиклаш тугрисида»ги 2019 йил 30 октябр-даги ПФ-5863-сон фармони билан давлат ур-мон фондига кирмайдиган дарахтлар ва буталар кимматбахо навларининг кесилишига 2019 йил 1 ноябрдан 2020 йил 31 декабргача мораторий жо-рий этилди. «Мораторий» атамаси (лот. moratorius - секинлатувчи, муддатни оркага сурувчи) муайян

мажбурият ва харакатларнинг ижро этиш мудда-тини хукумат томонидан маълум вактга узайти-риш, тухтатиб куйиш булиб, бирор фавкулодда холат (масалан, уруш, табий офат) муносабати билан эълон килинади [7]. Мазкур мораторий эълон килинишига кайсидир маънода ижтимоий тармок фойдаланувчилар фаоллиги сабаб булди дейиш мумкин.

Иккинчидан, усимлик дунёсини мухофаза ки-лиш билан боглик масалаларда фукароларнинг уз ташаббусларини бевосита намоён килишлари мухимдир. Бунда усимлик дунёсини мухофаза килиш билан боглик масалалар юзасидан турли йигилиш ва тадбирларни утказиш оркали уз му-носабатларини билдиришлари, мавжуд холатга нисбатан кескин чора куриш лозимлиги юзасидан жамоат бирлашмаларига бирлашган холда баён килишлари мумкин.

Эътиборлиси, у ёки бу шаклда бирлашма ту-зиш оркали жамоат экологик назоратини амал-га ошириш нуктаи назаридан бир нечта хукук-шунос олимлар уз тахлилларини баён этишган. Жумладан, Ж. Сафаров фикрига кура, экологик конунчиликни такомиллаштиришда фукаролик жамияти институтларидан бири булмиш экология сохасидаги нодавлат нотижорат ташкилотлар ва жамоат бирлашмаларининг фаолиятини янада кенгайтириш билан боглик хукукий нормалар-ни такомиллаштириш, фукароларнинг узини узи бошкариш органларининг экология сохасидаги ваколатларини мустахкамловчи хукукий норма-ларни янада кенгайтириш, экология со^асида жамоатчилик назорати механизмларини ри-вожлантириш, бундай назоратнинг хукукий асосларини такомиллаштириш, давлат орган-лари ва хужалик юритувчи субъектларнинг экология сохасидаги фаолияти устидан жамоатчилик назоратини янада кучайтириш талаб этилади [8]. Профессор Й. Жураев фикрига кура, экология назорати - давлат экологик назоратини хам, фукаролик жамиятлари институтлари олиб борадиган назоратни хам уз ичига олади [9]. Хукукшунос олим О. Утегенов жамоат экологик назорати фукаролик жамиятининг асосий белги-ларидан бири эканлиги, унинг фукаролик жамия-ти институтлари томонидан амалга оширилиши, давлат органлари таъсиридан холи эканлиги ва хулосалар тавсиявий ахамият касб этишини таъ-кидлаган [10].

Учинчидан, фукароларнинг усимлик дунёси-ни мухофаза килиш билан боглик конун ижодкор-лиги сохасидаги фаолияти хам мухим ахамиятга эга. Ушбу жараён усимлик дунёси билан боглик конун жужжат лойихаларини ишлаб чикиш, узгар-тириш ва кушимча киритиш, тегишли таклифлар-ни илгари суриш каби элементлар мажмуидан иборат. Бугунги кунда "regulation.gov.uz" норма-тив-хукукий лойихалар мухокамаси портали маз-кур жараённи амалга оширишнинг самарали ме-ханизми хисобланади. Бирок "Усимлик дунёсини мухофаза килиш ва ундан фойдаланиш тугриси-да"ги конуннинг янги тахрири кабул килинган даврда ушбу портал яратилмаганлиги амалдаги норматив-хукукий жужжат ишлаб чикилишида жамоатчилик иштироки етарли даражада таъмин-ланмаганлигини курсатади.

Туртинчидан, усимлик дунёсини мухрфа-за килишда тегишли тартибда суд ва хукукни мухофаза килиш органлари хамда тегишли дав-лат ташкилотларига мурожаат килиш хукуклари оркали намоён булишидадир. Конституциямиз-нинг 35-моддаси (Хар бир шахс бевосита узи ва бошкалар билан биргаликда ваколатли давлат органларига, муассасаларига ёки халк вакилла-рига ариза, таклиф ва шикоятлар билан муро-жаат килиш хукукига эга. Аризалар, таклифлар ва шикоятлар конунда белгиланган тартибда ва муддатларда куриб чикилиши шарт) хам мазкур хукукни тулаконли равишда кафолатлайди.

Бешинчидан, усимлик дунёсини мухофаза ки-лиш сохасида фукаролар, узини узи бошкариш ор-ганлари ва нодавлат нотижорат ташкилотлари вакил-лари давлат экологик назоратининг куйидаги асосий шакллари амалга оширилганда, кузатувчи сифатида иштирок этиши мумкин. Бунда юридик ва жисмо-ний шахслар томонидан усимлик дунёсини мухофа-за килиш сохасидаги конун хужжатлари талабларига амал килиниши, давлат дастурлари ва бошка эко-логик дастурлар амалга оширилишини текшириш, атроф-мухдт мониторинги ва давлат экологик экс-пертизаси жараёнларини кузатишлари мумкин.

Олтинчидан, мустакил равишда фукаролар-нинг усимлик дунёсини мухофаза килиш сохасида жамоат экологик экспертизасини амалга ошириш хукуклари мавжудлигидир. Конун хужжатларида белгиланганидек, жамоат экологик экспертизаси экологик асосланиши такозо этиладиган хар кан-дай фаолият сохасида нодавлат нотижорат таш-

килотлари ва фукароларнинг ташаббуси билан амалга оширилиши мумкин. Жамоат экологик экс-пертизасини амалга оширишга тускинлик килиш такикланади. Жамоат экологик экспертизаси давлат экологик экспертизаси утказилишидан катъи назар, амалга оширилиши мумкин. Узбекистон Республикасининг 2030 йилгача мулжалланган атроф-мухитни мухофаза килиш концепцияси-ни 2019-2021 йилларда амалга ошириш буйича Йул харитасида атроф-мухитни мухофаза килиш сохасида фукаролик жамияти институтларини фаоллаштириш тадбирлари кузда тутилган. Унга кура, экологик жихатдан мухим ахамиятга эга ка-рорларни кабул килишда жамоатчилик иштироки шартлигини таъминловчи самарали механизмни, атроф-мухитга таъсири буйича I ва II тоифага кирувчи (юкори ва урта даражадаги хавф-хатар) кайд килинган фаолият турларида давлат эколо-гик экспертизасини утказишдан олдин уларнинг атроф-мухитга таъсирини бахолаш лойихала-ри буйича жамоатчилик эшитишлари ва жамоат экологик экспертизасини утказиш механизмини яратиш, атроф-мухитни мухофаза килиш жамоат инспекторлари институтини такомиллаштиришни таъминлаш масалалари назарда тутилган [11].

Юкоридаги таснифларда акс этган усуллар-ни амалга оширишда инновацион технология-ларнинг ахамияти тобора ортиб бормокда. Зеро, экология сохасидаги хукукбузарликни амалга ошириш ёки унинг содир этилганлигини аниклаш жараёнлари замонавий техника воситалари ёрда-мида амалга оширилмокда.

Жумладан, Узбекистон Республикаси Президентининг "Маиший ва курилиш чикинди-лари билан боглик ишларни бошкариш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугри-сида"ги карорига биноан, 2021 йил 1 январдан бо-шлаб бир катор янгича тартиблар жорий этилади. Масалан, ахоли томонидан Давлат экология куми-тасининг Интернет тармогидаги махсус ахборот тизимига юборилган экология, атроф-мухитни мухофаза килиш ва табиатдан фойдаланиш соха-сидаги хукукбузарликлар хакидаги фотосуратлар ва видеоёзувлар "Маъмурий жавобгарлик тугри-сида"ги кодексда белгиланган тартибда куриб чикилади. Шунингдек, хукукбузарлик холатла-ри тугрисидаги фотосуратлар ва видеоёзувларни юборган шахслар хукукбузардан ундирилган жарима микдорининг ун беш фоизи микдоридаги пул

мукофоти билан рагбатлантирилади. Эътиборли жихати, хукукбузарлик холатлари тугрисида юбо-рилган фотосуратлар ва видеоёзувлардаги хукукб-узарларнинг шахсини аниклаш Давлат экология кумитасининг худудий органлари суровига асосан ички ишлар органлари томонидан амалга ошири-лади. Таъкидлаш жоизки, хукукбузарлик холатлари тугрисидаги фотосуратлар, видеоёзувлар ва ха-барларни такдим этган шахслар тугрисидаги маълу-мотларнинг ошкор этилишига йул куйилмайди [12].

Мазкур ислохотларни давом эттириш, конун хужжатларининг ижросини таъминлаш максадида куйидаги амалий ишларни руёбга чикариш лозим: усимлик дунёсини мухофаза килиш ва ундан фойдаланиш сохасида жамоатчилик фикрини ур-ганиш платформасини яратиш хамда конун хуж-жатларини ишлаб чикишда ижтимоий тармоклар оркали фукароларнинг фикрларини урганиш мак-садида суровномалар утказишни ташкил этиш;

Давлат экология кумитаси инспекторлари ва жамоатчи инспектор ваколатларини аник бел-гилаб олиш, уларни ваколат доирасидан келиб чиккан холда боди-камералар билан таъминлаш;

усимлик дунёси объектларидан фойдаланиш жараёнлари шаффофлигини таъминлаш ва кор-

рупцион холатларнинг олдини олиш максадида усимлик дунёси объектларидан фойдаланиш тар-тиб-таомилларини тулик ракамлаштириш (элек-тронлаштириш), жисмоний ва юридик шахслар учун мобил иловаларни яратиш, марказлашган электрон дастур доирасида ягона назорат тизими-ни ишлаб чикиш;

дарахт ва буталарни саклаш, мораторий тала-бларига риоя килишни таъминлаш максадида во-лонтерлик фаолиятини йулга куйиш ва нодавлат ташкилотлар томонидан молиялаштириш чорала-рини куриш;

ёгоч билан шугулланувчи тадбиркорлик субъ-ектлари фаолиятини мониторинг килиш ва улар-нинг фаолиятини ОАВ томонидан доимий ёритиб бориш максадга мувофик.

Баён этилган мулохазалардан англаш мум-кинки, усимлик дунёсини мухофаза килишнинг жамоатчилик назорати сохасида илмий-хукукий тадкикотлар олиб бориш хамда конунчилик тизи-мини такомиллаштиришга эхтиёж мавжуд. Зотан, Конституциямизда белгиланганидек, барчамиз атроф табиий мухитига эхтиёткорона муносабат-да булишга мажбурмиз.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати

1. Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 14.12.2019 й., 07/19/4551/4162-сон.

2. Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 06.03.2019 й., 03/19/527/2706-сон, 05.09.2019 й., 03/19/563/3685-сон.

3. https://president.uz/uz/lists/view/3427

4. Hakimov R.R. Development of the legal framework of parliamentary control in Uzbekistan: the main provisions of the law" On parliamentary control. - 2016.

5. Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 07.03.2019 й., 09/19/195/2712-сон; 22.11.2019 й., 09/19/937/4054-сон; 19.06.2020 й., 09/20/391/0777-сон, 29.09.2020 й., 09/20/593/1340-сон.

6. https://uza.uz/oz/posts/daraxtlar-kesilishini-jarima-oshirilishi-bilan-to-xtatib-bo--14-09-2020

7. http://uza.uz/oz/politics/konstitutsiya-va-onun-ustuvorligi-u-u iydemokratik-davlat-v-07-12-2019.

8. Нарзуллаев О.Х. Узбекистонда биологик ресурсларни мухофаза килиш ва улардан фойдаланиш-ни хукукий тартибга солишни такомиллаштириш. Монография. - Тошкент: ТДЮУ, 2020. -232 бет.

9. Сафаров Д.И. Узбекистон Республикасида экологик конунчиликни тизимлаштириш ва кодифика-циялаш масалалари. дис. ...юридик фан. номзоди. 2010.

10. Musaev, B. (2017). The importance and pecularity of legal regimes applying to the subjects of labour relations in international private law. Review of law sciences, 1(1), 16.

11. Жураев Ю. Жамоат назорати // Фидокор. - 2002. 22 сентябрь

12. Утегенов О. Жамоат экологик назоратини хукукий тартибга солиш. дис. юридик фан. номзоди. 2010.

13. Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 31.10.2019 й., 06/19/5863/3979-сон; 13.11.2020 й., 06/20/6110/1512-сон.

14. https://kun.uz/61322328

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.