Научная статья на тему 'ПРАЦА РЭДАКТАРА НАД ПАДРУЧНІКАМ ПА МОВЕ: МЕТАДЫЧНЫЯ ПАРАДЫ I РЭКАМЕНДАЦЫІ'

ПРАЦА РЭДАКТАРА НАД ПАДРУЧНІКАМ ПА МОВЕ: МЕТАДЫЧНЫЯ ПАРАДЫ I РЭКАМЕНДАЦЫІ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
46
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
АСНОўНЫ ТЭКСТ / АПАРАТ ВЫДАННЯ / ВУЧЭБНАЕ ВЫДАННЕ / ПАДРУЧНIК / РЭДАГАВАННЕ / МЕТАДЫЧНЫЯ РЭКАМЕНДАЦЫI

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Куліковіч Уладзімір Іванавіч

Артыкул прысвечаны апісанню сістэмы правіл падрыхтоўкі вучэбнага выдання па мове для філалагічных спецыяльнасцей устаноў вышэйшай адукацыі Рэспублікі Беларусь. На аснове прааналізаванга рукапісу падручніка «Стараславянская мова» і іншых аўтар прапануе шэраг практычных рэкамендацый па ўдасканаленні працэсу стварэння і рэдагавання беларускамоўнай вучэбнай літаратуры. Указаны асноўныя характарыстыкі падручніка і яго дамінантныя функцыі, з адпаведнымі прыкладамі разгледжаны чатыры аспекты, якія не павінны застацца па-за ўвагай рэдактара пры падрыхтоўцы асноўнага тэксту: рубрыкацыя; змест параграфаў; нумарацыя і зверка ўсіх структурных частак; кантроль па выяўленні паўтораў і парушэнняў законаў фармальнай логікі. Акрэслены асноўныя недахопы такіх элементаў апарата вучэбных выданняў, як прадмова, метадычны апарат

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE EDITOR'S WORK ON A LANGUAGE TEXTBOOK: METHODICAL ADVICES AND RECOMMENDATION

The article is devoted to the description of the system of rules for the preparation of an educational publication on the language for philological specialties of higher education institutions of the Republic of Belarus. Based on the analyzed manuscript of the textbook "Old Slavonic language" and others, the author offers a number of practical recommendations for improving the process of creating and editing Belarusian-language educational literature. The main characteristics of the textbook and its dominant functions are indicated, and four aspects are considered with appropriate examples that should not be ignored by the editor when preparing the main text: rubrication; the content of paragraphs; numbering and reconciliation of all structural parts; control over the detection of repetitions and violations of the laws of formal logic. The main disadvantages of such elements of the apparatus of educational publications as the preface, the methodological apparatus are outlined.

Текст научной работы на тему «ПРАЦА РЭДАКТАРА НАД ПАДРУЧНІКАМ ПА МОВЕ: МЕТАДЫЧНЫЯ ПАРАДЫ I РЭКАМЕНДАЦЫІ»

Труды БГТУ, 2021, серия 4, № 1, с. 79-83

79

УДК 655.512.1:811.161.3

У. I. Кулiковiч

Беларуси дзяржауны тэхналапчны ушверсгот

ПРАЦА РЭДАКТАРА НАД ПАДРУЧН1КАМ ПА МОВЕ: МЕТАДЫЧНЫЯ ПАРАДЫ I РЭКАМЕНДАЦЫ1

Артыкул прысвечаны атсанню сютэмы правш падрыхтоуш вучэбнага выдання па мове для фь лалапчных спецыяльнасцей устаноу вышэйшай адукацьп Рэспублш Беларусь. На аснове прааналь заванга рукатсу падручшка «Стараславянская мова» i шшых аутар прапануе шэраг практычных рэкамендацый па удасканаленш працэсу стварэння i рэдагавання беларускамоунай вучэбнай лгта-ратуры. Указаны асноуныя характарыстыш падручнiка i яго дамшантныя функцып, з адпаведнымi прыкладам разгледжаны чатыры аспекты, як1я не павiнны застацца па-за увагай рэдактара пры пад-рыхтоуцы асноунага тэксту: рубрыкацыя; змест параграфау; нумарацыя i зверка уах структурных частак; кантроль па выяуленш пауторау i парушэнняу законау фармальнай логiкi. Акрэслены асноуныя недахопы так1х элементау апарата вучэбных выданняу, як прадмова, метадычны апарат.

Ключавыя словы: асноуны тэкст, апарат выдання, вучэбнае выданне, падручшк, рэдагаванне, метадычныя рэкамендацыi.

Для цытавання: Кулiковiч У. I. Праца рэдактара над падручшкам па мове: метадычныя парады i рэкамендацый // Труды БГТУ. Сер. 4, Принт-медиатехнологиии. 2021. № 1 (243). С. 79-83.

U. I. Kulikovich

Belarusian State Techological University

THE EDITOR'S WORK ON A LANGUAGE TEXTBOOK: METHODICAL ADVICES AND RECOMMENDATION

The article is devoted to the description of the system of rules for the preparation of an educational publication on the language for philological specialties of higher education institutions of the Republic of Belarus. Based on the analyzed manuscript of the textbook "Old Slavonic language" and others, the author offers a number of practical recommendations for improving the process of creating and editing Belarusian-language educational literature. The main characteristics of the textbook and its dominant functions are indicated, and four aspects are considered with appropriate examples that should not be ignored by the editor when preparing the main text: rubrication; the content of paragraphs; numbering and reconciliation of all structural parts; control over the detection of repetitions and violations of the laws of formal logic. The main disadvantages of such elements of the apparatus of educational publications as the preface, the methodological apparatus are outlined.

Key words: the main text, the unit of publication, academic publishing, tutorial, editing guidelines.

For citation: Kulikovich U. I. The editor's work on a language textbook: methodical advices and recommendation. Proceedings ofBSTU, issue 4, Print- and Mediatechnologies, 2021, no. 1 (243), pp. 79-83 (In Russian).

Уводзшы. Аснову сучаснага шфармацыйнага забеспячэння адукацыйнага працэсу ва установах вышэйшай адукацыи (УВА) складае вучэбная кшга. Яна па-ранейшаму з'яуляецца галоуным сродкам пазнання тэарэтычных i практычных асноу будучай прафесп. Таму стварэнне вучэбнай л1таратуры, адпаведнай патрабаванням часу, а таксама рэдактарская падрыхтоука падручшкау, дапаможшкау новага пакалення, дзе ул1чаны асноуныя складню выдання як педагапчнай сютэ-мы [1], сувязь з агульнаадукацыйнай школай [2], эвалюцыя агульнай тзорып падручшка [3, 4], здоль-нага стымуляваць самастойную працу студэнтау, -актуальная задача прафесарска-выкладчыцкага саставу УВА i супрацоушкау выдавецюх цэнтрау.

Задача артыкула - распрацаваць алгарытм, г. зн. сукупнасць асноуных правш, якiя вызначаюць

змест i паслядоунасць творчых i тэхналапчных аперацый рашэння задач па стварэнш якаснага падручшка па мове.

Матэрыялам для даследавання i стварэння алгарытму паслужыл1 чатыры рукашсы вучэбных дапаможшкау па беларускай мове, а таксама ру-кашс падручшка «Стараславянская мова», адра-саваныя студэнтам фшалапчных спецыяльнасцей УВА Рэспублш Беларусь.

Актуальнасць распрацоую метадычных парад i рэкамендацый абумоулена, па-першае, неабход-насцю дапамагчы аутарам i рэдактарам, сярод яюх ёсць нямала пачаткоуцау, эфектыуна аргашзаваць iх работу; па-другое, 1мкненнем усвядомщь важнае патрабаванне да вучэбнай лгтаратуры сучаснасщ, задача якой не толью падрыхтаваць спецыялюта, як1 добра валодае навуковым! i прафесшным1

ведамi, але i прафесiянала, здольнага да сама-удасканалення, пашырэння i прымянення атры-маных ведау падчас практычнай дзейнасцi.

Навуковая значнасць распрацоую парад i рэ-камендацый бачыцца у далейшым развiццi тэо-рьп сучаснага падручнiка па мове, тэксты якога, на думку спецыялютау, «здольныя засцерагчы самабытнасць сiстэмы адукацыi ад ушфшавана-сцi, звышстандартызацыi, захаваць самакаштоу-насць, самабытнасць мовы i культуры народа у кантэксце глабалiзацыi» [2, с. 3].

Асноуная частка. Першае, што неабходна ведаць i аутару, i рэдактару пры падрыхтоуцы падручшка па мове як тэхналагiчнага сродку аргашзацыи адукацыйнага працэсу, - гэта асноу-ныя яго характарыстыкi i дамiнантныя функцыi. Так, да характарыстык, якiя прадвызначаюць падручнiк як тып выдання, вучоныя адносяць:

- сютэмнасць, навуковасць пры арганiзацыi матэрыялу (характар шфармацып падручнiка для УВА блiзкi да манаграфii, але адрознiваецца тым, што уключае не арыгiнальны, а дыдактычна апра-цаваны i апрабаваны часам матэрыял);

- iнтэграванасць i мiждысцыплiнарнасць ведау з мэтай спрыяць фармiраванню цэласнай ш-дывщуальнай карцiны свету;

- стандартызацыя зместу, сродкау i спосабау ацэнкi ведау навучання;

- варыятыунасць у змесце i спосабах засва-ення матэрыялу, магчымасць фармiравання ш-дывiдуальнай адукацыйнай траекторыi;

- арыентацыя на асобу, улш яе iнтарэсау, маг-чымасцяу, запатрабаванасцяу, узроуню ведау;

- актывiзацыя пазнавальных магчымасцяу на аснове партнёрсюх адносiн i рознабаковых формау узаемадзеяння;

- кагштыуны характар засваення, што забяс-печвае авалоданне стратэгiямi вучэння, стыму-люе працэсы самаадукацыi, самапазнання;

- усямерная матывацыя, у тым лшу з дапа-могай праблемных штуацый i дэманстрацыi спосабау iх вырашэння, магчымасцяу выкарыстан-ня матэрыялу, засвоенага падчас практычнай дзейнасцi.

Дамшантныя функцыi наступныя:

- iнтэгруючая - прадугледжвае узаемасувязь сродкау вучэбна-метадычнага комплексу (ВМК) i стварэнне цэласнай карцшы свету з мэтай па-збегнуць фрагментарнасщ на аснове мiждысцы-плшарных сувязяу;

- прагматычная - наюраванасць на засва-енне ведау, запатрабаваных асобай i грамад-ствам, фармiраванне прадметных кампетэнцый i уменняу сацыяльнага узаемадзеяння на аснове каштоунасных арыенщрау i этнакультурных аса-блiвасцяУ;

- тэхналапчная - дэманстрацыя прыёмау i спосабау дзейнасцi, фармiраванне уменняу

рацыянальнай арганiзацыi i выбару адэкватных спосабау i прыёмау, прыняцце рашэнняу;

- функцыя самаразвiцця - фармiраванне па-знавальнай актыунасцi i патрэбы у самаадука-цыi, уменнi вучыцца [5, с. 313].

Другое, над чым асоба варта папрацаваць стваральшкам падручнiка, - гэта структурныя элементы вучэбнай кшп. 1х усяго два: твор ву-чэбнай лiтаратуры (асноуны тэкст), яю павiнен адпавядаць вучэбнай праграме, дзяржауным аду-кацыйным стандартам, i апарат выдання.

Пры падрыхтоуцы асноунага тэксту аутары i рэдактары павiнны найперш засяродзiць увагу на чатырох аспектах: 1) распрацоука рубрыкацыi; 2) распрацоука зместу параграфау; 3) нумарацыя i зверка усiх структурных частак; 4) кантроль па выяуленш пауторау, парушэнняу законау фар-мальнай логiкi i скажэнне фактау.

1. Распрацоука спосабау рубрыкацъи, г. зн. астэмы рубрык (лаг1чна самастойных, але уза-емазвязаных частак) 7 ¡х граф1чнага выдзялення (ад агульнага да прыватнага). Парушэнне назва-нага прынцыпу стащь на першым месцы сярод недагляду мнопх аутарау. Напрыклад, у аналiза-ваным рукапiсе «Стараславянская мова» пасля-доуна адзiн за другiм iдуць тры раздзелы:

ЛЕКС1КА I СЛОВАУТВАРЭННЕ (с. 38-41) -складаецца з двух параграфау без нумарацыи: «Агульная характарыстыка лексiчнага складу» i «Лексiчныя запазычанш стараславянскай мовы»;

СЛОВАУТВАРЭННЕ (с. 42-46); ПРА ФРАЗЕАЛОПЮ СТАРАСЛАВЯНСКАЙ МОВЫ (с. 46-47).

Як бачым, першы раздзел мае параграфы, два астатшя - не; назва першага раздзела уключае назву другога (Словаутварэнне); раздзел трэщ «Пра фразеалогiю стараславянскай мовы» сты-лёва не суадносiцца з папярэднiмi i займае усяго адну старонку: тут без належнага тлумачэння спiсам пададзена 25 фразеалагiзмау. У папярэд-шм жа раздзеле, якi таксама не мае параграфау, прадэманстравана сем прадукцыйных мадэляу утварэння назоУнiкаУ: са значэннем асобы пры дапамозе фарманта -ьникъ; са значэннем асобы з дапамогай фармантау -итель, -атель; са зна-чэннем асобы, утвораных з фармантам -ьць; са значэннем асоб жаночага роду з фармантам -ица (-ьница) i -ыни; адцягненыя назоУнiкi з фар-мантам -ьство; назоунт адцягненага значэння з суфшсам -ость, матываваныя прыметнiкамi: доблесть, кротость; словы на -ота: высота. Адзначана шырокае ужыванне кампазiтау (скла-данняу) для выражэння розных найменняу з аб-сягу штодзённага жыцця славян. Далей гутарка щзе пра словаутварэнне прыметнiкау, дзеясло-вау. Зроблена заувага, што словаутварэнне пры-слоуяу разглядаецца у раздзеле, прысвечаным гэтай часцше мовы.

Таюм чынам, лагiчна будзе прапанаваць ау-тарам падручшка пераназваць першы i трэщ раз-дзелы, стварыць параграфы да другога i трэцяга раздзелау, пашырыць пры гэтым матэрыял пра фразеалопю або зняць другi раздзел «Словаутва-рэнне», а iнфармацыю пра утварэнне розных часцiн мовы дадаць асобным параграфам у раз-дзелы, дзе разглядаюцца гэтыя часцiны мовы.

2. Распрацоука зместу параграфау - падзел гх на частк 7 падбор адпаведнай формы выра-(тэкст, ¡люстрацыи, таблщы). Гэты аспект падрыхтоую рукашсау недапрацоуваецца у 90% выпадкау. Прывядзём прыклад. На с. 68-69 аутары рукапiсу у параграфе пад назвай «Па-ходжанне зычных гукау стараславянскай мовы» падаюць без усялякага каментару табл^ «1нда-еурапейская сiстэма зычных». Вiдавочна, што тут патрэбна тлумачэнне, больш поуная харак-тарыстыка гукау, для чаго прыведзена таблща.

Акрамя таблiц i iх штэрпрэтацьп, для падруч-нiка па мове важна структураваць найноушую пазнавальную шфармацыю, звязаную з жыццём грамадства. На наш погляд, кожны беларуска-моуны дапаможнiк, у яюм разглядаецца або згадваецца графiка-арфаграфiчная сiстэма мовы, павшен змяшчаць наступныя звесткi пра лггары ф (ферт) i f (фга) гук [ф], якiя выклiкаюць шмат спрэчак: «У славянсюх алфав1тах да пачатку XVIII ст. ¡снавал1 дзве л1тары з грэчаскага алфав1та: «ф1» - выражала гук [рк] (пх) 7 «фта», або «тэта», - абазначала гук [1к] (тх). Урускай мове паусюдна (хоць не адразу) стала тсацца л1тара «ф»: кафель, француз, Филипп, кафедральный, орфография, фартух, Афанасий, мифология, Федор, орифметика. У беларускай мове для натсання гэтых слоу да 1933 г. Дзей-тчал1 тры падыходы: 1) дауно засвоеныя словы праз польскую мову тсал1ся з л1тарай х або хв (хворма, хунт); 2) на месцы л1тары «ф1» тса-лася л1тара «п»; 3) на месцы «ф1ты», або «тэты», тсал1 «т». Прыклады: кахля, пранцуз, П1-л1п, катэдральны, артаграф1я, хвартух, Апанас».

Яшчэ прыклад. У раздзеле «МАРФАЛОГ1Я» матэрыял, прысвечаны кожнай часцше мовы, па-дзелелены на тэматычныя частю, прадстауленыя у змесце. Не адпавядае гэтаму прынцыпу параграф «Лшавыя словы ^чэбнш)» (с. 132-136), у яюм распавядаецца пра «дванаццаць устойль вых спецыяльных слоу для абазначэння лшу» (с. 132). Лапчна было б i тут указаць падпункты i выкарыстаць знак параграфа, напрыклад, так (нумарацыя умоуная):

§ 8. Лшавыя словы ^чэбнш)

8.1. Словы ад аднаго да чатырох

8.2. Словы ад пящ да дзесящ, сто i тысяча

8.3. Складаныя словы з лiкавым значэннем

8.4. Назвы лiкау са зборным i дробавым зна-чэннямi.

3. Зверка структурных частак асноунага тэксту, 7х адлюстраванне у змесце 7 нумарацыя. Вельмi часта рэдактары-пачаткоуцы i аутары не удзяляюць належнай увагi таму, каб дакладна i поуна паказаць у апараце выдання назвы усiх параграфау, пунктау. У вышку змест падручшка не спрыяе хуткаму пошуку патрэбнай iнфармацыi, стварае скажонае уяуленне пра структурную аргашзацыю выдання. Напрыклад, было выяу-лена: параграф «Займеншк», паводле зместу будучай кшп, складаецца толькi з двух пунктау: «Асабовыя займеннiкi» (с. 113) i «Неасабовыя займеннiкi» (с. 117). Насамрэч у асноуным тэксце рукашсу такiх пунктау - шэсць! I усе яны важныя. Акрамя названых, маюцца: «Скланенне асабовых займеннiкау i займеннiка себе» (с. 114), «Спосабы выражэння 3-й асобы» (с. 116), «Скла-ненне неасабовых займеннiкау» (с. 117), «Па-ходжанне некаторых канчаткау займеннiкавага скланення» (с. 122).

4. Рэдактарст кантроль па выяуленш пауто-рау 7 парушэнняу законау фармальнай логт1. Ме-навга на гэтых двух аспектах важна засяродж-ваць увагу падчас рэдактарскага анатзу любога тэксту. Напрыклад, параунаем iнфармацыю двух абзацау на адной i той жа старонцы рукапiсу:

I. «Стараславянская мова была створана для патрэб хрысцгянскай царквы як мова славянска-га тсьменства, як мова ктжна-лтаратурная. Менав1та у гэтай функцыи яна пашыралася па славянсюх кратах, спрыяючы разв1ццю асветы у славян».

II. «Стараславянская мова выкарыстоувалася не толькг як мова царквы, але 7 як мова навукг 7 л1таратуры. Так, напрыклад, уXст. чарнарызцам (манахам) Храбрам натсаны на стараславянскай мове арышнальны твор - трактат пра пахо-джанне тсьменнасцг у славян "О письменЪхъ "».

У першым сказе першага абзаца названы дзве функцып стараславянскай мовы, пра яюя гаворка працягваецца i у друпм абзацы. Аднак займеншк «гэтай» другога сказа указвае толью на адну. Якую? Пытанне для чытача застаецца адкрытым. Думаецца, аб'яднанне шфармацыи двух абзацау у адзш з частковай перапрацоукай сказау дазво-лщь зняць iснаваную двухсэнсоунасць.

Разгледзiм яшчэ адзш прыклад. На с. 6 чытаем: «Мова старажытнага славянскага тсьменства з самага пачатку функцыянавання не была то-есная тводнай з тагачасных славянсюх моу або дыялектау у 7х "чыстым " выглядзе. Яна мела па сутнасц агульнаславянсм 7 надславянсм харак-тар, была у пэунай меры штучнай». Як бачым, тут паведамляецца пра тое, што стараславянская мова не мела фармальнай сувязi з iншымi мовамi i дыялектамi, была створана наумысна.

А вось працяг тэмы, шфармацыя абзаца на с. 25, якая аспрэчвае сказанае i з'яуляецца прыкладам

дыстантнай супярэчнасцi, г. зн. несумяшчаль-ныя выказваннi раздзелены вялiкiм тэкставым iнтэрвалам: «Стараславянская мова узмкла 7 разв1валася як мова л1таратурная, кмжная. Ад-нак у яе аснову легла адна з жывых славянсюх моу (або дыялектау) другой паловы IX ст.».

Цяпер пра апарат выдання. Найбольшыя на-раканш выклшаюць анатацыя, прадмова, уводз> ны i метадычная частка.

Паводле кнiгазнаучай трацыцып, прадмова -гэта уводзiны не у сам твор, а у выданне у цэ-лым. Тыповыя недахопы прадмовы, якiя варта зняць падчас стварэння пацручнiка, наступныя:

- дубляванне звестак, пададзеных у анатацыц

- блытанiна у найменнi вщу выдання: кнiга, напрыклад, з'яуляецца падручшкам, а у прадмове паведамляецца пра дапаможшк або практыкум;

- адсутнасць важных iнфармацыйных блокау:

1) прагматычны аспект вывучэння дысцыплiны для сучаснага беларускага фшолага - тое, як моуная дысцыплiна можа уплываць на соцыум;

2) метадычныя рэкамендацыi па выкарыстанш пацручнiка; 3) звесткi пра аутарау i рэцэнзентау як важны выхаваучы момант, iх кампетэнтнасць i прафесiяналiзм, пра тое, што кожны з iх нясе аднолькавую адказнасць за зробленае (цi указаць, хто над яюм раздзелам працавау); 4) асноуныя ацрозненнi ад раней створаных выданняу ана-лагiчнага характару - ступень навiзны, пауната ахопу, асаблiвасцi канцэпцыi; 5) на якiм курсе, у яюм семестры вывучаецца дысцыплша; 6) неас-ветленыя тэмы i пытаннi.

Уводзiны (згодна з ГОСТ 7.0.3-2006) - гэта структурная частка асноунага тэксту выдання, якая з'яуляецца яго пачатковай главой i уводзщь чытача праблематыку твора. Да найбольш тыпо-вых недахопау уводзшау належаць.

1. Паутор iнфармацыi, змешчанай у анатацып або прадмове.

2. Неналежнае структураванне тэксту кшп. Напрыклад, у прадмове рукапiсу «Стараславянская мова» чытаем: «Стараславянская мова на фталаг1чных факультэтахутверстэтау - адзт з самых цяжюх вучэбных прадметау. Разам з тым, як ужо адзначалася, гэты курс з'яуляецца базавыт для усяго г1старычна-лтгв1стычнага цыкла дысцыплгн, ён выконвае ролю лгнгвгстыч-ных уводз1н у вывучэнне славянсюх моу, перш за усё беларускай, 7 таму яго неабходна грунтоуна засвощь» (с. 3). Ва уводзшах назiраецца свое-асаблiвы працяг i дубляванне сказанага: «Курс стараславянскай мовы - своеасабл1выя уводзты у вывучэнне сучасных славянсюх моу. Разам з гншымг дысцыплгнамг ггсторыка-лгнгвгстычнага цыкла ён забяспечвае навуковае пазнанне мовы, дазваляе зразумець г1старычную прыроду мовы як аб 'екта л1нгв1стык1: г1старызм становщ-ца дзейсным сродкам пазнання мовы на усх

этапах яе развщця, у тым л\ку - I яе сучаснага стану» (с. 7). Мэтазгодна аб'яднаць два фрагменты у адзш i размясцщь ва уводзшах.

3. Адсутнасць матэрыялу, што узмацняе ды-дактычныя магчымасщ падручшка: 1) лопка па-будовы; 2) сувязь з практыкай i iншымi галiнамi ведау; 3) рэкамендацып па самастойным засва-енш дысцыплшы з улшам друпх iснаваных вы-данняу.

Для таго, каб рукатс адпавядау тыпалогii пацручнiка i напоушцу выконвау неабходныя функцыi (развiвальная, выхавальная i iншыя), па-трэбна, каб у iм абавязкова былк

- апарат арыенцiроУкi выдання: стсы умоу-ных абазначэнняу i скарачэнняу i iнш.;

- апарат аргашзацып практычнай работы (ме-тадычны апарат): 1) пытанш да кожнага параграфа або раздзела, яюя адлюстроувалi б яго структуру i дазвалялi замацаваць прачытанае; 2) заданнi да семшарсюх заняткау i для сама-стойнай працы; 3) розныя вщы тэстау; 4) зацаннi па пошуку i аглядзе лiтаратуры i электронных крынщ iнфармацыi па iндыiдуальнай праблеме курса; 5) тэмы рэфератау (эсэ, дакладау, навуко-вых артыкулау) па зададзенай праблеме;

- спасылкi на электронныя носьбiты шфар-мацыi (слоунт, даведнiкi, дыдактычныя матэ-рыялы) з мэтай вырашыць задачу уключэння студэнтау у шфармацыйнае асяроддзе [6].

Заключэнне. Пры падрыхтоуцы да друку вучэбнага выдання па мове i аутар, i рэдактар павiнны, па-першае, усвядомщь тое, што пад-ручнiк адрозшваецца ад iншых вiдау вучэбнай лгаратуры полiфункцыянальнасцю, разгалша-ванай структурай i рознабаковасцю сродкау, што выкарыстоуваюцца у метадычным апараце для засваення зместу i аргаизадш самастойнай працы. Па-другое, асноуны тэкст пацручнiка заусёды адпавядае вучэбнай праграме, мае зразумелую рубрыкацыю, сучасны змест без пауторау i па-рушэнняу законау фармальнай логш, нумара-цыю усiх структурных частак. Па-трэцяе, апарат вучэбнай кнiгi мусщь стаць узорам сцiсласцi, кампетэнтнасцi, навуковай талерантнасщ ства-ральнiкау, павагi да чытача. У прадмове або уводзшах не варта пазбягаць шфармацыи пра тэма-тычна блiзкiя выданш, замоучваць iснаванне iх.

Вучэбныя заданш (тэсты) метадычнага апа-рату павшны ацносiцца да трох вiдау: рэцэптыу-ныя - накiраваныя на праверку успрыняцця ву-чэбнага матэрыялу; рэпрадуктыуныя - спрыяюць толькi узнауленню засвоенага; прадуктыуныя -дазваляюць творча прымяняць веды на практыцы. Пытанш ж да параграфау не павiнны быць толькi нейтральнымi (Як называецца ...?). Задача ау-тара - ствараць пытаннi актывiзаванага характару, якiя прадугледжваюць аргументацыю, i пытаннi практычнага напрамку.

Cnic л^аратуры

1. Тюрина Л. Г. Состав и структура учебной книги как педагогической системы // Теория и практика издательского дела. Хрестоматия: учеб. пособие для студентов специальности «Издательское дело» / авт.-сост.: В. И. Куликович, В. В. Орлова, О. А. Пригожая. Минск: БГТУ, 2012. С. 132-146.

2. Васюковiч Л. С. Лшгвадыдактычная мадэль вучэбнага тэксту падручшкау па беларускай мове для старшай ступеш агульнаадукацыйнай школы: аутарэферат дыс. ... д-ра пед. навук. Мшск, 2005. 41 с.

3. Канке В. А. Философия учебника: монография. М.: Университетская книга, 2007. 118 с.

4. Корчинский А. А. Теоретические и организационно-педагогические основы управления учебным книгоизданием на рынке образовательных услуг: автореферат дис. ... д-ра пед. наук. М., 2012. 48 с.

5. Якушев М. В. Типологические особенности учебника как вида учебного издания // Ученые записки Орловского государственного университета. 2014. № 6 (60). С. 308-314.

6. Подготовка учебных изданий в вузе: справ. пособие для авторов / сост.: Л. М. Кицина, И. С. Ско-вородина. Омск: Омск. гос. ун-т, 2004. 127 с.

References

1. Tyurina L. G. Composition and structure of the educational book as a pedagogical system. Teoriya i praktika izdatel'skogo dela. Khrestomatiya: ucheb. posobiye dlya studentov spetsial'nosti «Izdatel'skoye delo» [Theory and practice of publishing. Readings: textbook. Manual for students of the specialty Publishing]. Author-comp.: U. I. Kulikovich, V. V. Orlova, O. A. Prigozhaya. Minsk, BGTU Publ., 2012, p. 132-146.

2. Vasyukovich L. S. Lingvadydaktychnaya madel'vuchebnaga tekstupadruchnikaupa belaruskay move dlya starshay stupeni agul'naadukatsyynay shkoly. Autaref. dys. d-raped. navuk [Linguodidactic model of the educational text of textbooks on the Russian language for the senior degree of general education schools. Abstract of the thesis doct. of ped. sci.]. Minsk, 2005. 41 p.

3. Kanke V. A. Filosofiya uchebnika: monografiya [Philosophy textbook: monograph]. Moscow, Uni-versitetskaya kniga Publ., 2007. 118 p.

4. Korchinsky A. A. Teoreticheskiye i organizatsionno-pedagogicheskiye osnovy upravleniya uchebnym knigoizdaniyem na rynke obrazovatel'nykh uslug. Avtoref. dis. d-ra ped nauk [The theoretical and organizational-pedagogical bases of management of educational book publishing in the market of educational services. Abstract of thesis doct. of ped. sci.]. Moscow, 2012. 48 p.

5. Yakushev M. V. Typological features of the textbook as a type of educational publication. Tipologi-cheskiye osobennosti uchebnika kak vida uchebnogo izdaniya [Scientific Notes of the Orel State University], 2014. no. 6 (60), pp. 308-314 (In Russian).

6. Podgotovka uchebnykh izdaniy v vuze: sprav. posobiye dlya avtorov [The preparation of textbooks in high school: a Handbook for authors]. Comp.: L. M. Kitsina, I. S. Skovorodina. Omsk, Omskiy gosudar-stvennyy universitet Publ., 2004, 127 p.

1нфармацыя пра аутара

Кулiковiч Уладзiмiр 1ванав1ч - кандыдат фшалапчных навук, дацэнт, загадчык кафедры рэдакцыйна-выдавецюх тэхналогш. Беларуси дзяржауны тэхналапчны ушверсгот (220006, г. Мшск, вул. Свярдлова, 13а, Рэспублша Беларусь). E-mail: nino-1924@mail.ru

Information about the author

Kulikovich Uladzimir Ivanavich - PhD (Philology), Associate Professor, Head of the Department of Editing and Publishing Technologies. Belarusian State Technological University (13a, Sverdlova str., 220006, Minsk, Republic of Belarus). E-mail: nino-1924@mail.ru

Пастуту 10.02.2021

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.