CC BY
2ГУМАНИТАРНЫЕ НА УКИ. Литературоведение
№ 2
ЛИТЕРАТУРОВЕДЕНИЕ
УДК [821. 161.3-31.09+821.174-31.09](476.5)
ПОЛАЦК I ПОЛАЧЧЫНА ХШ СТАГОДДЗЯ У ТВОРАХ Я. Н1ЕДРЭ I БЕЛАРУСК1Х ПРАЗА1КАУ ДРУГОЙ ПАЛОВЫ ХХ СТАГОДДЗЯ
д-р фЫал. навук, дац. В.Ю. БАРОУКА (Вщебст дзяржауны ун1вератэт мя П.М. Машэрава)
Аналгзуецца мастацкае адлюстраванне Полацка i Полаччыны ХШ стагоддзя у творах латвш-скага аутара Я. Шедрэ i беларусюх празакау другой паловы ХХ стагоддзя У. Арлова i Л. Дайнет. Сцвярд-жаецца, што зварот niсьменнiкау да эстэтычнага узнаулення мiнулага дэтэрмтавауся значнай роллю Полацка у тагачаснай еурапейскай гiсторыi, а таксама асабiстай зацiкауленасцю аутарау. Падкрэani-ваецца, што празат другой паловы ХХ стагоддзя стваралi свой полацк тэкст. Для Я. Шедрэ Полацк -асяродак барацьбы з крыжакамi, цэнтр культуры; для беларусюх niсьменнiкау У. Арлова i Л. Дайнею -гэта уплывовы палiтычны, гандлёвы, культурны цэнтр на славянсюх землях, горад са своеасаблiвай ар-хтэктурай, феадальна-раместцкай дэмакратыяй, рэлiгiйнай талерантнасцю жыхароу.
Уводзшы. Лггаратурны твор - сродак рэпрэзентацьп i мадэлявання пэунай рэчаюнасщ. Кожная нацыянальная лггаратура стварае свой гарадсш щ пэуны рэпянальны тэкст, гэта значыць, свой вобраз канкрэтнай тэрыторш. Хоць беларускае слоунае мастацтва на працягу двух апошшх стагоддзяу галоу-ным чынам вылучалася "вясковай" тапаграфiяй, аднак у iM наглядалiся спробы прадставiць вобраз бела-рускага горада, увасабленнем якога найперш выступалi Вiльня, Полацк i Мiнск. Сучаснае лиаратура-знауства мае значныя напрацоуш у даследаваннi, напрыклад, лонданскага, парыжскага, пецярбургскага, маскоускага тэкстау. У айчыннай навуцы пра лиаратуру толькi фармiруецца традыцыя навуковага дасле-давання гарадскога тэксту. Фрагментарныя спробы вывучэння вiленскага i мiнскага тэкстау рабшся па-куль асобнымi, пераважна маладымi беларускiмi лггаратуразнауцаш. Думаецца, ёсць неабходнасць у грунтоуным, канцэптуальна-сiстэмным даследаванш полацкага тэксту на матэрыяле творау як айчынных, так i замежных аутарау, бо старажытны Полацк - калыска беларускай дзяржаунасцi, прызнаны цэнтр прощстаяння крыжацкай навале у XIII стагоддзя
Асноуная частка. Герачныя i трагiчныя моманты гiсторыi звычайна найперш прыцягваюць увагу пiсьменнiкау, таму Полацк i Полаччына перыяду Сярэднявечча на працягу мiнулага стагоддзя дастаткова часта станавшся прадметам мастацкага увасаблення у творах беларускiх i iншанацыянальных шсьмен-нiкау. Полаччына як стратэгiчна важнае у палиычных адносiнах памежжа беларусшх i латышсшх зямель у перыяд Сярэднявечча паказана у рамане латышскага пiсьменнiка Янiса Нiедрэ "I вецер гуляе на па-жарышчы..." (1977). У творы шмат ускосна апавядалася пра лёс князя Герцыке Усевалада Рагвалодавiча, васала Полацкага князя. Усевалад, або на латышскi лад Вквалд, згодна з гiстарычнымi крынiцамi, мужна змагауся з крыжакамi i запнуу пры надзвычай загадкавых абставiнах. Раман Я. Нiедрэ - мастацкая штэр-прэтацыя драматычнай барацьбы латгалау з крыжакаш. Галоуны герой гэтага твора - паповiч Юргiс, за красамоуства празваны Златавустам. У самым пачатку рамана праза1к зауважае, што латгалы нядрэнна ведалi мову крывiчоУ, час ад часу у сваю гутарку уключалi крывiцкiя словы, што сведчыла пра трывалыя сувязi насельнiцтва дзвюх памежных зямель. Паводле аутара, латгалы разлiчвалi на дапамогу полацкага князя у сва1м процiстаяннi крыжакам. Тэутоны баялiся, "каб дружыны полацкага князя не рушылi у вус-це Даугавы, не спалш узведзеныя ордэнауцам умацаванш, каб не захрумсцелi шш рыцарау чорнага крыжа у петлях шыбенщ" [3, с. 34]. Адзш з персанажау рамана, Па1ке, чалавек сталага веку, марыу вяр-нуцца дадому з полацкай дружынай, пад крыжамi рускiх сцягоу з выявай святога Георгiя i выгнаць тэу-тонау. Аднак смерць Вiсвалда перакрэслша гэтыя планы, "паплыу уладар Герцыке у ладдзi духау". Ма-лады Юргiс сцвярджау, што Вiсвалд не запнуу, бо шхто не бачыу князя мёртвым. Юргiс пераконвау су-айчыннiкау, што чуткi пра смерць князя пусцш тыя, хто пайшоу на змову з чужынцамг Надоуга трапiу у Полацкую зямлю малады латгал Мiклас, калi ратавауся ад немцау, якiя чынiлi пераследы "латгальсшм вотчыннiкам, што збiралi данiну князю полацкаму збожжам, воскам, футрам, жалезным таварам, тканша-мi i упрыгожаннямГ' [1, с. 128].
Аповед пра важнейшыя пстарычныя падзеi першай трэщ XIII стагоддзя у рамане Я. Шедрэ суб'ек-тывiзаваны, пра iх расказваюць самi персанажы. Героi твора згадваюць, у прыватнасцi, пра тое, як ката-лiцкi епiскап атрымау ад полацкага князя дазвол прапаведваць на узбярэжжы Даугавы вучэнне Хрыста-Выратавальшка i Прысвятой Дзевы; пра падрыхтоуку паходу полацкага князя Уладямра сумесна з дружы-
2013
ВЕСТНИК ПОЛОЦКОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО УНИВЕРСИТЕТА. Серия А
най Герцыке i з лiтоyцамi на тэутонау у вусце Даугавы. Гэты паход не адбыуся, бо смаленск1 князь стау варагаваць з лiцвiнамi, а таму Вквалд не асмелiyся ваяваць без падтрымш Полацка. На старонках рамана таксама згадвауся лес васала полацкага уладара кокнескага (кукейнаскага у беларускiх крынщах - В. Б.) князя Вячш, вымушанага крыжакамi пакшуць свае уладанш i шукаць прытулку у Пскове. Значнае месца адводзшася у рамане аповеду пра процiстаянне крыжакоу i князя Герцыке Вiсвалда, пра уварванш i спа-ленне крыжакамi гэтага самага вялiкага у XIII стагодда горада на Даугаве, пра паланенне жонкi Вiсвалда i нявыгадную для герцыкскага князя дамову з рыжсшм епiскапам Альбертам, пра падтрымку Полацшм княствам барацьбы латгалау з крыжакамг
Полацк найперш паказваецца вачамi галоунага героя рамана Я. Нiедрэ Юрпса, што нарадяуся у сям'i праваслаунага святара. У юным узросце Юрпса адправш вучыцца у Полацк. Горад уразiy хлопца: "Але вось сын герцыкскага святара убачыу Полацк - i панiк, як птушаня на марозе. Божа, якая моц! Ня-бачаная да гэтага часу колькасць драуляных i каменных будынкау, праходы памiж iмi засланыя дошкамi, а кольш людзей, рамесных i гандлёвых! А цэрквы! Белыя, як пена на парогах Даугавы, з круглымi купа-ламi, сiнiмi i залатьЕШ, з блiскучымi i накiраванымi у неба звоннiцамiГ [1, с. 130]. Знаёмства з Полацкам у дзяцшстве стала для Юргiса адкрыццём шшага свету: "Яшчэ даведауся Юргiс у манастыры, што у спецыяльных сховшчах полацкага скрыпторыя змешчаны прывезеныя з далёшх зямель высечаныя з ка-меня i упрыгожаныя каштоуныш камянямi багi i героi - барадатыя i маладыя, усе як жывыя з аблiчча. А у княскай скарбнiцы - чужаземныя кубкi з золата i серабра i шыкоуныя вазы з залатымi птушкамi, яюя спяваюць. I цудоуныя дудкi, i кокле, як1я маюць такое прыгожае гучанне, што той, хто яго чуе, як бы паз-бауляецца розуму. I што у полацых знатных i гандлёвых людзей ёсць мноства сярэбраных i бронзавых кругляшоу, на якiх змешчаны выявы грозных барадатых людзей, i каштоунасць гэтых кругляшоу такая ж, як у крышцых, лтгоусшх цi латгальских грошай, сярэбраных грывен i абручоу" [1, с. 132].
У паказе Шедрэ Полацк - вялiкi культурны, асветнщш i гандлёвы цэнтр. Латышскi тсьменшк ад-значау, што латгалы i крышчы у асноуным прытрымлiвалiся праваслаунай веры, полацкiх святых латга-лы yспрымалi як сва1х святых, а хрысщянскае веравызнанне дастаткова мiрна ужывалася з ранейшымi язычнiцкiмi yяyленнямi i звычаямi. Гэта талерантны горад: "У Полацку даводзiлася Юргiсу сустракаць уцекачоу з iншых княствау, з шшых манаскiх абшчын, i чуу ён ад iх страшныя аповеды пра мiжусобiцы памiж паслядоyнiкамi розных цэрквау" [2, с. 21]. У мнопм талерантнай была i залежная ад Полацка Герцыке: "У Герцыке да яе разбурэння мiрна суiснавалi i святары з Пскова i Полацка, i лацiнскiя прапавед-нт" [2, с. 25]. Полацк i Полаччына давалi прытулак людзям, яюм пагражала смяротная небяспека. Калi Юрпс не змог падняць запалоханых рыцарамi землякоу на барацьбу, то зноу нашравауся у Полацк, стау там манахам. Ён перашсвау царкоуныя кшп i адначасова, хаваючыся ад настаяцеля манастыра Сiмяёна Наугародца, тсау псторыю свайго часу i сваёй зямл^ дзе выказвау сваю удзячнасць гасцшнаму Полацку.
Янiс Н1едрэ падкрэслiваy у "ПасляслоуГ', што яго раман угрунтаваны на моцнай факталагiчнай аснове: "пстарычна дакументаваныя цесныя сувязi Герцыке з Полацшм княствам"; "гiстарычная асоба i сын праваслаунага святара у Герцыке Юрпс, яю займауся перапiсваннем кшг у бiблiятэцы Полацкага манастыра" [3, с. 74].
Полацк XIII стагоддзя па-мастацку узноулены таксама у творах беларусшх празашау другой пало-вы XX стагоддзя: у аповесцi "Дзень, калi упала страла" (1985) Уладзiмiра Арлова, у рамане "Меч князя Вячю" (1987) Леанiда Дайнекi. У цэнтры твора У. Арлова "Дзень, калi упала страла" - полацш князь Уладзiмiр, або Валодша, - дальнабачны правiцель, заклапочаны абаронай роднай зямлi ад крыжакоу. Як бы памiж iншым ва yспамiнах Валодшы згадвалiся падуладныя Полацку Герцыке i яго князь Усевалад. Полацк у творы Арлова паэтызуецца. Гэта багаты горад, якi славiцца рамёствамi, феадальна-рамеснщкай дэмакратыяй, цэрквамi i манастырамг Полацкае веча, прадстауленае баярамi, купцамi, рамесшкам^ было адносна аутаномным, яно вырашала многiя пытаннi дзяржаунага характару, у тым лiку i лёс князя-правiцеля. Адным са сведчанняу магутнасщ горада i княства былi багатыя цэрквы i манастыры. Князь Валодша у аповесцi любiць слухаць званы: "Шматгалосая размова званоу нараджае у душы князя дзiyнае пачуццё, у яшм спакойная вера, што гэты крывщш горад будзе стаяць над Дзвшою давеку, спляталiся з адчуваннем незвычайнай дужасцi, з юначым жаданнем злiцца з канём i 1мчаць па далёкiх дарогах, чуць вецер у вушах, спаць адным вокам каля лясных вогнiшчаУ" [4, с. 243]. Як i Янiс Шедрэ, Уладзiмiр Арлоу падкрэслiвае талерантнасць горада: "Полацку здавён не надта рупша, што яго даннiкi моляцца не у цэрк-вах, а у гаях i дубровах, iхнiя бал любiлi мяса аленяу i турау, а найлепшым пачастункам была iм кроу па-лонных чужынцау" [4, с. 253]. Полацк у мастацюм узнаулент празаiка - прызнаны асяродак барацьбы са зне-шняй навалай, а гэта прымушала людзей змалку вучыцца вайсковай справе. Не выпадкова князь Валодша нязменна паутарау сыну: "Такi ужо у князёу крывiцкiх няпiсаны закон: у тры гады сына на каня садзщь, у сем аддаваць у навучанне грамаце, а як мiне дванаццаць - можна княжыча i на вайну браць" [4, с. 247].
Полацк паказаны у рамане буйным гандлёвым горадам, а рамеснiцтва i купецтва - моцнай апорай княскай улады. Полацкiя купцы мелi гандаль з Брэменам, Любекам i шшыт гарадамi Заходняй Еуропы, Полацк абараняу правы шшаземных купцоу. Менавiта полацшя купцы прывезлi князю весткi, што Папа
ГУМАНИТАРНЫЕ НА УКИ. Литературоведение
№ 2
Рымсш прырауняу паход у Л1вонш да паходу у Палесцiнскую зямлю. Полацкая зямля у аповесцi Арлова -аргашчная частка Еуропы перыяду Сярэднявечча.
Полацк i Полаччына XIII стагоддзя эстэтычна рэканструявалiся i у рамане Л. Дайнекi "Меч князя ВячкТ" Ад самага пачатку празаш адзначае, што Полаччына была надзвычай цесна звязана з вялiкiм светам: "Спрадвеку была Дзвiна Полацшм вадзяным ходам у Варажскае мора, на Гоцш бераг i да пауночных людзей - урманау. Латгалы, селы i лiвы каранiлiся уздоуж яе. Яны яшчэ былi язычнiкамi i плацiлi полац-кiм князям данiну. Iхнiя купцы i старэйшыны усё часцей прымалi праваслауную веру, не забываючы, прауда, i сва1х мясцовых бажкоу i багоу" [5, с. 35]. У залежнасц ад Полацка знаходзшся два княствы, размешчаныя на землях Латгалii, - Герцыкскае i Кукейнаскае. Гэта былi розныя па заможнасцi i па пам-кненнях iх правiцеляy маленьия дзяржавы. Кукейнас з'яуляуся не надта багатым княствам, яго правiцель Вячка высока цату свабоду i вернасць дадзенаму слову. Малады князь абурауся полацкiмi купцамi i палiтыкай свайго сюзерэна: "Полацшм купцам i баярам трэба сваё жыта, свой воск везщ на Гоцкi бераг i далей. Срэбра iм даражэй за родную веру i зямлю" [5, с. 62]; "Князь Уладзiмiр не здолеу скрышыць Рыгу i зараз будзе хирыць i выкручвацца, як лю" [5, с. 62]. У барацьбе за прауду i волю Вячка ускладае надзеi на чалавечы розум, прыстойнасць i веру, а таму дзеля стварэння каалщш супраць крыжакоу спрабуе звярнуцца да праваслауных царкоуных iерархаy. У iмя вызвалення роднай зямлi ад знешняй навалы ён гатовы дараваць свайму крыyдзiцелю Уладзiмiру, якi некалi пазбавiy улады бацьку Вячк1 Барыса Давы-давiча i саслау у манастыр яго роднага брата Васiлька Барысавiча. Малады князь Кукейноса спрабуе за-лучыць у якасщ саюзнiка князя Герцыке Усевалада. Герцыке, паводле пiсьменнiка, была багатай дзяржа-вай: "За Селспiлсам пачалюя yладаннi герцыкскага князя Усевалада. На герцыкскай зямлi было пяцьдзе-сят замкау, мноства умацаваных узвышшау, за сценамi i варотамi якiх людзi хавалiся у час небяспекi. Найбольш магутнай, багатай i прыгожай мiж iмi была сама Герцыке, шумны, людны горад з дзвюма праваслаyнымi цэрквамi, з грозным княжацк1м церамам, з щыкоуныЕШ сядзiбамi баяр i купцоу" [5, с. 55]; "Горад велiчна узвышауся на стромым беразе, ззяу чырвоным золатам царкоуных купалоу, шумеу багатым людным торжышчам. Пасад быу апаясаны высокiм земляным валам з дубовымi забароламi. На па-садзе шчыльна цяснiлiся сядзiбы рамеснiкаy i гандлёвых людзей, весела дымшся iхнiя лазнi" [5, с. 60]. Усевалад - васал Полацка, ён падтрыг^вае Уладзiмiра, сябруе з лггоуцам^ мае нават свой сцяг, у адроз-ненне ад Вячш: "Сцяг Усевалада i Герцыке - "чырвоны, з белым крыжам" [5, с. 60]. Князю Вячку гэта аутаномнасць не падабалася, бо ён вёу у бой сваю дружыну пад полацкiм сцягам, "белым, з харобрым конншам, якi уздымае дзясшцу з мячом" [5, с. 60]. У час перамоу Усевалад нагадау Вячку: "Мы з табой васалы. А васал, калi моцна прыпячэ, можа знайсцi сабе новага гаспадара" [5, с. 62]. Вячка адказау, што ён служыць не Уладзiмiру, а Полацку, роднай зямлi. Адносна Усевалада апавядальнiк зауважыу: "Ён быу чалавек памяркоуны, асцярожны, жыццё на лггоусшм парубежжы навучыла яго разважтвасщ i цярпль васцi. Слова у яго не шло наперадзе мяча" [5, с. 62]. Калi князь Герцыке адразу не дау згоды сумесна выступiць супраць тэутонау, Вячка папярэдзiy яго: "Спачатку Кукейнос растопчуць тэутоны, а потым i да Герцыке iхнiя конi дабягуць" [5, с. 63]. Кукейносю Вячка у рамане Л. Дайнек1 паказаны шчырым патрыётам полацкай зямлi, мудрым правщелем i мужным воiнам. Ён процшастаулены па сва1х мараль-ных якасцях полацкаму князю Уладзiмiру, надзвычай прагматычнаму чалавеку i правiцелю. У прапанове Вячк1 сумесна змагацца з крыжакамi Уладзiмiр бачыу хiтрасць, iмкненне сутыкнуць полацкага князя з рыжсшм етскапам Альбертам i Папам Рымскiм: "Пойдзеш ваяваць, паслухаушыся гарлапана Вячкi з Кукейноса, - уладу страцiш i галаву" [5, с. 126].
Аповед пра полацкага князя Уладзiмiра у рамане падкрэслiваy своеасаблiвасць узаемаадносiн улада-ра i падданых, залежнасць князя ад веча. Уладзiмiр разумеу, што баяры прагнуць узяць уладу у свае рукi, таму княскiмi саюзнiкамi ён абрау рамеснiкаy i купцоу. Рамею-астролагу Уладзiмiр паабяцау: "Я - князь. У мяне - дружына! Веча разганю, асаблiва шкодных баяр жыуцом спалю. Полацк будзе мой!" [5, с. 129]. Князь наракау, што не усё сабе можа дазволщь, хоць ён i уладар: "Вось ён, лёс князёу полацшх! На дзя-дзiнцы, каля самай Сафii, ёсць палаты каменныя, багата прыбраныя. Золата i серабро там, дарапя уборы i вiно заморскае. А ён, князь Уладзiмiр, павшен сядзець у Бельчыцах i глядзець на горад - свой горад! -праз раку, як глядзщь мокрая курыца праз частакол. I бачыш, i не уклюнеш. Дзiвосы на смеццi, дый толькi!" [5, с. 124]. Палиыка полацкага князя Уладзiмiра, у адрозненне ад яго васала Вячкi, цалкам грунтавалася на палггычных кампрамiсах: "З тэУтонамi трэба змiрыцца. Епiскап Альберт абяцау плацщь Полацку данiну за лiваy. Xай плоцiць. Тэутоны умеюць данiну выкалочваць. Галоунае - мiр з iмi. Будзе мiр з Рыгай - будзеш ты, князь, на залатасёдлым каш сядзець. Калi епiскап Дыяшсш папрасiy князя не дазва-ляць будаунщтва "лацiнскай" царквы ("Наш крыж не можа суседзщь з крыжам лацшсшм" [5, с. 123]), то Уладзiмiр, к1руючыся жаданнем мець сваiмi саюзнiкамi iншаземных купцоу, сказау: '^ай ставяць лацi-няне царкву, хай будуюць... Крыж наш ад суседства з лацшсшм плесенню не пакрыецца. А вышэй Сафii тэутонам храм усё роуна не yзвесцi" [5, с. 125]. Тэутоны на пэуны час прывабш Уладзiмiра спакусай вечнага мiру, аднак пасля Уладзiмiр разам з Вячкам i старэйшынай эстау Лембiту сабрауся выступiць супраць Рып: "Цёплай зеленатраунай вясною войска сышлося у стольн^гм Полацку. Уладзiмiр, вясёлы i
2013
ВЕСТНИК ПОЛОЦКОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО УНИВЕРСИТЕТА. Серия А
рашучы, надзеу баявую кальчугу, шлем, абпаясауся мячом, узбег на багаты княжацкi струг пад крыш усяго войска, i раптам з горла хлынула кроу. Князь упау i памёр. Войска, якое ужо шло, расцягвалася у чырвона-анюю вужаку на правым беразе Дзвiны, спыншася, анямела. Вялiкае бiла загрымела у Полацку. Усiх тэутонау i лащнян, якiя былi у той час у Полацку, забш" [5, с. 279]. Паход не адбыуся, але Полацк працягвау заставацца асяродкам барацьбы з крыжакамi.
Для насельнiкау беларусшх зямель сярэднявечны Полацк быу амвалам вольнага горада. Такiм, у прыватнасщ, у рамане ён бачыуся славутаму Якаву Палачанiну. Купцы у размовах з нявольткаш ня-зменна гаварылi пра Полацк: "Горад вялiзны, людзей поунае мора... А цэрквы яшя! А палаты баярскiя i княжацшя! Там было б вам лягчэй. Адно толькi полацкае паветра чалавека вольным робiць" [5, с. 141].
Дайнека паказау Полацк як значны асяродак культуры i пiсьменства. Празаж выказау думку пра iснаванне на Полаччыне людзей, якiя пiсалi на камянях: "Шмат камянёу спрадвеку драмала на гэтай зям-лi. 1х вырвау з абдымкау пауночных гор ледашк, прывалок сюды i, стращушы алы, кiнуу у дрымучых лясах, на зялёных лугах. Большасць з 1х сцёрлася на арэх, на гарох, але некаторыя, велжаны з велiканау, палохалi людзей сваiмi незвычайнымi памерамi. На гэтых камянях полацшя князi, пачынаючы з Рагвало-да, загадвалi высякаць свае iмёны. Смерды i рамеснiкi пiсалi на бяросце, князi - на камянях" [5, с. 54]. Полаччына, у трактоуцы Л. Дайнек1, - памежны рэгiён, насельншам якога былi уласщвы свабодалюб-ства, пстырачная памяць.
Заключэнне. У вядомай рабоце "Омволка Пецярбурга i праблемы семiётыкi горада" Ю.М. Лотман пiсау, што iснуюць "дзве асноуныя сферы гарадской семiётыкi: горад як прастора i горад як iмя" [6, с. 9]. Горад як замкнутая прастора iзаморфны дзяржаве, горад як iмя рэпрэзентуе прастору, надзеленую кан-крэтнымi характерным прыкметамг У творчасцi латвiйскага i беларусшх пiсьменнiкау Полацк i Полаччына найперш прадстаюць як прастора, iзаморфная дзяржаве, што адыгрывала значную ролю у палиы-цы, эканомiцы, культуры свайго часу. Полацк i Полаччына XIII стагоддзя рамантызуюцца, псторыка-дакументальныя факты канцэптуальна суб'ектывiзуюцца празаiкамi. Для Яшса Нiедрэ Полацк - асяродак барацьбы з крыжакаш, прызнаны цэнтр культуры; для беларускiх пiсьменнiкау Уладямера Арлова i Леанiда Дайнекi - гэта горад са своеасаблiвай архиэктурай, феадальна-рамеснiцкай дэмакратыяй, рэль гiйнай талерантнасцю жыхароу; уплывовы палиычны, гандлёвы, культурны цэнтр на славянсшх землях.
Л1ТАРАТУРА
1. Ниедре, Я. И ветер гуляет на пепелище...: роман / Я. Ниедре // Всемирная литература. - 1998. - № 3. -С. 125 - 153.
2. Ниедре, Я. И ветер гуляет на пепелище...: роман / Я. Ниедре // Всемирная литература. - 1998. - № 4. -С. 12 - 85.
3. Ниедре, Я. И ветер гуляет на пепелище.: роман / Я. Ниедре // Всемирная литература. - 1998. - № 5. -С. 34 - 74.
4. Арлоу, У. Сны iмператара: аповесщ, апавяданш, эсэ / У. Арлоу. - Мшск: Маст. тт., 2001. - 383 с.
5. Дайнека, Л. Меч князя Вячш: раман / Л. Дайнека. - Мшск: Маст. тт., 1987. - 302 с.
6. Лотман, Ю.М. Избранные статьи: в 3 т. / Ю.М. Лотман. - Таллин: Александра, 1992 - 1993. - Т. 1. -1992. - 479 с.
nacmyniy 21.06.2012
POLOTSK AND POLOTSK REGION OF THE XIIIth CENTURY IN Ya. NIEDRE'S AND BELARUSIAN WRITERS' WORKS OF THE SECOND HALF OF THE XXTH CENTURY
V. BOROVKO
In the article the artistic image of Polotsk and Polotsk region of the XIIf1 century in Ya. Niedre's, U. Arlow's and L. Dayneka's works is examined. It is argued that the writers' treatment of the aesthetic reproduction of ancient Polotsk is determined by its significance in European history of the XIII century and writers' personal interests. It is emphasized that some writers created their own Polotsk text in the second half of the twentieth century. In Ya. Niedre's opinion Polotsk is predominant not only in the sphere of culture but also in its struggle against the Crusaders. U. Arlow and L. Dayneka think that Polotsk is a city with unique architecture, tolerant people and feudal-artisan democracy. They emphasize its importance as a political, military, commercial and cultural centre of the Slavs.
