CC BY
14УДК 378.017.096:811.161.3
В. А. Кузышч, заг. кафедры
ПЛАНАВАННЕ 1ДЭАЛАГ1ЧНАЙIВЫХАВАУЧАЙ ПРАЦЫ НА КАФЕДРЫ БЕЛАРУСКАЙ МОВЫ
The article details practical experience of Belarusian language department in planning of an ideological and educational work. A legislative a normative base for such a work in higher school is analyzed in the beginning of the article. Then full-scale program of educational and ideological work, developed by the Belarusian language department, and its filling are expounded. Finally, the results of educational work in this field are represented. The article focuses on need for permanent actualizing of educational, initiative and creative approach to solving problems set before the system of education by the state.
Уводзшы. Планаванне щэалапчнай 1 выхаваучай працы са студэнцкай моладдзю ажыц-цяуляецца на аснове законау Рэспублш Беларусь у галше адукацьп, нарматыуных дакумен-тау 1 актау, аргашзацыйна-распарадчай даку-ментацьп БД ТУ. У лису ¡х:
- Закон Рэспублш Беларусь «Аб правах дзщящ» ад 19.11.1993 г. № 2570 XI;
- Закон Рэспублш Беларусь «Аб агульных пачатках дзяржаунай маладзёжнай палиыи у Рэспублщы Беларусь» ад 09.07.1997 г.;
- Закон Рэспублш Беларусь «Аб дзяржаунай падгрымцы маладзёжных 1 дзщячых аб'яд-нанняу у Рэспублщы Беларусь» ад 09.11.1999 г. № 305-3;
- Дзяржауная праграма «Моладзь Беларусь, зацверджаная Указам Прэзщэнта Рэспубль и Беларусь ад 04.04. 2006 г. № 200:
- Дзяржауная праграма «Маладыя таленты Рэспублш Беларусь», зацверджаная Указам Прэзь дэнта Рэспублш Беларусь ад 15.05.2006 г. № 318;
- 1нструкцыйна-метадычнае шсьмо Мшгс-тэрства адукацьп «Асабл1васщ аргашзацьи выхаваучай працы у 2008 / 2009 н. г.»;
- Канцэпцыя бесперапыннага выхавання дзяцей 1 навучэнскай моладз1 у Рэспублщы Беларусь ад 14.12.2006 г. № 125 1 Праграма бесперапыннага выхавання дзяцей 1 навучэнскай мо-ладз1 у Рэспублщы Беларусь на 2006-2010 гг.
Асноуная частка. 3 перал1чаных дакумен-тау асабл1вую важнасць мае Канцэпцыя 1 Праграма бесперапыннага выхавання дзяцей 1 навучэнскай моладз1 у Рэспублщы Беларусь. У гэ-тых дакументах сфармуляваны мэты 1 задачы, замацоуваюцца прыярытэты выхавання ва уста-новах адукацьп: мэтанаираванае 1 актыунае садзеянне асобаснаму станауленню прафесляна-ла, адказнага сем'янша, грамадзянша 1 патрыё-та сваей крашы.
У рамках рэал1зацьп Прэзщэнцих дзяржау-ных праграм «Моладзь Беларуси), «Маладыя таленты Рэспублш Беларусь» ствараюцца умовы для вучобы, развщця талентау, прафеоянальнай падрыхтоуи 1 сацьиигаацьп навучэнцау 1 студэнцкай моладзь Пры планаванш нельга не ул1ч-ваць акцьп грамадзянска-патрыятычнай 1 пста-рычна-краязнаучай наираванасщ «Жыву у Бела-
рус11 тым ганаруся», «Год роднай зямга», а так-сама самай знамянальнай падзе1 — 65-й гадавшы вызвалення Беларуси ад нямецка-фашысцих за-хопннсау 1 Перамоп савецкага народа у Вялпсай Айчыннай вайне. У сувяз1 з юбшеем Перамоп Указам Прэзщэнта Рэспублш Беларусь ад 25.02.2008 № 110 «Аб падрыхтоуцы 1 правядзен-ш святкавання 65-й гадавшы вызвалення Рэспублш Беларусь ад нямецка-фапшсцих захоп-шкау 1 Перамоп савецкага народа у Вялпсай Айчыннай вайне» быу створаны Рэспублнсанси ар-гашзацыйны камиэт на чале з Прэзщэнтам Рэспублш Беларусь А. Р. Лукашэнкам 1 гэтым жа Указам быу зацверджаны план падрыхтоуи 1 правядзення святкавання. Мшстэрствам адукацьп таксама распрацаваны 1 зацверджаны 18.07.2008 план урачыстых мерапрыемствау да 65-годдзя. Установы адукацьп таксама павшны забяспечыць у рэчышчы згаданых дакументау рэал1зацыю комплекснага 1 дзейнаснага падыхо-ду да правядзення мерапрыемствау, прысвеча-ных 65-годдзю Перамоп. Кожны загадчык кафедры найперш павшен усведамляць адказнасць за щэалапчнае напауненне планау выхаваучай працы, яия звычайна зацвярджаюцца напярэ-дадш вучэбнага года. На падставе згаданых дакументау 1 складаецца кафедральны план щэалапчнай 1 выхаваучай працы. Планаванне щэала-пчна-выхаваучай працы павшна мець сгстэмны характар 1 ахошпваць не тольи пазааудыторную дзейнасць, але 1 усе узроуш вучэбнай працы у В НУ. Таму рэальнае напауненне практычнай части павшна быць усебаковым 1 глыбоим. У той жа час неабходна паидаць магчымасць вы-бару канкрэтных формау 1 тэматыи мерапрыемствау для куратарау груп 1 студэнцих пакояу.
У разгорнутую праграму выхаваучай працы уключаны наступныя раздзелы, яия адпавяда-юць структуры выхаваучай працы:
— аргашзацыйная праца;
— выхаванне шфармацыйнай культуры;
— выхаванне грамадзянскай культуры асобы;
— выхаванне маральна-эстэтычнай культуры асобы;
— выхаванне экалапчнай культуры асобы;
— выхаванне культуры бяспеи жыццядзей-насщ 1 фарм1раванне здаровага ладу жыцця;
— сацыяльная абарона студэнтау;
— працоунае 1 прафесшнае выхаванне;
— выхаванне культуры самапазнання 1 сама-рэгуляцьи асобы;
— гендэрнае 1 сямейнае выхаванне;
— выхаванне культуры быту 1 вольнага часу;
— навукова-метадычнае забеспячэнне;
— кантроль 1 праверка выкан ання.
Да кожнага раздзела вызначаны мэты 1 зада-чы, наюраваныя на практычную рэал1зацыю запланаваных мерапрыемствау. Так, напрык-лад, раздзел «Аргашзацыйная праца» мае на мэце удасканаленне сгстэмы аргатзацъй гдэа-лаг1чнай г выхаваучай працы на кафедры бела-рускай мовы зыходзячы з заканадауства Рэспублш Беларусь у галте адукацьй, нарматыу-ных дакументау г актау, а у задачу уваходзщь фарм1раванне грамадзянскасщ, патрыятызму г нацыянальнай самасвядомасщ на аснове дзяр-жаунай ¡дэалоги, моральной, эстэтычнай г экалаггчнай культуры, навыкау здаровага ладу жыцця, культуры сямейных узаемаадност; падтрыманне г развщцё творчага патэщыялу студэнцкай моладзг, стымуляванне яе дзейнас-щ на карысць Радзты. У раздзеле «Выхаванне грамадзянскай культурнай асобы» ставщца мэ-та фарм1равання грамадзянскасщ г патрыятызму на аснове агульначалавечых гумашс-тычных каштоунасцей, культурных г духоуных традьщый беларускага народа г гдэалоги бела-рускай дзяржавы, дасятненню якой адпавядае задача выхавання у студэнтау моральной, правовой г палтычнай культуры, натраванай на разумение палтычнага курса нашай дзяржавы г яго падтрымку.
Кожны раздзел праграмы уключае разнас-тайныя формы правядзення выхаваучых мерапрыемствау у куратарсих трупах 1 штэрнацих пакоях: тэматычныя гутарю, правядзенне круглых сталоу 1 дыскусшных клубау, конкурсау, прэзентацый, акцый, выстау, экскурсш 1 пада-рожжау. Распрацавана тэматыка музейных за-няткау, прафесшна-арыентаваных сустрэч, ку-льтурна-асветнщюх студэнщпх канферэнцый, творчых даследаванняу 1 праектау, экскурсш па родным краь
Тэматычныя гутари адпавядаюць асноуным палиычным датам нашай крашы, напрыклад, раздзел «Выхаванне шфармацыйнай культуры» уключае наступныя тэматычныя гутари:
— Па шляху стабшьнасщ 1 прагрэсу.
— Знешняя палиыка Беларуск вшш 1 перс-пектывы.
— Парадак 1 дысцыплша - аснова эфектыу-насщ дзяржаунай палиыю.
— Омвалы дзяржавы.
— Выбары дэпутатау у Палату прадстау-ннсоу Нацыянальнага сходу Рэспублш Беларусь - адз-нака дэмакратычна-прававой дзяржавы (з запра-
шэннем кандыдатау у дэпутаты Палаты прадстау-ннсоу Нацыянальнага сходу Рэспублш Беларусь).
У су вяз 1 з падрыхтоукай да 65-годдзя Пера-моп гэты раздзел неабходна болын грунтоуна напоунщь гутаркам1 ваенна-патрыятычнага гу-чання. Заслугоувае увал 1 такая найноушая форма выхаваучай працы, як прэзентацыя праектау. У гэтым годзе кафедрай бьип запланава-ны 1 падрыхтаваны тагая праекты, як «СямЧ ма-ёй пачатак», «Ли-аратурны клуб "Ветлща"», «Халакост: памяць 1 перасцярога», «Вайна ва-чыма маладых», на этапе выканання знаходзяц-ца праекты «Беларусь - краша тваёй будучы-ш», «Камсамол БДТУ у асобах \ справах», «БДТУ 1 яго роля у сацыяльна-эканам1чным жыцщ крашы». Гэта форма выхаваучай працы была шырока прадстаулена на Рэспублпсансюм конкурсе-аглядзе щэалапчнай 1 выхаваучай працы, па вышках якога праект «СямЧ маёй пачатак» (адказная - Т. У. Жукоуская) адзначаны Спецыяльным прызам часошса «Роднае слова», Дыпломам II ступень Удастоены дыпломау удзелыпкау конкурсу праекты «Халакост: памяць 1 перасцярога» (адказная - В. А. Кузьм1ч) 1 «Лтаратурны клуб "Ветлща"» (адказная -Н. Я. Савщкая).
Змест выхаваучай працы па фарм1раванш грамадзянскасщ 1 патрыятызму асобы арыента-ваны на засваенне агульначалавечых гуманю-тычных каштоунасцяу, культурных 1 духоуных традыцый беларускага народа 1 ¡дэалоги бела-рускай дзяржавы. Спецыфпса дысцыплш гума-штарнага цыкла дазваляе спалучаць вучэбныя 1 выхаваучыя мэты, што узмацняе грамадзянскае 1 патрыятычнае выхаванне моладзь Формам! та-кога уздзеяння з'яуляюцца культурна-асветнщ-ия студэнция канферэнцьп (напр., «Нашчадкам1 геро1 не забыты», «Пакшем спадчыну мы для нашчадкау», «Аснова уск асноу - жанчына, зямля, Радз1ма», «Мой гонар - Беларусь», «Гаворыць сэрца роднай мовай»), пошукавая праца з наступнай прэзентацыяй, падрыхтоука творчых 1 навуковых прац глыбока патрыятыч-нага зместу, правядзенне дыспутау, выпуск наг-ляднай аптацьп (газеты, бюлетэш, творчыя працы), правядзенне круглых сталоу, прафесшна-арыентаваных сустрэч, наладжванне музейных заняткау, акцый («Тыдзень мащ»; «Тыдзень даб-ра»; «Да 125-годдзя Якуба Коласа»; акцыя-прэ-зентацыя творчых праектау «У свеце казга» 1 «Атул1м сэрцы любоую» для дашкольных 1 школьных устаноу; акцыя «Увага ветеранам»), экс-курсшныя паходы-падарожжы 1 шш. Толыа па вынЬсах удзелу у рэспублисансим конкурсе «Халакост. Псторыя 1 сучаснасць» адзначаны спецыяльным1 прызам1, дыпломам1, пахвальны-м1 л1стам1 19 студэнтау, пераможцау конкурсу. На рэспублисанси конкурс творчых прац наву-чэнцау 1 студэнтау па грамадазнаучых навуках
«ВялЬсая Айчынная вайна ва удзячнай памящ беларускага народа» наиравана 15 творчых 1 на-вуковых работ.
3 мэтай фарм1равання узору паводзш, адно-сш да свету, людзей, нашай роднай беларускай культуры, мовы праведзена у нацыянальнай пмназп № 23 акцыя-прэзентацыя творчых пра-ектау «У свеце кази». Таия мерапрыемствы спрыяюць заахвочванню школьнисау да наступления менавта у наш ушверсиэт.
Для рэал1зацьп дзяржауных акцый «Год роднай зямга», «Да 65-годдзя Перамоп» формы працы павшны быць не тольи самыш разнастайны-м1, але 1 цнсавым1, дзейнасньпш, таим1, яия б садзейшчал1 выхаванню гонару за псторыю сваей малой радз1мы, крашы, яе знакамиых людзей, пгго бясспрэчна будзе спрыяць выхаванню гра-мадзянска-патрыятычных пачуццяу (шфарма-цыйныя гадзшы, дыспуты, прэс-канферэнцьп, тэматычныя лекцьп, нашсанне даследчых работ, прэзентацыя праектау, прагляд 1 абмеркаванне хрошка-дакументальных 1 мастацих фшьмау, прысвечаных 65-й гадавше вызвалення Беларуа, наладжванне тэматычных выстау, канферэнцый, музейныя заняти, пошукавая 1 краязнаучая дзей-насць, конкурсы дакументальных аповедау, вер-шау, правядзенне урачыстых мерапрыемствау на базе кафедрау, фотавыстауи, экскурсп, пада-рожжы, впсгарыны).
Акрамя запланаваных, часам узшкае магчы-масць дапоунщь план новым1 мераттрыемства-м1, яия адпавядаюць бягучым выхаваучым пат-рэбам. Так, напрыклад, у межах беларуска-ра-сшскага супрацоунщтва праведзена бшарная лекцыя з удзелам старшага следчага аддзела па асабл1ва небяспечных злачынствах у сферы эка-
нам1чнай дзейнасщ следчага камиэта пры Мь шстэрстве унутраных спрау Расп падпалкоуш-кам Лiлiяй Шафпсавай па тэме «Беларусь - Ра-ciя: эканам1чная бяспека дзяржау».
Безумоуна, зыходзячы са спецыфш працы кожнай кафедры 1 яе прафесшнай наираванас-щ, кожны раздзел плана можа быць напоунены тэмам1, сугучньпш прафесшнай падрыхтоуцы спецыялютау (сустрэчы з навукоуцам1, экскурсп на прадпрыемствы, падрыхтоука прэзента-цый прафесшных навыкау). Аднак сапраудны прафеаянал павшен быць усебакова выхава-ным грамадзяншам, з глыбоим веданнем света-поглядных асноу щэалогп беларускай дзяржа-вы, з высоим пачуццём патрыятызму, актыу-най грамадзянскай пазщыяй, прававой 1 паль тычнай, шфармацыйнай культурай. Ён павшен быць далучаны да агульначалавечых 1 нацыяна-льных капггоунасцяу, мець дастатковы узро-вень этычнай 1 эстэтычнай культуры. Сучасны спецыялгст павшен мець навыи здаровага ладу жыцця, капггоунасныя адносшы да сямЧ 1 выхавання дзяцей, валодаць асновам1 тэхши бяспеи у сацыяльнай 1 прафесшнай дзейнасщ, пау-сядзённым жыцщ. Усе гэтыя абавязковыя элементы выхавання павшны быць адлюстраваны у плане щэалапчнай 1 выхаваучай працы.
Заключэнне. Сённяшняе грамадства патра-буе ад нас пастаяннай актуал1зацьи выхаваучай дзейнасщ, шщыятыунасщ 1 творчага падыходу да вырашэння тых задач, яия ставяць перад адукацыяй 1 выхаваннем змешпвыя умовы су-часнага жыцця. На чале гэтых працэсау павшна стаяць асоба перакананага патрыёта з высоим узроунем нацыянальнай самасвядомасщ 1 ад-казнасщ.
