CC BY
15УДК 378.091.2.017:811.161.3
В. А. Кузышч, заг. кафедры (БДТУ)
3 ВОПЫТУ СУПРАЦОУН1ЦТВА КАФЕДРЫ БЕЛАРУСКАЙ МОВЫ 3 КАФЕДРАМ1 ТЭХН1ЧНАГА ПРОФ1ЛЮ ПА ПЫТАННЯХ ПАТРЫЯТЫЧНАГА ВЫХАВАННЯ
1дэалапчнае i патрыятычнае выхаванне у тэхшчнай ВНУ ставщь перад кафедраш гуманггар-нага профшю задачу распрацоуш эфектыуных формау выхаваучай працы i яе каардынацьп на агульнаушверсггэцшм узроуш. У дадзеным артыкуле анал1зуецца вопыт супрацоунщтва у гэтай галше кафедры беларускай мовы БДТУ з кафедраш тэхшчнага профшю. Паказаны асноуныя па-дыходы да выхаваучай працы, ix практычнае увасабленне, а таксама эфектыунасць такога цесна-га супрацоунщтва падраздзяленняу ушверсггэта.
Ideological and patriotic education at technical university set humanistic departments special goals to develop effective forms of educative work and to coordinate it at common university level. Experience of cooperation in this field between Belarusian language and technical sciences department is analyzed in this article. Main approaches to educative work, its practical implementations and effectiveness of such a close cooperation of university structures is shown here.
Уводзшы. У 2009/2010 навучальным годзе у вышэйшых навучальных установах прыяры-тэтньиш напрамкам1 щэалапчнай 1 выхаваучай працы застаецца фарм1раванне у студэнцкай мо-ладз1 грамадзянскасщ I патрыятызму на аснове дзяржаунай щэалогп. Гэта агульная задача па-вшна вырашацца шляхам узаемадзеяння 1 супрацоунщтва ус1х кафедрау ушверспэта 1 выкон-вацца зыходзячы з дзяржауных дакументау па пытаннях щэалапчнай 1 выхаваучай працы. Ас-ноуным1 з ¿х з'яуляюцца Канцэпцыя 1 Праграма бесперапыннага выхавання дзяцей 1 навучэнскай моладз1 у Рэспублщы Беларусь. Менав1та у гэ-тых дакументах сфармуляваны мэты 1 задачы, замацаваны прыярытэты выхавання, у тым л1ку таюя, як грамадзянскасць 1 патрыятызм.
Асноуная частка. Правшьныя падыходы да аргашзацьп патрыятычнага выхавання зале-жаць найперш ад планавання щэалапчнай 1 выхаваучай працы кафедры. Кафедра беларускай мовы як адна з гумаштарных навук прадугледж-вае у плане выхаваучай працы супрацоунщтва з шшым1 кафедрам! тэхшчнага профшю. 3 гэтай мэтай загадчыкам кафедры выдадзены мета-дычныя рэкамендацьп па рэатзацьп щэй Кан-цэпцьп 1 Праграмы бесперапыннага выхавання дзяцей 1 навучэнскай моладз1 (2004 г.). У друку знаходзщца артыкул па планаванш щэалапч-най 1 выхаваучай працы (2009 г.) 1 рыхтуюцца да друку метадычныя рэкамендацьи для курата-рау 1 выкладчыкау «Планаванне щэалапчнай 1 выхаваучай працы у ВНУ» (аутары В. А Кузь-м1ч, Т. У. Жукоуская, 2010 г.). У дадзены дапа-можшк будуць уключаны рэкамендацьи па планаванш выхаваучай працы для кафедрау тэхшчнага профшю (тэматыка мерапрыемствау: гутарю, дыспуты, праекты, конкурсы 1 шш.).
1дэалапчныя мэты, яюя ставяцца перад вы-шэйшай адукацыяй у ВНУ, патрабуюць асабл> вай увал да развщця каштоунасна-сэнсавых
кампетэнцый. Дадзеныя кампетэнцьп якраз 1 фарм1руюць каштоунасныя арыентацьп (патрыятызм, павагу да пстарычных традыцый 1 шш.). Таму асноуная сфера супрацоунщтва з шшым1 кафедрам! ажыццяуляецца праз прыцягненне студэнтау розных факультэтау да сумеснай на-вуковай 1 творчай дзейнасщ. 3 гэтай мэтай ство-рана студэнцкае творчае аб'яднанне «Пошук», у склад якога уваходзяць гуртю глыбока патрыятычнага гучання («Памяць», «Пазнай свой край», «Мая Радз1ма - Беларусь», «Спадчына», «Патрыёт» 1 шш.). Асноуная задача аб'яднання -выяуленне таленав1тай моладз1 1 развщцё ¿х творчых здольнасцей. Як вышк, гэта падрыхтоу-ка навуковых 1 творчых прац на рэспублшансюя I м1жнародныя конкурсы, распрацоука праектау I даследаванняу (напрыклад, «СямЧ маёй пача-так», «Камсамол у асобах 1 справах», «Вялшая Айчынная вайна вачыма маладых», «Беларусь -краша маёй будучыш» 1 шш.). За апошшя 5 га-доу студэнцюм аб'яднаннем падрыхтавана для удзелу у навуковых 1 творчых конкурсах 149 работ. 3 ¿х 77 адзначаны катэгорыям1, дыпломам1, граматаш, спецыяльным1 прызам1, падзякам1 1 каштоуным1 падарункамь Па факультэтах:
ВСШ - брат удзел 104 студэнты, пераможцау - 48;
ТАР - 16 студэнтау, пераможцау - 15;
1Э - 7 студэнтау, пераможцау - 5;
ЛГ - 5 студэнтау, пераможцау - 3;
ТТЛП - 10 студэнтау, пераможцау - 4;
ХТ1Т - 7 студэнтау, пераможцау - 2.
Праведзены 32 студэнцкая канферэнцьн глыбока щэалапчнага зместу, у як1х брал1 удзел студэнты розных факультэтау («Патрыё-ты Бацькаушчыны», «Беларусь - мая Радз1ма», «Мой край - мае караш», «Наш самы высок! набытак - Айчына, Навука, Сумленне», «Н1хто не забыты, шшто не забыта», «Кв1тней, край родны, край прыгожы», «Скарбы спадчыны
196
Труды БГТУ. Серия V. Политология, философия, история, филология. Выпуск XVIII
духоунай», «Назвы роднай зямлЬ>, «Твой гонар, Бацькаушчына», «Янка Купала - вялш нацыя-нальны паэт» 1 шш.).
Дзякуючы працы студэнцкага аб'яднання, да кожнай знамянальнай даты крашы 1 ушверс1-тэта праведзены 15 ушвератэцках выстау («БДТУ за кв1тнеючую Беларусь», «Мой край -мае караш», «Не разлюб1 Айчыну, 1 жанчыну, 1 род свой, 1 народ не разлюбЬ>, «Твой гонар, Бацькаушчына», «Вайна вачыма маладых», «Мова, народ, гюторыя», «Пакшем спадчыну мы для нашчадкау», «Халакост: памяць I перасцярога», «Гюторыя маёй сямЧ - адна са старонак шматвя-ковай гюторьп крашы», «Да Беларуа з лю-боую», «Зямля 1 мащ - с1мвал вечны» и др.); 4 акцьп («Вясенш тыдзень дабра - 2007»; «Ты-дзень Мащ», культурна-экалапчная акцыя «Мой родны кут») з прыцягненнем да агульных акцый студэнтау ус1х факультэтау. У сумесным праек-це да 75-годдзя ушверспэта удзельшчат студэн-ты, выкладчыю 1 юраунщтва ус1х факультэтау. Распрацаваны шюстрацыйныя матэрыялы, яюя адлюстроуваюць гюторыю факультэта, яго навуковыя дасягненш, уклад у стваральную пра-цу усёй крашы. Асобна вылучыл1 лепшых прац-стаушкоу факультэтау, адзначыл1 ¿х персаналь-ны уклад у навуку I выхаваучую дзейнасць. Да 90-годдзя Камсамола распрацаваны праект «Камсамол у асобах I справах» пра навукоуцау БДТУ, актыуных камсамольцау на пэуным гю-тарычным этапе развщця крашы. Аформлены шюстрацыйны матэрыял пра лепшых прадстау-шкоу факультэтау. Плануецца новая канцэпцыя падачы матэрыялау да 80-годдзя БДТУ.
Аналапчныя праекты з удзелам прадстауш-коу факультэтау I студэнцкай моладз1 пацрыхта-ваны да 65-годдзя вызвалення Беларуа ад ня-мецка-фашысцюх захопшкау 1 Перамоп савец-кага народа у Вялшай Айчыннай вайне, да Года мащ 1 Года роднай зямл1, яюя знайшл1 далейшае прымяненне на выставах рознага узроуню. На базе тагах тэматычных выстау (4-5 дзён) праводзяц-ца куратарсюя гадзшы для ус1х факультэтау, тэматычныя экскурсп, ажыццяуляецца рэкламная дзейнасць прафарыентацыйнага характару.
Удзел у правядзенш XII Рэспублшанскай выставы па тэме «Сацыяльна-педагапчнае 1 пс1-халапчнае суправаджэнне станаулення асобы навучэнцау 1 ¿х прафесшнае самавызначэнне» з'яуляецца пацвярджэннем неабходнасщ сумес-ных дзеянняу кафедрау ушверсгота дзеля вы-канання агульных задач. Загадчыкам кафедры беларускай мовы В. А. Кузьм1ч была прапана-вана канцэпцыя выставы, прарэктарам па выха-ваучай працы А. Р. Гараноусюм праведзена на-рада з удзелам намесшкау дэканау па выхавау-чай працы ус1х факультэтау. Был1 размеркава-ны абавязю 1 тэрмшы ¿х выканання. Як станоу-
чае, варта адзначыць бездакорнае выкананне ус1х патрабаванняу. Прадстаулены рэкламныя матэрыялы, праекты, конкурсныя навуковыя 1 творчыя працы, персанальныя мш1-выставы, распрацоум па правядзенш майстар-класа I «круглых сталоу».
Дэманстравалася праца гурткоу «Пераплёт-чык» (юраушк I. В. Марчанка) 1 «Мастацкая ке-рамша» (юраунш I. А. Лявщю, Я. М. Дзятлава). Падрыхтаваны электронныя прэзентацьи «Молодежь против ВИЧ/СПИДа» (В. В. Гудзшская, магютрант), «История Беларуси в изобразительных средствах и структурно-логических схемах» (У. Я. Казлякоу, прафесар кафедры гюторьп Беларуси, адбылася прэзентацыя вщэафшьмау кафедры замежных моу (юраушк А. М. Рамана-ва) 1 шш. Прадстаулены рэкламныя матэрыялы па спецыяльнасцях 1 спецыял1зацыях, па яюх праводзщца навучанне ва ушверсгоце.
Была агульная защкауленасць у вышках працы, 1 яна была рэзультатыунай.
2005 г. - Дыплом I ступеш за патрыятыч-нае выхаванне студэнтау з выкарыстаннем матэрыялау аб ратным 1 працоуным подзвпу бела-русау, прысвечаных 60-годдзю Перамоп савец-кага народа у Вялшай Айчыннай вайне;
2005 г. - Дыпломам I ступеш за сютэмны падыход да распрацоую щэалапчнага суправа-джэння выхаваучага працэсу.
2006 г. - Дыплом I ступеш Мшютэрства адукацьп за фарм1раванне здаровага ладу жыц-ця студэнтау.
2007 г. - Дыплом I ступеш Мшютэрства адукацьп за выхаванне грамадзянскасщ I пат-рыятызму у дзяцей 1 навучэнскай моладз1.
2008 г. - Дыплом II ступеш Мшютэрства адукацьп за маральна-прававое I сямейнае выхаванне дзяцей 1 навучэнскай моладзь
На Рэспублжанска агляд-конкурс праек-тау на лепшую арган1зацыю щэалапчнай 1 вы-хаваучай працы у вышэйшай навучальнай уста-нове кафедра беларускай мовы прадставша 3 праекты («СямЧ маёй пачатак» (Т. У. Жу-коуская); «Л1таратурн^1 клуб "Ветлща"» (Н. Я. Са-в1цкая); «Халакост: памяць 1 перасцярога» (В. А. Кузьм1ч).
Па вышках конкурсу атрыманы 2 дыпломы М1н1стэрства адукацы1 Рэспублш Беларусь (В. А. Кузьм1ч, Н. Я. Сав1цкая), Дыплом II ступеш Мшютэрства адукацьп Рэспублш Беларусь I спецыяльны прыз ад рэдакцьп часоп1са «Роднае слова» (Т. У. Жукоуская).
2009 г. - Дыплом II ступеш Мшютэрства адукацьп за сацыяльна-педагапчнае I пс1хала-пчнае суправаджэнне станаулення асобы навучэнцау I ¿х прафесшнае самавызначэнне.
Пашырана такая форма супрацоунщтва з кафедрам! тэхн1чнага проф1лю, як сустрэчы
выдатных асоб нашага ушверспэта са студэн-цкай моладдзю падчас правядзення бшарных лекцый, практычных заняткау, куратарсюх гадзш. Таюя сустрэчы адбылюя з вучоным1 БДТУ I. А. Лявщюм, Л. М. Ражковым, П. М. Бураком, А. В. Пятров1чам 1 шш. Запланавана пра-вядзенне «круглага стала» па тэме «Экалапч-ныя веды у традыцыйнай культуры беларусау» сумесна з кафедрай фшасофп.
Цеснае супрацоунщтва з кафедрам! тэхшч-нага профшю ажыццяуляецца шляхам акульту-рацьи студэнцкай моладз1 розных факультэтау праз сютэмнае наведванне музея БДТУ. Кафедрай беларускай мовы забяспечана экскур-сшнае абслугоуванне у музе1 (падрыхтавана лектарская група з мэтай экскурсшнага супра-ваджэння на беларускай I рускай мовах). Прак-тычна усе студэнты I курса ус1х спецыяльнас-цей наведал! музей БДТУ, што з'яуляецца пра-яуленнем патрыятызму да месца навучання. Наведванне гарадсюх музеяу псторьп 1 культуры, мастацкага I экалапчнага - абавязковая праграма для студэнтау ус1х факультэтау. Му-зейныя занятю - адзш з метадычных прыёмау, яю актыуна выкарыстоуваецца выкладчыкам1 кафедры. Далучэннем да так званага «высокага мастацтва» ахоплены практычна усе курсы, дзе працуюць выкладчыю кафедры беларускай мовы. Наведванне выстау, тэатрау, кшо - неаб-ходнасць сённяшняга дня.
У рэчышчы рэспублшанскай акцьи «Жыву у Беларус1 1 тым ганаруся» кожны год наладжва-юцца экскурсн па родным кра1, да правядзення яюх прыцягваюцца прадстаунш шшых факультэтау. За апошшя 5 гадоу наладжана звыш 30 экскурсш: «Мшск - Гродна», падарожжа па лнаратурных мясцшах народнага паэта Белару-с1 Якуба Коласа «Мой родны кут», «Мшск -Вязынка», «Мшск - Пшск - Моталь», «Мшск -Полацк», «Мшск - Хатынь - Курган Славы», «Мшск - Нясв1ж - М1р», «Мшск - Глыбокае -Мосар», «Мшск - Ракау - 1вянец - Дзяржына-ва» 1 шш. Для лепшых студэнтау ушверспэта 1 замежных студэнтау праведзена экскурс1я на малую радз1му Прэзщэнта Рэспублт Беларусь «Мшск - Шклоу - Александрыя», да правядзення якой был1 далучаны прадстаунш ш-шых кафедрау (В. М. Фарафонтау, дэкан факу-льтэта ТАР; М. Т. Наскавец, загадчык кафедры транспарту лесу; I. В. Сакалоусю, дацэнт кафедры глебазнауства; Н. В. Чорная, Ж. У. Бан-дарэнка, Ю. У. Пагарэлава, факультэт ТАР; Л. В. Навасельская, кафедра машын I апаратау I
шш. (гурт «Акавпа»)). Падрыхтавана вялшая канцэртная праграма i прафарыентацыйная гадзша для вучняу старэйшых класау. Па вышках экскурсш падрыхтаваны прэзентацьп, шюс-трацыйныя матэрыялы, яюя папоуняць базу прыкладнога матэрыялу для выкарыстання на занятках па новых для кафедры дысцыплшах «Крашазнауства i краязнауства», «Этнаграф1ч-ныя аб'екты турызму», «Экскурсазнауства».
Выкарыстанне творчага патэнцыялу студэн-цтва у щэалапчнай i выхаваучай працы кафедры i ушверспэта знаходзщь сваё адлюстраван-не у працы лпаратурнага клуба «Ветлща» (юраушк Н. Я. Савщкая). Выдадзены 5 зборш-кау лнаратурных творау «AVE», у яюх прад-стаулены лпаратурныя набытю не толью студэнтау, але i выкладчыкау i супрацоушкау ушверспэта.
На кафедры створаны м1ш-валанцёрск1я групы з мэтай патрыятычнага выхавання студэнтау шшых факультэтау. Распрацаваны шэ-раг тэматычных куратарсюх гадзш, аб'яднаных агульнай назвай «Пстарычная памяць - аснова патрыятызму». Для правядзення таюх гадзш прыцягнуты студэнты-пераможцы рэспублшан-CKix i м1жнародных конкурсау, удзельнЫ лпара-турнага клуба «Ветлща» i гурткоу студэнцкага аб'яднання «Пошук». Па заяуках куратарау сту-дэнцюх груп таюя мерапрыемствы ужо праведзе-ны куратараш Т. П. Вадап'янавай, Я. М. Дзятла-вай i шш. Плануецца распрацоука шырокага спектра выхаваучых мерапрыемствау (тэматычных куратарсюх гадзш, лнаратурных чытанняу, дыспутау, «круглых сталоу», сустрэч са знакамь тым1 навукоуцам1, вучоным1, прадстаушкам1 ор-ганау правапарацку i iHm.), яюя кафедра беларускай мовы можа прапанаваць шшым кафедрам для правядзення щэалапчнай i выхаваучай працы. Ствараецца банк даных, тэматыка якога будзе даведзена да юраунщтва факультэтау.
Заключэнне. Эфектыунасць аргашзацьп щэалапчнай i выхаваучай работы у вышэйшых навучальных установах залежыць перш за усё ад узроуню прафеаянальна-педагапчнай дзей-насщ выкладчыкау, куратарау студэнцюх груп, ix умення актыуна уздзейшчаць на фарм1раван-не у студэнцкай моладз1 пэунай сютэмы погля-дау, перакананняу, нормау паводз1н, яюя выз-начаюцца ¿дэалог1яй беларускай дзяржавы. Тольк1 сумесным1 намаганням1 ycix удзельшкау выхаваучага працэсу можна дасягнуць станоу-чых вын1кау у выхаванн1.
nacmyniy 02.04.2010
