CC BY
19УДК 37.016:316.774
В. А. Кузьм1ч, дацэнт (БДТУ)
РЭПЯНАЛЬНЫ ПАТРЫЯТЫЗМ ЯК КАМПАНЕНТ ГРАМАДЗЯНСКАГА ВЫХАВАННЯ
Публшацыя прысвечана рэпянальнаму патрыятызму як кампаненту грамадзянскага выха-вання у вышэйшай школе. На практычным вопыце кафедры беларускай фшалогп БДТУ разгля-даюцца спосабы развщця рэпянальнага патрыятызму у студэнцкай моладз^ раскрываецца яго роля у фарм1раванн1 грамадзянскай свядомасщ i адказнасщ за сваю Радз1му.
The article deals with local patriotism as a part of patriotic upbringing in high school. The paper analyzes experience of Belarusian philology department of BSTU in this field. The ways of broadening local patriotism among the students are represented. Its significance in building up civil community and responsibility is shown.
Уводзшы. Юраунщтвам крашы неаднаразо-ва падкрэсл1валася, што ¿дэалопя беларускай дзяржавы грунтуецца на любов1 да сваёй зям-л1, павазе да людзей I гонары за сваю дзяржа-ву. Гэта 1 ёсць щэалопя патрыятызму. А выто-ю яе — у пстарычнай памящ народа, якая захоу-вае нашу мараль, наш лад жыцця, традыцьп, светабачанне.
Акрамя таго, мясцовы патрыятызм - гэта важны фактар развщця рэпянальнага турызму у краше. Зразумела, што для паспяховага дасяг-нення гэтых мэтау шщыятыва павшна зы-ходзщь таксама непасрэдна ад сам1х жыхароу беларусюх рэпёнау, яюя найперш защкаулены у развщщ сваёй малой радз1мы. Умелае прад-стауленне краязнаучай адметнасщ рэпёнау, па-пулярызацыя лакальнай культуры можа ютотна павысщь ¿х прыцягальнасць у вачах патэнцыяль-ных турыстау з Беларус1 1 замежжа.
Кожны рэпён Беларус1 мае сваю краязнау-чую адметнасць, абумоуленую яго прыродай, псторыяй 1 культурай. Менав1та праз пазнанне малой радз1мы студэнцкая моладзь вучыцца любщь радз1му I цанщь яе культурна-этнагра-ф1чную разнастайнасць. Праз мясцовы патрыятызм выхоуваецца бачанне тых сувязяу, яюя аб'ядноуваюць беларусю народ у дружную I працав1тую сям'ю.
Асноуная частка. 3 2011 г. стартавау трэщ этап рэспублшанскай акцьп навучэнскай мо-ладз1 «Жыву у Беларус1 - I тым ганаруся», зада-чай якога з'яуляецца выхаванне у моладз1 лю-бов1 1 павап да тых мясцш, дзе яны нарадзшся, развщцё I паглыбленне ведау аб псторьп I культуры роднага краю.
Перш за усё трэба даведацца, чым багата родная вёска, мястэчка щ горад, яюя людз1 жы-л1 1 жывуць на гэтай зямл1, чым адметная ту-рыстычная прывабнасць рэпёна, яго самабыт-насць. Веданне м1нулага 1 сённяшняга малой радз1мы неабходна I для пераутварэння рэпёнау, надання ¿м непауторнай прыгажосщ, па-чуцця прыналежнасщ да сусветнай этнакуль-турнай прасторы.
Дзякуючы паслядоунай дзяржаунай пал1ты-цы па адраджэнш рэпёнау не толью змяняецца знешняе абл1чча населеных пунктау, але 1 ад-науляецца духоуна-маральны ктмат. Правя-дзенне таюх святау, як Дзень шсьменнасщ, Да-жыню, Купалле, разнастайныя музычныя фес-тыват, рэстаурацыя пстарычных помшкау -усё гэта напауняе жыхароу рэпёнау гонарам за прыналежнасць да адзшай зямл1 - Беларуси вы-хоувае у ¿х пачуццё нацыянальнай еднасщ I са-масвядомасщ.
Студэнцкая моладзь БДТУ, якая у асноу-ным паходзщь з розных мясцш Беларуси мае вял1зны патэнцыял мясцовага патрыятызму, закладзены яшчэ падчас школьнай адукацьп. Задача ВНУ - не растрацщь той бясцэнны во-пыт, а узбагацщь яго сучасным1 тэхналопям1 1 ведам. Родная мова, якая выступае сродкам яд-нання нацьп, змяшчае духоуны 1 культурны во-пыт народа, раскрыццю якога спрыяе дзейнасць студэнцюх аб'яднанняу, разнастайных гурткоу.
Студэнцкае аб'яднанне «Пошук», у склад якога уваходзяць гуртю «Памяць», «Спадчы-на», «Мая Радз1ма - Беларусь», «Пазнай свой край», «Патрыёт», «Крынща», «Выток. Дыялог культур», якраз I сюравана на асэнсаванне м> нулага нашага народа, той крынщы, якая мацуе духоуныя сшы нацы1. Пазнанне роднага краю адбываецца як праз навучальную, так I праз вы-хаваучую дзейнасць на аснове л1нгвакультура-знаучага падыходу. Згодна з ¿м ¿стотна удаска-нальваецца вучэбна-метадычнае забеспячэнне навучання 1 яго змястоунае напауненне. Тэкста-вы матэрыял, на аснове якога рэал1зуюцца на-вучальныя мэты, раскрывае светапогляд народа, яго псторыю, ф1ласоф1ю I мараль, пашырае веды будучых спецыялютау пра наш край, яго адметнасць, лад жыцця, характар 1 менталгот.
Асноуным кампанентам с1стэмы грамадзян-ска-патрыятычнага выхавання з'яуляецца таксама аргашзацыя творчай працы студэнтау па раскрыцщ патэнцыялу рэг1янальнай культуры. На аснове шматлшх творчых 1 навуковых сту-дэнцк1х работ створаны шэраг праектау па па-
158
ISSN 1683-0377. Труды БГТУ. 2012. № 5. История, философия, филология
вышэнш турыстычнай прывабнасщ паасобных рэпёнау. Практычная каштоунасць творчай ак-тыунасщ студэнтау справядл1ва ацэнена на рэс-публшансюм 1 ушверсгоцюм узроунях. За 2006—2011 гг. студэнцюм аб'яднаннем «Пошук» падрыхтавана 239 навуковых прац, з л1ку яюх 102 адзначаны катэгорыям1, дыпломам1, спецы-яльным1 прызамь Пашырылася жанравая разна-стайнасць творчых прац, пабудаваных на арып-нальным матэрыяле: дакументальная хрошка, праекты, вщэапрэзентацьи, нарысы, эсэ, ш-тэрв'ю. Шэраг прац мае высокую практычную карысць, паколью у ¿х распрацоуваюцца са-праудныя турыстычна-краязнаучыя маршруты.
Так, напрыклад, навуковая праца студэнтю Бруй Т. (2 курс, спец. «Выдавецкая справа») «Мова зямл1, або тапошмы вёсю Пагарэльцы» (адзначана трэцяй катэгорыяй на рэспублшан-сюм конкурсе навуковых прац студэнтау) сцвярджае, што усведамленне адказнасщ за лес усёй дзяржавы пачынаецца з любов1 да сваёй малой радз1мы, глыбокага ведання яе псторьп 1 культуры. Менав1та на глебе мясцовага патрыя-тызму узрастае грамадзянскасць I агульнадзяр-жауны патрыятызм. Менав1та любов1 да сваёй малой радз1мы вучыць нас гэта даследаванне, напоуненае непадробным замшаваннем сва1м1 родным! мясцшам1, ¿х паданням1 1 легендам!. Мясцовая тапашмша у гэтай працы ператвара-ецца з аб'екта навуковага даследавання у щка-вы 1 прывабны краязнаучы матэрыял, яю аздо-
Беларусь як незалежная дзяржава ¿мкнецца пашырыць свой аутарытэт у свеце. Гэтаму спрыяе, у першую чаргу, вяртанне тых ¿мёнау, яюя складаюць скарбшцу нацыянальнай культуры. Сярод ¿х ёсць 1 сусветна вядомыя. На жаль, пра ¿х у Беларус1 стала даведалюя толью нядауна. Таму асабл1ва актуальным з'яуляецца азнаямленне беларусау з тым1 постацям1, яюя па праву складаюць гонар нашай крашы. Адной з таюх асоб прысвечана праца «Ад Смшав1ч да Парыжа: вытою творчасщ Ха1ма Суцша» студэнтю 2 курса факультэта выдавецкай справы I пашграфп Хшько Н. Мэтай даследавання з'яуляецца жыццё 1 творчасць нашага слыннага земляка. Аутар даследавання паказвае жыццёвы I творчы шлях выхадца з Беларуси увесь трапзм 1 вел1чнасць яго лёсу, глыбшю мастацкай думю. Зразумела, што творцы такой вел1чыш заслу-гоуваюць не аднаго даследавання у сябе на ра-дз1ме, таму гэта студэнцкая праца набывае асаб-л1вую каштоунасць для вяртання забытых ¿мён.
Такое разумение ¿дэалапчнай I выхаваучай працы у вышэйшай школе дапамагае студэнц-кай моладз1 спазнаць сябе праз культуру, сфар-м1раваць уласнае культурнае абл1чча. Уменне папулярызаваць сваю радз1му за мяжой I годна прадстауляць яе на сусветнай арэне закладаец-ца менав1та на роднай зямл1 праз грунтоунае усведамленне псторыка-краязнаучай адметнас-щ сваёй малой радз1мы.
Найважнейшай часткай патрыятычнага вы-хавання моладз1 з'яуляецца ушанаванне памящ абаронцау Айчыны 1 ахвяр вайны. Тэма вайны для нашага народа I балючая, I свяшчэнная. Да-лучэнне юнакоу I дзяучат да гера1чнага мшула-га - адна з асноуных задач щэалапчнай I выхаваучай работы ва установах адукацьп. Штогод на выставы розных узроуняу прадстауляецца шэраг арыгшальных прац па увекавечанш гера-¿чнага подзв1гу нашага народа у Вялшай Ай-чыннай вайне («Вайна у лёсе маёй сямЧ», «Дзяцшства, апаленае вайной», «1мёны памяць зберагла», «I людз1 зведаюць аб прадзедах сва-¿х», «Жанчына 1 перамога» 1 шш.).
Асабл1ва запатрабаванай I актуальнай на сён-няшш дзень з'яуляецца распрацоука турыстыч-ных маршрутау па мясцшах баявой 1 партызанс-кай славы рэпёнау, падрыхтоука адпаведных праектау. 3 мэтай папулярызацьи Беларус1 як щ-кавай турыстычнай крашы з адметнай псторы-яй, традыцыям1 I культурай неабходна старанна распрацоуваць маршруты па памятных мясцшах крашы, найперш на рэпянальным узроуш. Ма-ладаследаваныя кути Беларуа якраз I ствараюць карщну усеагульнага змагання беларускага народа на розных этапах пстарычнага юнавання. Выхаванне пстарычнай памящ як асновы патры-ятызму - ¿дэалаг1чная аснова нацы1. Таму так1я
б1ць любы рэпён нашай кра1ны.
Мясцовыя назвы, як люстэрка г1сторыка-культурнага абл1чча рэг1ёна, становяцца свед-кам1 значных падзей населеных пунктау, даюць ¿м трапную геаграф1чную характарыстыку, на-пауняюць непауторным краязнаучым калары-там. Таюя даследаванн1 пры надежным выка-рыстанш несумненна паспрыяюць павышэнню турыстычнай прыцягальнасщ рэг1ёна, дапамо-гуць глыбей асэнсаваць непауторнасць кожнага месца на карце нашай Радз1мы.
У навуковай працы «Вёска Лучын: м1нулае 1 сучаснае» студэнтк1 2 курса факультэта тэхна-лог11 арган1чных рэчывау Тамашковай А. (адзначана другой катэгорыяй) належнае месца ад-водз1цца выхаванню лакальнага патрыятызму, звязанага з так1м1 паняццям1, як рэг1янальная па-л1тыка, малая радз1ма, краязнаучая адметнасць. Гонар маладога пакалення за сваю малую радзь му, прывязанасць да яе 1 веданне г1сторы1 - гэта тыя фактары, як1я забяспечваюць устойл1вае раз-в1ццё кра1ны, спрыяюць кансал1дацы1 беларус-кай нацы1 дзеля культурнага 1 матэрыяльнага росту. У дадзенай навуковай працы паказваецца краязнаучая адметнасць канкрэтнага беларускага рэг1ёна, яго роля у тых працэсах, як1я прахо-дз1л1 на тэрыторы1 нашай крашы у розныя часы.
даследаванш рэпёнау Eenapyci не толью дапама-гаюць глыбей пазнаць свой край, але i спрыяюць выхаванню у моладз1 гонару за гера1чнае м1ну-лае стойкай i непахюнай беларускай зямлг
Паказальнай у гэтым плане з'яуляецца праца студэнтю 3 курса факультэта выдавецкай справы i палпрафп Протчаню Т. «Рагачоу гера1чны: турыстычна-краязнаучы маршрут» (праца адз-начана трэцяй катэгорыяй на рэспублшансюм конкурсе навуковых прац студэнтау). Рагачоу-шчына - адзш з таюх куткоу, багатых на славу-тыя падзе1 i помн1к1. Аутар працы прыклала шмат намаганняу для сютэматызацьи звестак аб псторьп Рагачоушчыны, выбрала тыя маршруты, яюя найбольш ярка адлюстроуваюць repai4-нае змаганне супраць нямецка-фашысцюх за-хопшкау на тэрыторьп Рагачоушчыны. Праца носщь арыгшальны характар, пацверджана фа-таграф1ям1 i щкавым1 пстарычным1 звесткамь
У навуковай працы студэнтю 4 курса факультэта выдавецкай справы i палпрафп Руха-вай С. «Партызансю рух на Ктмаушчыне» зроб-лена спроба па-новаму паглядзець на пстарыч-ныя старонк1 нашай мшуушчыны, раскрыць яе патэнцыял для сучаснага чалавека. Так, парты-зансю рух у рэпёнах Eenapyci i звязаныя з ¿м памятныя мясцшы павшны быць адным з клю-чавых фактарау для развщця краязнаучага ту-рызму у кра1не. Гера1чная псторыя, нанесеная на карту крашы, не толью дазваляе падкрэслщь адметнасць кожнай мясцшы, але i разв1вае мяс-цовы патрыятызм. У сваю чаргу, адданасць ма-ладога пакалення да сваёй малой радз1мы адыг-рывае найважнейшую ролю ва умацаванш адзш-ства нацьп, усведамленш сябе як аднаго цэлага, а таксама значнасщ кожнага чалавека i рэпёна у агульнанароднай псторьп.
У дадзенай працы робщца спроба паказаць псторыка-гера1чную адметнасць Кл1маушчыны на фоне супольнага змагання беларускага народа з фашысцкай навалай. Остэмнасць i сщс-ласць выкладу, спалучэнне apxiyHbix звестак з асабютым1 успамшам1 удзельшкау падзей ро-
бяць даследаванне карысным культуралапчна-краязнаучым матэрыялам, яю несумненна зной-дзе сваё прымяненне у выхаваучым 1 навучаль-ным працэсах.
Навуковая праца студэнтю 3 курса факультэта выдавецкай справы I палпрафп Курган А. «Ушаччына: псторыя, змаганне, подзвп» (праца адзначана другой катэгорыяй) асвятляе ма-лавядомыя староню рэпянальнай псторьп Беларусь Аб'ектам даследавання з'яуляецца Ушацю раён Вщебскай вобласщ. Разглядаецца мшулае гэтага багатага на падзе1 I знакампыя постащ рэпёна. Асобную частку працы складае аповед аутара пра мшулае сваёй сям'1, якая паходзщь з Ушаччыны. Паказ жыцця сва1х продкау на фоне псторьп крашы 1 рэпёна надае апавяданню глы-бока асабюты характар, падкрэсл1вае важнасць ¿ндывщуальнай людской асобы як творцы на-цыянальнай 1 рэпянальнай псторьп.
Асабл1ва эфектыуным сродкам патрыятыч-нага выхавання з'яуляецца правядзенне экскур-сш па родным краь За апошшя пяць гадоу пра-ведзена звыш сарака экскурсш па рэпёнах Беларусь Кожная з ¿х - крынща пазнання роднага краю 1 яго непауторнай псторьп.
Заключэнне. Актьтазацыя творчай дзейнас-щ студэнтау у гэтым напрамку не толью ства-рае аптымальныя умовы для самарэатзацьи та-ленав1тай моладз1, але I спрыяе ¿х грамадзян-ска-патрыятычнаму 1 духоуна-маральнаму выхаванню, дапамагае захоуваць I перадаваць псто-рыка-культурную спацчыну. Усведамленне са-макаштоунасщ I ушкальнасщ рэпёнау Беларуси разумение грамадскага значэння мясцовай культуры дазваляюць выхоуваць нацыянальна свядомага I ацказнага грамацзянша. Таю тып асобы здольны захоуваць I перадаваць духоуна-ма-ральныя каштоунасщ нацьп. Таму эфектыуна на-ладжаная праца са студэнцкай моладдзю па вы-хаванш рэпянальнага патрыятызму дае несум-ненную карысць для духоунага багацця нацьп I яе дабрабыту у доугатэрмшовай перспектыве.
Паступша 15.06.2012
