Научная статья на тему 'Phraseological units in the form of conjugated and non-conjugate verbs'

Phraseological units in the form of conjugated and non-conjugate verbs Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
1437
119
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ФРАЗЕОЛОГИЯ / PHRASEOLOGY / ГЛАГОЛЬНЫЕ ФРАЗЕОЛОГИЧЕСКИЕ ЕДИНИЦЫ / VERBAL PHRASEOLOGICAL UNITS / СПРЯГАЕМЫЕ И НЕСПРЯГАЕМЫЕ ГЛАГОЛЫ / CONJUGATED AND NON-CONJUGATED VERBS / МЕСТОИМЕННЫЕ СУФФИКСЫ / PRONOMINAL SUFFIXES

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Нурматова Максуда Рузибоевна

Статья посвящена фразеологическим единицам в форме спрягаемых и неспрягаемых глаголов. В статье акцентируется внимание ня том, что важнейшая особенность глагольных фразеологических единиц таджикского языка проявляется в их особой устойчивости, неразделимости и единовременном образовании. Отмечается, что рассматриваемые фразеологические единицы употребляются в форме спрягаемых и неспрягаемых глаголов. Автор статьи ня основе анализа фактологического материала доказывает, что глагольным фразеологическим единицам свойственны категории времени и лиця. К неспрягаемым формам глагольных фразеологических единиц относятся причастие, деепричастие и инфинитив. В таджикском литературном языке наблюдается большое количество глагольных фразеологических единиц.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Фразеологические единицы в форме спрягаемых и неспрягаемых глаголов

The article dwells on phraseological units in the form of conjugated and non-conjugated verbs. Specific attention is paid to the fact that the most important peculiarity of the verbal phraseological units of the Tajik language is manifested in their special stability, inseparability and timely formation. It is underscored that the relevant phraseological unit are resorted to in the form of conjugated and non-conjugated verbs. Designing on the premise of the analysis of factual material, the author of the article proves that the verbal phraseological units are characterized by categories of time and person. The non-conjugated forms of verbal phraseological units refer to the participle, gerundive and infinitive. There are a large considerable number of verbal phraseological units in the Tajik literary language.

Текст научной работы на тему «Phraseological units in the form of conjugated and non-conjugate verbs»

ДАР ШАКЛИ ФЕЪЩОИ ТАСРИФЙ ВА ГАЙРИТАСРИФЙ

Омузиши мавзуи вохидхои фразеологии забони точикй мисли забонхои дигар аз нимахои асри гузашта огоз ёфтааст, бинобар ин доир ба баъзе пахлухои фразеологизмхо, аз чумла вазифахои нахвии иборахои рехтаи забони точикй, дар китобхои дарсии нимаи дуюми асри гузашта маълумоти ночизеро хам пайдо кардан имконнопазир буд.

Аввалин бор дар як дастури таълимии забони точикй дар ало;амандй ба мавзуи бахси мо чунин таъриф зикр ёфтааст:

"Дар забони точикй вохидхои фразеологии феълй хам бештар ба вазифаи хабар меоянд: Солехпонсад аз гули намад чашмонашро намеканд" (6,72).

Дар ин чумла "чашмонашашро намеканд" вохиди фразеологй буда, он дар вазифаи феъли тасрифии номй омадааст.

Дар грамматикаи илмии академиявии забони адабии хозираи точикй низ маълумоти мухтасаре доир ба вазифахои нахвии вохидхои фразеологй, аз чумла ба вазифаи сараъзо ва баъзе аъзохои пайрав омадани вохидхои фразеологй зикр ёфтааст:

Вохидхои фразеологие, ки дар чумла ба вазифаи хабар меоянд, низ ба хабархои сода дохил мешаванд.

Дар ;ишло;амон хам хеч яке аз боён ва амалдорон маро ба як пули пучак намегиранд . Падарашон баъди чанг дар хамин хавлй чашм аз олам пушидааст. У аз болохона пойин фуромада, дар наздиктари рафчахо барои худ нишастгох сохта, он чо занро дар зери чашми худ мегирифт (2, 112).

Эзох: Агар чузъхои ёридихандаи хабархои бо ёрии вохидхои фразеологй ифодагашта маънои модалиро ифода намоянд, хабар таркибй мешавад: Ха, табиати мамлакати мо ба хадде зебо шудааст, ки кас аз тамошои он чашм канда наметавонад (10,234).

Доир ба ифодаи холи монандй бо вохидхои фразеологй муаллифи ин фасли грамматикаи илмй С. Абдурахимов чунин ишора кардааст:

" Вохидхои фразеологй дар вазифаи холи монандй хеле серистифода буда, одатан бо воситаи пасоянди барин меоянд. Дар ин гуна холатхо роли ало;амандкунии пасоянди барин як андоза суст гаштааст, чунки он ба таркиби вохиди фразеологй дохил намешавад: Мирюсуф бето;ат шуда мурги посухта барин ба чор тараф медавид ( 2,284).

Дар ду асари муътамади илмй сохтори нахвии вохидхои фразеологии забонхои форсй ва точикй мукаммал ва ами; тахлилу тах;и; шудааст. Яке монографияи рисолаи доктории Ю. А. Рубинчик "Основы фразеологии персидского языка" ( 13,67), дигаре монографияи рисолаи доктории Х.Мачидов " Фразеологическая система современного таджикского литературного языка" ( 8,56) мебошад.

Дар хар ду рисолаи илмй хам вохидхои фразеологй ба гуруххои номию феълй ва аз лихози сохтори нахвй дар рисолаи Ю.А. Рубинчик ба ду навъ: дар ;олаби ибора ва чумла, дар рисолаи Х. Мачидов ба се навъ: дар ;олаби чумла, ибора ва таркибхои чуфт ифода ёфтани вохидхои фразеологии забонхои форсию точикй мушохида мешавад. Муаллифони ин рисолахо низоми сохтори нахвии вохидхои фразеологии забонхои форсию точикиро хадафи асосии тат;и;отии илмии худ ;арор додаанд. Табиист, ки дар он рисолахои илмй вазифаи нахвии вохидхои фразеологии он забонхо баррасй нашудаанд.

Тах;и;оти илмии забоншиносон Ю.А. Рубинчик ва Х. Мачидов дар халли масъалаи вазифахои нахвии вохидхои фразеологй ахамияти бузург дорад, зеро ;абл аз муайян намудани вазифахои нахвии хелхои гуногуни фразеологизмхо сохтори нахвии худи вохидхои фразеологиро хамачихата омухта, чй тарз ифода ёфтани аъзохои чумларо бо вохидхои номию феълй тахлилу тах;и; намудан ва ба хулосаи да;и; омадан мумкин аст.

Дар "Фразелогическая система современного таджикского литературного языка"дар бораи вохидхои фразеологй чунин гуфта шудааст:

"Фразеология, ки дорои арзиши во;еии бебахост, хусусиятхои миллии худро низ дорад, он натичаи эчодии хал; зухури чахони маънавии он мебошад. Дар воситахои ахбори омма. бевосита ё бавосита, ну;таи назари одамон, чахонбинй ва диди онхо дар бораи мархилахои гуногун ва хикояхои гуногун зохир мешаванд. Онхо мутоби;ат ва фардияти забон ва сухангуии онро тасди; мекунанд. Хар як вохиди фразеологй дар шакли кутох ва та;симнашаванда на танхо унсурхои фикрй ё а;ида, балки баъзе чанбахои дигари тачрибаи хаёт, психологй, гумрук, мафхум ва фарханги мардумро дар бар мегирад" (8,4).

Дар тад;и;оти М.Ф. Исматуллоев ба вазифаи баъзе хелхои хол омадани вохидхои фразеологй зикр ёфтааст. Аз чумла, дар "Очеркхои грамматикй оид ба холшархкунандахо

дар забони адабии хозираи точик" М. Ф.Исматуллоев дар бораи тарзи ифодаи холи тарз бо вохидхои фразеологй навиштааст: "Холи тарз ба як гурухи калони таркибу иборахои рехта ифода мешавад, ки аз чихати сохти худ дорои шаклхои гуногун буда, хамчун як аъзои тафсилии чумла ба хисоб гирифта мешавад" (4,40).

Рисолаи номзадии дотсент Х^алилов "Структурно-семантические и синтаксические особенности и синтаксические функции фразеологических единиц в современном таджикском литертурном языке" низ ба масъалахои фразеология бахшида шудааст. Монографияи

илмии ин тад;и;от ба табъ нарасидааст, вале як ма;олаи илмии муха;;и;и мазкур тахти унвони "Ба вазифаи аъзохои чумла омадани вохидхои фразеологй" соли 1975 дар мачаллаи "Мактаби советй" чоп шудааст(З).

Дар дастури таълимии Т. Ма;судов, Ф.Зикриёев, Х. Чдлилов "Дар бораи вохидхои фразеологй ва вазифаи синтаксисии онхо" ба вазифаи мубтадо, хабар, муайянкунанда, пуркунанда ва хелхои хол омадани вохидхои фразеологии номию феълй мухтасар баррасй гардидааст(9,38-63, 76).

Вохидхои фразеологии феълй дар забони адабии хозираи точик аз дигар намудхои вохидхои фразеологй бештар ба назар мерасанд.Мо дар чараёни гуфтори худ низ аз ин намуди вохиди фразеологй бисёр истифода мекунем.

Вохидхои фразеологиии феълй дар ду шакл ифода меёбанд:

1.Вохидхои фразеологии феълии тасрифй

2. Вохидхои фразеологии феълии гайритасрифй Масалан:

Ташнаам дар лаби дарёи дилат метарсам, Ки агар об хурам банди дилам месузад. (15,41).

Дар ин байт вохиди фразеологии феълии "дилам месузад" ба вазифаи вохиди фразеологии тасрифии феълии шахси якуми шумораи танхо, замони оянда омадааст. Бо бандакчонишини сохибии "-ам" ифода гардидааст. Вохиди фразеологии "дилам месузад" маънои "рахму шаф;ат кардан"-ро дорад.

Аз ахтарони дур чу ёрони сардмеур,

Дил кандаму зи сардии дунё саво шудам(15,161).

Дар ин байт вохиди фразеологии феълии "дил кандам" дар шакли тасрифй омадааст. Замони гузаштаи шахси якуми танхо бо воситаи бандаки феълии "-ам" ифода карда шудааст. Вохиди фразеологии феълии "дил кандан" маънои "умеди худро аз даст додан"-ро дорад.

Якчанд базардиву гиревон будем, Бо чархи фалак дасту гиребон будем (15.105). Дар ин байти вохиди фразеологии "дасту гиребон будем" дар шакли тасрифй омадааст. Замони гузаштаи шахси якуми шумораи чамъ мебошад. Маънои "чанчол ва занозанй кардан"-ро ифода мекунад.

Дар байти чорум вохиди фразеологии "хун кард"дар шакли тасрифй омадааст.замони гузашта, шахси сеюм, шумораи танхо мебошад. Маънои "азоб додан"-ро ифода мекунад.

Вохидхои фразеологии феълии тасрифй бо воситаи бандакчонишинхо омада, сохибиятро ифода менамоянд:

Мардумони ;ишло; хабари аз шуяш чудо шудани Мушаррафро шунида шодикаф шуданд, хама ба дилашон кошук метарошиданд, ки вай зани онхо бошад(16,132). Аз у рузу рушной мебинй, дилат об мехурад (19, 132).

Дар ин чумлахо вохидхои фразеологии феълии "ба дилашон ;ошук; метарошиданд" шакли тасрифии феъл буда, аз асоси замони ояндаи феъл гирифта шудааст. Бо бандакчонишини "-ашон" ифода омада, сохибиятро ифода мекунад. Шахси дуюми шумораи чамъ мебошад. Дар чумлаи дуюм вохиди фразеологии феълии "дилат об мехурад" аз асоси замони ояндаи феъл гирифта шудааст. Шахси дуюми шумораи танхо мебошад. Бо воситаи бандакчонишини сохибии "-ат" ифода гардидааст.

Дар чумла бештар вохидхои фразеологии феълй ба вазифаи хабар меоянд, зеро микдори зиёди онхо хамчун феъл амалу харакатро ифода менамоянд. Бехтар ин ки машмаша накарда, аз атрофи дегат бохабар шав! (5,132).

Ман саропо сухтам, дар гирифтам ва дасту дилам аз дунё канда шуд...(5,114). Аммо ту бо хамаи инхо даст ба гиребон шудан наметавонй, дастат кутохй мекунад (5.115). -О, худатон гардани гафс, часади баходуронаи уро таъриф карда, оби дахонатон мерафт-ку! (14,122).

Мушарраф пеши у хам дилашро холй карданй буд, лекин забонаш нагашт, хис кард, ки алхол аз зангирии Нозимй ва чудошавии онхо касе бохабар нест(7,72).

Дар ин чумлахо иборахои фразеологии феълии "аз атрофи дегат бохабар шав","дасту дил аз дунё канда шудан","даст кутох будан","оби дахон рафтан", "дилашонро холй кардан" бо

воситаи бандакчонишинхои (дегат, дилам ,дастат, дахонатон, дилаш) ифода гардидааст. Дар чумлахои номбурда ало;аи мувофи;ат истифода шудааст.

Аз чихати ифода вохидхои фразеологй ба як калима баробар мешаванд, вале фразеологизмхо баръакси калимахои оддй нафа;ат предмет, аломат, амал, холати онхо, балки тобишхои гуногуни хиссиро низ дар бар мегиранд. Вохидхои фразеологии феълй дар шакли гайритасрифй низ меоянд.

1.Дар шакли сифати феълй:

-Ин чудо хам зиёд не-мй? Ман-ман гуфта гаштагй саркорхо хам базур сад сентнер хосил мегиранд (4,614).

Дар ин чумла вохиди фразеологии феълии "ман-ман гуфта гаштагй" дар шакли сифати феълй ифода гардида, аз асоси замони гузашта бо илова кардани пасванди "-а" ва "-агй" сохта шуда, маънои "хавобаланд будан"-ро дорад.

Хочиумар бо раис гапаш гурехта, ба колхози Ситораи Сурх кучида рафт(6,46). Дар чумлаи дуюм вохиди фразеологии феълии "гапаш гурехта" дар шакли сифати феълй ифода гардида, аз асоси замони гузаштаи феъл бо илова кардани пасванди "-а" сохта шуда, маънои "чанчол кардан"-ро дорад.

Мушарраф бо дили шикаста, хотири парешон, хангоме ки шаб шуда, мардум дар хонахо, назди оташдонхои гарм чой гирифта рохат мекарданд, ба Сиёхдона баргашт(7,160). Нозимй Мехрубонро дуст медошт, чонаш дар тани у буд, хурдакак буду дар пушти падар кук кардагй (7,87).

Шахноза шумо барин не, вай духтари шахр, чашмаш кушода шудагй(7,110).

Фразеологизмхои ин мисолхо харчанд дар шаклхои сифати феълй омада бошанд хам, онхо ба аломатхои гуногуни мубтадо хамчун предикативхо ишора карда, мафхумхои сифатиро ифода намудаанд.

Дар мисолхои овардашуда вохидхои фразеологии феълй дар шакли сифати феълй ифода гардидааст.

Дар чумлаи сеюм вохиди фразеологии "дили шикаста" дар шакли сифати феълй ифода гардида, аз асоси замони гузаштаи феъл бо илова кардани пасванди "-а" сохта шуда, маънои "озурда, хафа ва гамгин"-ро ифода менамояд.

Дар чумлаи чорум вохиди фразеологии "кук кардагй" дар шакли сифати феълй ифода гардида, аз асоси замони гузаштаи феъл бо илова кардани пасванди "-агй"сохта шудааст. Дар чумлаи панчум вохиди фразеологии "чашмаш кушода шудагй" дар шакли сифати феълй ифода гардида, аз асоси замони гузаштаи феъл бо илова кардани пасванди "-агй" сохта шудааст.

Дар чумлаи шашум вохиди фразеологии "бачагй накун" дар шакли сифати феълй ифода гардида, аз асоси замони гузаштаи феъл бо илова кардани пасванди "-агй"сохта шуда, маънои "сабукандешй кардан, беаклй кардан"-ро ифода менамояд.

2.Дар шакли феъли хол:

Бо овози хастаю хиррй бо хамдигар гапгузаронй мекарданд (4,206).

Хола аз ин гапаш аз Фазилатой, ки то ин ва;т гапгардонй карда, алами уро тоза мекард, дигар чавоб нагирифт (4,206).

-Аз барои худо гапатро точикй карда руйрост гуй, монанди савдогарони Бухорой забонбозй накун!(4,457). -Забонхой накун, ту нагз ба ёд дорй ва медонй(4,459).

Аммо дар он ва;т шарм карда, забонгир шуда, ба зери обу ара; монда бошам хам, як навъе карда ба Лутфия дарди диламро баён кардам (4,457).

Дар ин чумлахо вохидхои фразеологии феълй дар шакли феъли хол омадааст.

Дар чумлаи якум феъли холи "гапгузаронйонй " бар шархи амали феъли асосй омадааст ва

маънои гапи худро маъ;ул кунонидан омадааст.

Дар чумлаи дуюм вохиди фразеологии "гапгардонй" дар шакли феъли хол барои шархи амали феъли асосй омада, маънои "гапи касеро гардонидан" ифода мекунад.

Доманкашону дилкашол аз цуллацои куу, В-аз чашмауо цудо шуда сарозер меравем (15, 37).

Он, ки ман дилкашоли у будам, Дилкашоли каси дигар будааст(15,61).

Пеши уар кас дил кушодам беибою рукушод. Рукушодщо ба руям ханцаре овардааст (15,155). Дар ин байтхо устод Лои; Шералй вохидхои фразеологии гайритасрифии феъли холи "доманкашону дилкашол, рукушодро" овардааст, ки барои шархи амали феъли асосй омадааст.

3.Дар шакли масдар:

Ибораи фразеологй дар шакли масдар омадааст:

Сояи маро аз девор тарошидан то кай давом мекунад(4,188)

-Ман аз ту дил кандан намехохам гуфт, Зариф(14,168). Ман аз ту даст шустан намехохам(14,167).

Харчанд дар хона пинхон мондам, охир мебояд, ки як руз берун бароям, ё ин ки боз ба ёру диёр хайрбод гуфта, аз висоли Гулбибй дил канда ба вилоятхои гурбат биравам, лекин барои ман чон кандан, назар ба дил кандан аз Гулбибй осонтар аст(5,56).

Дар чумлаи якум вохиди фразеологии "Сояи маро аз девор тарошидан" дар шакли масдар омада, аз асоси замони гузаштаи феъли "тарошид"бо илова кардани пасванди "-ан" сохта шудааст.

Дар чумлаи дуюм вохиди фразеологии "дил кандан" дар шакли масдар омада, аз асоси замони гузаштаи феъли "канд" бо илова кардани пасванди "-ан" сохта шудааст. Дар чумлаи сеюм вохиди фразеологии "даст шустан" дар шакли масдар омада, аз асоси замони гузаштаи феъли "шуст" бо илова кардани пасванди "-ан" сохта шудааст. Дар чумлаи чорум вохидхои фразеологии "дил канда" дар шакли сифати феълй, вохиди фразеологии "чон кандан ва дил кандан" дар шакли дар шакли масдар омада, аз асоси замони гузаштаи феъли "канд" бо илова кардани пасванди "-ан" сохта шудааст.

Хулоса, вохидхои фразеологии феълй дар шакли тасрифй ва гайритасрифии феъл низ омада метавонанд. Дар шакли тасрифии феъл аз руи шахсу шумора, замон, шакл ва бандакхои феълй ва хабарй тасриф карда мешаванд. Шакли гайритасрифии вохидхои фразеологии феълй ин сифати феълй, феъли хол ва масдар мебошанд.

ПАЙНАВИШТ:

1. Айнй, С. Асархои мунтахаб./ С. Айнй.- Душанбе: Адиб 1969-254с

2. Грамматикии забони адабии хозираи точик.ч.1. Душанбе, Дониш 1985-112с.

3.Джалилов, Х. Структурно-семантические и синтаксические особенности и синтаксические функции фразеологических единиц в современном таджикском литературном языке: Автореф. дис... канд. филол. наук Х. Джалилов.- Душанбе, 1976 - 24с.

4. Иссматуллоев, М.Ф. Очеркхои грамматикй оид ба холшархкунандахо дар забони адабии хозираи точик / М.Ф. Иссматуллоев.- Душанбе , Дониш 1985-240с.

5. Икромй, Ч,. Духтари оташ, / Ч,.Икромй-. Душанбе, 2009-332 с.

6. Камолиддинов, Б.Нахви забони точикй/ Б Камолиддинов.- Душанбе:Собириён, 2010 -237с.

7.Кароматуллохи, Мирзо. Дар орзуи падар / Мирзо Кароматуллохи.- Душанбе, Адиб, 2009120 с.

8. Маджидов, Х. Фразеологическая система современного таджикского литературного языка/ Х.Маджидов. - Душанбе: Деваштич, 2006- 356 с.

9.Ма;судов, Т., Зикриёев Ф., Чалилов Х. Дар бораи вохидхои фразеологй ва вазифахои синтаксисии онхо/ Т Ма;судов. - Душанбе, 1976 -167с.

10.Маъсумй, Н. Очеркхо оид ба инкишофи забони адабии точик/ Н.Маъсумй - Сталинобод, 1959 -256 с.

11.Х. Мачидов,Фразеологияи забони адабии точик/ Х. Мачидов.- Душанбе. 2007.- 345с.

12.Маъсумй, Н. Очеркхо оид ба инкишофи забони адабии точик/ Н.Маъсумй. - Сталинобод, 1959.-367 с.

13.Рубинчик, Ю.А. Основы фразеологии персидского языка/ Ю.А. Рубинчик.- М.: Наука, 1981. - 276 с.

14. Фозилов, М. Фарханги иборахои рехтаи забони адабии хозираи точик/ М.Фозилов. -Душанбе, чилди 1, 1963 -168 с.

15. Шералй Л. Офтобборон. Душанбе: Адиб , 1986. - 112 с.

REFERENCES:

1. Aini, S. Selected Compositions / S. Aini. - Dushanbe: Man-of-Letters, 1969. - 254 p.

2. Grammar of Modern Literary Tajik Language.-V.1. - Dushanbe: Knowledge, 1985. - 112 p.

3. Jalilov Kh. The Structural and Semantic Features and Syntactical Function of Phraseological Units in Modern Literary Tajik Language: synopsis of candidate dissertation in philology. -Dushanbe, 1976. - 24 p.

4. Issmatulloev, M.F. Grammatical Essays on Modify Adverbs in Modern Literary Tajik Language. - Dushanbe: Knowledge, 1985. - 240 p.

5. Ikromi, J. The Daughter of Fire. - Dushanbe, 2009. - 332 p.

6. Kamoliddinov B. Grammar of Tajik Language. - Dushanbe: Sobiriyon, 2010. - 237 p.

7. Karomatulloh Mirzo. In the Dream of Father. - Dushanbe: Man-of-Letters, 2009. - 120 p.

8. Majidov Kh. Phraseological System of Modern Literary Tajik Language. - Dushanbe: Devashtich, 2006. - 356 p.

9. Maksudov T., Zikriyoev F., Jalilov H. Some Views on Phraseological Units and their Syntactical Functions. - Dushanbe, 1976. - 167 p.

10.Ma"sumi N. Essays on the Development of Tajik Literary Language. -Stalinabad, 1959. -256 p.

11.Majidov H. Phraseology of Tajik Literary Language. - Dushanbe, 2007. - 345 p.

12.Ma"sumi N. Essays on the Development of Tajik Literary Language. -Stalinabad, 1959. -367 p.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

13.Rubinchik Yu.A. The Foundations of Persian Phraseology. - M.: Science, 1981. - 276 p.

14.Fozilov M. Dictionary of Phraseological Units of Modern Literary Tajik Language. -Dushanbe, - V.1. 1963. - 168 p.

15.Sherali L. The Sunny. - Dushanbe: Man-of-Letters, 1986. - 112 p.

Омадани во^ид^ои фразеологй дар шакли феъщои тасрифй ва гайритасрифй Вожа^ои калидй: фразеология, воцидцои фразеологии феъли, тасрифй, гайритасрифй, бандакцонишищо

Гуфта мешавад, ки хусусиятуои нщоят мууими воцидцои фразеологии феълй дар устувории хоси сохти ощо зоуир гардида, устувории калимацои дохилй, аз цам цудонопазирй ва якцошаклгирии ощо аз хосиятуои нщоят мууими ин хели воцидцои фразеологии забони тоцикй ба шумор мераванд.

Тазаккур шудааст, ки воцидцои фразеологии феълй дар шакли тасрифй ва гайритасрифй омада метавонад.

Муаллиф бо мисолцо собит менамояд, ки шакли тасрифии воцидцои фразеологии феълй аз руи замон, шакл ва шахс тасриф карда мешаванд.

Шакли гайритасрифии воцидцои фразеологии феълй сифати феълй, феъли цол ва масдар мебошад. Дар забони адабии тоцикй воцидцои фразеологии феълй бештар ба назар мерасанд.

Мацола ба масъалацои дар шакли феълуои тасрифй ва гайритасрифй омадани воцидцои фразеологй бахшида шудааст.

Фразеологические единицы в форме спрягаемых и неспрягаемых глаголов

Ключевые слова: фразеология, глагольные фразеологические единицы, спрягаемые и

неспрягаемые глаголы, местоименные суффиксы Статья посвящена фразеологическим единицам в форме спрягаемых и неспрягаемых глаголов.

В статье акцентируется внимание на том, что важнейшая особенность глагольных фразеологических единиц таджикского языка проявляется в их особой устойчивости, неразделимости и единовременном образовании.

Отмечается, что рассматриваемые фразеологические единицы употребляются в форме спрягаемых и неспрягаемых глаголов.

Автор статьи на основе анализа фактологического материала доказывает, что глагольным фразеологическим единицам свойственны категории времени и лица.

К неспрягаемым формам глагольных фразеологических единиц относятся причастие, деепричастие и инфинитив. В таджикском литературном языке наблюдается большое количество глагольных фразеологических единиц.

Phraseological Units in the Form of Conjugated and Non-Conjugate Verbs

Keywords: phraseology, verbal phraseological units, conjugated and non-conjugated verbs, pronominal suffixes

The article dwells on phraseological units in the form of conjugated and non-conjugated

verbs.

Specific attention is paid to the fact that the most important peculiarity of the verbal phraseological units of the Tajik language is manifested in their special stability, inseparability and timely formation.

It is underscored that the relevant phraseological unit are resorted to in the form of conjugated and non-conjugated verbs.

Designing on the premise of the analysis of factual material, the author of the article proves that the verbal phraseological units are characterized by categories of time and person. The non-conjugated forms of verbal phraseological units refer to the participle, gerundive and infinitive. There are a large considerable number of verbal phraseological units in the Tajik literary language.

Маълумот дар бораи муаллиф:

Нурматова Мацсуда Рузибоевна, унвонцуи кафедраи забони тоцикии Донишгоуи давлатии Хуцанд ба номи академик Бобоцон Гафуров (Цумуурии Тоцикистон ш. Хуцанд),E-mаil; maksuda. Nyrmatova. 71@ mail.m Сведения об авторе:

Нурматова Максуда Рузибоевна, соискатель кафедры таджикского языка Худжандского государственного университета имени Б. Гафурова (Респулика Таджикистан, г.Худжанд),E-mаil;maksuda.Nymatova.71@ mail.m Information about the author:

Nurmatova Maksuda Ruziboevna, claimant for candidate degree of Khujand State University named after acad. B.Gafurov. (Tajikistan Republic, Khujand), E-mаil; maksuda. Nyrmatova. 71@ mail.m

УДК 4рус 2 ББК 83.3 рус

Ш.А. СОЛИХОДЖАЕВА

КОНЪЮНКЦИОНАЛИЗОВАННЫЕ ОТ ПОЛНОЗНАЧНЫХ СЛОВ ПРЕДЛОГИ И ИХ ФУНКЦИОНИРОВАНИЕ В ТАДЖИКСКОМ ЯЗЫКЕ

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.