Научная статья на тему 'PERSPECTIVE DIRECTIONS OF PROFESSIONAL EDUCATION OF GRADUATES OF SECONDARY SCHOOLS'

PERSPECTIVE DIRECTIONS OF PROFESSIONAL EDUCATION OF GRADUATES OF SECONDARY SCHOOLS Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
16
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ГЛОБАЛИЗАЦИЯ / ГОСУДАРСТВО / ОБРАЗОВАНИЕ / ИНФОРМАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ / КОМПЬЮТЕР / ОБЩЕСТВО / ИНФОРМАЦИОННЫЕ РЕСУРСЫ / ЛИЧНОСТЬ / СУБЪЕКТ / МОТИВАЦИЯ / СПОСОБНОСТЬ / ШКОЛА / КУЛЬТУРА ИНФОРМАЦИИ / ПРОГРАММНОЕ ОБЕСПЕЧЕНИЕ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Шамуратова И.И.

В данной статье были обсуждены проблемы направления выпускников среднеобразовательной школы на профессионально-ориентационное обучение. Для решения этих проблем было создано программное обеспечение с помощью информационных технологий. Данное программное обеспечение отличается объёмом точности при вычислении, информации хранящейся в базе данных, удобством обработки и представлении данных.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПЕРСПЕКТИВЫ НАПРАВЛЕНИЯ ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ ВЫПУСКНИКОВ СРЕДНЕОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ ШКОЛ

In given article the direction problems of comprehensive school leavers on professional-oriented training have been discussed. For the decision of these problems the software by means of information technology has been created. The given software differs in accuracy volume at calculation, the information stored in a database, convenience of processing and data presentation.

Текст научной работы на тему «PERSPECTIVE DIRECTIONS OF PROFESSIONAL EDUCATION OF GRADUATES OF SECONDARY SCHOOLS»

UDC 371.267

УМУМУРТА ТАЪЛИМ МАКТАБЛАРИДА БИТИРУВЧИЛАРИНИ КАСБИЙ ТАЪЛИМГА ЙУНАЛТИРИШ ИСТИЦБОЛЛАРИ

I.I. Shamuratova1

Аннотация

Ушбу маколада умум-урта таълим мактаби битирувчиларини касбий таълимга йуналтиришниниг муаммолари тахлил килинди.Бу муаммоларни ечишда ахборот технологиялари воситалари ёрдамида дастурий таъминот яратилди. Бу дастурий таъминот хисоблашлардаги аникликларнинг катталиги, маълумотлар базасида сакланадиган маълумотлар хажмининг катталиги ва уларни саклаш, кайта ишлаш ва такдим килишда кулайлиги билан ажралиб туради.

Калит сузлар: глобаллашув, давлат, таълим, ахборот технологиялари, компьютер, касб, жамият, ахборот ресурслари, шахс, субъект, мотивация, кобилият, мактаб, ахборот маданияти, дастурий таъминот.

Хозирги кунда таълим сохасида информацион мухитни яратиш ва узлаштириш юзасидан максадли лойихаларни шакллантириш мамлакатда жадал суръатлар билан амалга оширилмокда.

Бу эса уз навбатида жамиятимизнинг хар бир аъзосидан ахборот технологияларидан хабардор булишни, информацион мухит оркали фан ва ишлаб чикаришдаги иновацияларни узлаштиришни, етук мутахасислар тайёрлашда зарур манбалардан фойдаланиш заруриятини келтириб чикаради ва унинг катта ахамияти куйидагиларда уз аксини топади: бугунги кунда халк хужалиги тармокларида маълумотлар базасини бошкариш тизимларини тугри ташкиллаштириш мухим масалага айланганлиги; мавжуд муаммоларни окилона хал этиб бориш, янги ахборот тафаккурини шакллантиришни такозо этиши; ахборот технологияларини урганиш, амалда куллаш, халк хужалиги сохаларини ривожлантириш талабларидан келиб чикиши хамда таълим сохасида куйилган максадларга самарали эришишда электрон мухитдан унумли ва самарали фойдаланиш ахамиятининг усиши кабилардир [1].

Ахборотлашган жамиятда хамда ижтимоий ва илмий-техникавий тараккиёт шароитида мактаб укувчиларини касбга йуналтиришнинг мухимлиги анча ошди. "Ким булсам экан?" деган савол хар бир йигит ва киз учун энг мухим муаммолардан бири булиб колди. Чунки инсоннинг шундан кейинги хаёти ана шу муаммони хал килишга боглик.[1].

Касбни тугри танлаш мехнатда ва ижтимоий фаолиятда энг юксак курсаткичларга эришишга ёрдам беради, мехнат жараёнида ва унинг натижаларидан коникиш эса ижодкорликни энг куп намоён этиш, яхши кайфиятда булиш, танхо бир кишининг хам, умуман жамиятнинг хам барча хаётий режаларини бир мунча тула амалга ошириш имконини беради. Бу педагогика ва психология фанларида эмперик ва назарий даражадаги тадкикотларнинг купайишига сабаб булсада, шахснинг ривожланиш жараёнининг мухим томони хисобланган, "онгли касб танлашга тайёргарлик" ёки "касб-хунарга йуналганлик" тушунчаларини янада мукаммалрок тадкик килиш кераклигини хам курсатмокда.

Укувчи ёшларни касб-хунарга йуналтириш жараёни ташкилий жихатдан купрок педагогик характерга эга булсада, у мазмунан психологик мохиятга эга. Чунки, барча педагогик тадбирлар (ташки таъсир) укувчининг узлигини англаш ва онгли касб танлаши учун хизмат килади, унинг касбий узлигини англаш жараёни (ички таъсир) эса психологик конуниятлар асосида кечади. Касб-хунарга йуналтириш жараёнида ташки ва ички таъсирларнинг

1Шамуратова Инабат Исмаиловна - преподаватель кафедры информационных технологий, Ташкентский университет информационных технологий (Ургенчский филиал), Узбекистан.

Педагогические науки

муштараклашуви окибатида укувчида ички позиция шаклланади. Демак, бу жараён энг авалло касбий узликни англашга йуналтирилган экан [1].

Профессор Р.Х.Жураевнинг асосли таърифи буйича, "касб-хунарга йуналтириш ишларининг асосий максади, энг аввало, индивидга уз кизикиш, кобилият ва имконияларини тулик англаш, хохиш истакларини амалга ошириш восита ва усулларини тугри белгилаш ва мустакил карорга келиши учун имконият ва зарур шарт-шароитларни яратишдан иборат". [1]

Шу нуктаи назардан, укувчининг онгли касб танлашига таъсир этувчи омиллар-унинг индивидуал-психологик хусусиятлари ёки ички имконият ва эхтиёжлари хисобланади.

Ички позиция уз-узидан эмас, балки субъектнинг ташки мухит билан узлуксиз алокада булиши ва ташки мухитнинг унга таъсир этиш жараёнида шаклланади. Айнан шу икки томонлама таъсир хамда ижтимоий муносабатлар жараёнида инсон узлигини ва шу "изланиш окибатида" узини англайди.

Индивидуал типологик хусусиятлар, рухий холатлар ва билиш психик жараёни эса укувчи ички позициясининг шаклланишига таъсир этувчи психологик омиллар хисобланади. Касб-хунарга йуналтириш жараёнида бу омилларнинг хисобга олиниши, укувчиларнинг ижобий-касбий мотивацияни шакллантириш имконини беради. Шу уринда таъкидлаш керакки, максадга йуналтирилмаган касбий мотивация шахсий касбий режани белгилаш ва мустакил карорга келишда укувчи учун кийинчилик тугдиради.

Таникли психолог П.Я.Галпериннинг таъкидлашича "...мотивациянинг таъсири жуда нозик масала, у дарров билинмайди, лекин пировард натижада кунгилсиз холатда узини намоён килиши мумкин". [1]

Битирувчиларнинг уз кизикиш, мойиллик ва кобилиятларига мос касбни эмас, бошкасини танлашлари сабаблари урганилганда куйидаги муаммоларга дуч келамиз:

• Касбий мотивациянинг сустлиги;

• Касб танлашда ташки таъсирнинг кучлилиги;

• Шахсий касбий режанинг мавхумлиги;

Битирувчиларнинг купчилиги ота-оналарининг хохиши билан уз касбий режаларини узгартирганлар. Утказилган суровномаларда уларнинг купчилиги ёшликда орзу килган касбни эгаллай олмаганлиги ёки шу касбда фаолият юритмаётганликларини маълум килдилар. Айрим ота-оналар узлари эриша олмаган касбий орзуларига фарзандлари оркали етишишга интилишини куриш мумкин.

Бу муаммоларни ечишда куйидагиларга ахамият бериш керак:

• Укувчиларни касбга йуналтиришда ота-оналар билан ишлашда, фарзандининг касбий мойиллик, кизикиш ва кобилиятларидан уларни хабардор килиш, хар бир инсоннинг уз хаёт йули борлиги, шунинг учун хам фарзандларини узи ёктирган ва кониктирадиган касбларга йуналтириш лозимлигини тушунтириш;

• Укувчиларни касб хунарга йуналтириш жараёнига интерфаол психологик педагогик технологияларни тадбик этиш ва касбий психологик педагогик ташхиснинг узлуксизлигига эришиш;

• Укувчиларни касб хунарга йуналтиришда кулланиладиган психологик педагогик ташхис методларини автоматлаштириб, дастурий таъминот ишлаб чикиш ва бу жараённинг маълумотларни саклаш, кайта ишлаш ва такдим килишда самарадорлигини ошириш;

Дозирда умумтаълим мактаблари битирувчиларига касб-хунар коллежларига йулланмалар берилмокда. Бу жараён узвий булиб укувчиларни касб-хунарга йуналтиришда кулланиладиган психологик-педагогик Республика ташхис маркази томонидан укувчиларни касб-хунарга йуналтиришда кулланиладиган психологик-педагогик ташхис методикалари ишлаб чикилган. Методикада курсатилган тест синовлари уз вактида ва курсатилгандек бажарилса коникарли натижаларни олишимиз мумкин.

Таълим муасасасини илмий асосда бошкаришда ахборотлар канчалик мухим ахамиятга эга булса, тупланган ахборотлар асосида узаро мулокот натижалари хам шунчалик мухим ахамият касб этади.

Шу максадда умум урта таълим битирувчиларини касбий таълимга йуналтиришда ТАТУ Урганч филиалида бир канча ишлар олиб борилди. Филиалимиз талабалари Республика ташхис маркази томонидан такдим килинаётган битирувчиларни касбий таълимга йуналтиришда кулланиладиган психологик-педагогик методикаларни дастурий таъминотини яратдилар.

Дастурий таъминот укитувчи ва укувчи учун хизмат килади. Укувчилар тест синовларини топширганларидан кейин натижаларини куриб бориши мумкин. Бу эса уларнинг касбларни чукур уйланиб, танлашига ёрдам беради. Укитувчи дастурий таъминот оркали битирувчиларнинг хар бир боскичдаги алохида маълумотига, улар хакидаги умумий маълумотларга эга булади ва саралаб коррекцияга учраганлари устида кайта ишлайди.

Дастурий таъминот натижаларни хисоблашлардаги аникликларнинг катталиги, маълумотлар базасида сакланадиган маълумотлар хажмининг катталиги ва бу маълумотларни саклаш, кайта ишлаш ва такдим килиш кулайлиги билан ажралиб туради. Дастурий таъминот Урганч тумани 8 сон мактабида синовдан утди ва натижалар олиниб, текшириб чикилди. [1]

2014 йил декабр ойида Тошкент шахрида Узбекистон Республикаси халк таълими вазирлиги "Укувчиларни касб таълимга йуналтириш ва психологик-педагогик ташхис маркази"да булиб утган " "Умумтаълим мактабларида укувчиларни касб хунарга йуналтириш ва психологик-педагогик хизмат курсатиш самарадорлигини ошириш муаммолари ва ечимлари" илмий-амалий конференциясида яратилган дастурий таъминот ва унинг натижалари хакида батафсил тушунтириб берилди. "Х,алк таълими вазирлиги" дастурий таъминот ва унинг натижаларини чукур тахлил килиб, дастурий таъминотни Республикамизнинг барча умумтаълим мактабларида куллаш максадида, "е-таЙаЬ.^" порталига жойлаштиришни таклиф килишди. Бунинг натижасида барча умумтаълим мактаблари дастурий таъминотдан фойдалана олишади хамда олинадиган натижаларнинг аниклиги, ишонлилиги ва шаффофлиги ошади.[2]

Адабиётлар:

1. Шамуратова И.И., Юсупова Ш.Б. Умумий урта таълим мактаби битирувчиларини касбий таълимга йуналтиришнинг муаммо ва ечимлари."11т sarchashmalari" 2014 йил № 10 сон 81-84 бетлар

2. Шамуратова Ф.И., Шамуратова И.И. "Умумий урта таълим битирувчиларини касбий таълимга йуналтириш муаммо ва ечимлари" "Умумтаълим мактабларида укувчиларни касб хунарга йуналтириш ва психологик-педагогик хизмат курсатиш самарадорлигини ошириш муаммолари ва ечимлари" илмий амалий конференция материаллари Тошкент 2014 йил. 320-324 бетлар.

© И. Shamuratova, 2016

УДК 371.267

ПЕРСПЕКТИВЫ НАПРАВЛЕНИЯ ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ ВЫПУСКНИКОВ СРЕДНЕОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ ШКОЛ

И.И. Шамуратова

Аннотация. В данной статье были обсуждены проблемы направления выпускников среднеобразовательной школы на профессионально-ориентационное обучение. Для решения этих проблем было создано программное обеспечение с помощью информационных технологий. Данное программное обеспечение отличается объёмом точности при вычислении, информации хранящейся в базе данных, удобством обработки и представлении данных.

Ключевые слова: глобализация, государство, образование, информационные технологии, компьютер, профессия, общество, информационные ресурсы, личность, субъект, мотивация, способность, школа, культура информации, программное обеспечение.

© И.И. Шамуратова, 2016

negarorHHecKHe HayKH UDC 371.267

PERSPECTIVE DIRECTIONS OF PROFESSIONAL EDUCATION OF GRADUATES OF SECONDARY SCHOOLS

I.I. Shamuratova

Abstract. In given article the direction problems of comprehensive school leavers on professional-oriented training have been discussed. For the decision of these problems the software by means of information technology has been created. The given software differs in accuracy volume at calculation, the information stored in a database, convenience of processing and data presentation.

Keywords: globalization, state, education, information technologies, computer, profession (job), society, information resources, person, subject, motivation, ability, school, information culture, software.

© I.I. Shamuratova, 2016

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.