ПЕРОМУНИ КОРБУРДИ АФКОРИ ПЕДАГОГИИ ҶАЛОЛУДДИНИ РУМӢ ДАР ДАРСҲОИ ЗАБОНИ ТОҶИКӢ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

ТКБ 37

DOI:10.51844-2077-4990-2022-3-205-210

ПЕРОМУНИ КОРБУРДИ АФКОРИ ПЕДАГОГИИ ЦАЛОЛУДДИНИ РУМИ ДАР ДАРС^ОИ ЗАБОНИ ТОЦИКИ О ПРИМЕНЕНИИ ПЕДАГОГИЧЕСКИХ МЫСЛЕЙ ДЖАЛАЛУДДИНА РУМИ НА УРОКАХ ТАДЖИКСКОГО ЯЗЫКА

ON THE

APPLICA TION OF THE PEDAGOGICAL THOUGHTS OF JALAL UDDIN RUMI AT THE LESSONS OF THE TAJIK

LANGUAGE

Рахимова Манзура А^мадовна, омузгори кафедраи методикаи таълими забон ва адабиёти тоцики МДТ "ДДХ ба номи акад.Б.Гафуров"(Тоцикистон, Хуцанд)

Рахимова Манзура Ахмадовна, преподаватель кафедры методики преподавания

таджикского языка и литературы ГОУ "ХГУ имени акад.Б. Гафурова" (Таджикистан, Худжанд)

Rahimova Manzura Ahmadovna, lecturer of the йвраПтеШ of Tajik language and literature and its methods of teaching under the SEI "KhSU named after acad. B.Gafurov" (Tajikistan, Khujand),E-mail:rahimova24@mail.ru

Вожа^ои калиди: афкори педагоги, забони тоцики, дарс, адабиёт, Цалолуддини Румй Мацола ба масъалаи ро%у усулуои корбурди осори Мавлави дар дарс%ои забони тоцики бахшида шудааст. Цайд мешавад, ки таулили китобуои дарсии забони тоцикии мактабуои миёна нишон доданд, ки дар ощо намуна%о аз осори Цалолуддини Руми хеле каманд. Собит мегардад, ки истифодаи уикмати баланди ашъори Мавлоно дар дарс%ои забони тоцики барои забономузиву забондонии шогирдон муассир буда, %усни дарс ва цанбаи тарбиявии онро меафзояд.Пешнщод мешавад, ки матн %амчун маводи дидактики дар баробари инъикос намудани %одисаи забони бояд дорои цанбаи тарбияви бошад ва иттилооти нав ба хонанда дода тавонад ва, бешак, осори мондагори Мавлави дархури ин матлаб аст. Хулоса мешавад, ки истифодаи абёти пуруикмату тарбиявии Цалолуддини Руми аз як тараф, алоцамандии байни фануои забон ва адабиётро таъмин намояд, аз цониби дигар барои тарбияи ахлоци ва омухтани назокати забон, вожаву таркиботи цудогона, маъноуои мутаорифи онуо ба хонанда кумак мекунад.

Ключевые слова: педагогическая мысль, таджикский язык, урок, литература, Джалалуддин Руми

Статья посвящена исследованию вопроса о способах и методах использования назидательных бейтов Джалалуддина Руми на уроках таджикского языка общеобразовательных школ. Отмечается, что анализ учебников таджикского языка показал, что в них очень мало поэтических примеров из произведений Джалалуддина Руми для закрепления лингвистических правил таджикского языка. Доказано, что использование мудрых поэтических мыслей Мауланы на уроках таджикского языка очень эффективно для понимания учащимися языковых правил и повышает знания учащихся, качество урока и его воспитательную ценность. Высказано предположение, что текст как дидактический материал, наряду с отражением языковых нормативных правил, должен иметь воспитательный аспект и быть в состоянии донести до учащихся новую информацию в соответствии с требованиями на основе нравоучительной поэзии Мауланы. Делается вывод о том, что использование мудрых и поучительных бейтов Джалалуддина Руми на уроках таджикского языка общеобразовательных школ, с одной стороны, обеспечивает связь между такими дисциплинами, как таджикский язык и литература, а с другой стороны, способствует нравственному воспитанию учащихся и изучению ими концептосферы, тонкости и изящества таджикского языка, его лексики и отдельных композиций и их значений. Key words: pedagogical thought, Tajik language, lesson, literature, Jalaluddin Rumi The article is devoted to the use of the way and methods of applying the instructive beits of Jalaluddin Rumi in the lessons of the Tajik language in secondary schools. It is noted that the analysis of the textbooks of the Tajik language showed that they contain very few poetic examples from the works of Jalaluddin Rumi to consolidate the linguistic rules of the Tajiks language. It is proven that the use of the wise poetic thoughts of Maulana in the lessons of the Tajik language is very effective for students' understanding of the language rules and increases the language knowledge of students, the quality of the lesson and its educational aspect. It is suggested that the text as a didactic material, along with the reflection of linguistic normative rules, should have an educational aspect and be able to convey new

information to students, that Maulana's moralizing poetry meets this requirement. It is concluded that the use of the wise and instructive bayts of Jalaluddin Rumi in the lessons of the Tajik language of secondary schools, on the one hand, provides a link between the disciplines of the Tajik language and literature, and on the other hand, helps for the moral education of students and their study of the concept sphere, the subtlety and grace of the Tajik language, its vocabulary and individual compositions and their meanings.

Ч,алолуддин Мухаммади Балхии Румй дар шумори бузургтарин суханварони форсу точик карор дошта, бо эчоди осори гаронбахои худ, бахусус, «Маснавии маънавй» ва «Девони кабир» дар ганчинаи тамаддуни олам чойи сазовор гирифтааст. Аз ин ру, бархурдорй аз ин ганчи бебахо барои насли наврас ва чавон хеле муфид аст. Адабиётшиносон осори Мавлавиро ба укёнусе шабех намудаанд, ки дар каъраш дурдонахои фаровони ахлокиву маънавй нухуфтааст. Мутаассифона, он соатхое, ки барои таълими рузгору осори Чдлолуддини Балхй дар дарсхои адабиёти муассисахои тахсилоти миёнаи умумй чудо шудааст, барои бахраёб гаштан аз ин кони дурдонахои маънавй кифоя нест. Аз ин лихоз дарси забони точикй низ василаи расидан ба умки маънихои бикр ва созандаи ин сухансарои мумтоз буда метавонад.Ба эътирофи донишманди бузург, профессор Абдуманнони Насриддин «дарсх,ои забон бояд чои холии дарси адабиётро пурра намояд ва ин холигиро мо дар таълими фасохату балогат ва матонату салосати калом мебинем» [4,с.423].Дар илми забон як бахше, ки махз барои таъмини хамин салосату фасохати забон равона мебошад, илми нахв аст [10,с.167].Бешак, бидуни истифода аз осори классикон, ки чавлонгохи маънихои баланду вожахои тоза аст, аснои таълими сарфу нахв дар адабгоххо дар таълими фасохату балогати калом дасткутох хохем шуд. Албатта, дар китобхои дарсй намунахо аз адибони классикй, ки барои баррасии мавзуъхо мувофиканд, оварда шудаанд. Аммо мо пешниход мекардем, ки теъдоди машкхо ва намунахо аз осори мондагори классикон, бахусус, порчаву байтхое, ки хомили маънихои баланди пандуандарзианд, бештар ба намоиш гузошта шаванд. Бартарии ин гуна амсол аз он чумлахои алохида, ки харчанд кавоиди грамматикии махалли омузиш карордоштаро инъикос кунанд хам, аммо бар касрати он ки аз матн канда шудаанд, мухтавои хешро гум кардаанду ягон маълумоти нав ё афкори хикматомезро хомил нестанд, дар он аст, ки офаридахои пурбахои ниёгон моломоли санъатхои лафзиву маънавй, ороста аз вожахои дилчасп ва андарзхои судманд аст. Зеро «вазифаи мо хусни забони точикиро, имконоту боигарии онро нишон додан аст»[10,с.167]. Аз баррасии маводи китоби дарсй бармеояд, ки мусаннифон ин чихати масъаларо ба эътибор нагирифтаанд. Чунки чумлахое монанди : Сатил аз дасти ман галтид, обаш рехт [11, с.22].Берун торик шуда истода буд ва борон хануз хам меборид [11,с.23]. Шариф чизе гуфтанй буд, лекин Шодй боз сухани уро бурид [11,с.23]. Вай маро фарёд кард, аммо ман ба кафоям нигох накарда рафтан гирифтам [11,с.24] ва г. зиёд вомехуранд. Чумлахои мазкур гарчанде аз чихати сохти грамматикй нуксе надоранд, лекин хонанда аз тахлилу баррасии онхо суде намебардорад. Зеро у хуб медонад, ки сатили обдор аз даст афтад, албатта обаш мерезад; торик шуда истодани берун ва боридани борон ягон хабари мухим нест ва дар рафъи ягон муаммои зиндагй ё мушкилоти маънавй ба кор намеояд; Шариф кист ва чй гуфтан мехост, чаро Шодй берун аз доираи одоб сухани уро мебуррад; вай кист ва оё чоиз аст, ки ба фарёде ахамият надода рафтан гирй? ... Албатта, ин чумлахо дар дохили матне, ки аз он канда шудаанд, курбе доранд ва амалхои ичрошуда сабабхои худро дорад. Аммо дар кадом вазъият ба амал омадани ходисахои дар чумлахои боло баёншударо хонандагон намедонанд ва барои фахмидани онхо омузгор бояд вазъият ва холатхоро аз асархое, ки ин чумлахо оварда шудаанд, накл намудаву сабаби чунин ранг гирифтани кор ва дар хамин шакл баён намудани нависандаро шарх дихад, ки албатта барои ин амал на вакт кифоягй мекунаду на имконият хаст. Ба чойи ин гуна мисолхо овардани байту порчахои борвар аз афкори ахлокй, ки хамвазни як асаранд судманд аст, чунки «барои мардуми мо омузиши сарфу нахв аз вочибот набуд, вале тарбияи тафаккури бадей ва бад-ин васила ба камолоти аклию маънавй расидан вочиб буд, зеро медонистанд, тахлили тафаккури бадей худ ба хазинаи забон рох ёфтан аст» [4,с.179].

Дар ин нигошта кушиш шудааст, роху усулхои корбурди осори Мавлавй дар дарсхои забони точикй пешниход гардад. Тахлили китобхои дарсии забони точикй нишон доданд, ки намунахо аз осори Румй хеле каманд. Х,ол он ки хузури Мавлоно дар дарсхои забони точикй, дар забономузиву забондонии шогирдон метавонад сахми бориз гузорад ва хусни дарсро афзояд. Офаридахои пургановати у саршори мухассаноти ахлокй ва оганда аз хунари волои суханпардозй буда, хонандаву шунавандаи хешро бебахра нахохад монд. Аз ин лихоз, омузгорон муваззаф хастанд, ки шогирдони худро аз ин ганчи шойгон шодоб намоянд. Даъвои мо бар он асос аст, ки матн хамчун маводи дидактикй бояд дар баробари инъикос намудани

ходисаи забонй дорои чанбаи тарбиявй бошад ва иттилооти нав ба хонанда дода тавонад ва, бешак, осори мондагори Мавлавй дархyри ин матлаб аст.

Таълими рузгору осори Чдлолуддини Румй дар синфи 9-ум аз фанни адабиёти точик бо таълими мавзуи «Чумлахои мураккаби пайваст» дар як вакт сурат мегирад. Аз ин лихоз, омузгорони фанни забони точикй метавонанд намунахоеро аз осори мондагори Мавлавй барои баррасии мавзуъ бо корбасти усули хамгиро ба хонандагон пешниход намоянд. Масалан, дар соати аввали таълими мавзуи мазкур, ки «Маълумот дар бораи чумлаи мураккаби пайваст ва фарки он аз чумлаи сода» унвон дорад, байти зеринро овардан мувофики максад аст:

Аз насихат нокцсон комил шаванд В-аз насихат мудбирон муцбил шаванд. Аз насихат тоза гардад %ар дилe В-аз насихат %ал шавад %ар мушкилe [l, c.54 J Намунаи мазкур аз он чихат мувофики максад аст, ки аввалан, он аз маънии баланд бархурдор аст. Дигар он, ки чанбаи тарбиявй дорад ва хонандагонро дар рухияи хулку атвори нек ва сифоти хамидаи инсонй тарбият мекунад. Чанде аз лугот барои мухассилин нав буда, шархи онхо барои бой гардидани таркиби лугавии хонандагон мусоидат мекунад. Хдмин тавр, бо баробари пешниход намудани мисоли мазкур омузгор шогирдонро водор менамояд, ки порчаи назмиро ба наср баргардонад. Бо ёрии муаллим хонандагон ба натичахои зерин меоянд: Аз насихат нокисон (нуксдору нокомил) комил мешаванд ва аз насихат мудбирон (бадбахт, бахтбаргашта) мукбил (хушбахт) мешаванд.

Омузгор суханро аз он огоз мекунад, ки хар байти намунаи мазкур як чумлаи мураккаб аст. Чумлахои сода тавассути пайвандаки пайвасткунандаи «ва» (бо такозои вазн дар шакли тахфифёфта) пайваст шудааст. Х,амаи чумлахои содаи таркиби ин ду чумлаи мураккаб баробархукук мебошанд.

Байти зерин низ намунаи хуби чумлаи мураккаби пайваст буда, мухтавои он хонандагонро дар рухияи хислатхои нек тарбия мекунад.

Ба^ри кайт ту гилeмeро масуз В-аз судоъи %ар магас магзор руз [l, c.7l J. На %ар килKe шакар дорад, на %ар зeрe забар дорад, На %ар чaшмe назар дорад, на %ар бa%рe гу^ар дорад [l, c.33J. Ай забон, %ам оташу %ам хирманй, Чанд ин оташ дар ин хирман занй? Ай забон, %ам ганци бeпоëн туй, Ай забон, %амранци бeдaрмон туй [l, c. 69J. Дар соати дуюм, ки мавзуи «Чумлахои мураккаби пайваст бо пайвандакхои паихам» таълим дода мешавад, низ ин мисолхо судманд мебошанд.

Барои фарки чумлахои мураккабро аз чумлахои сода шарх додан аз осори Мавлавй намунахои хеле олии чумлахои содаро метавон ба кор гирифт. Мисолхои зерин чи аз чихати мухтаво ва чи аз чихати сохтор шоистаи тахлилу баррасй хастанд:

Илму молу мансабу цо^у щрон Фитна орад дар кафи бадгавхарон [l, c.l06 J Ман надидам дар ца^они цустуцу %e4 а^мият бe% аз хулци наку [l, c. l23 J Дар ин маврид низ мувофики нишондоди методистони варзида амал карда, байтхоро ба наср баргардонидан судманд аст, то шукуху шахомат ва мазмуну мухтавои он дар назари шогирдон аёнтар гардад. Байти аввалро дар шакли «Илму молу мансаб ва чоху кирон дар дасти бадгавхарон фитна меорад» ва байти дуюмро ба гунаи «Ман дар чахон бех аз хулки наку хеч ахмият надидам» тахлил кардан барои хонандагон кулайтар аст. Гузашта аз ин, албатта, дар «Рузномаи дубахша» ё бо ягон усули дилхохи дигар маънии вожахои тоза бояд шарх дода

Ицтибос Шарх

Мансаб Вазифа

Чох макому мартаба, рутаб, мансаб

Кирон пули нукра

Бадгавхарон бадзоту бадсириштон

Фитна ошуб, балво, игво

Аснои ба наср баргардонидан ва шархи вожахо xонандагон бегyфтyгy аз хадафи шоир, яъне маънии байт барxyрдор мешаванд ва бо ин амал боз як хадафи дарс - тарбияи аxлокивy маънавии шогирдон ба су6ут мерасад.

Агар аз чониби омузгорони фанни забони точикй ин равиш пайваста рохандозй гардад, бешак, махорати шеърфахмии xонандагон ва мухаббати эшон ба сyxани воло сайкал ёфта, зиндагиашон аз гояи андарзхои човидона шодоб xохад гашт. Хуб мебуд, аснои фахмонидани мавзуъ дар асоси шавохиди хикамй омузгорон аз зиндагии вокеии мардум мисолхо оранд.

Соати сеюми ба таълим чумлахои мураккаби пайваст баxшидашyда мувофики "Стандарт ва барномаи забони точикй барои синфх,ои 5-11 "[8] таълими мавзуи «Ч,умлахои мураккаби пайваст бо пайвандакхои xилофй» мебошад. Аснои матрац намудани мавзуи мазкур низ дар катори дигар мисолхо аз осори Мавлавй намунахои чолибро овардан аз манфиат xолй нест. Байтхои зерин метавонанд чойи чумлахои аз доxили асархо интиxобшyда, ки бидуни матн аз маълумоти мyшаxxас орй хастанд, иваз намоянд:

^лаи дуздида набвад пойдор,

Лекин орад дуздро то пойи дор [l, c.l 77 J.

Теги х,илм аз теги о^ан тезтар,

Бал зи сад лашкар зафарангезтар [l, c.74 J.

Беадаб тан^о на худро дошт бад,

Балки оташ бар х,ама офок зад [l, с. 7S J.

Сабр талх омад, валекин окцбат

Меваи ширин ди^ад пурманфиат [l, c.56 J.

Худ %асад нуксону айби ди гар аст,

Балки аз цумла ками^о бадтар аст [l, c.77 J.

Мисолхои фав; баробари он ки намунахои бехтарини чумлахои мураккаби пайвасти xилофй мебошанд, аз маънихои баланди пандуандарзй барxyрдор буда, эшонро ба суи камолоти маънавй хидоят мекунанд. Ин амал рохи бехтарини тарбияи дар раванди таълим махсуб меёбад. Ба ин равиш ба рох мондани тарбияи шогирдон аз он чихдт мухим аст, ки омузгор «бо як тир ду нишон мезанад». Равишшиносони ватаниву xоричй низ маслихат медиханд, ки дар дарсхои забони точикй тарбия ва таълим бояд дар хамбастагй бо усулхои чадид ба рох монда шавад. Ин чо бояд усули пушида таъсиргузории тарбиявй истифода шавад. Омузгор аснои фахмонидани маънии калимахо, тахдили услубии матн, тахлили чумлахо ва дар раванди инкишоф додани нутки мураттаби xонандагон метавонад эшонро тарбия намояд»[2]. Чунки равишшиносон бар он назаранд, ки наврасон насихату мавъизаи зиёдро намеписанданд, аз ин лихоз онхоро на бо насихатгуй, балки бо рохи пешниходи маводи дидактикй, ки хомили маънихои баланди пандуандарзианд, тарбия метавон кард, ки « хам лаъл ба даст ояду хам ёр наранчад».

Мавзуи минбаъдаи барои таълими чумлахои мураккаби пайваст баxшидашyда «Чумлаи мураккаби пайваст бо пайвандакхои чудой» буда, барои баррасии мавзуи зайл низ аз осори Чалолуддини Балxй намунахои олй овардан равост. Fазали зер саропо намунаи бехтарини чумлахои мураккаби пайвасти чудой бо пайвандаки ё...ё... мебошад, ки дар радифи дигар мисолхои дар китоби дарсй омада мавриди тахлил карор додани он баманфиат аст:

Ин кист, чунин маст зи хаммор расида? Ё ёр бувад, ё зи бари ёр расида. Ё шо^иди цон бошад, рубанд кушода, Ё Юсуфи Мисрист, ки бозор расида. Ё Зу^раву мо% аст даромехта бо %ам, Ё сарви равон аст зи гулзор расида. Ё чашмаи Хизр аст равон гашта бад-ин су, Ё турки хуши мост зи Булгор расида. Ё барку кула^гушаи хоконшикорест, Aндар талаби о^уи тотор расида, Ё сокии дарёдили мо базм ни^одаст, Ё нуклу шакар^ост ба кантор расида. Ё сурати гайб аст, ки цони х,ама цон^ост, Ёмашъала аз олами анворрасида [10,с.52J.

Х,амин тавр, барои мавзуъхои дигар, аз чумла, «Аломатхои китобат дар чумлахои мураккаби пайваст», «Оханги талаффуз ва мавкеи чумлаи мураккаби пайваст дар нутк», «Тахлили нахвй ва аломатхои китобати чумлаи мураккаби пайваст» маводи фаровоне аз офаридахои гаронбахои

Чалолуддини Балхй метавон корбаст намуд. Ё худ аз он намунаи осори Мавлоно, ки дар китоби дарсии синфи 9 оварда шудааст, барои таълими дигар бобхои грамматика намунахои шоистаи тахлилу баррасиро дарёфт кардан захматеро талаб намекунад. Намунахо аз достонхо, рубоиёти дилангезу газалхои шурангез, аз «Маснавии маънавй», аз «Фихй мо фихй», ки саршори андешахои ахлокй: тараннуми дуста, вахдату ягонагй, сарчамъиву иттифок, дасти бенавоёну бечарогонро гирифтан, поквичдониву ростгуй, бомаърифативу дар талаби илм будан ва дигар хисоли арзандаву шоистаанд, метавонанд ба сифати чумлахои мураккаби тобеъ, чумлахои мураккаби пайваст ва тобеи бепайвандак, чумлахои мураккаби омехта ва сертаркиб, ки дар барномаи таълими синфи 9 хузур доранд, дар дарсхои забони точикй хамчун намуна оварда шаванд ва хам дар забономузиву забондонии хонадагон ва хам дар тарбияи ахлокиву маънавии эшон накши мондагор гузоранд. Зеро агар «гараз аз тушбера гушт хурдан» бошад, максуд аз дарси забони модарй сухан омухтан аст. Дар ин чода осори устодони сухан, аз чумла Чалолуддини Балхй ба имдоди мо хохад расид. Дар бораи арзиши осори Мавлоно, ба вижа «Маснавии маънавй»-и у олими фархехтаи эронй Ризоии Бирчандй, аз чумла, чунин фармудааст: «...яке аз он

хикмат меомузад, дигарй ирфон, савумй лугат ва сарфу нахв, чахорумй сухангуиву фасохат, панчумй дин, шашумй достони

онро аз бар мекунад. Яке бар ашъори он масал мезанад, дигаре сухани уро гувохи худ меоварад, якеро механдонад, дигареро мегирёнад. Худо донад, ки ин китоб чй шурхо дар чахон афканда ва чй шурхоро фуру нишондааст» [5]. Аз ин лихоз, сарфи назар кардан аз чунин мероси гаронбахо, ки сарчашмаи афкори хикамй ва тавлидгохи вожахои кудсй аст, аз руи инсоф нест.

Ин амал алокамандии байни фанхоро таъмин менамояд, ки талаботи методикаи таълим аст. Ба кавли доктори илмхои педагогй, профессор С. Шербоев «чунин алока дар раванди таълими фанни забони точикй сараввал бо рохи интихоби матнхои гуногуни дар дарсхои адабиёт омухташуда, ки ба хонандагон шиносанд, корбаст мешавад» [12, c.83].

Хдмин тарик, истифодаи абёти пурхикмату тарбиявии Чалолуддини Румй ва дар мачмуъ осори манзуми шоирони дигари классик, дар дарсхои забони точикй аз як тараф,барои таъмини пайванди фанхои забон ва адабиёт хидмат намояд , аз чониби дигар барои тарбияи ахлокй ва омухтани назокати забон, вожаву таркиботи чудогона, маънохои мутаорифи онхо ба хонанда кумак менамояд.

ПАЙНАВИШТ:

1. Андарзномаи Мавлоно Чалолуддини Румй. Мураттиб ва муаллифи пешгуфтору тавзехот: Мирзо Муллоахмад. -Душанбе, Маориф ва фарханг, 2007.-168 с.

2. Иконников, С.Н. Воспитание патриотизма у школьников на уроках русского языка и литературы//infourok.ru/vospitanie-patriotizma-u-shkolnikov-na-urokah-russkogo-yazika-i-aturi-2488249.html

3. Миров,Т.Адабиёти точик. Китоби дарсй барои синфи 9 мактабхои тахсилоти умумй / Т.Миров, С.Давлатзода.-Душанбе, Маориф, 2014.- 352 с.

4. Насриддин, А.Пайванди забон ва тафаккури бадей/А.Насриддин //Куллиёти осор: дар 7 чилд-Хучанд: Ношир, 2013.-^.7.- С.419-428.

5. Ризоии Бирчандй. Оби дарёро агар натвон кашид... http://shakheni.blogfa.com/post/755

6. Розиков, Ч. Макоми панду хикматхои бузургон дар тарбияи ахлокии хонандагон/Ч. Розиков //Мактаби советй.- 1987.- №2

7. Румй, Чалолуддин. Девони кабир.Дар чахор чилд.Чилди 2.-Душанбе: Дониш, 2007.-718с.

8. Стандарт ва барномаи таълими забони точикй барои синфхои 5-11.- Душанбе, Принт, 2018.252 с.

9. Фарханги тафсирии забони точикй (иборат аз 2 чилд).Зери тахрири С.Назарзода, А,Сангинов,С.Каримов, Мирзо Хдсани Султон. Душанбе: Пажухишгохи забон ва адабиёти Рудакй, 2008. — 945 с.

10.Хочаев, Д. Гуфтори наку кухан нагардад/Д. Хочаев.-Душанбе, 2011. - 230 с.

11.Хочаев,Д.Забони точикй. Китоби дарсй барои синфи 9 мактабхои тахсилоти умумй/ Д.Хочаев,Ф.Зикриёев, А. Муллохонов. — Душанбе: Собириён, 2007. — 160 с.

12.Шербоев, С. Истифодаи ашъори Чалолуддини Балхй дар дарсхои забони точикй //Маорифи Точикистон.- 2007.- №4.-с.23.-29

REFERENCES:

I.The patterns of Maulana Jalaluddin Rumi. Compiler and author of the foreword and explanations: Mirza Mullahahmad. - Dushanbe: Education and Culture, 2007. - 168 p.

2.Ikonnikov, S.N. Education of patriotism among schoolchildren in the lessons of the Russian language and literature//infourok.ru/vospitanie-patriotizma-u-shkolnikov-na-urokah-russkogo-yazika-i-literaturi-2488249.html

3. Mirov, T. Tajik literature. Textbook for the 9th grade of general education schools / T. Mirov, S. Davlatzoda. - Dushanbe: Education, 2014.- 352 p.

4.Nasriddinov, The connection of the Language and fictional imagination//A. Nasriddinov// complete works: seven volumes. - Khujand: Publisher, 2013. - P.419-428.

5. Rizoi Birjandi. If you can't drink water from the river... http://shakheni.blogfa.com/post/755

6.Rozikov, J. The importance of the advice and wisdom of the great in the moral education of students//Soviet school.- 1987.- №2.

7. Rumi, Jalaluddin. Divan Kabir. In four volumes. V.2. - Dushanbe: Knowledge, 2007. - 718 p.

8. Standard and program of teaching Tajik language for grades 5-11. - Dushanbe: Press, 2018. - 252 p.

9.Explanatory dictionary of the Tajik language (in 2 volumes). Edited by S.Nazarzoda, A. Sanginov, S. Karimov, Mirzo Hasani Sultan.-Dushanbe: Rudaki Language and Literature Institute,2008.-945 p.

10.Khojaev D. Good words do not get old / D.Khojaev. - Dushanbe, 2011. - 230 p.

II.Khojaev D.The Tajik language for the 9 th grade for high school/D.Khojaev.-Dushanbe,2007.-160 P.

12.Sherboev, S. The usage of Jalluddini Balki during the Tajil Language classs / S.Sherboev // Education of Tajikistan. 2007-№ 4