PEDAGOGNING DIAGNOSTIK FAOLIYAT MODELI ISHLANMASI

X.N. Qodirova

ISSN 2992-9024 (online) 2024, №7

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

Original paper

'•'niäios

PEDAGOGNING DIAGNOSTIK FAOLIYAT MODELI ISHLANMASI

1Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti, Toshkent, O'zbekiston

Annotatsiya

kirish: kirish qismida, pedagogning diagnostik faoliyatining ahamiyati va bu sohada ilmiy tadqiqotlarning hozirgi holati ta'kidlanadi. Shuningdek, tadqiqotning dolzarbligi va uning nazariy asoslari taqdim etiladi.

maqsad: maqolaning asosiy maqsadi samarali pedagogik diagnostik modelni ishlab chiqish va uning ta'lim jarayonidagi ahamiyatini aniqlashdir.

materiallar va metodlar: tadqiqotda qo'llanilgan usullar, shu jumladan so'rovnomalar, kuzatuvlar, va boshqa o'lchov usullari haqida ma'lumot beriladi. Modelni ishlab chiqishda foydalanilgan nazariy yondashuvlar va amaliy qo'llanmalar tavsiflanadi.

muhokama va natijalar: model sinovdan o'tkazilgan sinflar va pedagoglar orqali olingan natijalar muhokama qilinadi. modelning ta'lim sifatiga qanday ta'sir qilishi va uni qo'llash samaradorligi tahlil etiladi.

xulosa: maqola yakunida, ishlab chiqilgan diagnostik modelning pedagogik faoliyatni yaxshilashdagi ahamiyati va kelajakdagi qo'llanilishi uchun yo'naltirilgan tavsiyalar beriladi.

Kalit so'zlar: Pedagogik diagnostika, ta'lim sifati, o'qituvchi faoliyati, diagnostik model, ta'lim baholash, pedagogik samaradorlik.

Iqtibos uchun: Qodirova X.N. Pedagogikaning diagnostik modeli ishlanmasi // Inter education & global study. 2024. №7. B. 357-362.

РАЗРАБОТКА МОДЕЛИ ДИАГНОСТИЧЕСКОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ПЕДАГОГА

©Х.Н.Кадирова1И

Ташкентский государственный педагогический университет имени Низоми, Ташкент, Узбекистан_

Аннотация

ВВЕДЕНИЕ: во введении подчеркивается значение диагностической деятельности педагога и современное состояние научных исследований в этой области. Также представлена актуальность исследования и его теоретические основы.

2024, ISSUE 7

fccj(j>

ISSN 2992-9024 (online) 2024, №7

Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

ЦЕЛЬ: основной целью статьи является разработка эффективной педагогической диагностической модели и определение ее значимости в образовательном процессе.

МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: описаны методы, использованные в исследовании, вклчая анкеты, наблюдения и другие методы измерения. Описаны теоретические подходы и практические приложения, использованные при разработке модели.

ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: обсуждаются результаты, полученные в классах и у педагогов, где тестировалась модель. Анализируется, как модель влияет на качество образования и эффективность ее применения.

ЗАКЛЮЧЕНИЕ: в конце статьи дано значение разработанной диагностической модели в совершенствовании педагогической деятельности и рекомендации для дальнейшего использования.

Ключевые слова: педагогический диагноз, качество образования, деятельность учителя, диагностическая модель, педагогическая оценка, педагогическая эффективность.

Для цитирования: Кадирова Х.Н.Разработка модели диагностической деятельности педагога. // Inter education & global study. 2024. №7. С. 357-362.

DEVELOPMENT OF THE TEACHER'S DIAGNOSTIC ACTIVITY MODEL

1Nizomi Tashkent State Pedagogical University, Tashkent, Uzbekistan_

Annotation

INTRODUCTION: in the introduction, the importance of the diagnostic activity of the pedagogue and the current state of scientific research in this field are emphasized. The relevance of the research and its theoretical foundations are also presented.

AIM: the main purpose of the article is to develop an effective pedagogical diagnostic model and determine its importance in the educational process.

MATERIALS AND METHODS: methods used in the study, including questionnaires, observations, and other measurement methods, are described. The theoretical approaches and practical applications used in the development of the model are described.

DISCUSSION AND RESULTS: the results obtained from the classrooms and pedagogues where the model was tested are discussed. How the model affects the quality of education and the effectiveness of its application are analyzed.

CONCLUSION: at the end of the article, the importance of the developed diagnostic model in improving pedagogical activity and recommendations for future use are given.

Ilmiy-nazariy va metodik jurnal ISSN 2992-9024 (online)

Научно-теоретический и методический журнал ОПО/1 Mn7

Scientific theoretical and methodical journal 2024, №/

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

Key words: Pedagogical diagnosis, quality of education, teacher's activity, diagnostic model, educational evaluation, pedagogical efficiency.

For citation Xalimaxon.N. Kadirova (2024) 'Development of the teacher's diagnostic activity model', Inter education & global study, (7), pp. 357-362. (In Uzbek).

Respublikamiz so'ngi yillarda oliy ta'lim muassasalarida ta'limni insonparvarlashtirish, raqobatdosh boshlang'ich sinf o'qituvchilarini tayyorlash, xorijiy tajribalar asosida ta'lim mazmunini takomillashtirishning me'yoriy asoslari yaratilmoqda. Yangi O'zbekistonning taraqqiyot strategiyasida "... pedagog-kadrlarning bilimi va malakasini xalqaro darajaga olib chiqish, ta'limning barcha bosqichlarida yoshlarning mukammal ta'lim olishini ta'minlash"[1] ustuvor vazifa sifatida belgilandi. Natijada bo'lajak boshlang'ich sinf o'qituvchilarining diagnostik madaniyatini shakllantirish uchun pedagogik shart-sharoitlar va didaktik imkoniyatlar yaratildi.

O'z faoliyatini zamonaviy ta'limning maqsadlari va vazifalari kontekstida tushungan o'qituvchilar diagnostik faoliyati kasbiy faoliyatining ajralmas qismiga aylanishi kerakligini tan olishadi, lekin shu bilan birga uni amalga oshirish uchun pedagogik diagnostika sohasida bilim va ko'nikmalar yetishmasligini ta'kidlashadi. Mazkur jarayonda pedagogning diagnostik faoliyat modeli ishlanmasi o'ziga xos ahamiyat kasb etadi.

Modеl — (lotincha- modulus-o'lchov, me'yor) ixtiyoriy narsa (predmet, buyom va h.k) va hodisa (jarayon) larning maxsus belgilar vositasidagi analogi (o'xshatmasi)[2;232].

Biz bir necha bor o'qituvchining diagnostika faoliyatida turli xil modellardan foydalanishga murojaat qildik. Model - bu asl tizimning ba'zi muhim xususiyatlarini almashtirish va o'xshashlik shaklida qayta ishlab chiqaradigan, aqliy jihatdan namoyish etilgan yoki moddiy jihatdan amalga oshirilgan tizim bo'lib, uni o'rganish asl nusxa to'g'risida ma'lumot olishning bilvosita usuli bo'lib xizmat qiladi.

Model tushunchasi modellashtirish usulining mazmunini nazarda tutadi. Ko'pchilik mualliflar ixtisoslashtirilgan tadqiqot usullari deb nomlashadi. Bunda u o'rganilayotgan bilim ob'yekti emas, balki uning nomi deb ataladigan model ko'rinishida aks etadi, ammo tadqiqot natijasi modeldan ob'yektga uzatiladi.

Diagnostikada model boshlang'ich nuqtadir, ya'ni. Tashxis qo'yilgan ob'yekt nima bilan taqqoslanadi. Ammo model, diagnostika natijalarini taqdim etish, shuningdek, ularni yagona maqsadga birlashtirish usulidir. Modellashtirish diagnostika faoliyatini yo'naltirilgan, texnologik, tadqiqot xarakterini beradi.

Modellashning murakkabligi shundaki, uning jozibadorligi va tizimni to'liq qoplash qobiliyatiga qaramay, shartli sxemalarga murojaat qilish va ko'plab taxminlarni kiritish kerak. Natijada, taqlid qiluvchi haqiqat bilan hech qanday aloqasi yo'q modellar paydo bo'ladi. Ularni o'rganish vaqtni va kuchni yo'qotishdir: avval siz modelning haqiqiyligini isbotlashingiz kerak.

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

Pedagogikada modellashtirish haqiqiy (jismoniy) yoki ideal modellardan foydalangan holda shaxslararo jarayonlar va sharoitlarni o'rganish sifatida belgilanishi mumkin. Ushbu holatda modellashtirishning maqsadi o'xshashlik bo'yicha taqqoslash orqali pedagogik ob'yekt haqida yangi bilimlarni olishdir. Chiqish bazasi modeldir.

Modelni yaratishda o'qituvchi nima uchun bola va uning yaqin atrof-muhit haqida diagnostik ma'lumotlarga muhtojligini aniq tushunishi kerak. Shu bilan birga, o'qituvchining diagnostika faoliyati samaradorligining ikkita asosiy mezoni ajratib ko'rsatiladi:

1) o'qituvchining bolaga zarur yordam, yordam ko'rsatish, shuningdek uning shakllanishi va rivojlanishi jarayonlarini samarali qo'llab-quvvatlashdan manfaatdorligi;

2) bola bilan qo'shma faoliyat natijalarini aks ettirish orqali o'z kasbiy rivojlanishi va o'zini takomillashtirish.

Diagnostik faoliyatini yaxshilash uchun uni tashkil etishda modellardan foydalanish yetarli emas - bu faoliyatning o'zi ham modellashtirilgan. Diagnostik faoliyat modeli ma'lum pedagogik muammolarni hal qilish uchun uni loyihalash uchun boshlang'ich nuqta sifatida xizmat qiladi.

K.Ingenkamp pedagogik diagnostikaning metodologik muammolarini tahlil qilib, pedagogik diagnostika faoliyatining quyidagi asosli jihatlarini aniqlaydi: taqqoslash, tahlil qilish, prognozlash, sharhlash, diagnostika natijalari haqida ma'lumot berish va turli diagnostika usullarining diagnostika ob'yektiga ta'sirini kuzatish[4].

Ta'lim jarayonida pedagogning diagnostik faoliyat modeli ishlanmasini amalga oshirish uchun quyida keltirib o'tilgan komponentlarga qat'iy rioya qilishi kerak.

Birinchi komponent - taqqoslash diagnostika jarayonining boshlang'ich nuqtasidir. Ta'lim oluvchining o'qish natijalarini kuzatib, biz uning avvalgi natijalarini boshqa ta'lim oluvchilar bilan solishtiramiz. Bu yerda muhim nuqta taqqoslangan xususiyatlarning taqqoslanishi pedagogik diagnostikada nisbiy me'yor deb ataladi. Taqqoslash uchun individual, ijtimoiy yoki ob'yektiv me'yorlar qo'llaniladi. Noto'g'ri me'yorlarni taqqoslash xatolarga olib keladi. Bundan kelib chiqadiki, tashxis qo'yadigan o'qituvchi standartni tanlashi va uni pedagogik ob'yektni o'lchashda to'g'ri ishlatishi kerak. Standart sifatida, qoida tariqasida, tashxis qo'yilgan ob'yekt, sifat yoki jarayonning normativ modeli qo'llaniladi.

Ilmiy va pedagogik adabiyotlarda pedagogik diagnostikani amalga oshirishda taqqoslash harakatlariga qo'yiladigan talablar ta'kidlangan:

1) taqqoslash uchun ma'lumotnoma sifatida normativ modelning mavjudligi;

2) taqqoslash ob'yektlarining taqqoslanishi (model va tashxis qo'yilgan ob'yekt);

3) o'lchovlarni o'tkazish qobiliyati;

4) o'lchash natijalarini qayta ishlashning statistik usullariga ega bo'lish.

Ikkinchi komponent - tahlil - savollarga javob berish zarurati bilan bog'liqligi o'qituvchi harakatlarining umumiyligini aniqlaydi: pedagogik ob'yekt qaysi elementlardan iborat? U qaysi ta'lim tizimining qismi (elementi)? Ob'yektning hozirgi holatini standartdan (normativ modeldan) og'ishining sabablari qanday?

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

Shunday qilib, tahlil qilish jarayonida o'qituvchi kuzatuvlarning qiyosiy tasnifidan tashqariga chiqadi va nima uchun ta'lim oluvchining natijalari avvalgilaridan, boshqa ta'li oluvchilar natijalaridan farq qilishi yoki normativ modeldan chetlanishini aniqlaydi. Muvofiqlik darajasi qanchalik katta bo'lsa, uni keltirib chiqargan sabablarni batafsil o'rganish kerak.

Uchinchi komponent - bu prognozlash (yunon tilidan tarjima, ma'lum ma'lumotlarga asoslangan bashorat), bu pedagogik ob'yektning tasvirini oqilona moslashtirish va ushbu tasvirga erishish uchun pedagogik jarayonni modellashtirish sifatida belgilanadi. Pedagogik diagnostika o'qituvchiga bunday faoliyat uchun vositalarni beradi.

To'rtinchi komponent - bu o'qituvchi jarayon sifatida talqin qilish: a) tashxis natijalarini doimiy ravishda baholaydi; b) olingan ma'lumotlarni tizimlashtiradi, uni tanqidiy baholaydi, kontseptsiya shaklida indeksatsiya va umumlashtirishni tasdiqlaydi; c) olingan ma'lumotlarning ahamiyatiga qarab uni yaxlitlikka keltiradi.

Sharxlash bosqichida o'qituvchi normativ model va pedagogik diagnostika ob'yektining haqiqiy holati o'rtasidagi aniqlangan farqlarni baholaydi, ushbu farqlar sabablari va ularning keyingi rivojlanish tendentsiyalari to'g'risida taxminni shakllantiradi. U buni umumiy qabul qilingan yoki individual tushuncha asosida amalga oshiradi.

Beshinchi komponent - bu diagnostika natijalari to'g'risida xabardor qilish. Bu natijalarni boshqa shaxslarga (talabalar yoki ularning ota-onalari, hamkasblari yoki o'quv muassasasi ma'muriyati) yetkazish zarurati bilan bog'liq.

Bundan tashqari, diagnostika faoliyatida o'qituvchi ushbu komponentlarning diagnostika ob'yektiga ta'sirini va tashxisning samaradorligini pedagogik jarayonning vazifalari va o'qituvchini kasbiy pedagogik faoliyatida yo'naltiradigan kasbiy qadriyat yo'nalishlari bilan bog'liq ravishda nazorat qilishi shart.

Diagnostik faolyatni amalga oshrishda komponentlar tarkibini inobatga olgan xolda jarayonni tashkil etishning o'zi samaradorlikni ta'minlashga xizmat qiladi deyolmaymiz. Yana bir jihatni nazardan chetda qoldirmasdan ish harakatni bajarish bizningcha, albatta natijani ijobiy ravishda namoyon bo'lishiga xizmat qiladi. Bu pedagogning diagnostik faoliyatining modellashtirish tuzilmasi xisoblanadi(l-rasm).

Mazkur tuzilmaga binoan, nazariya va amaliyotning o'zaro birligini sintezlash asnosida faoliyatning eng murakkab tarkibiy qismlarini aniqlashva muammolarga yechim topishga xizmat qilsa, pedagogning diagnosti faoliyati taqdimoti esa, hamkasblari bilan tajriba almashishga, modelga kompetensiyaviy yondashuviga, o'z-o'zini tashxis etish pedagog faoliyatining dinamik jihati asosida diagnostik faoliyatning yakuniy aks ettirishi oqibatida esa, o'qituvchini baholash uchun shart-sharoit yaratishga imkon beradi.

Ilmiy-nazariy va metodik jurnal ISSN 2992-9024 (online)

Научно-теоретический и методический журнал ОПО/1 Mn7

Scientific theoretical and methodical journal 2024, №/

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

Modellashtuish faolivatini mzariya va amaliyot birligi nuqtai nazaiidan tahlil qilish. Faoliyatning eng murakkab tarkibiy qismlarmi

Rrvojlangan mod-sllami namoyish etishnmg turli xil usullari. Modellami amaliyotda qo'llash.

iJ^qituTchilarnitig faoliyatida pedagogik diagnostikaning o'mi va roll haqidagi g'oyalarini

Q,jquv faolivati va uning natijalaruii aks ettirish.

1-rasm. Pedagogning diagnostik faoliyatining modellashtirish tuzilmasi.

ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES

1. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 28 yanvardagi PF-60-son "20222026 yillarga mo'ljallangan Yangi O'zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to'g'risida"gi Farmoni. Lex.uz

2. Hasanboyev J, To'raqulov X, Haydarov M, Hasanboеva O. Pеdagogika fanidan izohli lug'at. T., "Fan va texnologiya", 2008.

3. Qodirova X.N. O'qituvchining diagnostik kompetentligini shakllantirish. Uslubiy qo'llanma. Toshkent. "AKTIV PRINT" MChJ bosmaxonasi, 23.10.2020.

4. Ингенкамп К. Педагогическая диагностика/ Пер. с нем. - М.: Педагогика, 1991. 240 с.

5. www.ziyo.net

MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]

Qodirova Xalimaxon Nurmuhammad qizi, v.b dotsenti (PhD), [Кадирова Халимахан Нурмухаммедовна, доктор(PhD)], [Halimakhon N, Kadirova dotsent (PhD]; manzil: O'zbekiston, Toshkent, Bunyodkor shoh ko'chasi, 27-uy [адрес: Узбекистан, ул. Бунёдкор шох, 27,Ташкент], [address: Uzbekistan, 27, Bunyodkor shoh st.,Tashkent]

PEDAGOGNING DIAGNOSTIK FAOLIYAT MODELI ISHLANMASI Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — X.N. Qodirova

Похожие темы научных работ по наукам об образовании , автор научной работы — X.N. Qodirova

DEVELOPMENT OF THE TEACHER'S DIAGNOSTIC ACTIVITY MODEL

Текст научной работы на тему «PEDAGOGNING DIAGNOSTIK FAOLIYAT MODELI ISHLANMASI»